Umuti We Siswati

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 3

UMUTI WESISWATI

Umuti wesiSwati ngumuti lowakhiwe ngendlela lelandzela timiso tebuve, wente umsebenti
locondzene nenchubo yekuba liSwati. Wakhiwa ngetakhiwo letitsite, leso naleso sibe nemsebenti
waso. Umuti wesiSwati uba naletindzawo/takhiwo letilandzelako:

 Indlunkhulu
 Sibaya
 Lilawu
 Intsanga
 Lilawu lababe
 Indlu yamake
 Lidladla lekuphekela
 Lidladla lekuphisela
 Sibuya
 Imphundvu
 Inshungunshu
 Lisango
 Sihonco
 Libhabhadla
 Lutsango

Letakhiwo letingenhla atisito todvwa letakha umuti wesiSwati, kepha sitsetse leto letinemsebenti
lotsite. Takhiwa ticondzane nebumcoka bato. Umuti wesiSwati wakhiwa ngekubuka sibaya kanye
nendlunkhulu, lokuyinhlitiyo yemuti. Wakha ubuke emphumalanga, sibaya sibe ngentasi
macondzana nendlunkhulu. Sitawubuka sakhiwo ngasinye nebumcoka baso.

1. Indlunkhulu

Lena yindlu lemcoka kwendlula tonkhe ekhaya. Iba semkhatsini. Uma kwakhiwa umuti, kucala
yona. Kuyenteka ibitwe ngendlu yakagogo.

Bumcoka bayo

 Kuhlangana khona bonkhe bantfu belikhaya uma kunetinkhulumo noma kutsetfwa licala
 Kuphumela khona emantfombatana uma asaya emendvweni (umtsimba).
 Kuphumela khona umnumzane uma ayokwenta intfo lecondzene nelikhaya
 Kubekwa khona kudla kwalabaphansi
 Kuphumela khona umnumzane uma asashonile

2. Sibaya

Lesi sakhiwo lesakhiwa ngemahlahla lesiba ngentasi kwendlunkhulu. Sakhelwa kuvalela


tinkhomo. Siba neminyango lemibili, ngenhla nangentansi, lisango nenshungunshu. Sakhiwa
ngemahlahla lacinile, kubuye emahlahla emhluma ngetulu.
Bumcoka baso

 Kuvalelwa khona tinkhomo


 Kutekelwa khona bafati
 Kuhlatjelwa khona tinkhomo, tihlindvwe khona
 Kubekwa khona kudla (tingungu temabele)
 Kukhulunywa ngenhla kwaso uma kukhulunywa nalabaphansi
 Kwengciswa khona umnumzane welikhaya nasaya emalibeni

3. Lilawu

Lena yindlu yemajaha, leyakhiwa ngesekudla sendlunkhulu, dvute nesihonco nelisango. Yona
ilala emajaha elikhaya

Bumcoka balo

 Kulala khona emajaha alelikhaya


 Kujuma khona tintfombi letigane lakhaya uma tite kutobonwa

4. Intsanga

Lena yindlu leba ngesencele sendlunkhulu, ilale tintfombi talelikhaya. Ima ilinganise
nendlunkhulu kanye nelilawu

Bumcoka bayo

 Kulala khona emantfombatana


 Kungena khona bakhwenyane uma bête kulelikhaya, kungaba kunakunemsebenti noma
nabavakashile

5. Lilawu lababe

Lena yindlu leba ngemuva kwendlunkhulu. Icondzana nababe, hhayi umfati. Ulala khona.
Igcetjwa bomake ngekuvunyelwa ngubabe.

Bumcoka bayo

 Ilala indvodza, ibe yodvwa uma idzingile


 Umnumzane ubeka khoa tintfo leticondzene naye, lokungaba yimvunulo noma lokutimfihlo
takhe
 Uphuma khona uma enta imisimeto lecondzene naye

6. Indlu yamake

Lena yindlu lecondzene namake ekhaya. Ulala khona, abeke netintfo leticondzene naye, kungaba
yimvunulo noma titja. Ingaba yinye noma tibe tnyenti, kushiyane kutsi lelo khaya linesitsembu
lesinganani.

Bumcoka bayo
 Make ulala kuyo, kanye nebantfwana labasephanseliseko
 Make ubeka khona tintfo leticondzene naye

7. Lidlala (lekuphekela)

Lena yindlu lakuphekelwa khona kudla kwangemihla ngemihla. Nguloyo naloyo make uba
nelidladla lakhe lelicondzene naye uma loyo muti uwesitsembu. Lisebenta kupheka nekubeka
kudla

Bumcoka balo

 Kuphekelwa khona kudla


 Kubekwa khona kudla kusengakaphekwa

8. Lidladla (lekuphisela)

Leli lidladla lelicondzana netjwala. Lisebenta kuphisa

Bumcoka balo

 Lisebenta kuphisa tjwala


 Lisebenta kubeka tjwala

9. Sibuya

Lena yindzawo lesemkhatsini weliguma netindlu.

Bumcoka baso

 Kuhlala khona besifazane, bayalane, bekhutane, bafundzisane


 Kuhlala khona bomakoti labasha bafundze inchubo yalelo khaya

10. Sihonco

Lesi sakhiwo lesakhiwa ngemahlahla eceleni kwesibaya. Kuhlala khona emajaha ateke
tekukhulusana, kuyalana nekutiphatsa.

Bumcoka baso

 Kufundziswa buve, imihambo nekutiphatsa


 Kufundziswa kuvunula, kuhlabela nemidlalo yebujaha

You might also like