1 - Müfâʻale vezni: Bu vezinden ziyadeli masdar türetmek için herhangi
bir üçüzlü kök masdarın başına mim ()م, kökteki aslî ilk harften sonra elif ( )اve sona kapalı te ( )ةeklenir (bazen kapalı te yerine açık te ( )تile yazılır). Baştaki mim ötreli (u-ü sesiyle) okunur. Bu vezin genellikle işdeşlik ifade eden masdar türetir. Aşağıdaki anlatıyı dikkatle inceleyiniz.
Dikkat: Nakıs (son harfi illetli) kök masdarlar bu vezinden türetilirken
Müfâʻale vezninden türetilen masdarların fâʻil ve mefʻûlü
Bu vezinden türetilen masdarların fâili müfâʻil ( ;)ﻣﻔﺎﻋﻞmefʻûlü ise müfâʻal ( )ﻣﻔﺎﻋﻞveznine benzer şekilde türetilir. İki kelimenin de harflerinin aynı olduğuna, fakat failde aslî ikinci harfin esreli (ı-i sesiyle), mefʻûlde ise üstünlü (a-e sesiyle) okunduğuna dikkat edelim. Aşağıdaki anlatıyı inceleyelim. Dikkat: Son harfi illetli nakıs köklerin vezne uymadığını görelim. (Bk. Yukarıda iʻlâl)
Pekiştirme Ödevi: Ders kitabının 79. ve 80. Sayfalarındaki alıştırmalar.
Bu vezinden türetilen masdarların fâʻili müfteʻil ( )ﻣﻔﺘﻌﻞvezninden türetilir (bk. aşağıdaki anlatı). İftiʻâl vezninden türetilen masdarların mefʻûlü ise müfteʻal ()ﻣﻔﺘﻌﻞ vezninden gelir (bk. Aşağıdaki anlatı).
Dikkat 1: Fâʻil ve mefʻûl vezinlerinde türetilen illetli kelimelerin vezne
uymadıklarını görelim (bk. Yukarıda iʻlâller). Dikkat 2: Her iki kelimenin yazılışları şekil olarak aynı olmakla birlikte fâʻil vezninde aslî ikinci harfin (ayın harfinin) esreli; mefʻûl vezninde ise aynı harfin üstünlü okunduğuna dikkat edelim. Tablo: İftiʻâl Vezninden Mastar-Fâʻil ve Mefʻûller Mastar İsm-i Fâʻil İsm-i Mefʻûl ْ َْ َْ ( ) ِاﻓ ِتﻌﺎلİftiʻâl ( ) ُﻣفت ِﻌﻞmüfteʻil () ُﻣفت َﻌﻞ müfteʻal ال امiltizâm ﻣﻠ م mültezim ﻣﻠ م mültezem اﻧ شﺎرintişâr ﻣن münteşir ﻣن münteşer اﻓتخﺎرiftihâr ﻣفتخر müftehir ﻣفتخر müfteher اﻧتﻈﺎمintizâm ﻣنتﻈم muntazım ﻣنتﻈم muntazam اختصﺎرihtisâr ﻣختصﺎر muhtasır ﻣختصﺎر muhtasar اﻧتخﺎبintihâb ﻣنتخﺐmüntahib ﻣنتخﺐ müntaheb ا سﺎبiktisâb ﻣك سﺐmüktesib ﻣك سﺐ mükteseb اضطرابızdırâb ﻣضطربmuzdarib ﻣضطرب muzdarab اطﻼعıttılâʻ ﻣطﻠﻊ muttaliʻ ﻣطﻠﻊ muttalaʻ اتفﺎقittifâk ﻣتفﻖ müttefık ﻣتفﻖ müttefak التجﺎilticâ ﻣﻠت mültecî ﻣﻠتجﺎ mültecâ ادﻋﺎiddiʻâ ﻣﺪ müddeʻî ﻣﺪﻋﺎ müddeʻâ
Pekiştirme ödevi: Ders kitabının 90. ve 91. sayfasındaki alıştırmalar.