‫اسبابخاتمهنیکو‪1............................................................................

‬‬

‫اسباب خاتمه ویکو‬

‫و‬
‫عوامل خاتمه سوء‬
‫داستان اهی از افرادی هک خاتمه نیکو دادنتش وافرادی هک هب خاتمه بد ردنتف‬
‫نویسنده‪:‬ابوشاکرمسلم‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪2............................................................................‬‬

‫‪e‬‬
‫‪‬‬
‫المسلم‬
‫يؤسسة‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪3............................................................................‬‬
‫اسباب خاسبو نیکو كعوامل خاسبو سوء‬ ‫عنوان کتاب‪:‬‬
‫داستاف ىا كاسباب عاقبت نیکو كسوء‬ ‫موضوع‪:‬‬
‫أبوشاکرمسلم‬ ‫أثر‪:‬‬
‫اكؿ‬ ‫نوبت انتشار‪:‬‬
‫ُّٗٗ‬ ‫سال انتشار‪:‬‬
‫‪https://t.me/QuraanWasonnatt‬‬ ‫منبع‪:‬‬

‫اين کتاب‪ ،‬از کتاخبانو موحدين در تلگرام دانلودشده است‬

‫چاپ ووشر ایه کتاب‪ ،‬برای هرمسلمان آزاد است‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪4............................................................................‬‬
‫صفحو‬ ‫فهرست مطالب‬
‫مقدمو‪ٖ/.................................................................‬‬
‫فصل اول‪:‬‬
‫مبحث اكؿ‪ :‬مقصود از حسن خاسبو(خاسبو نیکو)چیست؟‪َُ/...............:‬‬
‫مبحث دكـ‪ :‬ترس سلف از خاسبو سوء‪ُِ-ُِ/............................:‬‬
‫فصل دوم‪:‬‬
‫مبحث اكؿ‪ :‬مبونو ای از کسانی کو خاسبو نیکو داشتند‪ِِ/..................:‬‬
‫خاسبو نیکویی‪ ،‬خالػد بػن كلیػد راػی اه عنػو (از جنػ علیػو پیػام‪ ،،‬تػا جنػ در‬
‫دفاع از پیام‪ِّ/.....................................................:)،‬‬
‫خاسبو نیکویی مغریه بن شعبو(از رىزنی تا صحابی ركایتگر)‪ِٕ/..............:‬‬
‫خاسب ػػو نیک ػػویی‪ ،‬عم ػػركبن الع ػػاص(از چ ػػل كفری ػػب علی ػػو مس ػػلماناف‪ ،‬ت ػػا ف ػػت یػ ػ‬
‫سرزمنی برای اسالـ)‪ُّ/.................................................:‬‬
‫خاسبو نیکویی شبامو بن آثاؿ(کسػی کػو مػی ‪:‬فػت‪ :‬مبغػوض تػرین ركی‪ ،‬ركی ؿبمػد‬
‫است)‪ِّ/..............................................................:‬‬
‫خاسبػػو نیکػػویی‪ ،‬عکرمػػو بػػن ابوجهػػل(از دمنػػی بػػا پیػػام‪ ،،‬تػػا ک ػػتو شػػدف در دفػػاع‬
‫دین پیام‪ّٓ/.........................................................:)،‬‬
‫خاسبػػو نیکػػویی ابوسػػفیاف(از دمنػػی بػػا پیػػام‪ ،،‬تػػا از دسػػت دادف چ ػػماف در راه‬
‫دین پیام‪ّٔ/.........................................................:)،‬‬
‫خاسبػػو نیک ػػویی كح ػػی(از ک ػ و ػپین دكس ػػت پیػػام‪ ،،‬ت ػػا ک ػ بػػدترین دمػػن‬
‫پیام‪ّٖ/..............................................................:)،‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪5............................................................................‬‬
‫خاسب ػ ػ ػػو نیک ػ ػ ػػویی‪ ،‬ف ػ ػ ػػیل ب ػ ػ ػػن عی ػ ػ ػػاض(از دزدی كرىزن ػ ػ ػػی ‪ ،‬ت ػ ػ ػػا فقه ػ ػ ػػی كؿب ػ ػ ػػدث‬
‫شدف)‪َْ/..............................................................:‬‬
‫خاسبو نیکویی شیخ عبداغبمید ک ‪ِْ/..................................:‬‬
‫مبحث دكـ‪ :‬افرادی کو خاسبو سوء نصیب شاف شد‪ِْ/.....................:‬‬
‫سراقباـ عبداه بن سبأ‪ِْ/...............................................:‬‬
‫مال بن نویره‪ِْ/......................................................:‬‬
‫سر اقباـ کاتب كحی پیام‪ ،،‬کو مرتد شد‪ْٓ/..............................:‬‬
‫خاسبو ىرقل(خباطر ترس از دست دادف چوکی‪ ،‬خاسبو اش را كیراف کرد)‪ْٔ/....:‬‬
‫خاسبو سوء عبیداه بن جحش كربیعو بن امیمو كابن خطل‪ُٓ/...............:‬‬
‫خاسبو سوء اسود عنسی كمسیلمو کذاب‪ُٓ/................................:‬‬
‫خاسبو سوء‪ :‬بلعم بن باعورا(کسی کو مستجاب الػدعا بػود امػا‪ ...‬دكسػت شػیطاف‬
‫‪:‬ردید)‪ِٓ/.............................................................:‬‬
‫داستانی کو اماـ قرطبی ركایت می کند‪ٓٓ/.................................:‬‬
‫فصل سوم‪:‬‬
‫مبحث اكؿ‪ :‬اسباب خاسبو نیکو‪ٕٓ/.......................................:‬‬
‫‪ -1‬ترس از اه جل جاللو‪ٕٓ/.......................................:‬‬
‫‪ -2‬ىر كس آخرین كلمو اش ال الو اال اه باشد‪ٖٓ/....................:‬‬
‫کسی کو دبرید در حالیکو عرؽ در جبنی داشتو باشد‪ٖٓ/...........:‬‬ ‫‪-3‬‬
‫مردف در شب صبعو یا ركز آف‪ٖٓ/................................:‬‬ ‫‪-4‬‬
‫شهید شدف در عرصو ىام ن‪،‬د‪ٓٗ/...............................:‬‬ ‫‪-5‬‬
‫کسي کو در حنی اقباـ عملي صاٌف فوت مبوده ك جاف بدىد‪َٔ/....:‬‬ ‫‪-6‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪6............................................................................‬‬
‫مرگ در حاؿ جهاد در راه اه‪ُٔ/................................:‬‬ ‫‪-7‬‬
‫مردف در طاعوف‪ِٔ/.............................................:‬‬ ‫‪-8‬‬
‫مرگ بر اثر اسهاؿ‪ٔٗ/...........................................:‬‬ ‫‪-9‬‬
‫مرگ در اثر غرؽ شدف‪َٕ/.......................................:‬‬ ‫‪-11‬‬
‫یا زیر آكار رف ‪َٕ/..............................................:‬‬ ‫‪-11‬‬
‫مردف زف در ایاـ نفاس ك در اثر زايباف‪َٕ/.........................:‬‬ ‫‪-12‬‬
‫مرگ در اثر آتش سوزم یا سوخ ‪ُٕ/............................:‬‬ ‫‪-13‬‬
‫‪ -14‬ك سینو هپلو (ذات اعبنب)‪ُٕ/....................................:‬‬
‫‪ -15‬مردف در اثر بیمارم سل‪ِٕ/.....................................:‬‬
‫‪ -16‬مردف برام دفاع از مايل كو در برابر غ ب ك چپاكؿ قرار دارد‪ِٕ/...:‬‬
‫کسی کو در ایاـ مناس حج دبرید‪ّٕ/...........................:‬‬ ‫‪-17‬‬
‫استمرار ك مداكمت بر ذکر اه جل جاللو‪ْٕ/.....................:‬‬ ‫‪-18‬‬
‫مرگ در راه دین ك حفاظت جاف خویش‪ْٕ/......................:‬‬ ‫‪-19‬‬
‫مرگ در حاؿ پاسدارم از مرزىام مهنی اسالمي‪ٕٓ/...............:‬‬ ‫‪-21‬‬
‫‪ -21‬مردف در حاؿ اقباـ عمل نیك‪ْٕ/................................:‬‬
‫‪ -22‬از میت بو نیكي یاد كردف‪ٕٔ/....................................:‬‬
‫‪ -23‬مردف ىنگاـ ماه یا خورشید ‪:‬رفتگي‪ٕٖ/...........................:‬‬
‫‪ -24‬ىنگامي کو اطاعت اه آخرین عمل اك باشد‪ٕٗ/...................:‬‬
‫مبحث دكـ‪ :‬مراحل سوء خاسبو‪َٖ/........................................:‬‬
‫مبحث سوـ‪ :‬اسباب خاسبو سوء(بد)‪ِٖ/..................................:‬‬
‫فساد اعتقادم‪ِٖ/..............................................:‬‬ ‫‪-1‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪7............................................................................‬‬
‫اصرار بر ‪:‬ناىاف‪ّٖ/.............................................:‬‬ ‫‪-2‬‬
‫عدكؿ از خط مستقیم‪ٖٔ/.......................................:‬‬ ‫‪-3‬‬
‫اعف ايباف‪ٖٕ/................................................:‬‬ ‫‪-4‬‬
‫تأخری در توبو‪ٖٗ/...............................................:‬‬ ‫‪-5‬‬
‫آرزكىام طوالين‪ِٗ/.............................................:‬‬ ‫‪-6‬‬
‫حب معصیت ك اقباـ ‪:‬ناه‪ٗٓ/...................................:‬‬ ‫‪-7‬‬
‫خودک ي‪ٕٗ/...................................................:‬‬ ‫‪-8‬‬
‫‪ -9‬کسػػی کػػو زبػػانش را در مػػورد آبػػرك مسػػلماناف رىػػا کنػػد‪ ،‬كدر پػػی عیػػوب‬
‫آناف باشد‪ٖٗ/..........................................................:‬‬
‫فهرست منابع‪ٗٗ/.......................................................:‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪8............................................................................‬‬
‫مقدهم‬
‫انحًد هلل اند أ ضح ددع نً ددسنى ابسدداو سد ا‪ ،‬حج ددم انسد ة‬
‫عهى األحكسو دن ا‪ ،‬حب ث نً سهج انه اية رسوال‪ ،‬يه نًشدسر‬
‫انشرائع حصوال‪.‬‬
‫ضحً ه حً ا يكوٌ بر سه كف ا‪ ،‬حنهفوز بهقسئه ي ا‪.‬‬
‫حضشدده ضٌ ال هندده هال اهلل‪ ،‬شددهسدت عل ددم ربددع انموايددة يحدد ا‪،‬‬
‫حي سزل انشرك كث س يه ا‪.‬‬
‫حضشه ضٌ يحً ا ع د ه حرسدونه شدهسدت عشدف يدٍ لًدو انقهدو‬
‫غه ا‪.‬‬
‫حضصدده عه دده حعهددى صندده حضص دحسبه صددات عرجددع لددم ان و د‬
‫‪:‬‬ ‫له ا‪ ،‬حعحق هخاصهس ضيا حسوال‪ ،‬ايس ب‬
‫خاسبو نیکو یکی از آرزك ىای ىر مسػلماف اسػت‪ ،‬كدار مػدار اعمػاؿ تعلػ بػو‬
‫خاسبػػو دارد چنانکػػو در حػػدیث صػػحی البهػػاری كارد شػػده اسػػت کػػو رسػػوؿ اه‬
‫(ُ)‬
‫ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪« :‬إٌمبا األعماؿ باػبواتیم»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬نبانا کارىا بستگي بو سراقباـ ك عاقبت شاف دارند»‪.‬‬
‫بنابر انبیت این مواوع‪ ،‬کوشیدـ تػا رسػالو ای ‪:‬ػردآكرـ‪ ،‬كه اغبمػد اینػ آنػرا‬
‫در دسػػت داریػػد‪ ،‬نػػا ‪:‬فتػػو مبانػػد کػػو در ایػػن رسػػالو نػػو تنهػػا اسػ ً‬
‫ػباب خاسبػػو نیکػػو را‬
‫صبػػع آكردـ‪ ،‬بلکػػو قبػػل از آف(‪:‬لچػػنی كم ػػت مبونػػو خػػركار) داسػػتاف ىػػای از افػر ًاد‬
‫کػػو خاسبػػو نیکػػویی داشػػتند‪ ،‬كداسػػتاف ىػػای از اف ػرادی کػػو خاسبػػو سػػوءی را سػػپری‬
‫کردنػػد‪ ،‬كدر اخػػری عوامػػل خاسبػػو سػػوء را نوشػػتم تػػا ایػػن مواػػوع مهػػم كذىبػػی را بػػو‬
‫شکل دقی كنبو جانبو را خدمت ما عزیزاف تقدًن مباًن‪ ،‬تػا از ایػن كاقعػات عػ‪،‬ت‬

‫ُ‪ -‬خبارم در مبحث «القدر» بو ماره ىام‪ ّْٔٗ :‬كَٕٔٔ آف را ركایت کرده است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪9............................................................................‬‬
‫كدركس ‪:‬رفتو‪ ،‬ك بر اسباب خاسبو نیکو متمس ‪:‬ردیده‪ ،‬ك از عوامل خاسبػو سػوء‬
‫دكری ‪:‬زینید‪.‬‬
‫از پركرد‪:‬ػػار یکتػػا اه ك خػػال ب ػریت ‪-‬سػػبحانو كتعػػاى‪ -‬مسػػألت دارـ؛ ایػػن‬
‫کوشػػش نػػاچیز م ػرا در ت ػرازكم حسػػنات ك نیکػػي ىػػام ایػػن بنػػده نػػاچیز ك سػػایر‬
‫ب ػرادراف عزیػػزم کػػو در تصػػحی ك بػػازنگرم آف نبکػػارم مبػػوده انػػد ق ػرار دىػػد! از‬
‫بار‪:‬اه رب العزت كاعبالؿ برام ما خواننده عزیز ك دكستاين کو در بو شبػر رسػیدف‬
‫این کتاب نق ي داشتو اند‪ ،‬ك برام سبامي برادراف ك خواىراف مسلماف طوؿ عمػر‬
‫ك سعادت در دك جهاف استدعا دارـ‪.‬‬
‫اللهػػم اجعػػل خػػری أعمالنػػا خواتیمهػػا‪ ،‬كخػػری أیامهػػا یػػوـ لقا ػ ‪ ،‬كاجعلنػػا مػػع الػػذین‬
‫أنعمت علیهم يف جنت كجوارک كصلي اه كسلم علي نبیٌنا ؿبمد كعلػي آلػو كصػحبو‪.‬‬
‫ب ػػار اؽب ػػا و ػپین عم ػػل م ػػا را در ركز خاسب ػػو م ػػا ق ػرار ب ػػده‪ ،‬ك و ػپین ركز را ب ػرام م ػػا ركز‬
‫مالقػػات خػػود ق ػرار ده ك مػػا را بػػا آف ‪:‬ركىػػي کػػو برای ػػاف در جنػػت ج ػوار خػػود انعػػاـ‬
‫کػ ػػردم ح ػ ػػر ‪ :‬ػ ػرداف ك دركد ف ػ ػراكاف بػ ػػر پیػ ػػام‪ ،‬ك آؿ ك اصػ ػػحاب بفرسػ ػػت‪( .‬آمػ ػػنی)‬

‫ترادر ضوا‪:‬‬
‫أتَضاکرهسلن‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪11............................................................................‬‬
‫فصل اول‪:‬‬
‫مبحث اول‪ :‬مقصود از حسن خامتو(خامتو نيکو)چيست؟‪:‬‬
‫مقصػود از خاسبػو نیکػو كفػات کػردف در مسػجد نیسػت‪ ،‬كنبچنػاف مػردف بػاالی‬
‫جػػای مبػػاز‪ ،‬یػػا مػػردف ىنگػػامی کػػو شػػه پػػیش چ ػػمانش مصػػحف ق ػرار داشػػتو‬
‫باشد نیست!‬
‫كنبینطػػور مػػردف در ىػػیس مکػػانی حسػػن خاسبػػو نیسػػت‪ ،‬زی ػرا و ػپین شهصػػیت‬
‫تػػاریخ‪ ،‬ؿببػػوب رب العػػاؼبنی‪ ،‬امػ ًػاـ امامػػاف جنػػاب ؿبمػػد رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص بػػاالی فػػرش‬
‫خویش كفات کرد نو جایی دیگری!‬
‫راسػػتگوی راسػػتگویاف(أبوبکر صػػدی ) بػػاالی فػػرش خػػود كفػػات کػػرد نػػو بػػاالی‬
‫چیز دیگری!‬
‫خال ػػد ب ػػن كلید(م ػػری اه) ب ػػاالی ف ػػرش خ ػػود كف ػػات ک ػػرد در حالیک ػػو ب ػػیش‬
‫از(ََُ) معرکػػو كح ػوادثی را طػػی کػػرد كبػػیش از (ََّ) زخػػم در بػػدف اك كجػػود‬
‫داشت!‬
‫اما‪!....‬‬
‫حسن خاسبو اینست کو تو دبریی كاز شرک بیزار كبرئ بوده باشی‪.‬‬
‫حسن خاسبو اینست کو تو دبریی كاز نفاؽ برئ كبیزار باشی‪.‬‬
‫حسن خاسبو اینست دكستدارنده سنت باشی كبغض کننده با بدعت كمبتدع‪.‬‬
‫حس ػػن خاسب ػػو اینس ػػت ک ػػو ت ػػو دب ػػریی در حالیک ػػو در سب ػػاـ كج ػػودت کت ػػاب اه‬
‫كسنت رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص را تطبی کرده باشی‪ ،‬بدكف تأكیل كتعصب‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪11............................................................................‬‬
‫حسػػن خاسبػػو اینسػػت کػػو تػػو دبػػریی در حالیکػػو دسػػتت بػػو خػػوف ىػػیس یکػػی از‬
‫کلمػػو ‪:‬ػػو‪ ،‬ملػػوث ن ػػده باشػػد‪ ،‬ك مسػػلماناف را رنػػج نػػداده باشػػی كحقػػوؽ شػػاف را‬
‫پايباؿ نکرده باشی‪ ،‬كىیس نوع اعپاای موحدین باالیت نداشتو باشند‪.‬‬
‫حسػػن خاسبػػو اینسػػت کػػو تػػو دبػػریی در حالیکػػو قلبػػت سػػا از ىػػر نػػوع نیػػات‬
‫قلب خالی از حسد‪ ،‬ک‪ ،،‬غركر ك‪ ...‬باشد‪.‬‬ ‫فاسد‪ ،‬اخالؽ فاسد‪ً ،‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪12............................................................................‬‬
‫مبحث دوم‪ :‬ترس سلف از خامتو سوء‪:‬‬
‫حاالت سبامي اصحاب راواف اه علیهم اصبعػنی نیػز نبػنی طػور بػود کػو از اه‬
‫تػػرس داشػػتند ك عمػػل نیکػػوم زیػػادم اقبػػاـ مػػي دادنػػد ك ىػػر کػػس قصػػد داشػػت از‬
‫دیگػػرم سػػبقت بگػػرید چنانکػػو امػػاـ اضبػػد در مسػػندش از حالػػت ابػػوبکر راػػي اه‬
‫عنو ركایت مي کند کو مي فرمود‪:‬‬
‫أين ش ػػعرة يف جن ػػب عب ػػد مػ ػ من‪ ،‬كک ػػاف ‪ -‬را ػػي اه عن ػػو ‪ -‬يبس ػ ػ‬
‫كددت ٌ‬
‫«ٌ‬
‫بلسانو كیقوؿ ىذا الذم أكردين اؼبوارد»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬کاش من مػویي در بػدف مػ من بػودـ» ك در حػايل کػو ابػوبکر ‪ -‬راػي‬
‫اه عنو ‪ -‬زباف خود را ‪:‬رفتو بود مي ‪:‬فت‪ :‬این زباف‪ ،‬مرا در جاىایي بسػیار كارد‬
‫کرده است‪.‬‬
‫در حالیکو وپین مومنػاف بعػد از پیػام‪،‬اف ابػو بکػر صػدی (راػی اه عنػو) کػو‬
‫عمػ ػػل ى ػ ػػیس ی ػ ػ از ام ػ ػػت ب ػ ػػو اك براب ػ ػػری مبیتوان ػ ػػد از ركز حس ػ ػػاب میىراس ػ ػػید ك‬
‫میگفت‪ :‬ای کاش پرنده بودـ تا از حساب اعماؿاـ در اماف میبودـ‪.‬‬
‫بع ی اكقات عمر فاركؽ خسی در دست می‪:‬رفت ك میفرمود‪« :‬کاش مػن‬
‫این خس میبودـ» ك ‪:‬ػاىی میفرمػود‪« :‬کػاش مػن از مػادر متولػد مبیشػدـ» یػ‬
‫بػػار م ػػغوؿ کػػاری بػػود کػػو شهص ػی آمػػد ك اظهػػار داشػػت‪ :‬فػػالف شػػه بػػر مػػن‬
‫ظلػػم کػػرده اسػػت‪ ،‬مػػا بػػا مػػن بیاییػػد ك از كی انتقػػاـ بگرییػػد‪ .‬ای ػػاف بػػو اك ی ػ‬
‫شالؽ زد ك اظهار داشت‪« :‬كقتػی کػو بػرای ایػن کػار تعیػنی شػده تػو در آف كقػت‬
‫مراجعػػو مبیکنػػی‪ ،‬حػػاال کػػو مػػن م ػػغوؿ کػػاری دیگػػر شػػدهاـ نػػزد مػػن آمػػدهای تػػا‬
‫انتقاـ تو را از اك بگریـ؟» آف شه از آقبا رفت‪ .‬ای ػاف فػردی را بػو دنبػاؿ كی‬
‫فرسػػتادند ك اك را اح ػػار کردنػػد ك شػػالؽ را بػػو دسػػت اك داد ك فرمػػود‪ :‬حػػاال از‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪13............................................................................‬‬
‫من انتقاـ بگری‪ .‬اك عرض کرد‪ :‬من برای راػای اه تعػالی تػو را خب ػیدـ‪ .‬عمػر بػو‬
‫خانػػو آمػػد ك دك رکعػػت مبػػاز خوانػػد ك پػػس از آف چنػنی بػػو خػػود خطػػاب کػػرد‪ :‬ای‬
‫عمر! تو بیارزش بودی‪ ،‬اه بو تو مقاـ ك منزلػت داد‪ .‬تػو ‪:‬مػراه بػودی‪ ،‬اه تػو را‬
‫ىدایت کرد‪ .‬تو ذلیل ك پست بودی‪ ،‬اه بو تو عزت ك شرؼ خب ید‪ ،‬ك بػر مػردـ‬
‫حػاکم قػرار داد‪ .‬حػػاال شهصػی نػػزد تػو آمػػده ك از تػو دادخػواىی میکنػد ك تػػو اك‬
‫را میزنػػی‪ ،‬فػػردای قیامػػت بػػو بار‪:‬ػػاه پركرد‪:‬ػػار خػػود چػػو ج ػوابی داشػػت؟ تػػا مػػدت‬
‫زیادی اینچننی خود را مالمت ك نکوىش میکرد‪.‬‬
‫اسلم غالـ عمر رای اه عنػو می‪:‬ویػد‪ :‬یػ بػار بػا ای ػاف بػو سػوی حره(نػاـ‬
‫ؿبل ػی نزدی ػ مدینػػو اسػػت) م ػیرفتیم‪ .‬از دكر آت ػی دیػػدًن کػػو در بیابػػاف ركشػػن‬
‫بػود‪ ،‬عمػر ‪:‬فػت‪ :‬شػػاید کػاركانی اسػت کػػو بػا فػرا رسػیدف شػب كارد شػهر ن ػػده ك‬
‫بریكف از شهر توقف کرده است‪ ،‬بركًن از آف خ‪،‬ی بگریًن ك ا‪:‬ػر نیػاز ك م ػکلی‬
‫داشػػتند‪ ،‬رفػػع کن ػیم‪ .‬بػػو آقبػػا رفت ػیم دیػػدًن چنػػد کػػودک در اط ػراؼ ی ػ زف ‪:‬ریػػو ك‬
‫زاری میکننػػد ك دیگػػی پػػر از آب ركی آتػػش ‪:‬ذاشػػتو شػػده اسػػت‪ .‬پیػػام‪ ،‬بػػو كی‬
‫سالـ کرد ك اجازه ‪:‬رفت ك نزدی اك رفت ك پرسػید‪ :‬ایػن کودکػاف بػرای چػو ‪:‬ریػو‬
‫میکننػػد؟ آف زف ‪:‬ف ػػت‪ :‬ب ػػر اث ػػر ‪:‬رس ػػنگی دارن ػػد ‪:‬ری ػػو میکنن ػػد‪ ،‬پرس ػید‪ :‬در ای ػػن‬
‫دی ػ چػػو چیػػزی اسػػت؟ ‪:‬فػػت‪ :‬آف را پػػر از آب کػػرده ك ركی آتػػش ‪:‬ذاشػػتواـ ك‬
‫بػػو کودکػػاف نویػػد آمػػاده شػػدف غػػذا را م ػی دىػػم ك میخ ػواىم بػػدین طری ػ آفىػػا را‬
‫سػػاکت کػػنم ك خبوابػػا ‪ .‬اه میػػاف مػػن ك امریاؼب ػ مننی ق ػػاكت خواىػػد کػػرد‪ ،‬زی ػرا از‬
‫تنگ ػی ع ػیش ك زنػػد‪:‬ی مػػن‪ ،‬خػػ‪ ،‬ك س ػراغی مب ػی‪:‬رید‪ .‬عمػػر شػػركع بػػو ‪:‬ریػػو کػػرد ك‬
‫فرمػود‪ :‬اه تػو را مػورد رحػم قػرار دىػد! عمػر از حػاؿ تػو چػو خػ‪ ،‬دارد؟ اك ‪:‬فػػت‪:‬‬
‫عمر امری ماست‪ ،‬سپس از حاؿ ما خ‪ ،‬ندارد؟ اسلم ‪:‬فػت‪ :‬رسػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص مػرا بػا‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪14............................................................................‬‬
‫خود بر‪:‬رداند ك بو انبار بیػت اؼبػاؿ آمػدًن‪ ،‬کیسػوای را پػر از مػواد غػذایی از صبلػو‪:‬‬
‫آرد‪ ،‬خرمػا ك ركغػػن بػػا مقػداری لبػػاس ك مقػػداری پػػوؿ کػػردًن‪ .‬ای ػػاف بػػو مػػن ‪:‬فػػت‪:‬‬
‫ایػن کیسػو را بػر پ ػت مػن قػرار بػده‪ ،‬عػرض کػردـ‪ :‬مػن خػودـ میبػرـ‪ .‬فرمػود خػری‪،‬‬
‫بر پ ت من قرار بده‪ ،‬كقتی دكسو بار اصرار کردـ فرمود‪ :‬آیػا ركز قیامػت ىػم بػار‬
‫مرا تو ضبل میکنػی؟ ایػن را مػن بػر دكش ضبػل مػیکنم‪ ،‬زیػرا کػو در ركز قیامػت از‬
‫م ػػن در ای ػػن م ػػورد س ػ اؿ خواى ػػد ش ػػد‪ .‬م ػػن ن ػػا‪:‬زیر آف کیس ػػو را ب ػػر پ ػػت ای ػػاف‬
‫‪:‬ذاشتم‪ ،‬ای اف بػا شػتاب نػزد آف زف رفػت ك مػن ىػم نبػراه ای ػاف بػودـ‪ .‬مقػداری‬
‫آرد‪ ،‬ركغػ ػػن ك خرمػ ػػا در آف دی ػ ػ ق ػ ػرار داد ك آفىػ ػػا را بػ ػػو ىػ ػػم زد ك ركی آتػ ػػش‬
‫‪:‬ذاشػت‪ ،‬آتػػش را خػوب پػػف کػرد تػػا ركشػػن شػود‪ .‬اسػػلم می‪:‬ویػد‪ :‬از ریػػش انبػػوه‬
‫عمر بر اثر پػفکردف آتػش دكد بػریكف میشػد‪ ،‬تػا ایػن کػو نػوعی حلػوا آمػاده شػد‪،‬‬
‫ك با دست مبارک خویش آف را از دی بریكف آكرد ك بو آفىا داد‪ ،‬تا خبورند‪.‬‬
‫کودکػ ػػاف خػ ػػوب خوردنػ ػػد ك س ػ ػری شػ ػػدند ك م ػ ػػغوؿ خنػ ػػده ك بػ ػػازی شػ ػػدند‪.‬‬
‫باقیمانػػده را نیػػز بػػو آنػػاف ربویػػل داد تػػا بعػػدان خبورنػػد‪ ،‬آف زف اظهػػار داشػػت‪ :‬اه بػػو‬
‫مػا جػزای خػری دىػػد‪ ،‬مػا شایسػتو ایػػن بػودی کػو بػو جػػای عمػر خلیفػو میشػػدی‪.‬‬
‫عمر اك را تسلی داد ك فرمود‪ :‬كقتی نزد خلیفو آمػدی مػرا در آقبػا مػی یػابی‪ .‬چنػد‬
‫دقیقو در آقبا ن ست ك سپس بو خانو باز‪ :‬ت ك فرمود‪ :‬برای این ن ستم تػا اك‬
‫را شاد ك خنداف ببینم‪ ،‬زیرا اك را اندكىگنی ك ‪:‬ریاف دیده بودـ‪.‬‬
‫عمػ ػػر راػ ػػی اه عنػ ػػو در مبػ ػػاز صػ ػػب اغلػ ػػب سػ ػػورهىای کهػ ػػف‪ ،‬طػ ػػو ك دیگػ ػػر‬
‫سورهىای بزرگ را میخواند ك ‪:‬ریو میکرد‪ ،‬بو طوری کو تا چندین صػف صػدای‬
‫‪:‬ریو ای اف بو ‪:‬وش میرسید‪ .‬یػ بػار در مبػاز صػب سػوره یوسػف را میخوانػد‪،‬‬
‫اؿ إًممبىا أىشػ يكواٍ بػىثِّػي ىك يح ًػزين إً ىى ٱللم ًػو ىكأىعلى يػم ًم ىػن ٱللم ًػو ىمػا ىال‬
‫كقتی بو این آیو رسید‪﴿ :‬قى ى‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪15............................................................................‬‬
‫تىعلى يمػػو ىف ﴾ [یوسػػف‪:« ]ٖٔ :‬فػػت‪ :‬از غػػم ك انػػدكىم تنهػػا بػػو پركرد‪:‬ػػار شػػکایت‬
‫میبرـ ك از سوی پركرد‪:‬ار چیزی میدا کو ما مبیدانید»‬
‫چناف ‪:‬ریو کرد کو صدای ای اف در سینو حبس شػد‪ .‬در مبػاز دجػد ‪:‬ػاىی بػو‬
‫قػػدری ‪:‬ریػػو میکػػرد کػػو بیهػػوش میشػػد ك بػػر زم ػنی میافتػػاد‪ .‬ایػػن اسػػت حػػاؿ آف‬
‫شهصی کو از شنیدف ناـ كی‪ ،‬لرزه بر انداـ پادشاىاف ك فرمانركایاف بػزرگ جهػاف‬
‫میافتػػاد‪ .‬امػػركز نیػػز بعػػد از حػػدكد چهػػارده قػػرف شػػوکت ك ع مػػت ای ػػاف بػػر سػػر‬
‫زبافى ػػا ج ػػاری اس ػػت‪ .‬ام ػػركز ىػ ػیس ح ػػاکم ك پادش ػػاىی نیس ػػت ک ػػو ب ػػا یػ ػ ف ػػرد‬
‫معمولی از رعایای خود اینگونو رفتار ك برخورد کند‪.‬‬
‫چی چیز قلب ىػای مػا را در مقابػل عػذاب قػ‪ ،،‬عػذاب جهػنم ك ایسػتادف در‬
‫مقابل اه عزكجل مطمئن کردهاست؟‬
‫عمر فاركؽ رای اه عنو کو خباطر ايباف ك تقوای آف شیطاف از اك در ىػراس‬
‫بػػود‪ ،‬نصػػف دنیػػا را فػػت کػػرده بػػود امػػا میگفػػت‪ :‬پػػاداش فتوحػػا را از اه مبیطلػػبم‬
‫فقط میهواىم در ركز حساب براًن نگوید چرا!‬
‫ك میفرمود‪ :‬ای کاش مادرـ مرا بو دنیا مبیػاكرد (ا‪:‬ػر شػپی بػر کنػار ركد خانػوی‬
‫فرات دبرید من میپسم پركرد‪:‬ار ركز رستاخیز ازمن بازخواست کند) ك ا‪:‬ػر منػادی‬
‫از آظباف ندا کند ای مردـ ما نبو بو و ت مریكید جز ی نفػر میپسػم آف یػ‬
‫نفر من باشم‪.‬‬
‫عثم ػػاف را ػػی اه عن ػػو میفرم ػػود‪ :‬دكس ػػت دارـ ا‪ :‬ػػر دب ػػریـ برانگیهت ػػو ن ػػوـ در‬
‫حالیکػو شػػب را بػػا یػاد اه ك قػػرآف سػػپری میکػرد ك زمانیکػػو شػػهید شػد خػػونش بػػر‬
‫قرآف رىبتو شد‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪16............................................................................‬‬
‫ابو عبیده رای اه عنو میفرمود‪ :‬دكست داشتم قوچی بودـ کو خانوادهاـ مػرا‬
‫ذب میکرد ك ‪:‬وشتم را میهوردند‪.‬‬
‫عمراف بن حصنی رای اه عنو میفرمػود‪ :‬کػاش خاکسػپی بػودـ کػو بػاد مػرا بػو‬
‫ىوا پهش میکرد‪.‬‬
‫ملسو هیلع هللا یلص را دیػػدهاـ آهنػػا صػػبحگاىاف‬
‫علػػی راػػی اه عنػػو میفرمایػػد‪ :‬مػػن یػػاراف ؿبمػػد ‌‬
‫ژكلیده ك خاک آلود بودند‪ ،‬در پی انی آهنا آثاری ماننػد زانػوی شػپ دیػده می ػد‪،‬‬
‫چػوف شػػب را بػػو سػػجود ك قیػػاـ بػرای اه ‪:‬ذرانیػػده بودنػػد‪: ،‬ػػاىی پی ػػانی بػػر زمػػنی‬
‫مػػی هنادنن ػد ك ‪:‬ػػاىی هپل ػػو‪ ،‬ص ػػب ک ػػو می ػػد نبچن ػػاف اه را یػػاد میکردنػػد‪ ،‬مانن ػػد‬
‫درختی کو در ركز طوفانی خم شود با ن اط ك پر ربرک بودند‪.‬‬
‫چ ماف شػاف اشػ مریىبػت چنانکػو لبػاس شػاف خػیس می ػد‪ ،‬بػو اه سػو‪:‬ند‬
‫‪:‬ویی امركز مردـ در غفلت فرك رفتو اند‪.‬‬
‫عای ػػو را ػػی اه عنه ػػا میفرمودن ػػد‪" :‬ی ػػا لیتن ػػی کن ػػت نسیامنس ػػیا" (ای ک ػػاش‬
‫فراموش می دـ)‪.‬‬
‫آناف بطور كاقعی ماىیت این ركز ع یم را درک کرده بودند‪.‬‬
‫چنانچو عبداه بػن عبػاس میفرمایػد‪ :‬ركز قیمػت یػوـ اغبسػره اسػت نیکػو کػاراف‬
‫ك بد کرداراف در این ركز حسرت میهورند‪.‬‬
‫افراد بدکردار با دیدف حالت فالکت بار شاف افسوس ك حسرت میهورند کػو‬
‫ای کػاش عمػل میکػػردًن ك فریػاد میزننػػد کػو یکبػػار مػا را بػو دنیػػا بػاز ‪:‬ػػرداف تػا عمػػل‬
‫اغبنا ىغٍیػىر الم ًذم يكنما نػى ٍع ىم يل}‬
‫کنیم {كىم یصطى ًرخو ىف فًیها ربػمنا أىخ ًرجنا نػىعمل ص ً‬
‫ى ى ى ٍ ٍى ٍ ى ٍ ى‬ ‫ىي ٍ ى ٍ ي‬
‫ك نیکوکاراف کو بػو انػدازه ‪ ۲۷‬پیػام‪ ،‬ىمعمػل صػاغبو اقبػاـ داده باشػند بػاز ىػم‬
‫افسوس میهورند کو ای کاش بی پ عمل میکردًن‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪17............................................................................‬‬
‫ایػػن حالػػت وػپین ٌامػػت پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص بػػوده اسػػت‪ٌ .‬امػػا حالػػت علػػي راػػی اه عنػػو‬
‫چگونػػو بػػوده‪ ،‬ركایػػت شػػده کػػو ای ػػاف فرمػػود‪ :‬مػػن از دك چیػػز زیػػاد تػػرس دارـ ُ‪-‬‬
‫آرزكىػػام طػػوالين ِ‪ -‬پػػریكم ىواىهػػام نفسػػاين‪ ،‬کػػو ایػػن دك چیػػز سػػبب ىالکػػت‬
‫بسیارم از مردـ مي ‪:‬ردد‪.‬‬
‫ٌاما سبب خوؼ ای اف چو بود؟ مي فرماید‪ :‬آرزكىام طػوالين سػبب مػي شػود‬
‫کػو انسػػاف از آخػرت فرامػػوش کنػػد‪ .‬چػو بسػػا انسػاف آرزكىػػایي را در دؿ دارد ك بػػو‬
‫آهنػػا مبػػي رسػػد ك مػػرگ بػػو س ػراغ اك مػػي آیػػد‪ .‬در حػػايل کػػو نػػو ب ػرام آخػػرت خػػود‬
‫چیػػزم را ذخػػریه کػػرده ك نػػو بػػو آرزكم خػػویش رسػػیده اسػػت‪ .‬امػػا پػػریكم ىواىػػام‬
‫نفسػػاين انسػػاف را از ح ػ منح ػػرؼ مػػي ‪:‬ردانػػد‪ .‬ك در ج ػػایي علػػي راػػي اه عنػػو‬
‫فرمػوده کػو دنیػا پ ػت کػرده ك مػي ركد‪ .‬یعػب دنیػا بػو آخػر الزمػاف رسػیده ك قیامػػت‬
‫نزدی اسػت‪ .‬ك آخػرت بػو سػرعت بػو سػوم انسػاف مػي آیػد‪ .‬ك ایػن را بدانیػد کػو‬
‫ىػر یػ از ایػن دك (دنیػػا ك آخػرت) فرزنػػداين دارد‪ .‬مػا کػػارم کنیػد کػػو از فرزنػػداف‬
‫آخرت باشید ك مواظب باشید تا از فرزنداف دنیا قرار نگرییػد‪ .‬کػو دنیػا ك ؿببٌػت ك‬
‫آرزكىام آف سبب ىالکت شه در ىػر دك جهػاف مػي شػود‪ .‬بدانیػد کػو امػركز‬
‫ركز عم ػػل ك ک ػػت ك ک ػػار اس ػػت‪ .‬ك ركز حس ػػاب ك برداش ػػت نیس ػػت‪ٌ .‬ام ػػا ف ػػردا‬
‫(آخػػرت) ركز بػػر داشػػت ك حسػػاب اسػػت ك ركز عمػػل ك ک ػػت نیسػػت‪ .‬ك ا‪:‬ػػر‬
‫کسػػي چیػػزم را در ایػػن دنیػػا ک ػػت کػػرد فػػردا آف را برداشػػت مػػي کنػػد‪ .‬نبػػاف طػػور‬
‫کو مي دانید مرگ نا‪:‬هاين در اسالـ بسیار زشت ك ناپسند اسػت‪ .‬زیػرا انسػاف را‬
‫در حالػػت خ خػػ‪،‬م فػرا مػػي ‪:‬ػػرید‪ .‬ك ىػػیس ‪:‬ونػػو مهلػ بػػو اك مبػػي دىػػد ك چػػو بسػػا‬
‫انساهنایي بودند کػو م ػغوؿ معصػیب بػوده انػد ك در نبػاف حػاؿ ركح ػاف از بػدف‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪18............................................................................‬‬
‫جدا شده ك خاسبو آهنا با معصیت ك ‪:‬نػاه نبػراه شػده اسػت ك اثػر بػدم بػر اك مػي‬
‫‪:‬ذارد خداكند ما را در پناه ح ٌقش ؿباف ت فرماید‪.‬‬
‫امػػاـ اضبػػد بػػن حنبػػل نبی ػػو دع ػػایش ایػػن ب ػػود کػػو‪« :‬ب ػػاراؽبی! م ػػا را بػػو سػػنت‬
‫دبریاف»‪.‬‬
‫نبچننی سلف صاٌف ما‪ ،‬از خاسبو سػوء‪ ،‬تػرس بسػیار زیػادم داشػتند‪ ،‬چنػاف کػو‬
‫سهل تسپم مي فرماید‪ :‬ص ٌدیقنی در سبامي اكقات عمر خود از این ترس داشػتند‬
‫کػػو مبػػادا بػػا خاسبػػو سػػوء از ایػػن دنیػػا رخػػت سػػفر ببندنػػد نبػػاف ‪:‬ونػػو کػػو اه جػػل‬
‫جاللػػو آهنػػا را در قػػرآف توص ػػیف مب ػػوده اس ػػت‪ { :‬مكقػيليػػوبػي يه ٍم ىكًجلى ػ ه} آهن ػػا اف ػرادم‬
‫ىستند کػو قلوب ػاف ترسػاف اسػت‪ .‬انسػاف بایػد در سبػامي حػاالت متوجػو باشػد کػو‬
‫عملي را اقباـ ندىد کو بػر خاسبػو اك اثػر سػوء بگػذارد ك بػا خاسبػو سػوء از ایػن دنیػا‬
‫بركد‪.‬‬
‫ك بایػػد نبی ػػو ایػػن حالػػت در مقابػػل چ ػػمش ؾبسػػم ك ظػػاىر باشػػد‪ .‬زیػرا نبػػنی‬
‫خوؼ از خاتو سوء سػبب مػي شػود کػو انسػاف بػو سػوم عمػل نیػ ركم بیػاكر ك‬
‫عمػػل خػػود را بػػو طػػور صػػحی اقبػػاـ دىػػد‪ .‬چنػػاف کػػو رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػػوده انػػد‪:‬‬
‫«م ػػن خ ػػاؼ أدًف‪ ،‬كم ػػن أدًف بل ػغ اؼبن ػػزؿ‪ ،‬أال إ ٌف س ػػلع اه غالی ػ أال إ ٌف س ػػلع اه‬
‫اعبنٌ »‪.‬‬
‫کسي کو از خاسبو خود ترس داشػتو باشػد شػتاب مػي کنػد ك کسػي کػو شػتاب‬
‫کرده بو منزؿ مي رسد‪ .‬آ‪:‬اه باشید‪ ،‬کاالم اه بسػیار ‪:‬ػراف اسػت ك کػاالم اؽبػي‬
‫جنٌػػت اسػػت کػػو بػػو آسػػاين بػػو دسػػت مبػػي آیػػد ك بایػػد ب ػرام بػػو دسػػت آكردف آف‬
‫زضبت ک ید‪ .‬نباف طور کو برام بو دسػت آكردف ىػر چیػزم بایػد زضبػت بک ػیم‪.‬‬
‫ك بػرام اشهاصػػي کػػو مػػوت آهنػػا فػرا رسػػیده ك عالمػػات مػػرگ در كجودشػػاف ظػػاىر‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪19............................................................................‬‬
‫شده است باید امیػد آهنػا در آف ىنگػاـ بی ػپ شػود‪ .‬ك بػرام مالقػات اه م ػتاؽ‬
‫باشػػند‪ .‬چنانکػػو ‪:‬فتػػو شػػده اسػػت «مػػن أحػػب لقػػاء اه أحػػب اه لقػػاءه» «کسػػي‬
‫ک ػػو م ػػتاؽ مالقػ ػػات ب ػػا اه باشػ ػػد اه ج ػػل جاللػ ػػو نی ػػز م ػ ػػتاؽ مالق ػػات بػ ػػا اك‬
‫است»‪.‬‬
‫رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمودنػػد‪« :‬اليبػػوتن أحػػدکم إال كىػػو وبسػػن ال ػػن بػػاه عزكجػػل»‬
‫داشػػتو‬ ‫«در حػػايل از دنیػػا بركیػػد کػػو نسػػبت بػػو اه ‪ -‬جػػل جاللػػو ‪: -‬مػػاف نی ػ‬
‫باشید»‪.‬‬
‫اما چو بسیار از مسلماناف جاىل بر كسعت رضبت اؽبػي ك بػر عفػو ك مغفػرت‬
‫اك توکل کرده اند ك مي ‪:‬ویند کو اه جل جاللو غفور ك رحػیم ك رضبػت اك كسػیع‬
‫است‪ .‬ك در حبر ‪:‬ناىالف غوطو كر شده اند ك ‪:‬ناىاف بسػیارم اقبػاـ مػي دىنػد ك‬
‫از اه خ خ‪،‬نػػد ك بػػو سػػوم اك توبػػو ك رجػػوع مبػػي کننػػد ك فقػػط بػػر ایػػن توکػػل کػػرده‬
‫انػػد کػػو اه جػػل جاللػػو خب ػػنده ك مهربػػاف اسػػت ك بػػر جهػػل خودشػػاف بػػاقي مانػػده‬
‫انػػد در حػػايل کػػو ایػػن اسػػتدالؿ آهنػػا بسػػیار خطػػا اسػػت ك سػػبب ىالکػػت آهنػػا مػػي‬
‫‪:‬ػػردد‪ .‬چنػػاف کػػو رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػػود ق انػػد‪« :‬الکػػیس مػػن داف نفسػػو كعمػػل ؼبػػا‬
‫بعػد اؼبػػوت كالعػاجز مػػن أتبػع نفسػػو ىواىػا سبػػب علػي اه» «عاقػػل‪ ،‬کسػي اسػػت کػػو‬
‫نفػػس خػػود را پسػػت ب ػػمارد ك ب ػرام بعػػد از مػػرگ عمػػل کنػػد ك شػػه عػػاجز ك‬
‫ناداف‪ ،‬کسي است کو از ىواىام نفساين خود پریكم کند ك بػر خػدا توکػل داشػتو‬
‫باشد»‪.‬‬
‫ام انسػ ػػاف‪ ،‬بػ ػػداف در حػ ػػايل کػ ػػو اه‪ ،‬غفػ ػػور الػ ػػرحیم اسػ ػػت در مقابػ ػػل شػ ػػدید‬
‫العق ػػاب نی ػػز ىس ػػت ك در ق ػػرآف در جاى ػػام متع ػ ٌددم ب ػػو آف اش ػػاره ک ػػرده اس ػػت‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪21............................................................................‬‬
‫ً‬ ‫{نػىبِّ ػ ػ ػ ػػي ًعب ػ ػ ػ ػ ً‬
‫یم (ْٗ) ىكأى مف ىع ػ ػ ػ ػ ػ ىذ ًاخ يى ػ ػ ػ ػ ىػو الٍ ىع ػ ػ ػ ػ ػ ىذ ي‬
‫اب‬ ‫ىين أىنىػ ػ ػ ػػا الٍغى يف ػ ػ ػ ػ ي‬
‫ػور الػ ػ ػ ػ ػمرح ي‬ ‫ػادم أ ِّ‬ ‫ٍ ى‬
‫یم}[اغبجر‪.]َٓ – ْٗ :‬‬ ‫ً‬
‫ٍاألىل ي‬
‫یعنػی‪« :‬ام پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص بنػػد‪:‬اف مػرا خػػ‪ ،‬ده نبانػا مػػن آمرزنػػده مهربػػا ك بدرسػ‬
‫کو عذاب من عذاب درد دىنده است»‪.‬‬
‫ػاب ًمػ ىػن اللمػ ًػو الٍ ىع ًزیػ ًز الٍ ىعلًػػی ًم (ِ)‬
‫ك در جػػایي دیگػػر فرمػػوده اسػت‪{ :‬تنزیػػل الٍ ًكتىػ ً‬
‫اب ًذم الطموًؿ ىال إًلىو إًمال ىو إًلىی ًػو الٍم ً‬ ‫ب ش ًد ً‬
‫ید الٍعً ىق ً‬ ‫ىغافً ًر ال مذنٍ ً‬
‫صػریي }‬ ‫ى يى ٍ ى‬ ‫ٍ‬ ‫ب ىكقىابً ًل التػ ٍمو ً ى‬
‫[اؼب من‪.]ّ – ِ :‬‬
‫یعن ػی‪« :‬نػػازؿ کػػردف کتػػاب از جانػػب اه غالػػب ك داناسػػت‪ ،‬آمرزنػػده ‪:‬نػػاه ك‬
‫پذیرنده توبو ك سهت عقوبت کننده است»‪.‬‬
‫کرخي مي فرماید‪ :‬امید رضبت داش از کسي کو اك را اطاعػت مبػي کػب عػنی‬
‫خ خردم است‪.‬‬
‫ك نبچنػػنی شػػه مسػػلماف بایػػد نبی ػػو در ایػػن فکػػر باشػػد کػػو ا‪:‬ػػر از مػػردـ‬
‫قراي دارد آف را ادا کند ك بػر ادا کػردف آف حػری باشػد ك حػدیثي از رسػوؿ اه‬
‫ملسو هیلع هللا یلص ركایت شده کو فرمودند‪:‬‬
‫«مػػن أخػػذ أمػواؿ النػػاس یریػػد أداءىػػا أدم اه عنػػو كمػػن أخػػذ یریػػد إتالفهػػا أتلفػػو‬
‫اه علیو»‪.‬‬
‫«کسي کو امواؿ مردـ را بگرید ك قصد ادام آف را داشػتو باشػد اه از جانػب‬
‫اك قراػش را ادا مػػي کنػػد یعػػب اه طریقػػو ادام قراػػش را فػراىم مػػي مبایػػد‪ ،‬ك ا‪:‬ػػر‬
‫قػػرض ‪:‬رفػػت امػػا قصػػد تلػػف مػػاؿ مسػػلماف را داشػػت‪ .‬اه نیػػز مػػاؿ اك را تلػػف مػػي‬
‫کند ك اصال لبواىد توانست ماؿ را فراىم کند»‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪21............................................................................‬‬
‫ا‪:‬ػػر بػػر شهصػػي ظلػػم ك سػػتمي ركا داشػػتو یػػا از اك غیبػػت کػػرده بایػػد بػػو فکػػر‬
‫حاللیت آف باشد ك از طرؼ مقابل‪ ،‬طلػب عقػو ك خب ػش کنػد‪ .‬زیػرا ىػیس شػکي‬
‫نیست‪ ،‬کو در ركز قیامت آف شه حقش را مطالبػو مػي کنػد ك حتمػا اه اك را‬
‫ؿباکمو خواىد کرد ك ركایػت شػده کػو ا‪:‬ػر حیػواين‪ ،‬حیػواين دیگػر را شػاخ بزنػد در‬
‫ركز قیام ػػت زن ػػده م ػػي ش ػػود ك قص ػػاص م ػػي ‪ :‬ػػرید‪ .‬شهص ػػي ک ػػو م ػػدیوف اس ػػت ی ػػا‬
‫ظلم ػػي را ب ػػر بػ ػرادر خ ػػود ركا داش ػػتو‪ ،‬ا‪ :‬ػػر حس ػػناش در اعم ػػاؿ نام ػػو اك باش ػػد‪ ،‬از‬
‫حسػػنات اك بػػو طػػرؼ مقابػػل داده مػػي شػػود ك ا‪:‬ػػر نیکػػي نداشػػتو باشػػد از ‪:‬ناىػػاف‬
‫طرؼ مقابل برداشتو مي شػود ك بػو اك داده خواىػد شػد‪ .‬كپیػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص فرمودنػد‪ :‬کػو‬
‫(ِ)‬
‫نفس مومن بو خاطر دینش معلٌ است تا بر اك فیصلو شود‪.‬‬
‫(بارالهی! از تو اینگونه حسن خاتمه می خواهیم)‬

‫ِ‪ -‬از کتاب حسن اػباسبو‪ ،‬أثر‪ :‬عبداه اؼبطل ‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪22............................................................................‬‬
‫فصل دوم‪:‬‬
‫مبحث اول‪ :‬منونو ای از کسانی کو خامتو نيکو داشتند‪:‬‬
‫در این حبث فقط چند افراد ؿبدكی را ذکرخواىم کرد کو در اكا ػل سرسػهپین‬
‫دمػػن اسػػالـ بودنػػد‪ ،‬امػػا اه تعػػالی خاسبػػو آنػػاف را نیکػػو سػػاخت‪ ،‬كبػػا ايبػػاف از دنیػػا‬
‫رفتند‪.‬‬
‫در ک ػػل‪ ،‬ى ػػر شهص ػػی ک ػػو ب ػػا ايب ػػاف كس ػػنت كتوحی ػػد از دنی ػػا ركد‪ ،‬خاسب ػػو اش‬
‫نیکوست‪.‬‬
‫خاتوِ ًیکَیی‪ ،‬خالذ تي ٍلیذ رضی اهلل عٌِ (اس جٌگ علیِ‬
‫پیاهثز‪ ،‬تا جٌگ در دفاع اس پیاهثز)‪:‬‬
‫ای اف خالد بن كلید بن مغریه ـبزكمی قری ی می باشد‪.‬‬
‫قبػػل از اسػػالـ از بزر‪:‬ػػاف ق ػریش بػػود‪ ،‬لگػػاـ اسػػب را در دىػػانش ق ػرار مػػی داد‬
‫كچن ػػاف م ػػی جنگی ػػد ب ػرای ج ػػاىلیتش ک ػػو قری ػػیاف كس ػػا ر م ػػردـ را ب ػػو ح ػػریت م ػػی‬
‫انػػداخت‪ .‬در جن ػ ىػػا نب ػرای م ػػرکنی علیػػو اسػػالـ پیوسػػت‪ ،‬كاز آغػػاز اسػػالـ تػػا‬
‫حدیبیػػو علیػػو اسػػالـ جنگیػػد‪ ،‬كدیگ ػراف را علیػػو اسػػالـ ربری ػ مػػی کػػرد ك تػػأثریات‬
‫خاصػػی را بػػاالی جنگجویػػانش مػػی انػػداخت تػػا آنػػاف در مقابػػل ؾباىػػدین صػػحابو‬
‫شکست لبورند‪.‬‬
‫امػػا خاسبػػو نیکػػی نصػػیبش شػػد‪ ،‬كقبػػل از فػػت مکػػو نب ػرای دكسػػتش «عمػػرك بػػن‬
‫العاص» اسالـ آكرد‪.‬‬
‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص اكرا «سیف اه الکبری» ناـ ‪:‬ذاشػت‪ .‬كآنچػو کػو علیػو اسػالـ در‬
‫جاىلیتش اقباـ داد‪ ،‬عوض وپی را برای اسالـ پرداخت‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪23............................................................................‬‬
‫زمػانی کػو ابػػوبکر راػی اه عنػو خلیفػػو شػد‪ ،‬آنػرا بػرای قتػاؿ بػػا مسػیلمو کػػذاب‬
‫كپریكانش فرستاد‪ ،‬كدستور قتل آنانی کو از عرب مرتػد شػدند را بدسػتاف اك صػادر‬
‫کرد‪.‬‬
‫سپس اكرا بػو عػراؽ ‪:‬ماشػت‪ ،‬كحػریه كجانػب بزر‪:‬ػی از عػراؽ بدسػت خالػد بػن‬
‫كلیػػد فػػت ‪:‬ردیػػد‪ ،‬سػػپس اكرا بػػو شػػاـ فرسػػتاد‪ ،‬امػػا اكرا أمػػریی از أمػرا در آقبػػا مقػػرر‬
‫مبود‪ .‬بنابر مصلحت ىایی سیاسی عمر رای اه عنػو اكرا از أمػارت عػزؿ کػرد‪ ،‬ك‬
‫اكرا از زیػر دسػتاف أبوعبیػده بػػن جػراح قػرار داد تػا یػ معسػکر باشػد ك زیػر فرمػػاف‬
‫اك جبنگد‪ ،‬اما خالد نافرمانی نکرد‪ ،‬كاطاعتش را مبود‪.‬‬
‫خالد بن كلید زیر دستاف ابوعبیده جنگید‪ ،‬كشػاـ فػت ‪:‬ردیػد‪ ،‬سػپس بػو مدینػو‬
‫باز‪ :‬ػػت کػػرد‪ ،‬ركزی عمػػر بػػن اػبطػػاب اكرا طلػػب کػػرد کػػو تػػا اكرا متصػػرؼ امػػری‬
‫بسازد‪ ،‬ك كظیفو ای مهمی برای اك دىد‪ ،‬لیکن اك ابا كرزید‪.‬‬
‫خالػػد بػػن كلیػػد در ضب (سػػوریو امػػركزی) كفػػات کػػرد‪ ،‬ای ػػاف خطیػػب سػػهنور‪،‬‬
‫كفصی زباف شریین بود‪.‬‬
‫ابػػوبکر راػػی اه عنػػو در كصػػفش ‪:‬فتػػو اسػػت‪ :‬زنػػاف عػػاجز ىسػػتند کػػو دیگػػر‬
‫(ّ)‬
‫مانند خالد بن كلید بزایند!‪.‬‬
‫خاتوههِ ًیکههَیی ه یههزُ تههي ضههنثِ(اس رّشًههی تهها ه اتی‬
‫رٍایتگز)‪:‬‬
‫"مغػػریه بػػن شػػعبو بػػن أبػػی عػػامر الثقفػ ٌػی" یکػػی از بزر‪:‬ػػاف اصػػحاب پیػػام‪ ،‬ك از‬
‫دىػػاة ك زیرکػػاف ك باىوش ػاف عػػرب بػػود‪ ،‬کػػو قبػػل از صػػل حدیبیػػو مسػػلماف شػػد ك‬
‫شاىد صل حدیبیو ك بیع الراواف بود‪ ،‬ك بلند قامت ك شجاع بود‪.‬‬
‫ّ‪ -‬از کتاب االعالـ للزرکلی‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪24............................................................................‬‬
‫اك مػػا قبػػل از اسػػالـ از قطٌػػاع طػي يػرؽ ك راىػػزف بػػود‪ ،‬بطوریکػػو ركزی بػػو یکػػی از‬
‫قافلػػو ىػػای م ػػرکنی ضبلػػو كر شػػد ك ُّ نف ػػر آهن ػػا را ک ػػت ك ىػػدایایی را ک ػػو از‬
‫"مقوقس" پادشاه مصر ومراه داشتند غارت کرد‪ ،‬كلی ىنگػامی کػو بػرای مسػلماف‬
‫شدف نزد پیام‪ ،‬صلی اه علیػو ك سػلم آمػد‪ ،‬آف امػواؿ ك ىػدایای غػارت شػده نیػز‬
‫وم ػراه خ ػػود نػػزد پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص‌آكرد‪ ،‬تػػا ن ػػرش را در آمبػػورد بی ػػاف کنػػد ک ػػو آیػػا بعن ػواف‬
‫غنیمت م رکنی حبساب میاید یا نو‪ ،‬ك پیام‪ ،‬صلی اه علیو ك سػلم بػو اك فرمػود‪:‬‬
‫"أما إسالم فنقبلو‪ ،‬كال آخذ من أمواؽبم شػیئان كال أطبٌ يسػوي ألف ىػذا ىغػ ٍدهر‪ ،‬كالغػدر‬
‫ٌ‬
‫ال خری فیو " یعنی‪ " :‬اسالـ آكردنػت را قبػوؿ دارًن‪ ،‬كلػی چیػزی از اموال ػاف را بػر‬
‫مبیػػدارًن ك طبسػػش را ىػػم مبیگػػریًن زی ػرا (ایػػن ام ػواؿ) بػػا غػػدر ‪:‬رفتػػو شػػده‪ ،‬ك غػػدر‬
‫کػػردف فایػػده ای نػػدارد"‪ .‬پػػس اسػػالمش پذیرفتػػو شػػد كلػػی آف ام ػواؿ بر‪:‬ردانػػده شػػد‬
‫زیرا از امواؿ غدر بود‪.‬‬
‫ك عػػامر ‪:‬فػػت‪" :‬قااػػی چهػػار نفرنػػد‪ :‬عمػػر بػػن اػبطػػاب كعلػ ٌػی بػػن أبػػی طالػػب‬
‫كعبػػد اه ب ػػن مسػػعود كأب ػػو موس ػػی األشػػعری‪ .‬كباىوش ػػاف ك زیرک ػػاف چهػػار نفرنػػد‪:‬‬
‫معاكیو كعمرك بن العاص كمغریه بن شعب كزیاد ابن أبیو"‪.‬‬
‫ك قبیصػ بػػن جػػابر ‪:‬فػػت‪" :‬بػػا مغػػریه ىػػم ن ػػینی کػػرده اـ‪ ،‬ك ا‪:‬ػػر مدینػػو ى ػػت‬
‫دركازه داشتو باشد ك راه خركج از آهنا فقط ی دركازه باشد آهنم بػا حیلػو‪ ،‬مغػریه‬
‫میتوانست از نبو آف دركازه ىا خارج شود" (یعنی بػا زیرکػی ك باىوشػی میتوانسػت‬
‫راه خركج از نبو آهنا را پیدا شود)‪.‬‬
‫ك اماـ ط‪،‬ی در مورد مغریه بػن شػعبو ‪:‬فػت‪" :‬ىػر مسػئلو ای کػو بػرای اك پػیش‬
‫میآمد ـبرج ك راىی را برای حل آف پیدا میکرد"‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪25............................................................................‬‬
‫ك مغػػریه بػػن شػػعب از کسػػانی بػػود کػػو نبػػره ابػػو سػػفیاف بػػت ثقیػػف را در طػػا ف‬
‫شکست‪.‬‬
‫ُّجٍی ػػر‬
‫ُّجٍی ػػر فرسػػتاد‪ ،‬ك الن ى‬
‫ك ابػػوبکر راػػی اه عنػػو اك را ب ػرای جن ػ بػػو م ػردـ الن ى‬
‫قلعو ی استواری بود در ح رموت يبن کو مرتدین بو آقبا پناه برده بودند‪.‬‬
‫مغػػریه در معرک ػ يبامػػو بػػر اػػد مسػػیلمو کػػذاب شػػرکت کػػرده بػػود‪ ،‬ك در معرکػػو‬
‫یرموک چ مش آسیب دید‪ ،‬ك نبراه فرستاده سعد رای اه عنو بػو رسػتم بػود‪ ،‬ك‬
‫نبچنػػنی نبػراه فرسػػتاده نعمػػاف بػػن مقػ ٌػرف راػػی اه عنػػو بػػو امػػری فػػرس بػػود‪ ،‬ك در آف‬
‫فتوحات ك جنگها شرکت داشت‪.‬‬
‫ك عمػػر بػػن اػبطػػاب راػػی اه عنػػو مغػػریه را كالػػی ك امػػری بصػػره کػػرد‪ ،‬ك ىمٍیسػػاف‬
‫كد ٍس ػػت میس ػػاف كأبػى ٍزقػيبى ػػاذ را ف ػػت مب ػػود‪ ،‬ك ف ػػرس را در ىم ٍرغ ػػاب (ركدخان ػػو بصػ ػػره)‬
‫ى‬
‫شکسػػت داد‪ ،‬ك بػػازار اىػواز (عربسػػتاف) را فػػت کػػرد‪ ،‬ك نبػػداف را فػػت مبػػود‪ ،‬ك در‬
‫معرکػ هناكنػػد شػػرکت داشػػت ك در ظبػػت چػػب جػػیش نعمػػاف بػػن يم ىق ػمرف مسػػئولیت‬
‫داشت‪ ،‬ك عمر ‪:‬فتو بود‪ :‬ا‪:‬ر نعماف ک تو شػود امػری حذیفػو خواىػد بػود‪ ،‬ك ا‪:‬ػر‬
‫حذیفو ک تو شود امری شعبو خواىد بود" ‪.‬‬
‫ك مغریه اكلنی کسی بػود کػو دیػواف بصػره را بنیػاد مبػود‪ ،‬ك سػپس عمػر راػی اه‬
‫عنو اك را امری کوفػو کػرد‪ ،‬ك عثمػاف راػی اه عنػو نیػز ىنگػاـ خالفػتش آف منصػب‬
‫را برایش اقرار کرد‪ ،‬كلی پس از مدتی اك را عزؿ کػرد‪ ،‬ك پػس از قتػل عثمػاف راػی‬
‫اه عنػػو در فتنػػو جنػ داخلػػی شػػرکت نکػػرد ك پػػس از اینکػػو امػػور مسػػتقر شػػد ك‬
‫معاكیػو خلیفػػو شػد‪ ،‬بػػا معاكیػو راػػی اه عنػػو بیعػػت کػرد ك سػػپس معاكیػػو اك را امػػری‬
‫کوفو کرد تا اینکو در آقبا كفات یافت رای اه عنو‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪26............................................................................‬‬
‫عمػػر راػػی اه عنػػو ‪:‬فػػت‪ :‬ن رتػػاف در مػػورد امػػری بػػودف مسػػلماف اػػعیف ك یػػا‬
‫فػػاجر قػػوی چیسػػت؟ مغػػریه ‪:‬فػػت‪ :‬مسػػلماف اػػعیف اسػػالمش ب ػرای تػػو اسػػت‪ ،‬ك‬
‫ا ػػعفش ب ػػر علی ػػو ت ػػو ك رعی ػػت اس ػػت‪ ،‬كل ػػی ف ػػاجر ق ػػوی‪ ،‬فسػ ػ ك فج ػػورش علی ػػو‬
‫خػػودش اسػػت ك قػػوتش بػػا تػػو ك رعیػػت اسػػت"‪ ،‬سػػپس عمػػر راػػی اه عنػػو ‪:‬فػػت‪:‬‬
‫"پس تو نباف ىستی‪ ،‬ك تو امری خواىی بود"‪.‬‬
‫مغػػریه یکسػػاؿ ك سػػو مػػاه امػػری کوفػػو بػػود‪ ،‬ك سػػاؿ بیسػػت ىجػػری بػػا آذرباهبػػاف‬
‫جنگید ك با مردمانش صل کرد‪ ،‬كلػی ىنگػاـ خالفػت عثمػاف صػل را شکسػتند‪،‬‬
‫ك أشػػعث بػػن قػػیس بػػا آهنػػا جنگیػػد ك برخػػی از قلعػػو ىػػای آهنػػا را در مػػاجركاف فػػت‬
‫کرد‪ ،‬ك سپس دكباره صل مغریىرا قبوؿ کردند‪ ،‬ك آنرا قبوؿ کرد‪.‬‬
‫أنعم علی ‪ ،‬كأنٍعً ٍم علی ىم ٍػن شػکرک‪،‬‬ ‫ك از اقواؿ مغریه اینست کو‪" :‬ا ٍش يک ٍر ؼبن ى‬
‫فإنٌو ال بقاءى للنعم إذا يک ًفرت‪ ،‬كال زك ىاؿ ؽبا إذا يش ًکىرت‪ .‬إ ٌف ال ٌ کر زیػادة مػن الػنعم‬
‫كأما هف من الفقر"‪ ،‬یعنی‪ " :‬کسی کو بو تو نیکویی کػرد شػکر کػن‪ ،‬ك کسػی کػو تػو‬
‫را شکر ‪:‬وید نیکویی کن‪ ،‬زیرا نعمتی کو شکرش جبا آكرده ن ود باقی مبیماند‪ ،‬ك‬
‫ا‪:‬ػػر شػػکر ‪:‬ػػذارده شػػود از بػػنی مبػػریكد‪ ،‬شػػکر کػػردف سػػب فػػزكف نعمػػت ك امػػاف از‬
‫فقر است‪".‬‬
‫مغریه بن شعبو در کوفو ساؿ پنجاه ىجػری در سػن ىفتػاد سػالگی در‪:‬ذشػت‪،‬‬
‫(ْ)‬
‫رای اه عنو‪.‬‬

‫ْ‪ -‬از کتاب االعالـ للزرکلی‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪27............................................................................‬‬
‫خاتوههِ ًیکههَیی‪ ،‬عوههزٍتي النههاظ(اس چههو ٍفزیههة علیههِ‬
‫هسلواًاى‪ ،‬تا فتح یک سزسهیي تزای اسالم)‪:‬‬
‫ای اف عمرك بن العاص بن كا ل سهمی قری ی می باشد‪.‬‬
‫در ىر جنگی‪ ،‬چیزی کو یکی از ناـ طرفنی را ثبت تاریخ مػی کنػد‪ ،‬ىوشػیاری‬
‫كزیرکی است‪ .‬ىوشیاری كزیرکی ایی کػو توسػط آف یکػی از ‪:‬ػركه ىػای در‪:‬ػری پػریكز‬
‫می شوند!‬
‫بلػػو! عمػػرك بػػن العػػاص از افػرادی قبػػل از اسػػالـ بػػود کػػو هنایػػت دمنػػی خػػود را‬
‫علیػو اسػالـ مػی کػرد‪ ،‬كدیگػراف را بػر دمنػی بػا پیػػام‪ ،‬كاسػالـ ت ػوی مػی کػػرد‪ ،‬در‬
‫جنػ ىػػای کػو علیػػو پیػام‪ ،‬صػػورت مػی ‪:‬رفػػت هنایػت ىوشػػیاری كزیرکػی مػػی کػػرد‪،‬‬
‫كنبػػو اكرا زیػػرک جن ػ مػػی دانسػػتند‪ ،‬كدر جن ػ علیػػو ـبػػالفینش از هنایػػت عقػػل‬
‫كکید کار می ‪:‬رفت‪.‬‬
‫اما خاسبو نیکی اه تعالی نصیبش کرد‪ ،‬در صػل حدیبیػو آمػد كاسػالـ آكرد‪ ،‬ك‬
‫اكرا رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػػانركای جػػیش ذات السالسػػل مبػػود‪ ،‬ك ابػػوبکر كعمػػر نیػػز اكرا‬
‫در غزكات خباطر زیرکیش‪ ،‬أمری مقرر مػی کردنػد‪ .‬ك سػرزمنی مصػر بدسػتاف اك فػت‬
‫‪:‬ردید‪ ،‬كبر عماف نیز حکمفرما ی کػرد‪ ،‬كنیػز در خالفػت عمػر از امػرای جهػادی‬
‫شاـ مقرر ‪:‬ردید‪.‬‬
‫كدر حکمفرمػا ی ىػػایش سػػرزمنی ىػای چػػوف‪ :‬قنسػرین‪ ،‬حلػب‪ ،‬منػػبج كانطاکیػػو‬
‫را فت کرد‪ ،‬كمدتی را بو حکم عمر رای اه عنػو كالػی فلسػطنی نیػز بػوده اسػت‪،‬‬
‫كبعػػد از مصػػر عثمػػاف اكرا عػػزؿ کػػرد‪ ،‬كقتػػی کػػو فتنػػو ای بػػنی علػػی كمعاكیػػو رخ داد‪،‬‬
‫(ٓ)‬
‫پس معاكیو اكرا كالی مصر قرار داد‪ ،‬كباالخره در قاىره كفات کرد‪.‬‬
‫ٓ‪ -‬از کتاب االعالـ للزرکلی‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪28............................................................................‬‬
‫اما داستان اسالم آوردن او‪:‬‬
‫عمػػركبن عػػاص بػػن كا ػػل سػػهمي قری ػػي مػػي ‪:‬ویػػد‪« :‬كق ػ مػػا از غػػزكه خنػػدؽ‬
‫باز‪ :‬ػػتیم‪ ،‬اف ػرادم از قػریش را كػػو از مػػن حػػرؼ شػػنوم داشػػتند ك مقػػاـ ك جایگػػاه‬
‫مرا مالح و مي كردند‪ ،‬صبع كردـ‪ .‬بػو آهنػا ‪:‬فػتم‪ :‬بػو اه سػو‪:‬ند مػي دانیػد كػو مػن‬
‫بػػر ایػػن بػػاكرـ كػػو دیػػن ؿبمػػد نبػػو آ ػػنی ىػػا را بػػو سػػرعت مغلػػوب خػػود مػػي سػػازد‪،‬‬
‫مطل ػػه ك ػػو ب ػػو ذى ػػنم رس ػػیده ك م ػػي خػ ػواىم ن ػػر م ػػا را درب ػػاره آف ب ػػدا ‪: .‬فتن ػػد‪:‬‬
‫موا ػػوع چیس ػػت؟ ‪:‬ف ػػتم‪ :‬بن ػػرـ و ػػپ اس ػػت ك ػػو س ػراغ قباش ػػي ب ػػركًن ك در ن ػػزد اك‬
‫دبانیم‪ .‬ا‪:‬ر ؿبمد بر قوـ ما پریكز شد ما در نزد قباشي ىستیم (ك زیػاين بػو مػا مبػي‬
‫رسػػد) مػػا ا‪:‬ػػر زیػػر دسػػت قباشػػي باشػػیم وػػپ از آف اسػػت كػػو زیػػر دسػػتاف ؿبمػػد‬
‫باشػػیم‪ .‬ك ا‪:‬ػػر ىػػم قػػوـ مػػا غالػػب شػػدند‪ ،‬آهنػػا مػػا را مػػي شناسػػند ك جػػز خػػری ك‬
‫احسػػاف چیػػزم از آهنػػا م ػػاىده لب ػواىیم كػػرد‪ .‬آهنػػا ‪:‬فتنػػد‪ :‬پی ػػنهاد بسػػیار خػػوخ‬
‫اسػػت! بػػو آهنػػا ‪:‬فػػتم‪ :‬پػػس اشػػیا ي را صبػػع آكرم كنیػػد تػػا بػػو اك ىدیػػو بػػدىیم‪( .‬در‬
‫آف زماف برام قباشي پوست ىام چرمػي دكسػت داشػتب تػرین ىػدایایي بودنػد كػو‬
‫از سػػرزمنی مػػا بػػو اك ىدیػػو داده مػػي شػػد) مػػا ىػػم پوسػػتهام زیػػادم ب ػرام اك صبػػع‬
‫آكرم كردًن‪ ،‬از مكػو خػارج شػدًن تػا اینكػو بػو خػدمت اك رسػیدًن‪ .‬بػو اه قسػم مػا‬
‫در نػػزد اك بػػودًن كػػو عمػػركبن امیػػو اػػمرم نػػزد قباشػػي آمػػد‪( ،‬رسػػوؿ اه اك را پػػیش‬
‫قباشي فرستاده بود تا در مورد جعفر ك یارانش با قباشي صحبت كند‪.‬‬
‫عمػػرك بػػن عػػاص ‪:‬فػػت‪ :‬عمػػركبن امیػػو پػػیش قباشػػي آمػػد بعػػد از نػػزد اك خػػارج‬
‫شد‪ ،‬بػو یػارا ‪:‬فػتم‪ :‬ایػن عمػركبن امیػو اسػت ا‪:‬ػر مػن نػزد قباشػي بػركـ ك عمػرك را‬
‫از اك مطالب ػػو ك ػػنم ك قباش ػػي نی ػػز اك را ربوی ػػل م ػػن دى ػػد ك ‪ :‬ػػردنش را ب ػػز ‪ ،‬آنگ ػػاه‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪29............................................................................‬‬
‫قریش چننی تصور مي كنند كو مػن جبػام آهنػا كػار مهمػي اقبػاـ داده اـ كػو اثػر آف‬
‫مبایاف است‪.‬‬
‫سػػپس نػػزد قباشػػي رفػػتم ك طب ػ معمػػوؿ ب ػرام اك سػػجده بػػردـ‪ .‬اك ‪:‬فػػت‪ :‬ام‬
‫دكست مػن! خػوش آمػدم‪ ،‬از سػرزمنی خػودت چػو ىدیػو ام بػراًن آكرده ام؟ مػن‬
‫‪:‬فتم‪ :‬ام پادشاه چرمهام زیادم را برام ما ىدیػو آكرده اـ‪ .‬سػپس آهنػا را بػو اك‬
‫تق ػػدًن ك ػػردـ‪ .‬پادش ػػاه از دی ػػدف ى ػػدایا بس ػػیار خوش ػػحاؿ ش ػػد ك آهن ػػا را پس ػػندید‪.‬‬
‫سپس بو اك ‪:‬فتم‪ :‬ام پادشاه من مردم را دیدـ كو از پػیش مػا خػارج شػد‪ .‬ك اك‬
‫فرستاده مردم است كو دمن ما مػي باشػد‪ .‬اك را ربویػل مػن بػده تػا اك را بك ػم‪.‬‬
‫چرا كو اك سراف ك بزر‪:‬اف ما را بو قتل رسانده است‪.‬‬
‫عمركبن عاص ‪:‬ویػد‪ :‬بػا شػنیدف ایػن سػهن پادشػاه چنػاف بػو خ ػم آمػد كػو از‬
‫شػ ػػدت خ ػ ػػم دسػ ػػتش را بػ ػػر بیػ ػػب اش زد طػ ػػورم كػ ػػو مػ ػػن ‪:‬مػ ػػاف كػ ػػردـ بیػ ػػب اش‬
‫شكست‪ .‬در آف غب و من چناف ترسیدـ كو ا‪:‬ػر زمػنی دىػاف بػاز مػي كػرد‪ ،‬مػن از‬
‫ترس دركف آف مي رفتم‪.‬‬
‫سپس بو اك ‪:‬فتم‪ :‬ام پادشاه! ا‪:‬ر من مي دانستم كو مػا ایػن خواسػتو را مبػي‬
‫پسػػندید‪ ،‬ىر‪:‬ػػز آف را مطػػرح مبػػي كػػردـ‪ .‬پادشػػاه ‪:‬فػػت‪ :‬مػػا فرسػػتاده مػػردم را بػرام‬
‫ك ػ از م ػػن م ػػي طلبیدك ػػو ن ػػاموس اك ػػ‪( ،‬یع ػػب ج‪ ،‬ی ػػل) پ ػػیش اك م ػػي آی ػػد‪ .‬آف‬
‫ناموس اك‪ ،‬كو پیش از اك نزد موسي مي آمد‪.‬‬
‫‪:‬فػػتم‪ :‬ام پادش ػاه‪ ،‬آیػػا اك كاقع ػان ایػػن ‪:‬ونػػو اسػػت كػػو مػػا مػػي ‪:‬و یػػد؟ پادشػػاه‬
‫‪:‬فت‪ :‬كام بر تو ام عمرك! سهنم را بپذیر ك از اك پریكم كػن؛ زیػرا بػو اه قسػم‬
‫كػػو اك برحػ اسػػت ك چنػػاف بػػر ـبالفػػانش پػػریكز خواىػػد شػػد كػػو موسػػي بػػن عمػراف‬
‫بر فرعوف ك ل كریانش پریكز شده است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪31............................................................................‬‬
‫‪:‬ویػػد‪: :‬فػػتم‪ :‬آیػػا مػػا حاا ػرید كػػو از طػػرؼ اك بػػا مػػن بػػر سػػر اسػػالـ بیعػػت‬
‫كنی ػػد؟ ‪:‬ف ػػت‪ :‬آرم‪ .‬س ػػپس دس ػػتش را ب ػػاز ك ػػرد ك از ط ػػرؼ اك ب ػػر اس ػػالـ ب ػػا م ػػن‬
‫بیعػػت كػػرد‪ .‬سػػپس بػػو س ػراغ دكسػػتا رفػػتم درحالیكػػو ن ػػرـ كػػامالن بػػا ن ػػر سػػابقم‬
‫عوض شده بود‪ .‬البتو اسالمم را از آهنا ـبفي نگاه داشتم‪.‬‬
‫سػػپس بػػو قصػػد مالقػػات بػػا رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ك پػػذیرف اسػػالـ ركانػػو مدینػػو شػػدـ‪.‬‬
‫در راه بػػا خالػػدبن كلیػػد مالقػػات كػػردـ‪ .‬ك ایػػن جریػػاف كمػػي قبػػل از فػػت مكػػو بػػود‪.‬‬
‫خالػػد از طػػرؼ مكػػو مػػي آمػػد‪: .‬فػػتم‪ :‬بػػو كجػػا مػػي ركم ام ابػػو سػػلیماف؟ ‪:‬فػػت‪:‬‬
‫خبػػدا راه ب ػراًن ركشػػن شػػده اسػػت‪ .‬ایػػن مػػرد قطع ػان پیػػام‪ ،‬خداسػػت‪ ،‬خبػػدا مػػي ركـ‬
‫مسلماف مي شوـ‪ .‬تا كي این سو ك آف سو بدكًن؟ ‪:‬فتم‪ :‬بو اه من ىػم بػو قصػد‬
‫پذیرف اسالـ آمده اـ‪.‬‬
‫عمػركبن عػاص ‪:‬ویػد‪ :‬بػػدین ترتیػب بػو خػدمت پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص رسػیدًن‪ ،‬آنگػاه خالػػد‬
‫بن كلید جلو رفت ك مسلماف شد ك بیعت داد‪ .‬سػپس مػن نزدیػك شػدـ ك ‪:‬فػتم‪:‬‬
‫ام رسػػوؿ اه‪ ،‬مػػن بػػو ایػػن شػػرط بػػا مػػا بیعػػت مػػي كػػنم كػػو ‪:‬ناىػػاف ‪:‬ذشػػتو مػػن‬
‫آمرزیده شود‪( .‬البتو در مورد ‪:‬ناىاف آینده اـ چیزم بو ذىنم نرسید) آنگػاه رسػوؿ‬
‫خدا فرمود‪« :‬ام عمػرك! بیعػت كػن؛ زیػرا اسػالـ سبػاـ ‪:‬ناىػاف ‪:‬ذشػتو را از بػنی مػي‬
‫برد ك ىجرت نیز ‪:‬ناىاف پیش از خود را ؿبػو مػي سػازد‪: ».‬ویػد‪ :‬آنگػاه بػا پیػام‪،‬‬
‫(ٔ)‬
‫ملسو هلآو هيلع هللا ىلص بیعت كردـ سپس باز‪ :‬تم‪.‬‬

‫ٔ‪ -‬ركایػػت از امػػاـ اضبػػد (ُٕٕٕٕ) ك خبػػارم در تػػارىبش ِ‪ ُِّ ،ُُّ /‬ك طحػػاكم در اؼب ػػكل (َٕٓ) ك حػػاكم ّ‪،ِٕٗ /‬‬
‫ِٖٗ ك ْْٓ ك سػػند آف در رابطػػو بػػا شػواىد (ایػػن حػػدیث) بػػو درجػػو حسػػن رسػػیده اسػػت ك سػػاعاين در الفػػت الربػػاين ُِ‪ُّٗ /‬‬
‫‪:‬فتو است‪« :‬سند آف خوب است» ك اماـ اضبد بعد از ركایػت سػاب ‪ ،‬از ابػن اسػحاؽ ركایػت كػرده كػو اك مػي ‪:‬ویػد‪ :‬كسػي كػو‬
‫در ن ر من مورد اداـ نیست بو من ‪:‬فتو كو ىنگامي كػو عمػركبن عػاص ك خالػد بػن كلیػد مسػلماف شػدند‪ ،‬عثمػاف بػن طلحػو ىػم‬
‫نبراه با آناف بود‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪31............................................................................‬‬
‫ه ‪:‬‬ ‫خاتوههِ ًیکههَیی هواهههِ تههي ها (یسههی یههِ هههی‬
‫هث َض تزیي رٍی‪ ،‬رٍی ه وذ اس )‪:‬‬
‫«پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص سػػپاىي را بػػو سػػوم قبػػد فرسػػتاد‪ .‬آهنػػا مػػردم بنػػاـ شبامػػو بػػن اثػػاؿ را‬
‫كػػو از قبیلػػو بػػب حنیفػػو بػػود‪ ،‬اسػػری كردنػػد ك بػػا خػػود آكردنػػد ك اك را بػػو یكػػي از‬
‫ستوهنام مسػجد بسػتند‪ ،‬آنگػاه پیػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص از خانػو خػارج شػده‪ ،‬پػیش اك آمدنػد ك‬
‫بػػو اك ‪:‬فتنػػد‪« :‬چػػو خػػ‪ ،‬ام شبامػػو؟» ‪:‬فػػت‪ :‬خػػ‪ ،‬خػػری‪ .‬ام ؿبمػػد ا‪:‬ػػر بك ػػي‪،‬‬
‫(بداف كو) كسي را مي ك ي كو صػاحب خػوف اسػت‪ ،‬ك ا‪:‬ػر خػوخ ك احسػاف‬
‫كػػب‪( ،‬بػػداف كػػو) نسػػبت بػػو كػػس خػػوخ ك احسػػاف مػػي كػػب كػػو خػػوخ مػػا را در‬
‫چ ػػم خواىػػد داشػػت ك سپاسػػگذار مػػا خواىػػد بػػود‪ .‬ك ا‪:‬ػػر مػػاؿ مػػي خ ػواىي‪،‬‬
‫ىرچػػو كػػو مػػي خ ػواىي از اك طلػػب كػػن! پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص اك را تػػا ركز بعػػد تػػرؾ كػػرد‪،‬‬
‫سپس نزد اك آمد ك ‪:‬فت‪« :‬ام شبامو چو خ‪،‬؟» ‪:‬فت‪ :‬آنچو كػو بػو تػو ‪:‬فػتم‪،‬‬
‫ا‪:‬ر خوخ ك احساف كب‪ ،‬بر شهصي شاكر احساف ك خوخ مي كب‪.‬‬
‫دكباره اك را تا ركز بعد ترؾ ‪:‬فػت‪ .‬سػپس نػزد اك آمػد ك ‪:‬فػت‪« :‬ام شبامػو چػو‬
‫خ‪،‬؟» ‪:‬فت‪ :‬آنچو كو قبالن بو ما ‪:‬فتم‪ .‬پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪« :‬شبامو را آزاد كنید!»‬
‫(اما خاتمو نیکویی ثمامو را بنگرید)‪:‬‬
‫آنگػػاه شبامػػو بػػو لبلسػػتاين كػػو در نزدیكػػي مسػػجد بػػود‪ ،‬رفػػت ك در آقبػػا غسػػل‬
‫كػػرد‪ ،‬سػػپس كارد مسػػجد شػػد ك ‪:‬فػػت‪ :‬شػػهادت مػػي دىػػم كػػو ىػػیس اؽبػػی جػػز اه‬
‫كجود ندارد ك شهادت مي دىم كو ؿبمػد فرسػتاده اه تعػايل اسػت‪ .‬ام ؿبمػد! بػو‬
‫اه قسم‪ ،‬در ركم زمنی ىیس چهره ام در ن ر من از چهػره تػو مبغػوض تػر نبػود‪،‬‬
‫اما اكنوف چهره تو را از نبػو چهػره ىػا بی ػپ دكسػت دارـ‪ .‬بػو اه دینػت را از نبػو‬
‫دینها بی پ مبغوض مي داشتم‪ ،‬كيل اكنوف دین تو‪ ،‬دكست داشػتب تػرین دیػن در‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪32............................................................................‬‬
‫نزد من است! خبدا سرزمنی تو را بی پ از نبػو سػرزمینها مبغػوض مػي داشػتم‪ ،‬كيل‬
‫اكنوف سرزمنی تو را از نبػو سػرزمینها بی ػپ دكسػت دارـ‪ .‬ك سػپاىیاف تػو مػرا اسػری‬
‫كردنػػد ك بػػا خػػود آكردنػػد ك مػػن مػػي خ ػواىم عمػػره كػػنم‪ .‬چػػو دسػػتور مػػي فرما یػػد؟‬
‫آنگػػاه رسػػوؿ خػػدا بػػو اك ب ػػارت داد ك بػػو اك سػػفارش كػػرد كػػو عمػػره اش را اقبػػاـ‬
‫دىػػد‪ .‬كق ػ كػػو بػػو مكػػو رسػػید‪ ،‬كسػػي بػػو اك ‪:‬فػػت‪ :‬خ دیػػن شػػده ام؟ ‪:‬فػػت‪ :‬نػػو‬
‫خبدا‪ ،‬اما نبراه با ؿبمد مسلماف شده اـ ك نو خبدا (از ایػن بػو بعػد) حػ یػك دانػو‬
‫(ٕ)‬
‫‪:‬ندـ ىم (از يبامو) بو سوم ما مبي آید تا زماين كو پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص اجازه ندىد»‪.‬‬
‫خاتوِ ًیکَیی‪ ،‬عکزهِ تي اتَجْو(اس دضهوٌی تها پیهاهثز‪،‬‬
‫تا یطتِ ضذى در دفاع دیي پیاهثز)‪:‬‬
‫ای اف‪ :‬عكرم بن أخ جهل عمرك بن ى اـ اؼبهزكمي القری ي می باشد‪.‬‬
‫ای ػػاف از بزر‪:‬ػػاف قػریش در جاىلیػػت بودنػػد‪ ،‬اك كپػػدرش از سرسػػهپین دمنػػاف‬
‫ؿبمد ملسو هیلع هللا یلص بودند‪.‬‬
‫امػػا خاسبػػو نیکػػویی نصػػیبش شػػد‪ ،‬سػػعدبن اخ كقػػاص مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬در ركزم كػػو‬
‫مكػػو ف ػػت شػػد‪ ،‬پیػػام‪ ،‬ملسو هلآو هيلع هللا ىلص نبػػو م ػػردـ را امػػاف دادنػػد بػػو ج ػػز ْ م ػػرد ك ِ زف(ٖ) ك‬
‫فرمودنػ ػػد‪« :‬اقتلػ ػػوىم ك اف كجػ ػػدسبوىم معلقػ ػػنی باسػ ػػتار الكعبػ ػػو» «آهنػ ػػا را بك ػ ػػید‬
‫ا‪:‬رچو آهنا خود را بو پرده ىام كعبو آكیزاف كرده باشند!»‪ :‬آف چهػار مػرد عبػارت‬
‫بودند از‪ :‬عكرمو بن ابوجهل ك عبداه بن خطل ك مقیس بن صبابو ك عبداه بػن‬
‫اخ سراح‪ .‬عبداه بن خطل كػو بػر ركم پػرده ىػام كعبػو خػود را آكیػزاف كػرده بػود‪،‬‬

‫ٕ‪ -‬خباری كمسلم‪.‬‬

‫ٖ‪ -‬سػو نفػر از آهنػا مسػلماف شػده بودنػد سػپس مرتػد شػدند ك آف دك زف در ىجػو پیػام‪ - ،‬صػل اه علیػو كآلػو كسػلم ‪ -‬آكاز مػػي‬
‫خواندند ك كنیزاف ابن خطل بودند‪( .‬سریه ابن ى اـ ّ‪.)َُْ ،َْٗ /‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪33............................................................................‬‬
‫صحابو اك را دیدند ك سػعید بػن حریػث ك عمػار بػن یاسػر از بقیػو ‪:‬ػوم سػبقت را‬
‫ربودنػػد ك بػػو سػػوم اك شػػتافتند‪ ،‬سػػعید كػػو از عمػػار ج ػواف تػػر بػػود‪ ،‬از اك سػػبقت‬
‫‪:‬رفت ك عبداه بن خطل را ك ت‪ .‬مقیس را ىم مػردـ در بػازار پیػدا كردنػد ك اك‬
‫را ك تند‪ .‬كيل عكرمو راه دریػا را در پػیش ‪:‬رفػت ك سػوار بػر ك ػ شػد‪ .‬در میانػو‬
‫ىػػام راه‪ ،‬طوفػػاين آهنػػا را درنوردیػػد‪ ،‬ك ػ ن ػػیناف ‪:‬فتنػػد‪ :‬نبینػػك خػػود را خػػال‬
‫كنیػػد (خالصػػانو دعػػا كنیػػد) كػػو در اینجػػا خػػدایاف مػػا كػػارم از پػػیش مبػػي برنػػد‪.‬‬
‫عكرمػو ‪:‬فػت‪ :‬بػو اه قسػم ا‪:‬ػر ایػن فقػط اخػالص اسػت كػو مػرا مػي توانػد از دریػػا‬
‫قبػػات دىػػد‪ ،‬در خ ػػكي ىػػم چیػػزم بػػو غػػری از آف مػرا قبػػات مبػػي دىػػد‪ .‬اه بػػا تػػو‬
‫عهد مي بندـ ا‪:‬ػر تػو مػرا از ایػن طوفػاف قبػات دىػي‪ ،‬پػیش ؿبمػد بػركـ ك دسػتم را‬
‫در دس ػػتش بگ ػػذارـ ك ب ػػا اك بیع ػػت ك ػػنم‪ .‬ك یقین ػان اك را شهص ػػي با‪:‬ذش ػػت كك ػػرًن‬
‫خواىم یافت‪( .‬ك ایػن بػود كػو اه تعػايل اك را از آف طوفػاف قبػاد داد ك اك بػو مكػو‬
‫باز‪ :‬ت) ك بو خدمت پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص رسػید ك مسػلماف شػد‪ .‬عبػداه بػن اخ سػرح ىػم‬
‫در نزد عثماف بن عفاف پنهاف شده بود‪.‬‬
‫ىنگامي كو پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص مردـ را بػرام بیعػت فػرا خوانػد عثمػاف اك را بػا خػود آكرد‬
‫ك در كنػػار پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص ایسػػتادند‪ .‬ك ‪:‬فػػت‪ :‬ام رسػػوؿ اه! بػػا عبػػداه بیعػػت كػػن‪.‬‬
‫‪:‬وید‪ :‬پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص سرش را بلند كرد ك سو مرتبو بػو اك نگػاه كػرد‪( .‬ىػر نگػاه ‪:‬ویػام‬
‫این بػود كػو ای ػاف مایػل نیسػت كػو بػا اك بیعػت مبایػد) سػراقباـ بعػد از آف سػو بػار‬
‫نگاه كردف‪ ،‬با اك بیعت كرد‪ .‬سپس بو یارانش رك كرد ك ‪:‬فت‪« :‬آیا در میػاف مػا‬
‫مػػرد رشػػیدم نبػػود كػػو كق ػ مػػي دیػػد مػػن سػػو بػػار از بیعػػت كػػردف بػػا اك خػػوددارم‬
‫كػػردـ‪ ،‬برخیػػزد ك اك را بك ػػد؟» ‪:‬فتنػػد‪ :‬ام رسػػوؿ اه! مػػا از كجػػا بػػدانیم كػػو در‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪34............................................................................‬‬
‫اندی ػػو مػػا چػػو مػػي ‪ :‬ػذرد؟ چ ػرا بػػا چ ػػمانتاف بػػو مػػا اشػػاره نكردیػػد؟ رسػػوؿ اه‬
‫(ٗ)‬
‫ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪« :‬زیبنده ىیس پیام‪،‬م نیست كو با چ مانش خیانت كند»‪.‬‬
‫بلػػو‪ ،‬بعػػد از اینکػػو اسػػالـ را مػػی آكرد‪ ،‬در كقػػایع بػػزرگ كحػوادث حیػػات سػػازی‬
‫اش ػپاک کػػرد‪ ،‬كابػػوبکر راػػی اه عنػػو اكرا حکمفرمػػایی بع ػػی از ام ػور مػػی مبػػود‪،‬‬
‫كدر غزكه یرموک اشپاک كرزید كدر آقبا بو شهادت رسید‪.‬‬
‫عکرمػػو بػػن ابوجهػػل ركز جن ػ یرمػػوک زطبػػی شػػد‪ .‬ب ػرادر مسػػلمانش درکنػػارش‬
‫جاف می داد‪ ،‬عکرمو نیػز در حػاؿ جػاف دادف بػود‪ ،‬ىػردك ت ػنو بودنػد‪ .‬سػاقی نػزد‬
‫عکرمو می آید تا بو اك آب بدىد‪ ،‬عکرمو بو اك می ‪:‬وید‪ :‬تػاكقتی بػرادرـ ننوشػد‪،‬‬
‫مػن نیػز مبػػی نوشػم اك نػزد بػرادرش مػی ركد‪ ،‬اك نیػػز مػی ‪:‬ویػد‪ :‬تاعکرمػػو ننوشػد مػػن‬
‫مبی نوشم‪ ،‬ساقی نبچناف درمیػاف زطبیػاف از ایػن یکػی بػو آف یکػی مػی ركد تػا ایػن‬
‫کو میاف ده نفرشاف می ‪:‬ردد كنبو ی اهنا نیازمند جرعو ی آب ىستند‪ ،‬شػاید کػو‬
‫زند‪:‬ی شاف را قبات دىد‪ ،‬كلی ىری از آناف می ‪:‬وید‪ :‬تا برادرـ ننوشد مػن نیػز‬
‫مبػػی نوشػػم تػػا ایػػن کػو آب میػػاف ده نفػػر دسػػت بدسػػت ‪:‬ردیػػد‪ ،‬سػػپس نػػزد عکرمػػو‬
‫(َُ)‬
‫باز‪ :‬ت‪ ،‬اما اك را شهیدی در راه اه یافت‪.‬‬

‫ٗ‪ -‬ك ایػػن حػػدیث را نسػػا ي (َْٖٕ) ك ابػػو داكد (ّْٗٓ) ك ابػػویعلي (ٕٕٓ) ك حػػاكم ّ‪ ْٓ /‬بػػا اسػػنادم كػػو بػػو رتبػػو حسػػن‬
‫نزدیػك ىسػتند‪ ،‬ركایػت كػرده انػد ك دارام شػواىدم در نػزد ابػوداكد (ِْٖٔ) ك طػ‪،‬اين ُٕ‪ ،ِّٕ /‬ك بیهقػي در الػدال ل ٓ‪ َٔ /‬ػ‬
‫ُٔ‪ ،‬ك ابن ى اـ ّ‪ ُْٖ /‬مي باشد ك در ىریك از آهنا اعفي كجود دارد‪.‬‬
‫َُ‪ -‬خباری كمسلم‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪35............................................................................‬‬
‫خاتوِ ًیکَیی اتَس یاى(اس دضوٌی تا پیاهثز‪ ،‬تا اس دسه‬
‫دادى چطواى در راُ دیي پیاهثز)‪:‬‬
‫ای اف‪ :‬صهر بن حرب بن أمی بن عبد مس بن عبد مناؼ می باشد‪.‬‬
‫اك از بزر‪ :‬ػػاف جاىلی ػػت كتدبریکنن ػػد‪:‬اف جن ػ علی ػػو اس ػػالـ كؿبم ػػد ب ػػود‪ ،‬حت ػػی‬
‫م ػ رخنی ‪:‬فتػػو انػػد کػػو ق ػریش را بػػاالی پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص بلنػػد مػػی کػػرد‪ ،‬كدر جن ػ أحػػد‬
‫كخندؽ رى‪،‬ی را بدست داشت‪.‬‬
‫ابوسػ ػػفیاف ک ػ ػػو از ـبالفػ ػػاف سرس ػ ػػهت بػ ػػود ك در جنگه ػ ػػام عدی ػ ػػده ب ػ ػػر ا ػ ػ ٌد‬
‫ؿبمػد بػا‬
‫مسلمنی شرکت داشت در ساؿ دىم ىجرم مسلماف شد‪ .‬ىنگػامي کػو ٌ‬
‫چند ىزار تن بو فػت م ٌکػو آمػد عبٌػاس بػن عبػداؼبطٌلب اك را نػزد پیػام‪ ،‬آكرد‪ ،‬پیػام‪،‬‬
‫بر اك بانػ زد‪ :‬كام بػر تػو ىنػوز مبیػداين کػو اؽبػی جػز پركرد‪:‬ػار عػا نیسػت؟ ابػو‬
‫سفیاف ‪:‬فت‪ :‬چرا کم کم دارـ بدین عقیده میگراًن‪.‬‬
‫بعد از اینکو خاسبو نیکویی نصیبش شد‪ ،‬مورد آزمایش ىای اؽبی نیز قػرار ‪:‬رفػت‪،‬‬
‫كدر غػػزكه حنػػنی كطػػا ف اش ػپاک فعػػاؿ داشػػت‪ ،‬ابوسػػفیاف مبػػارز كشػػجاع‪ ،‬ی ػ‬
‫چ ػ ػػمش را در غ ػ ػػزكه ط ػ ػػا ف از دس ػ ػػت داد‪ ،‬كچ ػ ػػم دیگ ػ ػػر خ ػ ػػود را در غ ػ ػػزكه‬
‫یرموک(درحالی از دنیا رفت کو ىردك چ مانش را در راه اه تعالی قربانی کرد)‪.‬‬
‫مسیب می ‪:‬وید‪ :‬در ركز جن یرموک از شدت جن صداىا خػاموش شػد‬
‫مگػ ػ ػػر صػ ػ ػػدای ابوسػ ػ ػػفیاف کػ ػ ػػو مػ ػ ػػی ‪:‬فػ ػ ػػت‪« :‬ای م منػ ػ ػػاف‪ ،‬نصػ ػ ػػرت اه نزدی ػ ػ ػ‬
‫است‪.»...‬‬
‫در مورد مکاف كفات اك اخػتالؼ اسػت‪ ،‬بع ػی مػی ‪:‬وینػد در مدینػو كبع ػی‬
‫(ُُ)‬
‫می ‪:‬ویند در شاـ كفات کرد‪.‬‬
‫ُُ‪ -‬از کتاب االعالـ للزرکلی‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪36............................................................................‬‬
‫خاتوِ ًیکَیی ٍحطی(اس یطتي تْتزیي دٍس پیاهثز‪ ،‬تا‬
‫یطتي تذتزیي دضوي پیاهثز)‪:‬‬
‫سلیماف بن یسار از جعفر بن عمرك بن امیو نقل مي كند كػو اك مػي ‪:‬ویػد‪ :‬بػا‬
‫عبیداه بن عدم بػن خیػار‪ ،‬نبسػفر شػدـ‪ .‬كقػ كػو بػو ضبػ رسػیدًن‪ ،‬عبػداه بػن‬
‫عػػدم بػػو مػػن ‪:‬فػػت‪ :‬آیػػا دكسػػت دارم كػػو پػػیش كح ػػي بػػركًن ك دربػػاره چگػػونگي‬
‫ك ػ ضبػػزه از اك س ػ اؿ كن ػػیم؟ ‪:‬فػػتم‪ :‬آرم‪( .‬ای ػػن در حػػايل ب ػػود كػػو كح ػػي در‬
‫ضبػ سػػكونت داشػػت) در مػػورد اك از مػػردـ س ػ اؿ كػػردًن‪ .‬بػػو مػػا ‪:‬فتنػػد‪ :‬اك آقبػػا‬
‫در سػػایو قصػػرش ن سػػتو اسػػت‪: .‬ػػویي كػػوزه بزر‪:‬ػػي بػػود‪( .‬راكم) ‪:‬ویػػد‪ :‬آمػػدًن تػػا‬
‫اینكو كمي باالم سرش ایسػتادًن‪ ،‬سػپس بػو اك سػالـ كػردًن‪ .‬اك ىػم جػواب سػالـ‬
‫ما را داد‪.‬‬
‫(راكم) ‪:‬ویػػد‪ :‬عبیػػداه عمامػػو اش را طػػورم بػػر سػػر ك صػػورتش ك ػػیده بػػود كػػو‬
‫كح ي فقط چ ماف ك پاىام اك را مي دیػد‪ .‬آنگػاه عبیػداه ‪:‬فػت‪ :‬ام كح ػي!‬
‫آیػا مػرا مػي شناسػي؟ ‪:‬ویػد‪ :‬نگػاىي بػػو اك كػرد ك ‪:‬فػت‪ :‬نػو بػو اه‪ ،‬جػز اینكػو مػػن‬
‫مي دا كو عدم بن خیار با زين بو ناـ اـ قتاؿ بنػت ابػوالعی ازدكاج كػرده ك آف‬
‫زف پسرم برام اك بو دنیا آكرد كػو مػن دنبػاؿ كسػي مػي ‪ :‬ػتم كػو آف پسػر را شػری‬
‫دىػػد‪ .‬لػػذا آف پسػػر بچػػو ك مػػادرش را بػػا خػػودـ برداشػػتم ك آف را بػػو مػػادرش دادـ‪.‬‬
‫‪:‬ػػویي حػػاال كػػو دارـ بػػو پاىایػػت نگػػاه مػػي كػػنم (نبػػاف دكراف اسػػت ك تػػو خػػود آف‬
‫پسر ىس )‪.‬‬
‫‪:‬وید‪ :‬آنگاه عبداه عمامو اش را از صورتش برداشػت ك چهػره خػود را ن ػاف‬
‫داد ك ‪:‬فػػت‪ :‬آیػػا در مػػورد چگػػونگي قتػػل ضبػػزه چیػػزم بػػو مػػا مبػػي ‪:‬ػػویي؟ ‪:‬فػػت‪:‬‬
‫چرا‪ ،‬ضبزه در جن بدر طعیمو بن عدم بن خیار را بػو قتػل رسػاند‪ .‬آنگػاه اربػا‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪37............................................................................‬‬
‫جبری بن مطعم بو من ‪:‬فت‪ :‬ا‪:‬ر ضبزه را در مقابل عموًن (یعب بػو تػاليف قتػل اك)‬
‫بك ػػي‪ ،‬تػػو را آزاد خ ػواىم كػػرد‪( .‬راكم) ‪:‬ویػػد‪ :‬كق ػ كػػو مػػردـ در سػػاؿ عینػػنی ‪-‬‬
‫عین ػػنی ن ػػاـ ك ػػوىي در مقاب ػػل اح ػػد اس ػػت ك ػػو دره ام می ػػاف آهن ػػا فاص ػػلو انداخت ػػو‬
‫اسػػت‪( -‬بػػو من ػػور نػػ‪،‬د) خػػارج شػػدند‪ ،‬مػػن ىػػم نب ػراه م ػػردـ ب ػرام جن ػ بػػریكف‬
‫آمػػدـ‪ .‬كقػ كػػو بػرام مبػػارزه صػػف ك ػػیدند‪ً ،‬سػػباع از میػػاف (صػػفوؼ آهنػػا) خػػارج‬
‫شػد ك جلػػو آمػػد ك ‪:‬فػػت‪ :‬آیػا حریفػػي ىسػػت كػػو بتوانػػد بػا مػػن مبػػارزه كنػػد؟ آنگػػاه‬
‫ضبػزه بػن عبػداؼبطلب بػو قصػد مبػػارزه بػا اك جلػو آمػد ك ‪:‬فػت‪ :‬ام سػباع‪ ،‬ام پسػػر‬
‫اـ مبار (زين كو زناف را ختنو مي كند) آیا با اه ك رسوؿ اه ملسو هلآو هيلع هللا ىلص دمب مي كب؟‬
‫‪:‬وید‪ :‬سپس بو اك ضبلو كرد ك اك را بو قتل رساند‪.‬‬
‫‪:‬وید‪ :‬من در پ ت صهره ام برام ك ضبزه كمنی كرده بودـ‪ .‬كق كو بػو‬
‫مػػن نزدیػػك شػػد‪ ،‬نیػػزه كوتػػاىم را بػػو سػػوم اك پرتػػاب كػػردـ‪ .‬نیػػزه بػػو نػػافش اصػػابت‬
‫كػػرد طػػورم كػػو از میػػاف دك كفلػػش بػػریكف آمػػد ك ضبػػزه اینگونػػو بػػو شػػهادت رسػػید‪.‬‬
‫كقػ كػو مػردـ باز‪ :‬ػتند‪ ،‬مػن ىػم نبػراه بػا آنػاف باز‪ :‬ػتم ك در مكػو اقامػت ‪:‬زیػدـ‪،‬‬
‫تػػا اینكػػو اسػػالـ در آف اشػػاعو ك ‪:‬سػػپش پیػػدا كػػرد‪ .‬سػػپس بػػو طػػا ف رفػػتم‪ .‬اىػػايل‬
‫طا ف پیكهایي را جهت مذاكره با پیام‪ ،‬ملسو هلآو هيلع هللا ىلص فرستادند‪ .‬بو من ىػم ‪:‬فتنػد‪ :‬پیػام‪،‬‬
‫ملسو هلآو هيلع هللا ىلص پیكها را اذیت مبي كند ك آسیه بو آهنا مبي رساند‪.‬‬
‫‪:‬ویػد‪ :‬مػن ىػم نبػراه آنػػاف خػارج شػدـ تػا اینكػػو بػو خػدمت پیػام‪ ،‬ملسو هلآو هيلع هللا ىلص رسػػیدـ‪.‬‬
‫كقػ كػو مػرا دیػد‪ ،‬فرمػود‪« :‬تػػو كح ػي ىسػ ؟» ‪:‬فػتم‪ :‬آرم‪ ،‬فرمػود‪« :‬تػو ضبػػزه را‬
‫ك ػ ؟» ‪:‬فػػتم‪ :‬جریػػاف آنچنػػاف اسػػت كػػو خػػ‪ ،‬آف بػػو مػػا رسػػیده اسػػت‪: .‬فػػت‪:‬‬
‫آیػػا م ػػي ت ػواين چه ػػره ات را از مػػن پنه ػػاف ك ػػب (یع ػػب خ ػػود را در براب ػػر مػػن ظ ػػاىر‬
‫نسػػازم)؟» ‪:‬ویػػد‪ :‬مػػن ىػػم از خػػدمت ای ػػاف بػػریكف آمػػدـ‪ ،‬كق ػ كػػو رس ػػوؿ اه‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪38............................................................................‬‬
‫ملسو هلآو هيلع هللا ىلص از دنیػػا رخػػت بربسػػتند‪ ،‬مسػػیلمو كػػذاب ظهػػور كػػرد‪: .‬فػػتم‪ :‬بػػو سػػوم مسػػیلمو‬
‫عػػازـ مػػي ش ػػوـ تػػا شػػاید بػػا ك ػ اك بت ػوا ك ػ ضبػػزه را ج ػ‪،‬اف ك تػػاليف ك ػػنم‪.‬‬
‫‪:‬وید‪ :‬نبراه با مسلماناف بو سوم اك عازـ شدًن‪ .‬ك ماجرایش آنگونو شػد كػو مػي‬
‫دانید (جنگػي در ‪:‬رفػت ك تعػداد زیػادم از صػحابو بػو شػهادت رسػیدند) نا‪:‬هػاف‬
‫در آف ‪:‬ػػری ك دار چ ػػمم بػػو مػػردم افتػػاد كػػو در شػػكاؼ دی ػوارم ایسػػتاده بػػود ك‬
‫موىػػام ژكلیػػده ام داشػػت تػػا جػػایي كػػو ‪:‬ویػػا شػػپم خاكسػػپم رن ػ اسػػت‪ .‬پػػس‬
‫نیزه كوتػاىم را بػو سػوم اك پرتػاب كػردـ‪ ،‬نیػزه بػو سػینو اش اصػابت كػرد طوریكػو از‬
‫میػػاف شػػانو ىػػایش بػػریكف آمػػد‪ ،‬آنگػػاه مػػردم از انصػػار بػػو سػػوم اك ضبلػػو كػػرد ك بػػا‬
‫م ری بر فرؽ سرش زد‪.‬‬
‫سػػلیماف بػػن یسػػار ‪:‬ویػػد‪ :‬از عبػػداه بػػن عمػػر شػػنیدـ كػػو مػػي ‪:‬فػػت‪ :‬كنیػػزم بػػر‬
‫ركم پ ػ ػػت ب ػ ػػاـ خان ػ ػػو ‪:‬ف ػ ػػت‪ :‬افس ػ ػػوس ب ػ ػػر امریاؼبػ ػ ػ مننی!! آف بن ػ ػػده س ػ ػػیاه اك را‬
‫(ُِ)‬
‫ك ت‪.‬‬
‫خاتوههِ ًیکههَیی‪ ،‬فبههیو تههي عیههاض(اس دسدی ٍرّشًههی ‪ ،‬تهها‬
‫فقْی ٍه ذث ضذى)‪:‬‬
‫م رخنی می نویسند‪ :‬اك در منطقو «ابیورد ك سرخس» بو راىزنی م غوؿ بود؛‬
‫ام ػواؿ ك دارایػػی مسػػافرین را چپػػاكؿ م ػػی‪‎‬کػػرد ك نبػػو از غػػارت‪:‎‬ػػری ك س ػػتم اك در‬
‫ىراس بودند‪ .‬ابن عساکر سبب ربوؿ اك را اینچننی بیػاف مػی‪‎‬کنػد‪ :‬ف ػیل حقػو‪‎‬بػاز‬
‫معركفػػی ب ػػود ك در جنگل ػػی ک ػػو می ػػاف ایی ػػورد ك م ػػرك ب ػػود‪ ،‬ک ػػاركاف‪‎‬ى ػػا را ب ػػو چپ ػػاكؿ‬
‫م ػػی‪‎‬ب ػػرد ك راىزن ػػی م ػػی‪‎‬ک ػػرد‪ : ،‬ػػاىی اكق ػػات راىزن ػػی كی منطق ػػو ایی ػػورد را ى ػػم ام ػػاف‬
‫مب ػػی‪‎‬داد‪ ،‬عل ػػت باز‪ :‬ػػت ك توب ػػو اك نی ػػز ب ػػدین ش ػػرح اس ػػت ک ػػو عاش ػ ك دلباخت ػػو‬
‫ُِ‪ -‬ركایت از خبارم‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪39............................................................................‬‬
‫دخپی شد‪ ،‬كقتی می‪‎‬خواست از دیوار خانو مع وؽ خػود بػاال بػركد؛ نبػاف غب ػو‬
‫ً ًم ً‬
‫شػػنید کػػو شهصػػی ایػػن آیػػو را تػػالكت مػػی‪‎‬کنػػد‪{ :‬أى ىٍ یىػأٍف للػػذ ى‬
‫ین ىآمنيػوا أىف ىزبٍ ى ػ ىػع‬
‫قػيليوبػي يه ٍم لً ًذ ٍك ًر اه ىكىما نػىىزىؿ ًم ىن ٍ‬
‫اغبى ِّ }[حدید‪.]ُٔ:‬‬
‫ترصبػػو‪« :‬آیػػا كقػػت آف نرسػػیده اسػػت مسػػلماناف را کػػو نیػػایش کنػػد دؿ ای ػػاف‪،‬‬
‫كقت یاد کردف اه ك كقت یادآكردف آنچو آمده است از كحی اؽبی»‪.‬‬
‫ف یل فوران جواب داد‪ :‬بلو پركرد‪:‬ارا! نبنی حاال كقػتش رسػیده؛ در ایػن ىنگػاـ‬
‫متحوؿ شد ك توبو کرد‪ .‬می‪‎‬خواست شػب را در خرابػوای سػپری کنػد‪ ،‬کػاركانی از‬
‫مسافرین را دید‪ ،‬آهنا بػو نبػدیگر می‪:‬فتنػد‪ :‬شػب را اینجػا مبػی‪‎‬مػانیم ك راه خػود را‬
‫دامػو مػی‪‎‬دىػیم‪ ،‬بع ػػی مػی‪:‎‬فتنػد‪ :‬نػػو تػا صػب مػػی‪‎‬مػانیم‪ ،‬فػردا عػػازـ سػفر مػی‪‎‬شػػوًن‬
‫چػػوف ف ػػیل راه را مػػی‪‎‬بندنػػد ك از دسػػت ماکػػاری سػػاختو نیسػػت‪ .‬نا‪:‬هػػاف ف ػػیل‬
‫آشػػفتو شػػد ك بػػو یػػاد اه افتػػاد ك توبػػو کػػرد‪ .‬آهنػػا را امػػاف داد كتػػا دـ مػػرگ ؾبػػاكرت‬
‫بیت اه را بر‪:‬زید‪ .‬حقیقتان کو ىدایت فقط بػو اختیػار ك بػو فرمػاف اه تعػالی اسػت‬
‫ػك ىال تىػ ٍه ًػدم ىم ٍػن‬
‫ك ىرکسی را کو اك خبواىد ىدایت می‪‎‬کند‪ .‬چػوف میفرمایػد‪{:‬إًنم ى‬
‫ت ىكلى ًك من اه یػى ٍه ًدم ىمن یى ى اءي} [قص ‪.]ٓٔ:‬‬ ‫ىحبىٍب ى‬
‫أٍ‬
‫یعم ػػی‪(« :‬ای ؿبم ػػد) ى ػػر آیین ػػو ت ػػو راه مب ػػی‪‎‬مب ػػایی ى ػػر ک ػػو را دكس ػػت م ػػی‪‎‬داری‬
‫كلیکن اه راه می‪‎‬مباید ىر کو را کو خبواىد»‪.‬‬
‫داکپ ؿبمد بن سعدال ویعر می ‪:‬وید‪ :‬در ركایتی دیگػر از ابػن عسػاکر آمػده‪:‬‬
‫ركزی ف یل بو قصد راىزنی ك غارتگری بریكف شد‪ ،‬بو ‪:‬ركىػی رسػید کػو مبػ بػار‬
‫داشتند‪ ،‬اتفاقان از صدای افػرادی را شػنید کػو مػی‪:‎‬فتنػد‪ :‬جبنبیػد ایػن منطقػو را بایػد‬
‫زكدتػر تػػرک کنػػیم‪ ،‬چػوف ف ػػیل مػػا را در مػی‪‎‬یابػػد ك غػػافلگری مػی‪‎‬کنػػد‪ ،‬مػػورد دػػاجم‬
‫ق ػرار مػػی‪‎‬دىػػد‪ ،‬ام ػواؿ مػػا را غػػارت مػػی‪‎‬کنػػد؛ ف ػػیل بػػو ؿبػػض ش ػنیدف ایػػن سػػهن‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪41............................................................................‬‬
‫بس ػػیار ان ػػدكىگنی ش ػػد ك ب ػػو فک ػػر ف ػػرك رف ػػت ك ب ػػا خ ػػود ‪:‬ف ػػت‪ :‬چق ػػدر از م ػػن‬
‫مػػی‪‎‬ترسػػند‪ ،‬نػػزد آهنػػا رفػػت‪ .‬اك ار مبیشػػناختند ػ سػػالـ عػػرض کػػرد ك ‪:‬فػػت ىػػیس‬
‫نگراف نباشید از آزار ك اذیت ف یل در امػاف ىسػتید‪ ،‬شػب را نػزد مػن بگذرانیػد‪،‬‬
‫آهنػػا بػػا یکػػدیگر م ػػوره کردنػػد خیلػػی خوشػػحاؿ شػػدند ك دعػػوت اك را پذیرفتنػػد ك‬
‫نبراه اك رفتند ك بو ؿبل مناسبی کو رسیدند برای حیوانات آهنا علػف آمػاده کػرد ك‬
‫ً ًم ً‬
‫نزد آهنا بر‪ :‬ت؛ شهصی این را تالكت می‪‎‬کػرد {أى ىٍ یػىأٍف للػذ ى‬
‫ین ىآمنيػوا أىف ىزبٍ ى ىػع‬
‫اغبىػ ِّ } فریػػاد بلنػػدی از سػػرش پریػػد ك چیغػػی زد ك‬ ‫قػيليػػوبػي يه ٍم لًػ ًػذ ٍك ًر اه ىكىمػػا نىػ ىػزىؿ ًمػ ىػن ٍ‬
‫پریاىػػنش را پػػاره کػػرد ك ‪:‬فػػت‪ :‬بلػػو ای پركرد‪:‬ػػارا! قسػػم بػػو ذات پػػاک تػػو کػػو حػػاال‬
‫كقتش رسیده‪ ،‬اكلنی مرحل ىدایت ك توبو ف یل از اینجا آغاز شد‪.‬‬
‫ف یل ىم از قافلػو علمػا بػاز مبانػد ك در کهولػت سػنی کػو داشػت‪ ،‬از فػرا‪:‬ریی‬
‫علم دریػغ نورزیػد ك بػو یػاد‪:‬ریی علػم م ػغوؿ شػد‪ ،‬ك اه اك را بػو مقػاـ ك درجػو‪‎‬ای‬
‫رساند کو فقیهی چریه‪‎‬دست ك زبده شد‪ ،‬در سػهن ‪:‬فػ بسػیار درسػت ك كااػ‬
‫کػػالـ مػػی‪:‎‬فػػت‪ ،‬بسػػیار صػػادؽ ك راسػػتگو بػػود كقتػػی حػػدیث بیػػاف مػػی‪‎‬کػػرد خیلػػی‬
‫تػػرس در كجػػودش بػػود ك ركایػػت حػػدیث ب ػرایش خیلػػی دش ػوار بػػود‪: ،‬ػػاىی اكقػػات‬
‫کسی را کو از اك طلب حدیث می‪‎‬کػرد مػی‪:‎‬فػت‪ :‬ا‪:‬ػر از مػن دینػار مػی‪‎‬خواسػتی‬
‫دادنش آسافتر بود از اینکو از من درخواست ركایت حدیث می‪‎‬کنی‪.‬‬
‫خاتوِ ًیکَیی ضیخ عثذال ویذ یطک‪:‬‬
‫شبی از شبها شیخ عبداغبمید ک م رضبو اه از یکػی از فرزنػدانش پرسػید‪:‬‬
‫زمانیکو رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص كفات مبود چند سالو بود(كچنػد سػاؿ عمػر کػرد؟)‪ :‬فرزنػدش‬
‫‪:‬فت‪ ّٔ :‬سالو‪.‬‬
‫شیخ رضبو اه فرمود‪ :‬اغبمده‪ ،‬من نیز ام ب بو سن(ّٔسالگی) رسیدـ‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪41............................................................................‬‬
‫كقتیکو صب شد برای نبسرش ‪:‬فت‪ :‬شب در خواب دیدـ کو در پػیش ركی‬
‫چ ػ ػػماف رس ػ ػػوؿ اه‌ملسو هیلع هللا یلص كعمػ ػ ػربن اػبط ػ ػػاب كف ػ ػػات ک ػ ػػرده اـ‪ ،‬كرس ػ ػػوؿ اه‌ملسو هیلع هللا یلص مػ ػ ػرا‬
‫شست و می مباید‪.‬‬
‫غب ات بعد‪ ،‬كاػوء ‪:‬رفػت ك دك رکعػت مبػاز ادا کػرد‪ ،‬سػپس در سػجده كفػات‬
‫مبود‪.‬‬
‫(اؽبی! خاسبو ی مارا نیز نیکو بدار)‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪42............................................................................‬‬
‫مبحث دوم‪ :‬افرادی کو خامتو سوء نصية شان شد‪:‬‬
‫سزاًجام عثذاهلل تي سثأ‪:‬‬
‫زرکلی می ‪:‬وید‪ :‬اك عقیده داشت کو علی اه است‪ .‬اصالن از يبن بود‪.‬‬
‫اماـ ابن حجر می ‪:‬وید‪ «:‬ابن سبأ‪ ،‬من غالة الزنادقػ ‪ ،‬أحسػب أف علیػا حرقػو‬
‫بالنار»‪.‬‬
‫عالمو حلٌ » نیز م ‪:‬وید‪« :‬عبداللٌو بن سبا بو كفر بر‪ :‬ت ك آشػكارا غلػو‬
‫« ٌ‬
‫مبػ ػػود‪ .‬اك م ػ ػ ٌدع نبػ ػ ٌػوت شػ ػػد ك ‪:‬فػ ػػت‪ :‬عل ػ ػ نبػ ػػاف خداسػ ػػت! پػ ػػس عل ػ ػ از اك‬
‫خواست تػا ظػرؼ سػو ركز توبػو كنػد‪ٌ ،‬امػا برنگ ػت‪ ،‬پػس اك را نبػراه بػا ىفتػاد مػرد‬
‫دیگر كو با این ٌادعا نبراىش بودند‪ ،‬آتش زد!»‪.‬‬
‫فبقاىن نیػز مػ ‪:‬ویػد‪« :‬عبداللٌػو بػن سػبا كسػ بػود كػو مرتػد شػد ك ٌاكلػنی كسػ‬
‫بػػود كػػو غلػػو را پدیػػد آكرد! اك غلوكننػػده ملعػػوف اسػػت! امریاؼب ػ مننی اك را بػػا آتػػش‬
‫(ُّ)‬
‫سوزاند! اك م ‪:‬فت كو عل خداست ك اك پیام‪»!،‬‬
‫هالک تي ًَیزُ‪:‬‬
‫داستاف مال بن نویره بو این صورت بود‪،‬کو اك آمد مدینو ك مسلماف شػد ك‬
‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص كی را مامور صبع صدقات قوـ خودش کرد‪.‬‬
‫مرت ػػد ‪ :‬ػػتو ك از پ ػػریكاف درج ػػو اكؿ‬ ‫ام ػػا بع ػػد از كف ػػات رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص‪ ،‬مالػ ػ‬
‫س ػػجاح ش ػػد‪ ،‬ك س ػػجاح زن ػػی ب ػػود ک ػػو ادع ػػای پی ػػام‪،‬ی داش ػػت ك مالػ ػ نبػ ػراه اك‬
‫جنایػػات زیػػادی را مرتکػػب شػػد‪ ،‬امػػا كقتػػی کػػو سػػجاح از ادعػػای پیػػام‪،‬ی منصػػرؼ‬

‫ُّ‪ -‬كت ػػاب الرج ػػاؿ‪ ،‬اغبلٌػ ػ ‪ ،‬ص ْٗٔ‪ ،‬چ ػػا د ػراف كتنق ػػی اؼبق ػػاؿ ىف عل ػػم الرج ػػاؿ‪ ،‬فبق ػػاىن‪ ،‬ج ِ‪ ،‬ص ُْٖ ‪ ،ُّٖ -‬چ ػػا‬
‫ایراف‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪43............................................................................‬‬
‫شػػد ك خػػودش بػػو مسػػیلمو کػػذاب ايبػػاف آكرد! مال ػ از کػػرده پ ػػیماف ‪ :‬ػػت ك‬
‫سعی کرد آب رفتو را بو جوی باز ‪:‬رداند ك مسلماناف را راای کند‪.‬‬
‫كقتػی پػػیش قػراكالف ل ػػکر اسػالـ کػػو بػػو جنػ مرتػداف آمػػده بودنػػد بػػو سػػرزمنی‬
‫مال داخل شدند‪ ،‬بع ی از مسلماهنا شػهادت دادنػد کػو آف قبیلػو اذاف ‪:‬فتػو ك‬
‫مباز خوانده اند ك حکم مرتد بر آهنا اطالؽ مبی ود ك افراد قبیلو مال ىم ‪:‬فتنػد‬
‫ما مسلمانیم‪.‬‬
‫خالػػد ‪:‬فػػت ا‪:‬ػػر مسػػلمانید‪ ،‬مػػن مباینػػده امػػری اؼبػػومننی ىسػػتم‪ ،‬تسػػلیم شػػوید ك‬
‫سالح بر زمنی هنید‪.‬‬
‫ك تس ػػلیم ش ػػدند ك خال ػػد ب ػػا مالػ ػ ‪:‬فتگ ػػو ک ػػرد ك مالػ ػ در دف ػػاع از خ ػػود‬
‫‪:‬فت‪ :‬من مسلماف بودـ مباز میهواندـ فقط زکات مبیدادـ!‬
‫خالد ‪:‬فت‪ :‬مگر مبیدانستی کو این دك‪ ،‬الزـ ملزكمنػد ك بػی زکػات‪ ،‬مبػاز قبػوؿ‬
‫مبی ود؟‬
‫‪:‬فت‪ :‬دكست تو ( پیام‪ )،‬این را ‪:‬فتو؟!‬
‫خالػػد عصػػبانی شػػده ك ‪:‬فػػت‪ :‬دكسػػت مػػن؟! یعنػػی پیػػام‪ ،‬دكسػػت تػػو نیسػػت؟‬
‫كاه در بػػو د خطػػور کػػرد کػػو بک ػػمت‪ ،‬ك بعػػد بگػػو مگػػویی طػػوالنی کردنػػد ك‬
‫خالػػد در قتػػل آهنػػا صػػحبت کػػرد ابػػن عمػػر ك ابوقتػػاده ـبالفػػت کردنػػد ك خالػػد بػػو‬
‫ا ػرار ‪:‬فػػت ‪:‬ػػردنش را بػػزف ك مال ػ ‪:‬فػػت ز م ػرا ک ػػتو‪ ،‬یعنػػی خبػػاطر زیبػػایی ز‬
‫مرا میک ید‪.‬‬
‫ك خالد ‪:‬فت نو خباطر ارتداد میک مت ك ارار ‪:‬ردنش را قطع کرد‪.‬‬
‫ابوقتاده فورا بو مدینو بر‪ :‬ت ك از کار خالػد شػکایت کػرد ابػوبکر عصػبانی ك‬
‫بیتاب شد دستور داد خالد بو مدینو بر‪:‬ردد اك بر‪ :‬ت ك اكؿ با عمر ركبرك شد‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪44............................................................................‬‬
‫خالػػد بػػن كلیػػد در حالیکػػو جػػای م ػػری بػػر قبػػای اك آشػػکار بػػود ك عمامػػو ای‬
‫پوشػػیده بػػود کػػو در آف تریىػػایی قػرار داده بػػود كارد مسػػجد شػػد‪ ،‬عمػػر بلنػػد شػػد ك‬
‫تریىا را از عمامو اك در آكرد ك شکسػت سػپس ‪:‬فػت‪ :‬مػرد مسػلمانی را ک ػتی ك‬
‫بػا نبسػػرش نببسػػپ شػػدی‪ ،‬بػو اه قسػػم تػػو را بػػا سػنگی کػػو خػػودت درسػػت کػػردی‬
‫سنگسارت خواىم کرد‪.‬‬
‫خالػػد ج ػوابش را نػػداد ك ‪:‬مػػاف کػػرد کػػو ابػػوبکر ىػػم ن ػػر عمػػر اسػػت‪ ،‬ك پػػیش‬
‫ابػػوبکر رفػػت ك عػػذرىا پػػیش کػػرد ك ابػػوبکر اك را خب ػػید ك عػػذرش را قبػػوؿ کػػرد ك‬
‫اك را ب دت مالمػت کػرد زیػرا کػو بػنی عػرب ایػن‬
‫لکن برای ازدكاجش با زف مال‬
‫پسندیده نبود‪.‬‬
‫پس خالد بریكف آمد باز عمر را دید ك ‪:‬فت بیا ببینیم چی داری بگػویی؟ ای‬
‫پسر اـ سلمو!! (عمر را با ربقری خطاب کرد)‬
‫عمر این نپسی خالد را کو دید دانست ابوبکر اك را خب یده است‪.‬‬
‫ك عمػػر بػػو ابػػوبکر اع ػپاض کػػرد‪ .‬امػػری اؼبػػومننی ‪:‬فػػت خالػػد خطػػای اجتهػػادی‬
‫کرده است‪ .‬عمر ‪:‬فت حداقل برکنارش کن!‬
‫‪:‬فت اك م ری اه بػر کػافراف اسػت مػن در غالفػش مبیکػنم ك اك را بػو جنػ‬
‫مسیلمو کذاب فرستاد بعد بو از آف بو جن عراؽ ركانو اش کرد‪.‬‬
‫امػػا خالػػد کػػامال ربػػت فرمػػاف نبػػود‪ ،‬سػػر خػػود آمػػد بػػی اجػػازه امػػری حػػج کػػرد‪،‬‬
‫ابوبکر عصبانی شد امػا بػاز برکنػارش نکػرد‪ ،‬فقػط جػای مػاموریتش را عػوض مبػود‪،‬‬
‫امػػا عمػػر کػػو خلیفػػو شػػد بػػا یػ کرمػػو قلػػم‪ ،‬اك را از فرمانػػدىی برکنػػار مبػػود‪ .‬مػػتمم‬
‫بن نویرة برادر مال برای خولبواىی بو پیش ابوبکر صدی آمد ك ابػوبکر دسػتور‬
‫داد زف برادرش را بو اك بر‪:‬ردانند ك دیو خوف مقتوؿ را نیز از بیت اؼباؿ بدىند‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪45............................................................................‬‬
‫سز اًجام یاتة ٍحی پیاهثز‪ ،‬یِ هزتذ ضذ‪:‬‬
‫«انػػس راػػي اه عنػػو ‪:‬ویػػد‪ :‬یػػك مسػػیح مسػػلماف شػػد‪ ،‬ك سػػوره بقػػره ك آؿ‬
‫عم ػراف را خوانػػد‪ .‬ایػػن مػػرد كاتػػب پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص شػػد ك نامػػو ىػػا را ب ػرال پیػػام‪‌،‬ملسو هیلع هللا یلص م ػ‬
‫ؿبمػد‬
‫نوشت كى بعدان مرتد شد ك بو مسیحیٌت بر‪ :‬ت‪ ،‬در بنی مردـ مػ ‪:‬فػت‪ٌ :‬‬
‫چیػػزل مب ػ دانػػد جػػز آنچػػو مػػن ب ػرایش نوشػػتو اـ‪ ،‬آف م ػػرد فػػوت كػػرد‪ ،‬اك را دفػػن‬
‫كردنػػد‪ ،‬صػػب دیدنػػد كػػو زمػػنی اك را بػػریكف انداختػػو اسػػت‪ ،‬مس ػػیح ى ػػا ‪:‬فتنػػد‪:‬‬
‫ؿبمد ك اصحابش اك را از ‪:‬ور بػریكف آكرده‬ ‫چوف این مرد از اسالـ بر‪ :‬تو است‪ٌ ،‬‬
‫انػػد‪ ،‬ك اك را مػػورد تػػوىنی قػرار داده انػػد‪ ،‬آنگػػاه ‪:‬ػػور عمیقػ ب ػرایش حفػػر كردنػػد ك‬
‫جنػػازه را در آف ‪:‬ذاشػػتند‪ ،‬بػػاز صػػب دیدنػػد كػػو زمػػنی جنػػازه آف را بػػو بػػریكف پػػرت‬
‫ؿبمػد ك اصػحابش مػ باشػد كػو قػ‪ ،‬دكسػت مػا‬ ‫كرده است‪ ،‬بػاز ‪:‬فتنػد‪ :‬ایػن كػار ٌ‬
‫را نبش كرده است‪ ،‬این بػار تػا جػاٌن كػو توانسػتند ‪:‬ػور عمیقػ بػرایش حفػر كردنػد‬
‫ب ػػاز ف ػػردا دیدن ػػد ك ػػو زم ػػنی ألش ػػو آف را ب ػػو ب ػػریكف پ ػػرت ك ػػرده اس ػػت‪ٌ ،‬ام ػػا ای ػػن ب ػػار‬
‫ؿبمػػد ك اصػػحابش نیسػػت‪ ،‬بنػػابراین الشػػو آف را بػػو دكر‬ ‫فهمیدنػػد كػػو ایػػن كػػار از ٌ‬
‫(ُْ)‬
‫انداختند»‪.‬‬
‫نا‪:‬فتو مباند کو م رخنی ناـ اكرا «عبداه بن ابی سرح» ‪:‬فتو اند(كاه اعلم)‪.‬‬

‫ُْ‪ -‬متف علیو‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪46............................................................................‬‬
‫خاتوهِ ّزلو(تخهها ز تهزز اس دسه دادى چهَیی‪ ،‬خاتوههِ‬
‫اش را ٍیزاى یزد)‪:‬‬
‫ابػػن عبػػاس راػػي اه عنهمػػا مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬ابػػو سػػفیاف بػػن حػػرب‪ ،‬بػرام مػػن چنػػنی‬
‫حكایت كرد‪ :‬ىنگامیكو با كاركاين از ذبار قریش‪ ،‬در شاـ بسػر مػي بػردـ‪ً ،‬ىرقػل؛‬
‫پادشػػاه ركـ؛ سػػفریم را نػػزد مػػن فرسػػتاد ك م ػرا بػػو دربػػار خػػویش‪ ،‬فراخوانػػد‪( .‬ایػػن‬
‫جریاف متعل بو دكراين است كو رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص با ابوسػفیاف ك كفػار قػریش معاىػده‬
‫ام بستو بػود)‪ .‬در ایلیػا بػو دربػار ىرقػل رسػیدًن در حالیكػو نبػو بزر‪:‬ػاف كسػر ًاف ركـ‬
‫نیز آقبا ح ور داشتند‪ .‬ىرقل‪ ،‬مپج ًم خود را اح ػار مبػود ك خطػاب بػو سػرداراف‬
‫ق ػریش‪: ،‬فػػت‪ :‬كػػداـ یػػك از مػػا بػػا كسػػي كػػو مػػدعي نبػػوت اسػػت (پیػػام‪ ،‬اه) از‬
‫غب ػػاظ خوی ػػاكندم نزدی ػػك ت ػػر م ػػي باش ػػد؟ ابوس ػػفیاف م ػػي ‪:‬ویػ ػد‪: :‬ف ػػتم‪ :‬م ػػن از‬
‫بسػػتگاف بسػػیار نزدیػػك اك ىسػػتم‪ .‬ىرقػػل ‪:‬فػػت‪ :‬ابوسػػفیاف را بگوییػػد‪ ،‬تػػا در كنػػار‬
‫مػػن بن ػػیند ك نبراىػػانش را پ ػػت سػػر اك بن ػػانید‪ .‬سػػپس‪ ،‬بػػو مػػپجم خػػود ‪:‬فػػت‪:‬‬
‫بو نبراىاف اك بگو‪ :‬مي خواىم در مػورد كسػي كػو در حجػاز‪ ،‬ادعػام نبػوت كػرده‬
‫است‪ ،‬از ابوسفیاف اطالعاش كسب كنم‪ .‬ا‪:‬ر اك (ابوسػفیاف) بػا مػن دركغ ‪:‬فػت‪،‬‬
‫اك را تكذیب كنید‪ .‬ابوسفیاف مي ‪:‬وید‪ :‬ا‪:‬ر از نبراىػا مبػي ترسػیدـ كػو مػرا مػتهم‬
‫بػو دركغگػو ي مباینػػد‪ ،‬حتمػان علیػػو رسػوؿ اه‌ملسو هیلع هللا یلص دركغ مػػي ‪:‬فػتم‪ .‬لبسػػت‪ ،‬ىػر قػػل‬
‫از نسػ ػػبش پرسػ ػػید؟‪:‬فتم‪ :‬اك در میػ ػػاف مػ ػػا‪ ،‬از نسػ ػػب بػ ػػا الیػ ػػي برخػ ػػوردار اسػ ػػت‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬پرسید‪ :‬آیا غری از اك‪ ،‬كسي دیگر از میػاف مػا ادعػام نبػوت كػرده اسػت؟‬
‫‪:‬فػ ػػتم‪ :‬خػ ػػری‪: .‬فػ ػػت‪ :‬آیػ ػػا اىش ػ ػراؼ ك بزر‪:‬ػ ػػاف از كم پػ ػػریكم مػ ػػي كننػ ػػد یػ ػػا فق ػ ػراء‬
‫كمست ػػعفاف؟ جػ ػواب دادـ‪ :‬مست ػػعفاف‪: .‬ف ػػت‪ :‬كس ػػي از نیاك ػػاف كم‪ ،‬پادش ػػاه‬
‫بوده است؟ ‪:‬فتم‪ :‬خری‪ .‬پرسػید‪ :‬آیػا پػریكانش ركز بػركز بی ػپ مػي شػوند یػا كمػپ؟‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪47............................................................................‬‬
‫‪:‬فتم‪ :‬بی پ مػي شػوند‪ .‬ىرقػل پرسػید‪ :‬آیػا كسػي كػو دیػن ؿبمػد را پذیرفتػو‪ ،‬خبػاطر‬
‫ناپسند مردف دینش‪ ،‬دكباره منحرؼ شده است؟ ‪:‬فتم‪ :‬خری‪.‬‬
‫پرسػػید‪ :‬آیػػا اك پیمػػاف شػػكب مػػي كنػػد؟ ‪:‬فػػتم‪ :‬خػػری‪ ،‬ك در حػػاؿ حااػػر مػػا بػػا‬
‫كم پیماف صلحي بستو اًن ك مبي دانیم چو خواىد كرد؟ ابوسفیاف مي ‪:‬ویػد‪ :‬جػز‬
‫صبلػ فػػوؽ‪ ،‬چیػز دیگػػرم نتوانسػػتم علیػو پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص بگػوًن‪ .‬ىرقػػل پرسػػید‪ :‬آیػا مػػا بػػا‬
‫كم جنگی ػػده ای ػػد؟ ‪:‬ف ػػتم‪ :‬آرم‪ .‬پرس ػػید‪ :‬حاص ػػل ك نتیج ػ ػ جن ػ ػ چگون ػػو ب ػػوده‬
‫است؟ ‪:‬فػتم‪: :‬ػاىي اك پػریكز شػده ك ‪:‬ػاىي مػا پػریكز شػده اًن‪ .‬ىرقػل پرسػید‪ :‬پیػاـ‬
‫اك برام ما چیست؟ ‪:‬فتم‪ :‬این است كو خدا را عبادت كنید‪ ،‬ك بو كحػدانیت ك‬
‫یگػانگي اك ايبػاف داشػتو باشػید‪ ،‬ك از اعمػاؿ ك عقایػد شػرؾ آمیػزم كػو نیاكػاف مػػا‬
‫داشػػتو انػػد‪ ،‬دسػػت برداریػػد‪ .‬عػػالكه بػػر ایػػن‪ ،‬مػػا را بػػو اقام ػو مبػػاز‪ ،‬راسػػتگویي‪ ،‬صػػلو‬
‫رحػم ك پاكػػدامب امػر مػػي كنػد‪ .‬ابوسػػفیاف مػي ‪:‬ویػػد‪ :‬بعػد از ایػػن‪ ،‬ىرقػل بػػو مػػپجم‬
‫خود ‪:‬فت‪ :‬بػو ابوسػفیاف بگػو‪ :‬مػن از نسػب اك پرسػیدـ‪ ،‬تػو اك را از غبػاظ نسػب‬
‫از خ ػػود و ػػپ مع ػػريف ك ػػردم‪ .‬آرم‪ ،‬ى ػػر پی ػػام‪،‬م (ك ػػو مبع ػػوث ش ػػده) از كاالتػ ػری ًن‬
‫نسب‪ ،‬در میاف قوـ خود‪ ،‬برخوردار بوده اسػت‪ .‬پرسػیدـ‪ :‬از میػاف مػا قػبالن كسػي‬
‫ادعػػام نب ػػوت كػػرده اسػػت؟ ج ػواب منفػػي دادم‪ .‬ا‪:‬ػػر كسػػي قػػبالن از مػػا ادعػػام‬
‫نبػػوت كػػرده بػػود‪ ،‬مػػي ت ػوا نسػػتم بگػػوًن اك از نبػػاف مػػدعي قبلػػي تقلیػػد مػػي كنػػد‪.‬‬
‫پرسیدـ‪ :‬كسي از نیاكاف اك سػلطاف ك پادشػاه بػوده اسػت؟ ‪:‬فػ خػری‪ .‬ا‪:‬ػر چنػنی‬
‫مي بود مػي توانسػتم بگػوًن كػو اك مػدعي مػریاث پػدراف خػویش اسػت‪ .‬پرسػیدـ كػو‬
‫اك قػػبالن عػػادت بػػو دركغ ‪:‬ف ػ داشػػتو اسػػت؟ ج ػواب دادم‪ :‬خػػری‪ .‬یقػػنی مبػػودـ كػػو‬
‫كسػػي كػػو بػػا مػػردـ دركغ نگفتػػو اسػػت‪ ،‬مبػػي توانػػد دربػػاره اه‪ ،‬دركغ بگویػػد‪ .‬سػ اؿ‬
‫شػػد‪ :‬كػػو پػػریكاف اك از اػػعفا ىسػػتند یػػا از مسػػتك‪،‬اف؟ ‪:‬ف ػ ‪ :‬از اػػعفا ىسػػتند‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪48............................................................................‬‬
‫آرم‪ ،‬پػػریكاف انبیػػام ‪:‬ذشػػتو نیػػز از نبػػنی ق ػػر بودنػػد‪ .‬سػ اؿ شػػد‪ :‬كػػو پػػریكاف اك رك‬
‫بو افز ایش اند یا كاىش؟ ‪:‬ف كو ركزبركز زیػاد مػي شػوند‪ .‬سػ اؿ شػد‪ :‬كسػي كػو‬
‫ب ػػو دی ػػن اك ‪:‬رایی ػػده اس ػػت دكب ػػاره‪ ،‬خب ػػاطر ناپس ػػند م ػػردف دی ػػنش‪ ،‬منح ػػرؼ ش ػػده‬
‫است؟ جواب‪ ،‬منفي بود‪.‬‬
‫یقین ػان اصػػل ايبػػاف چنػػنی اسػػت كق ػ كػػو نػػور آف كامػػل شػػد‪ ،‬دیگػػر از بػػنی مبػػي‬
‫ركد‪ .‬س اؿ شد‪ :‬عهد شكب كرده است؟ جػواب‪ ،‬منفػي بػود‪ .‬آرم‪ ،‬ىػیس پیػام‪،‬م‬
‫عهد شكب مبي كند‪ .‬س اؿ شػد‪ :‬مػا را بػو چػو چیػز فػرا مػي خوانػد‪: .‬فػ ‪ :‬كػو مػا‬
‫را بو پرستش اه‪ ،‬فرا مي خواند ك از شرؾ ك بػت پرسػ ‪ ،‬بػاز مػي دارد ك بػو مبػاز‪،‬‬
‫راسػػتگویي‪ ،‬درسػػتكارم ك پػػا كػػدامب دعػػوت مػػي دىػػد‪ .‬ابوسػػفیاف مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬در‬
‫پایاف ‪:‬فتگو‪ ،‬ىرقل ‪:‬فت‪ :‬ا‪:‬ر آنچو را كو ‪:‬ف ‪ ،‬حقیقت داشتو باشػد‪ ،‬ركزم فػرا‬
‫مػػي رسػػد كػػو نبػػنی جػػام پػػام م ػرا تصػػرؼ كنػػد‪ .‬نبانػػا مػػن مػػي دانسػػتم كػػو چنػػنی‬
‫پیػػام‪،‬م ظهػػور خواىػػد كػػرد‪ .‬امػػا مبػػي دانسػػتم كػػو اك از میػػاف مػػا خواىػػد بػػود‪ .‬ا‪:‬ػػر‬
‫مػػي دانسػػتم كػػو مػػي ت ػوا بػػا اك مالقػػات كػػنم‪ ،‬از ىػػم اكنػػوف‪ ،‬امػػور الزـ را ب ػرام‬
‫دی ػػدار اك ترتی ػػب م ػػي دادـ‪ .‬ا‪ :‬ػػر بتػ ػوا اك را دری ػػا شهصػ ػان پاى ػػام (مب ػػاركش) را‬
‫خػواىم شسػػت‪ .‬بعػػد‪ ،‬ىرقػل نامػػو ام را كػػو رسػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص بػػو كسػػیلو دحیػو كلػػه بػػو‬
‫حاكم بصره فرستاده بود ك ـباطب آف ىرقل بػود‪ ،‬خواسػت ك قرا ػت مبػود‪ .‬در آف‬
‫نامو چننی نوشتو شده بود‪:‬‬
‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬
‫از جانػػب ؿبمػػد بنػػده ك پیػػام‪ ،‬اه بػػو ىرقػػل پادشػػاه ركـ‪ :‬سػػالـ بػػر كسػػي كػػو‬
‫ىدایت را بر‪:‬زیند‪ .‬اما بعد‪ :‬بدانید كو من بػو اسػالـ دعػوت مػي كػنم‪ .‬ا‪:‬ػر دعػوت‬
‫اس ػػالـ را بپ ػػذیرم‪ ،‬در ام ػػاف خػ ػواىي ب ػػود ك ن ػػزد اه پاداش ػػي دك چن ػػداف خػ ػواىي‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪49............................................................................‬‬
‫داشػػت‪ .‬ك ا‪:‬ػػر (از قب ػػوؿ دعػػوت مػػن) ركم بگ ػػرداين‪: ،‬نػػاه رعیػػت ك زیردسػػتانت‬
‫بر‪:‬ػردف تػػو خواىػػد بػػود‪( .‬ام اىػل كتػػاب! بیاییػػد بسػػوم چیػزم كػػو میػػاف مػػن ك مػػا‬
‫م ػػپؾ اسػػت‪ .‬یعػػب اینكػػو‪ :‬جبػػز اه یكتػػا‪ ،‬كسػػي را نپرسػػتیم كچیػػزم بػػا كم شػریك‬
‫نگػردانیم‪ .‬ك ىػػیس یػك از مػػا دیگػػرم را جبػام اه‪ ،‬پركرد‪:‬ػػار خػػود قػرار ندىػػد‪ .‬ا‪:‬ػػر‬
‫رك‪:‬رداين مبودند‪ ،‬بگویید‪( :‬ام اىل كتاب!) ‪:‬واه باشید كو ما مسلمانیم)‪.‬‬
‫ابوسػػفیاف مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬پػػس از اینكػػو ىرقػػل‪ ،‬نامػػو را قرا ػػت كػػرد ك سػػهنانش بػػو‬
‫پایاف رسید‪ ،‬شلوغ شػد ك نبهمػو ام بپػا ‪:‬ردیػد‪ .‬ك مػا را از آقبػا بػریكف كردنػد‪ .‬مػن‬
‫خطاب بو نبراىػا ‪:‬فػتم‪ :‬توجػو كردیػد دیػن ابػن اخ كب ػو (ؿبمػد) چنػاف پی ػرفت‬
‫كػرده كػو پادشػاه زرد پوسػتاف (ركـ) نیػز از آف بػو كح ػت افتػاده اسػت‪ .‬ابوسػفیاف‬
‫مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬مطمػػئن شػػدـ كػػو رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص بػػر ىرقػػل غالػػب خواىػػد شػػد‪ ،‬تػػا اینكػػو‬
‫اه مرا م رؼ بو اسالـ كرد‪.‬‬
‫ابػػن نػػاطور؛ فرمانػػدار ایلیػػا ك رىػػ‪ ،‬مسػػیحیاف شػػاـ؛ كػػو از دكسػػتاف ىرقػػل بػػود‪،‬‬
‫حكایت مي كند كو‪ :‬ركزم‪ ،‬ىرقل بو ایلیا آمده بود‪ ،‬صبحدـ با چهره ایي آشػفتو‬
‫ك پری ػاف از خػواب برخاسػػت‪ .‬برخػي از دكسػػتاف نػػزدیكش‪ ،‬بػو كم ‪:‬فتنػػد‪ :‬مػػا تػػو‬
‫را پری اف ك ناراحت مي بینیم؟ ابن ناطور میگوید‪ :‬ىرقل كو در ىكهانػت‪ ،‬مهػارت‬
‫داشت ك علم ستاره شناسي را خوب مي دانسػت‪ ،‬در پاسػخ آهنػا ‪:‬فػت‪ :‬دی ػب‬
‫كػػو بػػو سػػتاره ىػػا ن ػػر انػػداختم‪ ،‬بػػو ایػػن نتیجػػو رسػػیدـ كػػو پادشػػاىي كػػو ختنػػو مػػي‬
‫كند‪ ،‬ظهور كػرده ك بػازم را از دیگػراف بػرده اسػت‪ .‬ك بعػد‪ ،‬پرسػید‪ :‬از ایػن امػت‪،‬‬
‫چو كسػاين ختنػو مػي كننػد؟ حااػراف جػواب دادنػد‪ :‬جبػز یهػود‪ ،‬كسػي دیگػر ختنػو‬
‫مب ػػي كن ػػد‪ .‬ك از آن ػػاف‪ ،‬ى ػیس خ ػػوؼ ك ىراس ػػي نداش ػػتو ب ػػاش‪ .‬ك ب ػػو سب ػػاـ ش ػػهرىام‬
‫فبلكػػت خػػود فرمػػاف صػػادر كػػن تػػا یهػػودم ىػػا را بك ػػند ك از بػػنی ب‪،‬نػػد‪.‬آهنا در‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪51............................................................................‬‬
‫نبػػنی حبػػث ك ‪:‬فتگػػو بودنػػد كػػو شهصػػي از طػػرؼ پادشػػاه غسػػاف‪ ،‬بػػو دربػػار ىرقػػل‬
‫آكرده ش ػػد‪ .‬ای ػػن ش ػػه ‪ ،‬درب ػػاره رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص خ ػػ‪ ،‬داد‪ .‬ىرق ػػل دس ػػتور داد ت ػػا‬
‫بررسي كنند كو اك ختنو شده است یا خػری؟ مػأموراف پػس از بررسػي الزـ‪: ،‬فتنػد‪:‬‬
‫بلػػي‪ ،‬ختنػػو شػػده اسػػت‪ .‬ىرقػػل از آف شػػه ‪ ،‬پرسػػید‪ :‬آیػػا عروػػا ختنػػو مػػي كننػػد؟‬
‫كم پاسخ داد‪ :‬بلي‪ .‬با شنیدف ایػن سػهن‪ ،‬ىرقػل بػال فاصػلو ‪:‬فػت‪ :‬ؿبمػد پادشػاه‬
‫ایػػن امػػت اسػػت كػػو ظهػػور كػػرده اسػػت‪ .‬ك بػػو یكػػي از دكسػػتاف خػػود كػػو در ركمیػػو‬
‫بود ك از ن ر دانس علم قبوـ‪ ،‬ىم ردیف اك قػرار داشػت‪ ،‬نامػو ام نوشػت ك اك‬
‫را از سبػػاـ مػػاجرا آ‪:‬ػػاه كػػرد‪ .‬ك خػػودش بػػو طػػرؼ ضب ػ ‪ ،‬ب ػراه افتػػاد‪ .‬امػػا ىن ػػوز از‬
‫ضبػ بػػریكف نرفتػػو بػػود كػػو پاسػػخ نامػػو از طػػرؼ دكسػػتش رسػػید‪ .‬كم دربػػاره نبػػوت‬
‫رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص بػػا اظهػػارات ىرق ػػل‪ ،‬اتف ػػاؽ ن ػػر داشػػت‪ .‬ىرق ػػل س ػػرداراف ركـ را در‬
‫قلع ضب ‪ ،‬صبع كرد ك دستور داد كو درىام آف را ببندند‪ .‬درىا بستو شد‪.‬‬
‫سػپس‪ ،‬ىرقػل آمػػد ك بػو ایػراد سػهن پرداخػػت ك ‪:‬فػت‪ :‬ام اىػػايل ركـ! آیػا مػػي‬
‫خواىیػػد نق ػػي در رشػػد ك كامیػػاخ داشػػتو باشػػید ك سػػلطنت مػػا جػػاكداف دبانػػد؟‬
‫پس با این پیام‪ ،،‬بیعت كنید‪ .‬سرداراف ركـ با شػنیدف ایػن خػ‪ ،،‬ماننػد االغ ىػام‬
‫كح ػػي بسػػوم دركازه ىػػا ف ػرار كردنػػد امػػا دركازه ىػػا بسػػتو شػػده بػػود‪ .‬كق ػ ىرقػػل‪،‬‬
‫تنفرآنػػاف را از ايبػػاف آكردف م ػػاىده كػػرد ك مػػأیوس شػػد‪ ،‬دسػػتور داد تػػا نبػو آنػػاف را‬
‫اح ػار كننػػد‪ .‬كقػ حااػػر شػػدند‪ ،‬ىرقػػل خطػػاب بػػو آنػػاف ‪:‬فػػت‪ :‬منظووورم اا ایو‬
‫كار‪ ،‬آامایش استواري و پایداري شما درباره مذىب بود‪ .‬كػو ىػم اكنػوف آف را‬
‫مالح ػػو كػػردـ‪ .‬ابوسػػفیاف مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬بػػا شػػنیدف ایػػن سػػهن‪ ،‬مػػردـ ىرقػػل را سػػجده‬
‫(ُٓ)‬
‫كردند ك از اك خ نود شدند‪ .‬این بود پایاف داستاف ىرقل‪.‬‬

‫ُٓ‪ -‬ركاه البهاری‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪51............................................................................‬‬
‫خاتوِ سَء عثیذاهلل تي ج هص ٍرتینهِ تهي اهیوهِ ٍاتهي‬
‫خطو‪:‬‬
‫کسػػي کػػو بػػو پیػػام‪ ،‬ملسو هلآو هيلع هللا ىلص ايبػػاف آكرده سػػپس مرتػػد شػػده ك بػػر ارتػػدادش تػػا زمػػاف‬
‫مرگ استمرار داشتو است‪ ،‬مثل عبیػداه بػن جحػش‪ ،‬کسػي کػو بػو حب ػو ىجػرت‬
‫کػػرد ك در آف جػػا نص ػراين شػػد ك بػػر نص ػرانیتش مػػرد‪ ،‬ك ربیع ػو بػػن أمیػػو صبحػػي؛ اك‬
‫در خالفت عمر كق کو بو سرزمنی ركـ فرار کرد مرتد شد‪ ،‬ك بػو آهنػا ملحػ شػد‬
‫ك نصػراين شػد‪ ،‬ك ابػن خطػل کػو مرتػػد شػد ك بػو خػاطر ارتػدادش در ركز فػت مکػػو‬
‫(ُٔ)‬
‫ک تو شد‪.‬‬
‫خاتوِ سَء اسَد عٌسی ٍهسیلوِ یذاب‪:‬‬
‫بعد از اینکو پیػام‪ ،‬ملسو هلآو هيلع هللا ىلص از حجػو الػوداع بر‪ :‬ػت‪ ،‬مػریض شػد ك خػ‪ ،‬کسػالتش‬
‫در سباـ نقاط جزیره العرب منت ر شد‪ ،‬در يبن‪ ،‬اسود عنسػي ك در يبامػو‪ ،‬مسػیلمو‬
‫کػػذاب از دیػػن اسػػالـ بر‪ :‬ػػتو ك مرتػػد شػػدند‪ ،‬ك در دیػػار بػػب اسػػد طلح ػ اسػػدم‬
‫نیػػز مرتػػد شػػد ك نبػػاف طػػور کػػو ؿبمػػد بػػن عبػػداه ملسو هلآو هيلع هللا ىلص پیػػام‪،‬م کػػو بػػو سػػوم ق ػریش‬
‫خود را پیام‪ ،‬قوـ خود خواندند‪.‬‬ ‫فرستاده شده است‪ ،‬این سو دركغگو ىری‬
‫اسػود عنسػػي فػردم کػػاىن‪ ،‬شػػعبده بػاز‪ ،‬عػواـ فریػػب‪ ،‬تػریه دؿ‪ ،‬شػػركر‪ ،‬پرقػػدرت‬
‫ك ع یم اعبثو بود‪.‬‬
‫عػػالكه بػػر آف‪ ،‬انسػػاين فصػػی ك خػػوش بیػػاف بػػود‪ ،‬بػػا زبػػاف رسػػا ك بیػػاف شػریین‪،‬‬
‫خردمنداف را جلب ك با زیرکي ك چرب زباين‪ ،‬فهم ك شعور عامو را بو بازیچػو مػي‬
‫‪:‬رفت‪ ،‬خواص را بػا مػاؿ ك مقػاـ ك منزلػت فریػب ك آف ىػا را سػاکت مػي کػرد‪ .‬ك‬

‫ُٔ‪ -‬اإلصاب (ُ‪ )ٕ ,‬ك ؿباارات يف علوـ اغبدیث (ص ّٗ)‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪52............................................................................‬‬
‫ىر‪:‬ػػز بػػدكف نقػػاب بػػو میػػاف مػػردـ مبػػي آمػػد‪ ،‬تػػا بػػدین كسػػیلو خػػود را در ىالػػو ام از‬
‫اواـ ك ىیبت نگو دارد ك ناشناختو دباند‪.‬‬
‫خاتوهههِ سهههَء‪ :‬تلنهههن تهههي تاعَرا(یسهههی یهههِ هسهههتجاب‬
‫الذعا تَد اها‪ ...‬دٍس ضیطاى زدیذ)‪:‬‬
‫از ابن عباس راي اه عنو ركایت شده است كو فرمود‪« :‬اكمردم بو نػاـ بلعػم‬
‫بػ ػػن بػ ػػاعورا از اىػ ػػايل بیػ ػػت اؼبقػ ػػدس بػ ػػود كػ ػػو اسػ ػػم اع ػ ػػم اه جػ ػػل جاللػ ػػو را مػ ػػي‬
‫دانست(كمستجاب الدعا بود)‪ ،‬چوف موسي علیػو السػالـ بػا سػپاه بػب اسػرا یل بػو‬
‫قصػػد ضبلػػو بػػو جبػػاراف (عمالقػػو) فػػركد آمػػد‪ ،‬خوی ػػاف بلعػػم نبػراه بػػا پسػػرعموىایش‬
‫ن ػػزد كم آمدن ػػد ك ‪:‬فتن ػػد‪ :‬موس ػػي م ػػردم تن ػػدمزاج ك خ ػػم آل ػػود اس ػػت ك ب ػػا اك‬
‫ل كرم است بسیار‪ ،‬شكي نیست كو ا‪:‬ر بر ما پریكز شود‪ ،‬نبگػي مػاف را نػابود‬
‫مػػي كنػػد لػػذا بػػو بار‪:‬ػػاه اه دعػػا كػػن تػػا موسػػي ك نبراىػانش را از مػػا بر‪:‬ردانػػد‪ .‬بلعػػم‬
‫‪:‬فت‪ :‬ا‪:‬ر من بو بار‪:‬اه اه جػل جاللػو چنػنی دعػایي بكػنم‪ ،‬دنیػا ك آخػر نبػو از‬
‫دسػػت مػػي ركد‪ .‬بنػػابراین‪ ،‬ایػػن درخواسػػت شػػاف را رد كػػرد‪ ،‬امػػا آهنػػا از كم دسػػت‬
‫برنداشػػتند ك پیوسػػتو اص ػرار كردنػػد تػػا س ػراقباـ بػػو خواسػػتو آنػػاف تسػػلیم شػػد ك بػػو‬
‫بار‪:‬ػػاه اؽبػػي دعػػا كػػرد‪ .‬در ركایػػات آمػػده اسػػت‪ :‬ىػػر دعػػایي كػػو اك علیػػو موسػػي ك‬
‫نبراىانش مي كرد‪ ،‬اه جل جاللو زبانش را بػو سػوم قػوـ خػودش برمػي ‪:‬ردانیػد ك‬
‫ىر دعایي كو بو سود قوـ خودش مي كرد‪ ،‬اه جل جاللػو زبػانش را بػو سػوم بػب‬
‫اسرا یل برمي ‪:‬ردانید‪ .‬قومش كو نػاظر ایػن صػحنو بودنػد‪ ،‬بػو اك ‪:‬فتنػد‪ :‬ام بلعػم!‬
‫آیا مي داين كو چو مػي كػب ؟ آخػر بػو نفػع آهنػا ك علیػو مػا دعػا مػي كػب ! ‪:‬فػت‪:‬‬
‫ایػن دیگػػر‪ ،‬چیػػزم اسػػت كػو در اختیػػار مػػن نیسػػت‪ ،‬ایػن چیػػزم اسػػت كػػو اه جػػل‬
‫جاللو برآف غلبو كرده است‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪53............................................................................‬‬
‫راكم مػي افزایػد‪ :‬در ایػن اثنػا‪ ،‬زبػانش از كػامش بػرركم سػینو اش بػریكف افتػػاد ك‬
‫بػػو آنػػاف ‪:‬فػػت‪ :‬حػػاال دیگػػر‪ ،‬دنیػػا ك آخػػرت از دسػػت مػػن رفػػت ك جػػز نرین ػ ك‬
‫حیلو چیز دیگرم براًن باقي مباند‪ .‬پػس بػو آنػاف ایػن نرینػ را آموخػت كػو زنػاف را‬
‫آرایش كرده بو میاف ل كر بب اسرا یل بفرستند‪ .‬آهنا چنػنی كردنػد ك مػردم از بػب‬
‫اسػرا یل بػا یكػي از آنػاف زنػا كػرد‪ ،‬آف ‪:‬ػاه اه جػل جاللػو بػر بػب اسػرا یل طػاعوين‬
‫نازؿ كرد كو در یك ركز ىزاراف تن از آناف را بو كاـ مرگ ك ید‪.»...‬‬
‫«پػػس‪ ،‬از آف آیػػات عػػارم ‪ :‬ػػت» یعػػب ‪ :‬بلعػػم بػػاعورا از علػػم آف آیػػات بػػو‬
‫كلػػي دػػي ‪ :‬ػػت چنػػاف كػػو ‪:‬وسػػفند از پوسػػت خػػویش ك ػػیده مػػي شػػود ك برىنػػو‬
‫مػػي ‪:‬ػػردد «ك آف ‪:‬ػػاه شػػیطاف در پػػي اك افتػػاد» یعػػب ‪ :‬شػػیطاف اك را دنبػػاؿ كػػرد تػػا‬
‫بػػو اك رسػػید ك قػرین ك نبػػدـ كم شػػد «پػػس از ‪:‬مراىػػاف ‪ :‬ػػت» ‪:‬مراىػػاين كػػو در‬
‫‪:‬مراىي جا افتاده اند‪ ،‬كو كفار فجاراند‪.‬‬
‫ك ا‪:‬ر مي خواستیم‪ ،‬قدر اك را بو سػبب آف آیػات بػاال مػي بػردًن» یعػب ‪ :‬ا‪:‬ػر‬
‫مي خواستیم‪ ،‬بػو سػبب علػم آف آیػات‪ ،‬قػدر ك منػزلتش را بػاال بػرده ك اك را ‪:‬رامػي‬
‫م ػػي داش ػػتیم ك ب ػػو جایگ ػػاه علم ػػام ابػ ػرار‪ ،‬ارتق ػػایش م ػػي دادًن «ام ػػا اك ب ػػو زم ػػنی‬
‫‪:‬راییػػد» یعػػب ‪ :‬بػػو سػػوم دنیػػا ‪:‬راییػػد ك آف را بػػر آخػػرت تػػرجی داد «ك از ى ػوام‬
‫نفػػس خػػود پػػریكم كػػرد» در تػػرجی دادف دنیػػا ك لػػذدام آف بػػر آخػػرت ك نعمػػت‬
‫ىػام جاكدانػو اش ‪ .‬آرم ! اك بػو جیفػو دنیػام دكف كػو سػتمگراف بػو كم دادنػد تػا‬
‫علیو اىل ح دعا كند ك بػر آنػاف نرینػ زنػد‪ ،‬دؿ بسػت «از ایػن رك كصػف اك»‬
‫در پس ػ ك خسػػت «ماننػػد كصػػف س ػ اسػػت» در پسػػت ت ػرین اح ػواؿ آف كػػو‬
‫بػػریكف آكردف زبػػاف از كػػاـ خػػویش اسػػت «كػػو ا‪:‬ػػر بػػر آف ضبلػػو كر شػػوم‪ ،‬زبػػاف از‬
‫كاـ برآكرد ك ا‪:‬ر ىػم آف را بػو حػاؿ خػود كا‪:‬ػذارم‪ ،‬بػاز ىػم زبػاف از كػاـ بػرآكرد»‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪54............................................................................‬‬
‫یعػػب ‪ :‬بلعػػم بػػاعورا چنػػاف اسػػت كػػو ا‪:‬ػػر فهػػم كحكمػػت را بػػر اك بػػار كػػب‪ ،‬آف را‬
‫برمبػػي دارد ك ا‪:‬ػػر ىػػم اك را بػػو حػػاؿ خػػودش كا‪:‬ػػذارم‪ ،‬بػػو خػػریم راه مبػػي یابػػد‪ .‬بػػو‬
‫قػػويل دیگػػر معػػب ایػػن اسػػت ‪ :‬ا‪:‬ػػر پنػػدش دىي‪:،‬م ػراه مػػي شػػود ك ا‪:‬ػػر اك را بػػو‬
‫حػػاؿ خػػودش كا‪:‬ػػذارم‪ ،‬نیػػز ‪:‬م ػراه مػػي شػػود پػػس اك در ‪:‬مراىػػي ام پیوسػػتو ق ػرار‬
‫داشػ ػػتو ك ‪:‬مراىػ ػػي نبی ػ ػػو ‪:‬ریب ػ ػػانگریش مػ ػػي باش ػ ػػد‪ ،‬ب ػ ػػو س ػ ػػبب آف ك ػ ػػو از آی ػ ػػات‬
‫پركر‪:‬ارش دي ك عارم شده لذا اك نبچوف سگي است كو ا‪:‬ػر بػو حػاؿ خػود رىػا‬
‫باشػػد‪ ،‬زبػػاف از دىػػاف بػػریكف مػػي آكرد ك ا‪:‬ػػر بػػر كم ضبلػػو كر شػػوند‪ ،‬نیػػز زبػػاف از‬
‫دىػػاف بػػریكف مػػي آكرد‪ ،‬درحػػايل كػػو سػػایر حیوانػػات چنػػنی نیسػػتند زیػرا ا‪:‬ػػر بػػر آنػػاف‬
‫ضبلػػو كر شػػوم‪ ،‬زبػػاف از دىػػاف بػػریكف مػػي آكرنػػد ك در غػػری آف خػػری‪ ،‬امػػا سػ در‬
‫ىر دك حالت‪ ،‬زباف از دىاف بریكف مي آكرد‪ .‬این مثل آف ‪:‬ركىي اسػت كػو آیػات‬
‫ما را تكذیب كردند» یعب ‪ :‬ایػن مثػل پسػت ك خفػت بػار‪ ،‬مثػل ك كصػف ‪:‬ركىػي‬
‫اسػػت كػػو بعػػد از علػػم ك آ‪:‬ػػاىي بػػو آیػػات مػػا‪ ،‬آهنػػا را تكػػذیب مبودنػػد ك ربریػػف‬
‫كردند؛ اعم از یهود ك غری آناف «پس این داستاهنا رابرآناف حكایت كػن» یعػب ‪:‬‬
‫داسػػتاف مػػرد دػػي شػػده از آیػػات مػػا ك غػػری آف از داسػػتاهنام پنػػدآموز را بػػر آنػػاف‬
‫حكایػػت كػػن چراكػػو مثػػل ك كصف ػػاف‪ ،‬نباننػػد مثػػل ایػػن ‪:‬ركىػػي از یهػػود اسػػت كػػو‬
‫تػو را تكػذیب مػي كننػد «شػاید آنػاف بیندی ػند» ك از ‪:‬مراىػي بػاز آمػده بػو سػػوم‬
‫(ُٕ)‬
‫راه صواب ركم آكرند‪.‬‬
‫س ػػبحاف اه! مانن ػػد بلع ػػم ب ػػن ب ػػاعورا افػ ػرادی زی ػػادی دارـ‪ ،‬بط ػػور مث ػػاؿ اس ػػتاد‬
‫عبدالرب رسوؿ سیاؼ‪:‬‬

‫ُٕ‪ -‬از تفسری انورالقرآف‪.‬‬

‫اسبابخاتمهنیکو‪55............................................................................‬‬
‫عبػداه عػزاـ در کتابش"سػرطاف االضبػر" مػی نویسػد‪ :‬اسػتاد سػیاؼ مػی ‪:‬فػت‪:‬‬
‫ی عرب ؾباىد ارزشش بی پ از ملیارد ىا دالر آمریکا ی است! امػا امػركز بػرای‬
‫اشػػغاؿ آمریکػػا ی ىػػا در افغانسػػتاف ‪:‬ػػل مػػی ریػػزد‪ ،‬كؾباىػػدین را بػػاغی مػػی دانػػد‪،‬‬
‫كاشغاؿ آناف را ی کار خریی می پندارد‪.‬‬
‫مػػی ‪:‬ػػوًن‪ :‬اه خاسبػػو ای نیکػػی نصػػیب مػػاف کنػػد‪ ،‬كرنػػو سػاؽبا بػػا یهػػود جبنگػػیم‪،‬‬
‫اما عاقبت ماف کو خری نباشد‪ ،‬فایده ای ندارد‪.‬‬
‫داستاًی یِ اهام لز ثی رٍای هی یٌذ‪:‬‬
‫قرطب ػػی رضب ػػو اه نق ػػل ک ػػرده ک ػػو ىنگ ػػاـ م ػػرگ یک ػػی از م ػػایخ رس ػػیده بػ ػػود‪:‬‬
‫«‪...‬فقیػػل لػػو‪ :‬قػػل‪ :‬ال إلػػو إال اه‪ ،‬فكػػاف یقػػوؿ‪ :‬ال! ال! فلمػػا أفػػاؽ ذكرنػػا لػػو ذلػػك‬
‫فقػػاؿ‪ :‬أتػػاين شػػیطاناف عػػن يبیػػب كعػػن مػػايل یقػػوؿ أحػػدنبا‪ :‬مػػت یهودیػان فإنػػو خػػری‬
‫األدی ػػاف‪ ،‬كايخ ػػر یق ػػوؿ‪ :‬م ػػت نصػ ػرانیان فإن ػػو خ ػػری األدی ػػاف فكن ػػت أق ػػوؿ ؽبم ػػا‪ :‬ال‬
‫(ُٖ)‬
‫ال!»‪.‬‬
‫یعنػػی‪ :‬بػػو اك ‪:‬فتنػػد کػػو ال إلػػو إال اه بگویػػد‪ ،‬امػػا می‪:‬فػػت‪ :‬نػػو! نػػو! كقتػػی بػػو‬
‫ى ػػوش آم ػػد‪ ،‬عل ػػت را پرس ػػیدند ك اك ج ػ ػواب داد‪ :‬دك ش ػػیطاف در ظب ػػت چ ػػب ك‬
‫راست من آمدند کو یکی می‪:‬فت بر دین یهودیت دبری کو وػپین دیػن اسػت‪ ،‬ك‬
‫دیگػػری می‪:‬فػػت بػػر دیػػن نص ػرانیت دبػػری کػػو و ػپین دیػػن اسػػت! مػػن ىػػم بػػو آهنػػا‬
‫می‪:‬فتم‪ :‬نو! نو!‬
‫‪:‬فػػتم‪ :‬ایػػن امػػر نػػزد علمػػاء بػػو «فتنػػوی احت ػػار» معػػركؼ اسػػت ‪-‬أعاذنػػا اه‬
‫كإیػػاكم منهػػا‪ -‬ك چنانکػػو ابػػن تیمیػػو رضبػػو اه فرمػػوده‪ ،‬ب ػرای بع ػػی از مػػردـ كاقػػع‬
‫میشود‪ .‬ابن حجر رضبو اه در فت الباری (ُُ‪ )ْٖٗ/‬فرمػوده اسػت‪« :‬إف سػوء‬

‫ُٖ‪ -‬التذكرة‪ ،‬الناشر‪ :‬مكتب دار اؼبنهاج‪ ،‬ص ُٕٖ‪.‬‬

‫اسبابخاتمهنیکو‪56............................................................................‬‬
‫اػباسب ػ ال یقػػع ؼبػػن اسػػتقاـ باطنػػو كصػػل ظػػاىره كإمبػػا یقػػع ؼبػػن يف طویتػػو فسػػاد أك‬
‫ارتیاب‪.»...‬‬
‫یعنػػی‪ :‬ایػػن بػػدعاقبتی ب ػرای کسػػانی کػػو بػػاطن مسػػتقیم ك ظػػاىر درسػػت داشػػتو‬
‫باش ػػند اتف ػػاؽ مبیافت ػػد‪ ،‬بلک ػػو ب ػرای کس ػػانی اس ػػت ک ػػو فاسدا ػػمری ی ػػا اى ػػل ش ػ‬
‫باشند!‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪57............................................................................‬‬
‫فصل سوم‪:‬‬
‫مبحث اول‪ :‬اسباب خامتو نيکو‪:‬‬
‫‪ -25‬ترس از اهلل جل جاللِ‪:‬‬
‫زدف بػػو‬ ‫ك چنػ‬ ‫تػػرس از اه جػػل جاللػػو در ىػػر حالػػت (پنهػػاف‪ ،‬آشػػکارا)‪ ،‬سبسػ‬
‫آنچو کو رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص برام آف مبعوث شده است‪:‬‬
‫ین ىآمنيػ ػوا اتمػ يقػ ػوا اللم ػػوى ىحػ ػ م تيػ ىقاتًػ ًػو ىكىال ىسبيػػوتي من إًمال ىكأىن ػػتيم ُّم ٍس ػػلً يمو ىف}[آؿ‬ ‫مً‬
‫{یىاأىیػُّ ىه ػػا ال ػػذ ى‬
‫عمراف‪.]َُِ :‬‬
‫یعنی‪« :‬ام مسلماناف‪ ،‬از اه جل جاللو بپسید آنچناف کػو بایػد ك مبرییػد مگػر در‬
‫حايل کو مسلماف باشید»‪.‬‬
‫‪ّ -26‬ر کس آخريي کلوِ اش ال الِ اال اهلل تاضد‪:‬‬
‫شیخ ناصرالدین آلبانی در کتاب "احکاـ اعبنا ز" می ‪:‬وید‪:‬‬
‫اه ك رسولش ملسو هیلع هللا یلص‪ ،‬عالًن ك ن انو ىام خاسبو بػو خػری شػدف را ارا ػو داده انػد‪،‬‬
‫كو ىر كس با یكي از آف ن ػانو ىػا فػوت كنػد‪ ،‬یػا ىنگػاـ قػبض ركح یكػي از آف‬
‫عال م در اك دیده شود‪ ،‬داللت بر حسن خاسبو اش دارد‪.‬‬
‫‪:‬فػ كلمػػو شػػهادت ىنگػػاـ قػػبض ركح‪ .‬در ایػػن خصػػوص احػػادیثي نیػػز آمػػده‬
‫آخ ػ يػر ىكالىًم ػ ًػو الى إًلىػػوى إًالم اللم ػػوي ىد ىخ ػ ىػل‬
‫اس ػػت‪ :‬رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمای ػػد‪« :‬ك م ػػن ىك ػػا ىف ً‬
‫ى ى ٍ‬
‫(ُٗ)‬
‫اعبىنم ى»‪.‬‬
‫ٍ‬
‫یعن ػػی‪« :‬ى ػػر ك ػػس آخػ ػرین كلم ػػو اش ال ال ػػو اال اه باش ػػد‪ ،‬ب ػػو و ػػت خواى ػػد‬
‫رفت»‪.‬‬

‫ُٗ‪ -‬حاكم ك غریه ك سند آف حسن مي باشد‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪58............................................................................‬‬
‫طلحو بن عبیداه مػي ‪:‬ویػد‪ :‬از رسػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص شػنیدـ كػو فرمػود‪ :‬مػن كلمػو ام‬
‫مػػي دا كػػو ىػػر كػػس ىنگ ػػاـ قػػبض ركح‪ ،‬آف را خبوانػػد‪ ،‬چهػػره اش درخ ػػاف مػػي‬
‫شود ك اه سه ىام سكرات موت را از كم برطرؼ مي سػازد‪ .‬طلحػو پرسػید‪:‬‬
‫آف چیسػػت؟ عمػػر فرمػػود‪ :‬مگػػر كلمػػو ام وػػپ ك بػػا ع مػػت تػػر از كلمػػو ام كػػو‬
‫رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص بػػو عمػػویش كػػو در حػػاؿ جػػاف دادف بػػود‪ ،‬تلقػػنی كػػرد‪ ،‬س ػراغ دارم؟‬
‫یعػػب از «ال الػػو اال اه»؟ طلحػػو بػػو عمػػر ‪:‬فػػت‪ :‬كلمػػو‪ ،‬نبػػنی اسػػت‪ .‬راسػػت مػػي‬
‫(َِ)‬
‫‪:‬و ي؟‪.‬‬
‫‪ -27‬کسی کِ تویرد در حالیکهِ رهرد در جثهیي داضههِ‬
‫تاضد‪:‬‬
‫در ح ػػدیث بری ػػده ب ػػن خص ػػیب آم ػػده اس ػػت ك ػػو ای ػػاف در خراس ػػاف ب ػػود‪ .‬ب ػػو‬
‫عیػػادت بػرادرش رفػػت‪ ،‬اك در حػػاؿ جػػاف دادف بػػود ك پی ػػاين اش عػػرؽ كػػرده بػػود‪.‬‬
‫بریػػده ‪:‬فػػت‪ :‬اه اكػػ‪ ،،‬از رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص شػػنیدـ كػػو فرمػػود‪« :‬مػػرگ مػػومن ت ػوأـ بػػا‬
‫(ُِ)‬
‫عرؽ جبنی است»‪.‬‬
‫‪ -28‬هردى در ضة جوعِ يا رٍز آى‪:‬‬
‫اعبي يم ىعػ ً إًالم‬
‫اعبي يم ىعػ ً أ ٍىك لىٍیػلىػ ى ٍ‬ ‫ً‬ ‫ً‬
‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص مي فرمایػد‪ « :‬ىمػا م ٍػن يم ٍسػل وم ىيبي ي‬
‫ػوت یػى ٍػوىـ ٍ‬
‫ىكقىاهي اللموي فًٍتػنى ى الٍ ىق ٍ‪.»،‬‬
‫ً (ِِ)‬

‫ترصب ػػو‪« :‬ى ػػر مس ػػلماين ك ػػو ركز صبع ػػو ی ػػا ش ػػب صبع ػػو ف ػػوت كن ػػد‪ ،‬خداكن ػػد از‬
‫عذاب ق‪ ،‬قباتش مي دىد»‪.‬‬

‫َِ‪ -‬اضبد ك سندش صحی است‪.‬‬

‫ُِ‪ -‬اضبد ك ترمذم‪.‬‬
‫ِِ‪ -‬اضبد ك ترمذم‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪59............................................................................‬‬
‫‪ -29‬ضْید ضدى در ررصِ ّاي ًثرد‪:‬‬
‫ً‬ ‫ػَّ المػ ًػذ ً‬
‫ین قيتليػوا ًيف ىس ػبً ًیل اللمػػو أ ٍىم ىواتنػػا بػى ٍػل أ ٍ‬
‫ىحیىػػاءه‬ ‫اه تعػػالی میفرمایػػد‪ { :‬ىكىال ىٍرب ىسػ ى م ى‬
‫ً ًمً‬ ‫ًً‬ ‫م ً‬ ‫ًعنػ ىػد رِّوًػػم یػرزقيػػو ىف (ُٗٔ) فىػ ًرًح ً‬
‫ین ىٍ‬ ‫ػاى يم اللػػوي مػػن فى ٍ ػػلو ىكیى ٍستىٍب ػ يػرك ىف بالػػذ ى‬ ‫نی دبػىػا آتىػ ي‬‫ى‬ ‫ى ٍ يٍ ى‬
‫ؼ علىی ًهم كىال ىم ىوبزنيػو ىف (َُٕ) یستىب ً ػرك ىف بًنًعمػ و‬ ‫ً‬ ‫ًً‬
‫ى ٍ ٍ ي ٍى‬ ‫یػىٍل ىح يقوا وم ِّم ٍن ىخ ٍلف ًه ٍم أمىال ىخ ٍو ه ى ٍ ٍ ى ي ٍ ٍ ى‬
‫ًً‬ ‫ً‬ ‫ً‬
‫نی (ُُٕ)} [آؿ عمػراف‪- ُٔٗ :‬‬ ‫ىج ىػر الٍ يمػ ٍ من ى‬ ‫ِّم ىن اللمو ىكفى ٍ وػل ىكأى مف اللمػوى ىال یي ي‬
‫ػیع أ ٍ‬
‫ُُٕ]‪.‬‬
‫ترصبػػو‪ :‬ك ػػتو شػػد‪:‬اف راه اه را مػػرده نپنداریػػد‪ ،‬بلكػػو آنػػاف زنػػده ىسػػتند ك نػػزد‬
‫پركرد‪:‬ارشػاف ركزم مػي خورنػد ك بػػو آنچػو اه بػو آنػػاف داده اسػت‪ ،‬شػادماف انػػد ك‬
‫بػػو كسػػاين كػػو بعػػد از آنػػاف مػػي اینػػد‪ ،‬ب ػػارت مػػي دىنػػد بػػر اینكػػو ىػػیس خػػوؼ ك‬
‫ىراسي نداشتو باشند ك خداكند پاداش مومناف را اایع لبواىد كرد‪.‬‬
‫در این خصوص‪ ،‬ركایاش نیز آمده است‪:‬‬
‫ػت ًخ و‬ ‫ً‬ ‫ً ً ً ً‬
‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرماید‪« :‬لل م ًهید عٍن ىد اللمػو ىعػمز ىك ىج مػل س م ى‬
‫صػاؿ أى ٍف یػي ٍغ ىف ىػر لىػوي‬
‫ػاف كيهبىػار ًمػن ىعػ ىذ ً‬ ‫ً‬ ‫ًيف أىمكًؿ دفٍػعػ و ًمػن د ًم ًػو كیػػرل م ٍقع ىػده ًمػن ٍ ً‬
‫اب‬ ‫اعبىنمػ ىكيوبىلمػ يحلمػ ى ا ًإليبى ى ى ٍ‬ ‫ى ى ٍ ى ىىى ى ى ي ٍ‬
‫نی إًنٍ ىسػا نا ًمػ ٍػن‬ ‫ً‬
‫مع ًيف ىس ٍػبع ى‬ ‫اغبيػوًر الٍعًػ ً‬
‫نی ىكیي ى ػف ى‬ ‫الٍ ىق ًٍػ‪ ،‬ىكیػىأٍ ىم ىن ًم ٍػن الٍ ىف ىػزًع األى ٍك ىًػ‪ ،‬ىكیػي ىػزمك يج ًم ٍػن ٍ‬
‫ًً (ِّ)‬
‫أىقىا ًربو»‪.‬‬
‫ترصب ػػو‪ :‬ش ػػهید‪ ،‬ن ػػزد اه ش ػػش امتی ػػاز دارد‪ .‬ب ػػا رىب ػ ػ لبس ػػتنی قط ػػره خ ػػونش‪،‬‬
‫‪:‬ناىانش خب وده مي شود‪ .‬ؿبػل سػكونتش در و ػت بػو اك عراػو مػي ‪:‬ػردد‪ ،‬از‬
‫عػػذاب قػػ‪ ،،‬قبػػات مػػي یابػػد‪ ،‬از كح ػػت بػػزرگ ركز ؿب ػػر در امػػاف خواىػػد بػػود‪،‬‬
‫لبػػاس ايبػػاف پوشػػانده خواىػػد شػػد‪ ،‬بػػا حوریػػاف و ػ ازدكاج خواىػػد كػػرد ك ب ػرام‬
‫ىفتاد تن از خوی اكنداف‪ ،‬خود شفاعت خواىد مبود‪.‬‬

‫ِّ‪ -‬ترمذم‪ ،‬ابن ماجو ك اضبد ك سند آف صحی است‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪61............................................................................‬‬
‫ػوؿ اللمػ ًػو ىمػػا‬ ‫یكػي از یػػاراف رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ركایػػت مػي كنػػد‪« :‬أى مف ىر يجػالن قىػ ى‬
‫ػاؿ یىػا ىر يسػ ى‬
‫وؼ ىعلىػ ىرأٍ ًسػ ًػو‬ ‫السػػی ً‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫بػ ي ً ً‬
‫ػاؿ ىك ىفػ ببىا ًرقىػ ُّ ي‬ ‫نی یػي ٍفتىػنيػػو ىف ًيف قيػبيػػوًرى ٍم إًالم ال م ػ ًه ى‬
‫ید قىػ ى‬ ‫ػاؿ الٍ يمػ ٍ من ى‬ ‫ى‬
‫(ِْ)‬
‫فًٍتػنى ن»‪.‬‬
‫ترصبو‪ :‬شهصي سواؿ كرد‪ :‬ام پیام‪ ،‬اه! چرا نبو مومناف در ق‪،‬ىای ػاف مػورد‬
‫آزمایش قرار مي ‪:‬ریند‪ ،‬جبز شهید؟ فرمود‪ :‬نباف برؽ م ری كو بر فرؽ سػر شػهید‬
‫مي درخ د‪ ،‬برایش بزرگ ترین آزمایش است‪.‬‬
‫شیخ البانی تعلیقان می نویسد‪ :‬امیدكارًن كو این حكم م موؿ كسػي ب ػود كػو‬
‫قلبػان م ػػتاؽ شػػهادت در راه اه اسػػت‪: .‬رچػػو در میػػداف جن ػ ك ػػتو مبػػي شػػود‪.‬‬
‫ب ػػدلیل ح ػػدیثي ك ػػو رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص م ػػي فرمای ػػد‪ :‬ى ػػر ك ػػس ص ػػادقانو از اه خواى ػػاف‬
‫شهادت باشد‪ ،‬بو درجو شهیدم مي رسد‪: ،‬ر چو بر بسپ خود دبرید‪.‬‬
‫‪ -31‬کسی کِ در حیي اًجام رولهی صهالف تهَم ًوهَدُ ٍ‬
‫جاى تدّد‪:‬‬
‫کسي کو در حنی اقباـ عملػي صػاٌف فػوت مبػوده ك جػاف بدىػد‪ ،‬ایػن از ن ػانو‬
‫ىػػام حسػػن خاسبػػو مػػي باشػػد‪ .‬پیػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص فرمودنػػد‪« :‬مػػن قػػاؿ ال إلػػو إال اه ابتغػػاء‬
‫كجو اه ختم لو وػا دخػل اعبنػ ‪ ،‬كمػن صػاـ یومػان ابتغػاء كجػو اه خػتم لػو وػا دخػل‬
‫اعبن ‪ ،‬كمن تصدؽ بصدق ابتغاء كجو اه ختم لو وا دخل اعبن »‪.‬‬
‫یعب‪« :‬آنکو بػرام خوشػنودم اه در پایػاف عمػر خػویش بگویػد ال الػو اال اه‬
‫كارد و ػػت ‪:‬ػػردد‪ ،‬ك آنکػػو بػرام خوشػػنودم اه صػػدقو دىػػد ك بػػداف کػػارش پایػػاف‬
‫پذیرد داخل و ت مي شود»‪.‬‬

‫ِْ‪ -‬نسا ي ك سند آف صحی است‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪61............................................................................‬‬
‫‪ -31‬هرگ در حال جْاد در راُ اهلل‪:‬‬
‫در این خصوص‪ ،‬دك حدیث كجود دارد‪.‬‬
‫ید فًػی يك ٍم قىػاليوا یىػا ىر يس ى‬
‫ػوؿ اللم ًػو ىم ٍػن قيتً ىػل‬ ‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرماید‪ « :‬ىمػا تىػعيػدُّك ىف ال م ػ ًه ى‬
‫وؿ اللم ًػو‬ ‫ً ً‬ ‫ًيف سبً ًیل اللم ًو فىػ يهو ىش ًهی هد قى ى ً‬
‫یل قىاليوا فى ىم ٍن يى ٍم یىا ىر يس ى‬ ‫اؿ إ مف يش ىه ىداءى أيم ً إذنا لىىقل ه‬ ‫ى‬ ‫ى‬
‫ػات ًيف ىسػبً ًیل اللمػ ًػو فىػ يهػ ىػو ىشػ ًهی هد ىكىمػ ٍػن‬ ‫ً‬ ‫ً‬
‫ػاؿ ىمػ ٍػن قيتػ ىػل ًيف ىسػبً ًیل اللمػػو فىػ يهػ ىػو ىشػ ًهی هد ىكىمػ ٍػن ىمػ ى‬
‫قىػ ى‬
‫ات ًيف الٍبىطٍ ًن فىػ يه ىو ىش ًهی هد ىكالٍغى ًر يؽ ىش ًهی هد»‪.‬‬ ‫ً‬
‫ات ًيف الطماعيوف فىػ يه ىو ىش ًهی هد ىكىم ٍن ىم ى‬
‫(ِٓ)‬
‫ىم ى‬
‫ترصب ػػو‪ :‬رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص از ص ػػحابو پرس ػػید‪ :‬م ػػا چ ػػو كس ػػي را ش ػػهید میدانی ػػد؟‬
‫عػػرض كردنػػد‪ :‬ام پیػػام‪ ،‬اه! ىػػر كػػس در راه خػػدا ك ػػتو شػػود‪ ،‬اك شػػهید اسػػت‪.‬‬
‫رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرم ػػود‪ :‬ب ػػا ای ػػن حس ػػاب‪ ،‬ش ػػهدام ام ػػت م ػػن‪ ،‬ان ػػدؾ خواىن ػػد ب ػػود‪.‬‬
‫عرض كردند‪ :‬پس چو كساين شهید بػو حسػاب مػي آینػد؟ رسػوؿ اه ‪ -‬صػل اه‬
‫علیو كسلم ‪ -‬فرمود‪ :‬ىر كس كو در راه اه ك تو شود‪ ،‬ك یػا دبػرید ك ىػر كػس در‬
‫اثر كبا ك اسهاؿ دبرید یا در آب غرؽ شود شهید است‪.‬‬
‫ػات أ ٍىك قيتًػ ىػل فىػ يهػ ىػو‬ ‫ً‬
‫صػ ىػل ًيف ىسػبً ًیل اللمػػو فى ىمػ ى‬
‫كنیػػز رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمایػػد‪« :‬ك ىمػ ٍػن فى ى‬
‫ىم حٍتػ و‬ ‫ً ًً ً‬ ‫ً‬
‫ػف‬ ‫ػات ىعلىػ فىراشػو أ ٍىك بػأ ِّ ى‬ ‫ىشػ ًهی هد أ ٍىك ىكقى ى‬
‫صػػوي فىػىر يسػوي أ ٍىك بىعػػریيهي أ ٍىك لى ىد ىغٍتػوي ىىامػ ه أ ٍىك ىم ى‬
‫ىشاءى اللموي فىًإنموي ىش ًهی هد ىكإً مف لىوي ٍ‬
‫(ِٔ)‬
‫اعبىنم ى»‪.‬‬
‫ترصبػػو‪ :‬ىػػر كػػس در راه خػػدا از خانػػو خػػارج شػػود ك سػػپس دبػػرید یػػا ك ػػتو شػػود‬
‫یػػا از اسػػب ك شػػپ بیفتػػد ك دبػػرید یػػا ‪:‬زنػػده ام اك را نػػیش زنػػد ك یػػا بػػر بسػػپ خػػود‬
‫است‪.‬‬ ‫دبرید‪ ،‬شهید ك و‬

‫ِٓ‪ -‬مسلم از ابوىریره‪.‬‬

‫ِٔ‪ -‬ابوداكد ك حاكم ك بیهقي ك سند آف حسن است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪62............................................................................‬‬
‫‪ -32‬هردى در طارَى‪:‬‬
‫ػاؿ ًيل أىنىػس بػن مالً و‬
‫ػك ًدبىػا‬ ‫ػت قى ى‬
‫ین قىالى ٍ‬ ‫ص ي بًٍن ي ً ً‬
‫ي ٍي ى‬ ‫ت سػری ى‬ ‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرماید‪ « :‬ىح ٍف ى‬
‫ػوؿ اللمػ ًػو ‪-‬‬ ‫ػاؿ أىنػىػس بػػن مالًػ و‬ ‫ً‬ ‫ػات ىٍوبػػْ بٍػػن أًىخ ىعمػػرىة فىػ يق ٍلػ ي ً‬
‫ػاؿ ىر يسػ ي‬
‫ػك قىػ ى‬ ‫ػت بالطػمػاعيوف فىػ ىقػ ى ي ٍ ي ى‬ ‫ٍى‬ ‫ىمػ ى ى ي‬
‫(ِٕ)‬
‫صل اه علیو كسلم ‪ -‬الطماعيو يف ىش ىه ىادةه لً يك ِّل يم ٍسلً وم»‪.‬‬
‫ترصبػػو‪ :‬حفصػػو دخػػپ سػػریین مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬انػػس بػػن مالػػك از مػػن پرسػػید‪ :‬علػػت‬
‫مػرگ وبیػي بػػن اخ عمػره چػػو بػود؟ عػػرض كػردـ‪ :‬در اثػػر طػاعوف فػػوت كػرده اسػػت‪.‬‬
‫انػػس ‪:‬فػػت‪ :‬از رسػػوؿ اه ‪ -‬صػػل اه علیػػو كسػػلم ‪ -‬شػػنیدـ كػػو فرمػػود‪ :‬مسػػلماين‬
‫كو در اثر طاعوف دبرید‪ ،‬شهید است‪.‬‬
‫عای ػػو م ػػي ‪:‬وی ػػد‪ :‬از رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص درب ػػاره ط ػػاعوف پرس ػػیدـ‪ .‬فرم ػػود‪ :‬ط ػػاعوف‬
‫عذاخ است كو اه بر كسي كو مي خواست‪ ،‬مي فرستاد‪ .‬سپس‪ ،‬اه آف را بػرام‬
‫مومن ػػاف رضب ػػت قػ ػرار داد‪ .‬بن ػػابراین‪ ،‬در ش ػػهرم ىر‪ :‬ػػاه ط ػػاعوف ش ػػیوع پی ػػدا كن ػػد ك‬
‫مسػػلماف در آقبػػا باشػػد ك از شػػهر خػػود بػػریكف ن ػػود ك بدانػػد كػػو ىػػیس آفػ بػػدكف‬
‫(ِٖ)‬
‫خواست اه بو اك لبواىد رسید‪( ،‬ا‪:‬ر دبرید) پاداش شهید را دارد‪.‬‬
‫ػوؿ‬ ‫كنی ػػز رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمایػ ػػد‪« :‬ی ػ ػأًٍش ال ُّ ػػه ىداء كالٍمتىػوفمػ ػػو ىف بًالطم ػػاع ً‬
‫وف فىػیىػ يقػ ػ ي‬‫ي‬ ‫ى يى ي ى ٍ‬ ‫ى‬
‫ػاؿ انٍ يػركا فىػًإ ٍف ىكانػت ًجػراحهم ىك ًجػر ًاح ال ُّ ػهداءً‬ ‫م ً‬
‫ىى‬ ‫ى ٍ ى يي ٍ ى‬ ‫اب الطاعيوف ىٍكب ين يش ىه ىداءي فىػیيػ ىق ي ي‬ ‫ىص ىح ي‬ ‫أٍ‬
‫(ِٗ)‬
‫ك»‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫تى ًسیل ىدما ًری الٍ ًمس ً‬
‫ك فىػ يه ٍم يش ىه ىداءي فىػیىج يدكنػى يه ٍم ىك ىذل ى‬ ‫ي ن ى ٍ‬
‫ترصبػػو‪ :‬شػػهدا ك كسػػاين كػػو در اثػػر طػػاعوف فػػوت كػػرده انػػد‪ ،‬بػػو ؿب ػػر پركرد‪:‬ػػار‬
‫شرؼ یػاب مػي شػوند‪ .‬طػاعوين ىػا مػي ‪:‬وینػد‪ :‬پركرد‪:‬ػارا! مػا جػزك شػهدا ىسػتیم‪،‬‬
‫(بو فرشتگاف) ‪:‬فتػو مػي شػود‪ :‬ببینیػد ا‪:‬ػر زخػم آنػاف ماننػد زخػم شػهیداف اسػت ك‬
‫ِٕ‪ -‬خبارم‪ ،‬طیالسي ك اضبد‪.‬‬
‫ِٖ‪ -‬خبارم‪ ،‬طیالسي ك اضبد‪.‬‬
‫ِٗ‪ -‬اضبد ك ط‪،‬اين يف الكبری‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪63............................................................................‬‬
‫از خػػوف آنػػاف بػػوم م ػػك مػػي آیػػد‪ ،‬راسػػت مػػي ‪:‬وینػػد‪ .‬پػػس آنػػاف را اینگونػػو مػػي‬
‫یابند‪.‬‬
‫ج‪،‬تػی در تػاریخ عجا ػب ايثػار (ِ‪ )ٓٗ /‬در مػورد طػاعونی کػو در سػاؿ َُِٓ‬
‫در مصر اتفاؽ افتاد می ‪:‬وید‪:‬‬
‫«در مػاه رجػب طػاعوف انت ػار ك شػدت بی ػپی یافػت ك رجػب ك شػعباف بػػو اكج‬
‫خود رسید ك در اثر آف تعداد زیادی از کودکػاف ك جوانػاف ك برد‪:‬ػاف ك فبالیػ ك‬
‫سػ ػربازاف ك فرمان ػػدىاف ج ػػاف باختن ػػد‪ ...‬ك م ػػردـ ش ػػغلی ج ػػز م ػػرگ ك اس ػػباب آف‬
‫نداشػػتند‪ ...‬ك ىػػیچکس را مبػػی یػػافتی مگػػر اینکػػو یػػا بیمػػار بػػود یػػا مػػرده بػػود یػػا بػػو‬
‫عیػػادت مػػی رفػػت یػػا تعزیػػو داشػػت یػػا در حػػاؿ ت ػػییع بػػود یػػا از مبػػاز جنػػازه بػػازمی‬
‫‪ :‬ػػت یػػا م ػػغوؿ دفػػن میػػت یػػا غسػػل ك کفػػن میػػت بػػود یػػا اینکػػو بػػر خػػود مػػی‬
‫‪:‬ریست‪ ...‬ك مباز جنػازه در مسػاجد ك مصػلی ىػا تػرک مبػی شػد‪ ...‬ك ىػر بػار بػر‬
‫چهػار یػػا پػنج یػػا سػو نفػػر مبػاز جنػػازه خوانػػده مػی شػػد ك بسػیار نػػادر بػود کػػو کسػػی‬
‫بیمار می شد ك زنده می ماند»‪.‬‬

‫اصحاب کرام کو در مرض طاعون(سال‪٨١‬ىو) بو شهادت رسیده اند‪:‬‬

‫ُ‪ -‬أبوعبیده بن اعبراح‬
‫ِ‪ -‬ف ل بن عباس بن عبداؼبطلب‬
‫ّ‪ -‬شرحبیل بن حسنو‬
‫ْ‪ -‬معاذبن جبل خزرجی‬
‫ٓ‪ -‬عبدالرضبن بن معاذ‬
‫ٔ‪ -‬حارث بن ى اـ ـبزكمی‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪64............................................................................‬‬
‫ٕ‪ -‬عمرك بن سهیل عامری‬
‫ٖ‪ -‬ابوجندؿ بن عمر بن سهیل‬
‫ٗ‪ -‬عنبو بن عمرك بن سهیل‬
‫َُ‪ -‬عامر بن غیالف ثقفی‬
‫ُُ‪ -‬عمار بن غیالف ثقفی‬
‫ُِ‪ -‬نصر بن غا عدكی‬
‫ُّ‪ -‬حذافو بن نصر عدكی‬
‫ُْ‪ -‬سلمو بن نصر عدكی‬
‫ُٓ‪ -‬صهر بن نصر عدكی‬
‫ُٔ‪ -‬صهری بن نصر عدكی‬
‫ُٕ‪ -‬ضبطط بن شری عدكی‬
‫ُٖ‪ -‬كا ل بن ر اب‬
‫ُٗ‪ -‬معمر بن ر اب‬
‫َِ‪ -‬حبیب بن ر اب‪.‬‬

‫تالیفات علمای مسلمان در باب طاعون‪:‬‬

‫اسػػامی کتػػاب ىػػایی کػػو در مػػورد بیمػػاری ىػػایی تػػالیف شػػده کػػو در طػػوؿ تػػاریخ‬
‫ظهػور کػرده انػد ك مػردـ را در مػورد آهنػا ى ػدار داده ك بػو صػ‪ ،‬ت ػوی مػی کننػد؛‬
‫خب ی از آهنا عبارتند از‪:‬‬
‫ُ‪ -‬كتاب اؿ طواعنی‪ ،‬ابن أخ الدنیا ت‪ُِٖ:‬ىػ‬
‫ِ‪ -‬جزءه يف الطاعوف‪ ،‬تاج الدین سبكی ت‪ُٕٕ:‬ىػ‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪65............................................................................‬‬
‫ّ‪ -‬ىح ٌل اغبيبا الرتفاع الوبا‪ ،‬كلی الدین ملویی ت‪ْٕٕ :‬ىػ‬
‫ْ‪ -‬الطب اؼبسنوف يف دفع الطاعوف‪ ،‬تلمسانی ت‪ٕٕٔ :‬ىػ‬
‫ٓ‪ -‬ذكر الوباء كالطاعوف‪ ،‬أبو اؼب فر السر مرم ت‪ٕٕٔ :‬ىػ‬
‫ٔ‪ -‬جزءه يف الطاعوف‪ ،‬مبنجی حنبلی ت‪ٕٖٓ:‬ىػ‬
‫ٕ‪ -‬جزءه يف الطاعوف‪ ،‬زرك ی شافعی ت‪ْٕٗ:‬ىػ‬
‫ٖ‪ -‬تسلی الواجم يف الطاعوف اؽباجم‪ ،‬زین الدین قادری ت‪ٖٓٔ :‬ىػ‬
‫ٗ‪ -‬كصف الدكاء يف ك ف آفات الوباء‪ ،‬أنطاكی حنفی ت‪ٖٖٓ :‬ىػ‬
‫َُ‪ -‬كتاب الطواعنی‪ ،‬ابن اؼب‪،‬د ت‪َٗٗ :‬ىػ‬
‫ُُ‪ -‬فنوف اؼبنوف يف الوباء كالطاعوف‪ ،‬ابن اؼب‪،‬د‪.‬‬
‫ُِ‪ -‬ما ركاه الواعوف يف أخبار الطاعوف‪ ،‬سیوطی ت‪ُُٗ :‬ىػ‬
‫ُّ‪ -‬رسال الوباء كجواز الفرار منو‪ ،‬یارحصاری حنفی ت‪ُُٗ :‬ىػ‬
‫ُْ‪ -‬ربف الراغبنی يف بیاف أمر الطواعنی‪ ،‬سنیكی ت‪ِٗٔ :‬ىػ‬
‫ُٓ‪ -‬اإلباء يف مواقع الوباء‪ ،‬بدلیسی ت‪َّٗ:‬ىػ‬
‫ُٔ‪ -‬راح األركاح يف دفع عاى األشباح‪ ،‬ركمی ت‪َْٗ :‬ىػ‬
‫ُٕ‪ -‬ال فاء يف أدكاء الوباء‪ ،‬بطاشك‪،‬ی ت‪ٖٗٔ :‬ىػ‬
‫ُٖ‪ -‬ما یفعلو األطباء كالداعوف لدفع شر الطاعوف‪ ،‬كرمی ت‪َُّّ :‬ىػ‬
‫ُٗ‪ -‬خالص ػ مػػا وبصػػل علیػػو السػػاعوف يف أدكی ػ دفػػع الوبػػاء كالطػػاعوف‪ ،‬بیل ػػونی‬
‫ت‪َُِْ:‬ىػ‬
‫َِ‪ -‬سر الساعوف يف دفع الطاعوف‪ ،‬خلوتی ت‪ُُِٔ :‬ىػ‬
‫ُِ‪ -‬حسن النبا يف جواز التحفظ من الوبا‪ ،‬ابن بریـ ت‪ُِْٔ :‬ىػ‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪66............................................................................‬‬
‫ِِ‪ -‬اربػ ػػاؼ اؼبصػ ػػنفنی كاألدبػ ػػاء دبباحػ ػػث االح ػ ػپاز مػ ػػن الوبػ ػػاء‪ ،‬جزا ػ ػػری حنفػ ػػی‬
‫ت‪ُُِٔ:‬ىػ‬
‫ِّ‪ -‬ج ػواب الػػوزیر يف حرم ػ امتنػػاع اغبػػاج عػػن دخػػوؿ مك ػ عنػػد الوبػػاء الكبػػری‪،‬‬
‫خربوتی ت‪َُِّ :‬ىػ ‪.‬‬
‫ِْ‪ -‬بػػذؿ اؼبػػاعوف يف ف ػػل الطػػاعوف‪ ،‬إمػػاـ حػػافظ ابػػن حجػػر عسػػقالف رضبػػو اه‪،‬‬
‫متوفال ساؿ ِٖٓ ىجری‪.‬‬
‫ابػن کثػری در بیػاف كقػػایع سػاؿ ْٕٗ ىجػری كاقعػو ی طػػاعونی را ذکػر مػی کنػد کػػو‬
‫در شاـ رخ داد‪:‬‬
‫نبچنػػنی در ایػػن مػػاه تعػػداد اف ػراد زی ػػادی ب ػػر اث ػػر طػػاعوف ف ػػوت مبودنػػد ك نبػػو ركزه‬
‫تعداد افراد فوت شده بیش از صد نفر بػود‪ ..‬چػوف در میػاف خانػو ای شػیوع پیػدا‬
‫م ػػی ک ػػرد‪ ،‬تقریب ػػا از آف خان ػػو خ ػػارج مب ػػی ش ػػد مگ ػػر اینک ػػو در اث ػػر آف اکث ػػر افػ ػراد‬
‫خانواده فوت شده بودند‪ .‬اما تعداد فوت شػد‪:‬اف نسػبت بػو صبعیػت شػهر انػدک‬
‫بػود‪ ..‬ك تعػػداد فػػوت شػػد‪:‬اف در ایػػن ركزىػػا از ایػػن مػػاه‪ ،‬افػراد زیػػادی را شػػامل مػػی‬
‫شػػد‪ ..‬بػػو كیػػنه در میػػاف زن ػػاف ‪ ..‬تعػػداد فػػوتی ىػػا در میػػاف زن ػػاف بسػػیار بی ػػپ از‬
‫مػػرداف بػػود‪ ..‬ك خطیػػب در مبازىػػا قنػػوت خوانػػدف ب ػرای رفػػع كیػػا را از مبػػاز مغػػرب‬
‫شػػب صبعػػو بػػو تػػاریخ ش ػػم مػػاه ربیػػع االخػػر از ایػػن سػػاؿ شػػركع کػػرد‪ ..‬ك بػػو ایػػن‬
‫ترتیب خ وع ك خ وع ك ت رع ك انابت حاصل ‪:‬ردید‪ ..‬تعداد فوتی ىا در ایػن‬
‫ساؿ زیاد بود‪ ..‬چنانکو نبو ركزه بیش ار دكیست نفر از دنبا می رفتند‪..‬‬
‫ك در ركز دكشػػنیو بػػو تػػاریخ بیسػػت ك سػػوـ نبػػنی مػػاه‪ ،‬در شػػهر نػػدا داده شػػده کػػو‬
‫مردـ سو ركز ركزه بگریند ك در ركز چهارـ کو ركز صبعو بود‪ ،‬برای ت رع بو در‪:‬ػاه‬
‫اؽبػػی ك دعػػا ب ػرای رفػػع كبػػا بػػو مسػػجد رفتنػػد‪ ..‬ك بػػو ایػػن ترتیػػب بی ػػپ مػػردـ ركزه‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪67............................................................................‬‬
‫‪:‬رفتند ك مردـ در مسجد جػامع خواببدنػد ك آف شػب را بػو عبػادت سػپری کردنػد‬
‫ماننػػد شػػب ىػػای رم ػػاف‪ ..‬ك در ركز صبعػػو مػػردـ از نبػػو جػػا خػػارج شػػدند ك یهػػود‬
‫ك نص ػػاری ك س ػػامری ى ػػا ك پریم ػػرداف ك پریزن ػػاف ك کودک ػػاف ك فقػ ػرا ك فرمان ػػدىاف ك‬
‫بزر‪:‬اف ك ق ات بعػد از مبػاز صػب بػو سػوی مسػجد جػامع خػارج شػدند ك نبگػی‬
‫در آقبا بو در‪:‬اه اؽبی دست بو دعا برداشتند‪.‬‬
‫ك خطیػػب در ركز پنج ػػنیو بػػو تػػاریخ دىػػم صبػػادی االكلػػی‪ ،‬بعػػد از مبػػاز ظهػػر بػػر‬
‫ُٔ نفػر مبػاز یػ جنػازه خوانػػد کػو مػػردـ از ایػن مسػػالو ترسػیدند ك در آف ركز كبػػا‬
‫در میاف مردـ زیاد بود‪ ..‬چو بسا بو ََّ نفر در شهر ك اطراؼ آف می رسید‪.‬‬
‫(َّ)‬
‫ك بعد از مبازی بر ُٓ نفر در مسجد جامع دم مباز خواند‪.‬‬
‫اماـ حافظ بن حجر عسقالنی در مػورد صبػع شػدف بػرای دعػا جهػت رفػع كبػا مػی‬
‫‪:‬وید‪:‬‬
‫دعػا بػرای رفػػع كبػا فبنػوع نبػػوده ك منافػاتی بػا تقػػدیر نػدارد‪ ...‬امػا صبػػع شػدف بػا ایػػن‬
‫ىػػدؼ‪ ،‬ماننػػد صبػػع شػػدف بػرای مبػػاز استسػػقا (طلػػب بػػاراف)‪ ،‬بػػدعتی اسػػت کػػو در‬
‫طاعوف بزرگ در ساؿ ْٕٗ ىجری در دم اهباد ‪:‬ردیػد‪ ...‬در (جػزء اؼبنبجػی)‬
‫بعد از انکار كی بر کسانی کو مردـ را در جایی صبػع مػی کننػد ك دعػا مبػوده ك بػا‬
‫صػػدای بلنػػد فریػػاد مػػی زننػػد ‪ -‬کػػو ایػػن در سػػاؿ ْٕٔ ىجػػری اتفػػاؽ افتػػاده کػػو در‬
‫دم طاعوف آمده بود ‪ -‬ذکر می کند کو این در سػاؿ ْٕٗ رخ داده اسػت‪..‬‬
‫ك مردـ ك بزر‪:‬اف شهر بو صحرا رفتند ك دست بو دعا ك استغاثو برداشتند کػو بعػد‬
‫از آف طػػاعوف بػػزرگ تػػر شػػده ك اف ػزایش یافػػت‪ ..‬حػػاؿ آنکػػو قبػػل از دعػػای صبعػػی‬
‫آناف خفیف تر بود‪..‬‬

‫َّ‪ -‬البدای كالنهای ط الفكر (ُْ‪.)ِِٔ /‬‬

‫اسبابخاتمهنیکو‪68............................................................................‬‬
‫مػی ‪:‬ػوًن‪ :‬ك ایػن مسػالو در زمػاف مػا نیػز اتفػاؽ افتػاد‪ ..‬آنگػاه کػو اكلػنی طػػاعوف در‬
‫مصػػر شػػیوع پیػػدا کػػرد‪ ..‬در ِٕ ربیػػع ايخػػر سػػاؿ ّّٖ ىجػػری‪ ..‬تعػػداد کسػػانی‬
‫کو در اثر آف از دنیػا رفتنػد‪ ،‬کمػپ از َْ نفػر بودنػد‪ ..‬امػا بعػد از اینکػو در میػاف‬
‫آهنا بو ركزه ‪:‬رف سو ركز ندا داده شد‪ ،‬در چهارـ صبادی االكلی بػو صػحرا رفتنػد‬
‫ك مانند استسقا دست بو دعا برداشتند ك صبع شده ك دعػا کردنػد ك سػاعتی را بػو‬
‫این كبو سپری کردند ك سپس باز‪ :‬تند‪ ...‬ىنوز این مػاه سبػاـ ن ػده بػود کػو تعػداد‬
‫(ُّ)‬
‫فوتی ىا در ىر ركز در قاىره‪ ،‬بیش از ىزار نفر بود‪.‬‬
‫می ‪:‬وًن‪ :‬در ضباسػو ك اشػتیاؽ جاىالنػو تامػل کنیػد کػو چػو بػر سػر مسػلماناف مػی‬
‫آكرد‪ ...‬آنگاه کػو نسػبت بػو دیػن شػاف جاىػل ىسػتند‪ ...‬افػزایش طػاعوف در میػاف‬
‫آهنػػا بعػػد از صبػػع شػدف شػػاف بػرای دعػػا ك ت ػػرع بػػوده اسػػت‪ ...‬چػػوف بػػا ایػػن صبػػع‬
‫شدف‪ ،‬این ؾباؿ را بو طػاعوف دادنػد تػا در میػاف آهنػا افػزایش یابػد‪ ...‬ك ایػن مسػالو‬
‫بػػا سػػنت ك قػػانوف اه متعػػاؿ در می ػػاف ـبلوقػػاتش م ػرتبط مػػی باشػػد‪ ...‬اه متعػػاؿ‬
‫قواننی ثابتی دارد کو بر زند‪:‬ی ب ر حاکم ىسػتند‪ ...‬ىػرکس بػا آهنػا مواجػو شػود‪،‬‬
‫صػػدمو مػػی بینػػد ك نتیجػػو اش جػػز آسػػیب دیػػدف كی لبواىػػد بػػود‪ ...‬ك جهػػل بػػو‬
‫ق ػواننی اه متعػػاؿ در ىسػػتی‪ ،‬عػػذری ب ػرای غػػافالف ك جػػاىالف مبػػی ‪:‬ػػذارد ‪ ..‬كلػػو‬
‫اینکو از دینداراف باشند‪.‬‬
‫اماـ شافعی رضبو اه می ‪:‬وید‪:‬‬
‫بر مبی آید‪.‬‬ ‫سو مورد ىستند کو در مورد آهنا کاری از پزش‬
‫ُ‪ -‬ضباقت‪ ،‬طاعوف‪ ،‬پریی‪.‬‬

‫ُّ‪( -‬بذؿ اؼباعوف يف ف ل الطاعوف‪ /‬ص ِّٖ‪ ،‬دار العاصم )‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪69............................................................................‬‬
‫عالمو ابن حجر عسقالنی م لف«فت البػاری» سػو فرزنػداف دخػپ آف بنػاـ ىػای‪:‬‬
‫‪ -۱‬فاطمػػو‪ -۷ ،‬غالیػػو‪ -ّ ،‬زین(کػػو ایػػن فرزنػػد كی حاملػػو ىػػم بػػود) خبػػاطر مبػػتال‬
‫شدف بو مرض طاعوف از دست داد‪.‬‬
‫كلػػی اكرا كفػػات سػػو فرزنػػد دلبنػػدش از تصػػنیف کتػػاب‪« :‬بػػذؿ اؼبػػاعوف فػػی ف ػػل‬
‫الطاعوف» باز نداشت‪.‬‬
‫كلػػی امػػركز بػػا عػػده ای از علمػػای بػػزدؿ كترسػػو قرار‪:‬ػػرفتیم کػػو تصػػنیف را بگػػذار از‬
‫ترس طاعوف‪ ،‬ايباف شاف اعیف ‪ :‬تو است‪.‬‬
‫‪ -33‬هرگ تر اثر اسْال‪:‬‬
‫(ِّ)‬
‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرماید‪« :‬ك من مات يف البطن فهو شهید»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬ىر كس در اثر اسهاؿ دبرید شهید است»‪.‬‬
‫عبداه بن یسار مي ‪:‬وید‪:‬‬
‫نزد سلیماف بن صرد ك خػاؿ بػن عرطفػو ن سػتو بػودـ‪ .‬دربػاره مػردم كػو در اثػر‬
‫اسػػهاؿ فػػوت كػػرده بػػود‪ ،‬سػػهن دبیػػاف آمػػد‪ .‬آف ىػػا اظهػػار سبایػػل كردنػػد كػػو در مبػػاز‬
‫جن ػػازه اك حاا ػػر ش ػػوند‪ .‬یك ػػي ب ػػو دیگ ػػرم ‪:‬ف ػػت‪ :‬مگ ػػر رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص نفرم ػػوده‬
‫اسػػت‪ ،‬ىػػر كػػس در اثػػر اسػػهاؿ دبػػرید‪ ،‬شػػهید اسػػت ك در قػػ‪ ،‬عػػذاب مبػػي بینػػد؟‬
‫(ّّ)‬
‫دكمي ‪:‬فت‪ :‬بلي‪ .‬راست مي ‪:‬ویي‪.‬‬

‫ِّ‪ -‬صحی مسلم‪.‬‬

‫ّّ‪ -‬نسا ي‪ ،‬ترمذم‪ ،‬ابن حباف‪ ،‬طیالسي ك اضبد ك سند آف صحی است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪71............................................................................‬‬
‫‪ -34‬هرگ در اثر غرد ضدى‪:‬‬
‫‪ -35‬يا زير آٍار رتهي‪:‬‬
‫رس ػ ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص م ػ ػػي فرمای ػ ػػد‪« :‬ال ُّ ػ ػ ىػه ىداءي طبىٍ ىسػ ػ ػ ه الٍ ىمطٍعي ػ ػػو يف ىكالٍ ىمٍبطيػ ػ ػو يف ىكالٍغىػ ػ ػ ًر يؽ‬
‫ً (ّْ)‬ ‫ك ً‬
‫ید ًيف ىسبً ًیل اللمو»‪.‬‬ ‫ب ا ٍؽبىٍدًـ ىكال م ًه ي‬ ‫صاح ي‬ ‫ىى‬
‫ترصبػػو‪ :‬شػػهدا پػػنج دسػػت ىانػػد‪ :‬كسػػي كػػو در اثػػر طػػاعوف دبػػرید ك شهصػػي كػػو‬
‫در اثر اسػهاؿ فػوت شػود ك كسػي كػو در آب غػرؽ شػود ك كسػیكو زیػر آكار دبػرید‬
‫ك كسیكو در راه اه ك تو شود‪.‬‬
‫‪ -36‬هردى زى در ايام ًفاس ٍ در اثر زايواى‪:‬‬
‫ً‬ ‫عبػاده بػػن صػػامت مػػي ‪:‬ویػػد‪« :‬أى مف رسػ ى ً‬
‫ػاؿ‬
‫احػ ى قىػ ى‬ ‫ػاد ىعٍبػ ىػد اللمػػو بٍػ ىػن ىرىك ى‬‫ػوؿ اللمػػو ملسو هیلع هللا یلص ىعػ ى‬ ‫ىي‬
‫اؿ أىتى ٍد ًرم ىم ٍن يش ىه ىداءي أيم ً قىػاليوا قىػٍت يػل الٍ يم ٍسػلً ًم ىش ىػه ىادةه قى ى‬
‫ػاؿ‬ ‫فى ىما ىربى موىز لىوي ىع ٍن فًىر ًاش ًو فىػ ىق ى‬
‫إً مف يشػ ىػه ىداءى أيم ػ ً إً نذا لىىقلًیػ هػل قىػٍتػ يػل الٍ يم ٍسػػلً ًم ىشػ ىػه ىادةه ىكالطمػػاعيو يف ىشػ ىػه ىادةه ىكالٍ ىمػ ٍػرأىةي یػى ٍقتيػلي ىهػػا‬
‫ً (ّٓ)‬
‫اعبىنم »‪.‬‬ ‫ىكلى يد ىىا صبىٍ ىعاءى ىش ىه ىادةه ىهبيُّرىىا ىكلى يد ىىا بً يسىرًرهً إً ىى ٍ‬
‫ترصب ػػو‪ :‬رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ن ػػزد عب ػػداه ب ػػن ركاح ػػو رف ػػت‪ .‬اك نتوانس ػػت از بس ػػپش‬
‫برخی ػػزد‪ .‬رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص پرس ػػید‪ :‬آی ػػا م ػػي داين ك ػػو ش ػػهدام ام ػػت م ػػن چ ػػو كس ػػاين‬
‫ىستند؟ ‪:‬فتند‪ :‬مسلماين كو (خ ‪:‬نػاه) ك ػتو شػود‪ ،‬شػهید اسػت‪ ،‬پیػام‪ ،‬صلى ‌ ‌‬
‫عىيللو‌لمللى فرمػػود‪ :‬پػػس شػػهدام امػػت مػػن انػػدؾ انػػد‪ .‬آنگػػاه فرمػػود‪ :‬مسػػلماين كػػو‬
‫ك ػػتو شػػود‪ ،‬ك كسػػي كػػو در اثػػر طػػاعوف دبػػرید‪ .‬زين كػػو جنػػنی اش باعػػث مػػر‪:‬ش‬
‫‪:‬ػػردد‪ ،‬شػػهید اسػػت‪ .‬ك افػػزكد كػػو جنػػنی بوسػػیلو نػػاؼ خػػود‪ ،‬مػػادرش را بػػو سػػوم‬
‫و ت مي ك اند‪.‬‬

‫ّْ‪ -‬خبارم‪ ،‬مسلم‪ ،‬ترمذم ك اضبد‪.‬‬

‫ّٓ‪ -‬اضبد ك دارمي ك طیالسي ك سند آف صحی است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪71............................................................................‬‬
‫‪ -37‬هرگ در اثر آتص سَزي يا سَخهي‪:‬‬
‫‪ ٍ -38‬سیٌِ پْلَ (ذام الجٌة)‪:‬‬
‫در ایػن مػورد نیػز احػػادیثي آمػده اسػت كػو م ػػهورترین آف ىػا حػدیث مرفػػوعي‬
‫است كو جابربن عتیك آف را نقل كرده است کو رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪:‬‬
‫«ال م ىػه ىادةي ىس ٍػب هع ًس ىػول الٍ ىقٍت ًػل ًيف ىسػبً ًیل اللمػ ًػو ىعػمز ىك ىج مػل الٍ ىمطٍعيػو يف ىشػ ًهی هد ىكالٍ ىمٍبطػيػو يف‬
‫ب‬ ‫ب ىش ًهی هد ك ً‬ ‫اعبىٍن ً‬ ‫احب ىذ ً‬ ‫احب ا ٍؽب ىدًـ ىش ًهی هد ك ً‬ ‫ىش ًهی هد كالٍغى ًری ىش ًهی هد ك ً‬
‫صػاح ي‬ ‫ىى‬ ‫ات ٍ‬ ‫ص ي‬ ‫ىى‬ ‫ص ي ى‬ ‫ىى‬ ‫ى ي‬
‫وت ًجبي ٍم وع ىش ًه ى‬ ‫ٍ ً‬
‫اغبىىرؽ ىش ًهی هد ىكالٍ ىم ٍرأىةي سبىي ي‬
‫(ّٔ)‬
‫یدةه»‪.‬‬
‫ترصبػػو‪ :‬جػػز كسػػیكو در راه اه ك ػػتو شػػود‪ ،‬ىفػػت نػػوع شػػهید دیگػػر نیػػز دارًن‪:‬‬
‫ىػػر كػػس كػػو در اثػػر طػػاعوف دبػػرید‪ ،‬شػػهید اسػػت‪ ،‬كسػػي كػػو در آب غػػرؽ شػػود‪،‬‬
‫شهید است‪ .‬كسي كو در اثر بیمارم سینو هپلو دبرید‪ ،‬شهید اسػت‪ .‬كسػي كػو در‬
‫اثر اسهاؿ دبرید‪ ،‬شػهید اسػت‪ .‬كسػي كػو در اثػر آتػش سػوزم دبػرید‪ ،‬شػهید اسػت‪.‬‬
‫نبچنػنی كسػػي كػػو زیػػر آكار دبػػرید‪ ،‬شػػهید اسػػت‪ .‬ك زين كػػو جنػػنی اش باعػػث مػػر‪:‬ش‬
‫شود‪ ،‬شهید است‪.‬‬
‫نوع دیگػر شػهادت آخػرش مػرگ بػر اثػر سػوخ اسػت‪ ،‬چػوف پیػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص‌فرمػوده‬
‫است‪« :‬ال هداء سبع سول القتل يف سػبیل اه» یعػب‪« :‬بػو جػز ک ػتو شػدف در‬
‫راه اه‪ ،‬شهدا بر پنج دستو اند‪ ».‬ك فرموده است‪( :‬كاغبرؽ شهید) یعب‪(« :‬مػرگ‬
‫در اثر) سوخ شهادت است»‪.‬‬
‫بنػػابراین کسػػي کػػو بػػر اثػػر سػػوخ مػػي مػػرید از زمػػره م شػػهدا مػػي باشػػد‪ .‬البتػػو‬
‫بکار ‪:‬رف لفظ شهید برام افراد نباید بو راحػ صػورت ‪:‬ػرید چػوف اه خػود وػپ‬
‫مي داند کو چو کسي در راه اك بو عنواف شهید جاف مي دىد‪.‬‬

‫ّٔ‪ -‬مالك‪ ،‬نسا ي‪ ،‬ابوداكد‪ ،‬ابن حباف‪ ،‬حاكم ك اضبد ك سند آف صحی است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪72............................................................................‬‬
‫‪ -39‬هردى در اثر تیواري سل‪:‬‬
‫رس ػ ػ ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص م ػ ػ ػػي فرمای ػ ػ ػػد‪« :‬القت ػ ػ ػػل يف س ػ ػ ػػبیل اه ش ػ ػ ػػهادة ‪ ...‬ك ال مس ػ ػ ػػل‬
‫(ّٕ)‬
‫شهادة»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬مردف در اثر بیمارم سل‪ ،‬شهادت ؿبسوب مي شود»‪.‬‬
‫‪ -41‬هردى تهراي دتهاا از ههالی کهِ در تراتهر غ هة ٍ‬
‫چپاٍل قرار دارد‪:‬‬
‫در این خصوص نیز احادیثي آمده است‪:‬‬
‫(ك ًيف ًرىكای أيًری ػ ىػد ىماليػػوي بًغىػ ًٍػری ىح ػ‬ ‫ً‬ ‫ً‬
‫رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمای ػػد‪ « :‬ىم ػ ٍػن قيت ػ ىػل يدك ىف ىمال ػػو ى‬
‫(ّٖ)‬
‫فىػ ىقاتى ىل فىػ يقتً ىل) فىػ يه ىو ىش ًهی هد»‪.‬‬
‫ترصبو‪ :‬ىر كس كو برام دفاع از مػالش ك ػتو شػود (ك در ركایػ ‪ ،‬ىػر كػس كػو‬
‫مالش بو ناح مورد ذباكز قرار ‪:‬رید‪ ،‬ك اك دفاع كند ك ك تو شود) شهید است‪.‬‬
‫ػت إً ٍف‬ ‫ػاؿ یػا رس ى ً‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬
‫ػوؿ اللمػو أ ىىرأىیٍ ى‬ ‫اؿ ىجاءى ىر يج هل إ ىى ىر يسوؿ اللمػو ملسو هیلع هللا یلص فىػ ىق ى ى ى ي‬ ‫« ىع ٍن أًىخ يىىریٍػىرةى قى ى‬
‫ػاؿ قىاتًٍلػوي قى ى‬
‫ػاؿ‬ ‫ػت إً ٍف قىػاتىػلىًب قى ى‬
‫اؿ أ ىىرأىیٍ ى‬ ‫ك قى ى‬ ‫اؿ فىالى تػي ٍع ًط ًو ىمالى ى‬
‫ىخ ىذ ىم ًايل قى ى‬
‫ید أ ٍ‬ ‫ىجاءى ىر يج هل یيًر ي‬
‫ت إً ٍف قىػتىػ ٍلتيوي قى ى‬ ‫ت ىش ًهی هد قى ى‬ ‫ت إً ٍف قىػتىػلىًب قى ى‬
‫(ّٗ)‬
‫اؿ يى ىو ًيف النما ًر»‪.‬‬ ‫اؿ أ ىىرأىیٍ ى‬ ‫اؿ فىأىنٍ ى‬ ‫أ ىىرأىیٍ ى‬
‫ترصبػػو‪ :‬ابػػوىریره مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬شهصػػي نػػزد رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص آمػػد ك عػػرض كػػرد‪ :‬ام‬
‫رسػػوؿ اه! ا‪:‬ػػر كسػػي قصػػد مػػاؿ م ػرا مبػػود‪ ،‬چػػو كػػنم؟ فرمػػود‪ :‬مػػاؿ خػػود را بػػو اك‬
‫نػػده‪: .‬فػػت‪ :‬ا‪:‬ػػر بػػا مػػن جبنگػػد؟ پیػػام‪ ،‬فرمػػود‪ :‬بػػا اك جبن ػ ‪: .‬فػػت‪ :‬ا‪:‬ػػر اك م ػرا‬

‫ّٕ‪ -‬ؾبمع الزكا د‪.‬‬

‫ّٖ‪ -‬خبارم‪ ،‬مسلم‪ ،‬ابوداكد ك نسا ي‪.‬‬
‫ّٗ‪ -‬خبارم‪ ،‬مسلم‪ ،‬ابوداكد ك نسا ي‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪73............................................................................‬‬
‫ك ػػت چػػي؟ رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػػود‪ :‬تػػو شػػهید مػػي شػػوم‪ .‬آف شػػه ‪:‬فػػت‪ :‬ا‪:‬ػػر‬
‫(َْ)‬
‫من اك را بك م چو مي شود؟ پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪ :‬اك دكزخي مي شود‪.‬‬
‫ػاؿ المر يجػ يػل یىػأٍتً ًیب‬ ‫عػػن ـبػػارؽ راػػي اه عنػػو قػػاؿ‪ « :‬ىجػػاءى ىر يجػ هػل إً ىى النمػ ً ِّ‬
‫ػه ملسو هیلع هللا یلص فىػ ىقػ ى‬
‫ػك ًمػ ٍػن‬ ‫اسػػتىعً ٍن ىعلىٍیػ ًػو ىمػ ٍػن ىح ٍولىػ ى‬ ‫ػاؿ ذى ِّكػ ٍػرهي بًاللمػ ًػو قىػ ى‬
‫ػاؿ فىػًإ ٍف ىٍ یىػ مذ مك ٍر قىػ ى‬
‫ػاؿ فى ٍ‬ ‫فىػ يًرییػ يػد ىمػ ًػايل قىػ ى‬
‫السػ ٍلطى ً‬
‫اف‬ ‫اسػتىعً ٍن ىعلىٍی ًػو بً ُّ‬ ‫ًً‬ ‫اؿ فىًإ ٍف ى ی يكن حوًيل أ ً‬ ‫ًً‬
‫ػاؿ فى ٍ‬ ‫نی قى ى‬ ‫ىح هد م ٍن الٍ يم ٍسػلم ى‬ ‫ٍ ى ٍ ىٍ ى‬ ‫نی قى ى‬
‫الٍ يم ٍسلم ى‬
‫ك ح مَّت تى يكو ىف ًمػن يشػه ىد ًاء ً‬
‫ايخ ىػرةً أ ٍىك‬ ‫ً‬ ‫الس ٍلطىا يف ع ِّب قى ى ً‬ ‫اؿ فىًإ ٍف نىأىل ُّ‬
‫ٍ ى‬ ‫اؿ قىات ٍل يدك ىف ىمال ى ى‬ ‫ى‬ ‫قى ى‬
‫(ُْ)‬
‫ك»‪.‬‬‫سبىٍنى ىع ىمالى ى‬
‫ترصبو‪ :‬شهصي نزد پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص آمد ك عرض كرد‪ :‬ا‪:‬ػر كسػي قصػد مػا را كػرد‪،‬‬
‫با اك چو كنم؟ رسػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػود‪ :‬اك را بػو یػاد خػدا بینػداز‪ .‬آف شػه ‪:‬فػت‪:‬‬
‫ا‪:‬ر نپذیرفت؟ پیام‪ ،‬اكػرـ ملسو هیلع هللا یلص فرمػود‪ :‬از مسػلماناين كػو آقبػا ىسػتند‪ ،‬كمػك خبػواه‪.‬‬
‫آف ش ػػه ‪:‬ف ػػت‪ :‬ا‪ :‬ػػر در اطػ ػراؼ م ػػن مس ػػلماين نباش ػػد؟ پی ػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص‌فرم ػػود‪ :‬از‬
‫حكومت كمك خبػواه‪: .‬فػت‪ :‬ا‪:‬ػر حكومػت از مػن دكر بػود ك مػن نیػاز بػو كمػك‬
‫فػورم داشػتم‪ ،‬چػو كػػنم؟ رسػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػود‪ :‬بػرام دفػػاع از مػاؿ ات جبنػ تػػا از‬
‫شهیداف ب وم یا ماؿ ات را از دست دمن قبات دىي‪.‬‬
‫‪ -41‬کسی کو در ايام مناسک حج مبريد‪:‬‬
‫رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص در مػػورد کسػػي کػػو بػرام حػػج احػراـ بسػػت ك در كسػػط راه‪ ،‬سػواریش‬
‫اك را انػػداخت ك كفػػات مبػػود فرمػػوده اسػػت‪« :‬اغسػػلوه دبػػاء كسػػدر ك کفنػوه يف ثوبیػػو كال‬
‫زبمركا رأسو فإنٌو یبعث یوـ القیام ملبٌیا»‪.‬‬

‫َْ‪ -‬مسلم‪ ،‬نسا ي‪ ،‬اضبد‪.‬‬

‫ُْ‪ -‬نسا ي ك اضبد ك مطاب با شرایط اماـ مسلم است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪74............................................................................‬‬
‫یعنػػی‪ «:‬ش ػػه ک ػػو ب ػػو ای ػػن حال ػػت دب ػػرید اك را ب ػػا آب ك س ػػدر ب ػػو ید ك اك را در‬
‫لباسػش کفػن کنیػد ك سػرش را ىػم نپوشػػید زیػرا در ركز قیامػت‪ ،‬تلبیػو ‪:‬ویػاف ؿب ػور مػػي‬
‫‪:‬ردد»‪.‬‬
‫‪ -42‬اسهورار ٍ هداٍهت تر ذکر اهلل جل جاللِ‪:‬‬
‫شهصي کو بر ذکر اه جػل جاللػو مػداكمت کنػد ك ىػیس ‪:‬ػاه كجػودش از یػاد اؽبػي‬
‫غافػػل نباشػػد ك در سػػکرات مػػوت نیػػز بػػا یػػاد اك م ػػغوؿ باشػػد ك آخػرین کالمػػي کػػو بػػر‬
‫زبػػاف جػػارم مػػي کنػػد کلمػػو شػػهادتنی یػػا ذکػػر اه باشػػد‪ ،‬ب ػػارت رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص‌شػػامل‬
‫حاؿ اك مي شود‪« :‬من کاف آخر کالمو ال إلو إال اه دخل اعبن »‬
‫یعنی‪« :‬کسي کو آخرین کالـ ك سهن اك‪ ،‬کلمػو شػهادت باشػد داخػل جنػت مػي‬
‫شود»‪.‬‬
‫سػػعید بػػن منصػػور از حسػػن راػػي اه عنػػو ركایػػت مػػي کنػػد از رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص س ػ اؿ‬
‫شد‪ .‬چو عملي از نبو اعماؿ اف ل ك وپ است؟ در جواب رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمودند‪:‬‬
‫«أف سبوت یوـ سبوت كلسان رطب من ذکر اه»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬در حايل از این دنیا بركم کو زباف تو با ذکر اه تر ك تازه باشد»‪.‬‬
‫‪ -43‬هرگ در راُ ديي ٍ حفاظت جاى خَيص‪:‬‬
‫در این خصوص دك حدیث آمده است‪:‬‬
‫رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمایػػد‪ « :‬ىمػ ٍػن قيتًػ ىػل يدك ىف ىمالًػ ًػو فىػ يه ػ ىو ىش ػ ًهی هد ىكىمػ ٍػن قيتًػ ىػل يدك ىف أ ٍىىلًػ ًػو‬
‫(ِْ)‬
‫فىػ يه ىو ىش ًهی هد ىكىم ٍن قيتً ىل يدك ىف ًدینً ًو فىػ يه ىو ىش ًهی هد ىكىم ٍن قيتً ىل يدك ىف ىد ًم ًو فىػ يه ىو ىش ًهی هد»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬ىر كس در راه دفاع از مػاؿ‪ ،‬نػاموس ك دیػن خػود ك ػتو شػود‪ ،‬شػهید‬
‫است»‪.‬‬
‫(ّْ)‬
‫كنیز رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرماید‪ « :‬ىم ٍن قيتً ىل يدك ىف ىم ٍلى ىمتً ًو فىػ يه ىو ىش ًهی هد»‪.‬‬

‫ِْ‪ -‬ابوداكد‪ ،‬ترمذم‪ ،‬اضبد ك نسا ي ك سند آف صحی است‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪75............................................................................‬‬
‫یعنػػی‪« :‬ىػػركس ب ػرام دف ػػاع از سػػتمي كػػو ب ػػر كم شػػده اس ػػت‪ ،‬ك ػػتو ش ػػود‪،‬‬
‫شهید است»‪.‬‬
‫‪ -44‬هرگ در حال پاسداري از هرزّاي هْیي اسالهی‪:‬‬
‫ك در این باره دك حدیث كجود دارد‪:‬‬
‫ط یىػ ٍػووـ ىكلىٍیػلى ػ و ىخٍی ػ هػر ًم ػ ٍػن ًص ػػیى ًاـ ىش ػ ٍػه ور ىكقًیى ًام ػ ًػو ىكإً ٍف‬
‫رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمای ػػد‪ً « :‬ربىػػا ي‬
‫م ىعلىٍی ًو ًرٍزقيوي ىكأ ًىم ىن الٍ ىفتما ىف»‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬
‫ات ىجىرل ىعلىٍیو ىع ىمليوي المذم ىكا ىف یػى ٍع ىمليوي ىكأ ٍ‬
‫(ْْ)‬
‫يج ًر ى‬ ‫ىم ى‬
‫ترصبو‪ :‬یك شػبانو ركز پاسػدارم از مػیهن اسػالمي‪ ،‬وػپ از یػك مػاه ركزه ‪:‬ػرف‬
‫ك شػػب زنػػده دارم اسػػت‪ .‬ك ا‪:‬ػػر كسػػي در نبػػنی حػػاؿ دبػػرید‪ ،‬ب ػرام نبی ػػو پػػاداش‬
‫عملش ادامو مي یابد‪ .‬ك ركزم اش بػو اك داده مػي شػود ك از فتنػو قػ‪ ،‬ؿبفػوظ مػي‬
‫ماند‪.‬‬
‫ً‬ ‫ًً‬ ‫و‬
‫كنی ػػز رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمای ػػد‪ « :‬يك ػ ُّػل ىمیِّ ػػت يىبٍ ػػتى يم ىعلىػ ػ ىع ىمل ػػو إًالم المػػذم ىم ػ ى‬
‫ػات‬
‫يمىرابًطنا ًيف ىسبً ًیل اللم ًو فىًإنموي یػيٍن ىم لىوي ىع ىمليوي إً ىى یػى ٍوًـ الٍ ًقیى ىام ً ىكیىأٍ ىم ين ًم ٍن فًٍتػنى ً الٍ ىق ٍ‪.»،‬‬
‫ً (ْٓ)‬

‫ترصبػػو‪ :‬عمػػل ىػػر كػػس بػػا مػػردنش بػػو پایػػاف مػػي رسػػد‪ .‬مگػػر كسػػي كػػو در حػػاؿ‬
‫پاسػػدارم از مرزىػػام اسػػالـ دبػػرید‪ .‬عمػػل چنػػنی شهصػػي تػػا قیامػػت رشػػد داده مػػي‬
‫شود ك از عذاب ق‪ ،‬در اماف خواىد ماند‪.‬‬

‫ّْ‪ -‬نسا ی‪.‬‬

‫ْْ‪ -‬مسلم‪ ،‬نسا ي ك ترمذم‪.‬‬
‫ْٓ‪ -‬ابوداكد‪ ،‬ترمذم‪ ،‬حاكم‪ ،‬اضبد ك حدیث مطاب شرایط خبارم ك مسلم است‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪76............................................................................‬‬
‫‪ -45‬هردى در حال اًجام رول ًیك‪:‬‬
‫در حدیث آمده است كو‪:‬‬
‫ػاؿ ىح ىسػ هػن ابٍتًغىػػاءى ىك ٍجػ ًػو اللمػ ًػو‬
‫ػاؿ الى إًلىػػوى إًالم اللمػػوي قىػ ى‬
‫رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص میفرمایػػد‪ « :‬ىمػ ٍػن قىػ ى‬
‫اعبىنمػ ى ىكىم ٍػن‬‫ص ىاـ یػى ٍونما ابٍتًغىاءى ىك ٍج ًو اللم ًو يخػتً ىم لىػوي ًوىػا ىد ىخ ىػل ٍ‬ ‫يختً ىم لىوي ًوىا ىد ىخ ىل ٍ‬
‫اعبىنم ى ىكىم ٍن ى‬
‫ص ىدقىو ابٍتًغىاءى ىك ٍج ًو اللم ًو يختً ىم لىوي ًوىا ىد ىخ ىل ٍ‬ ‫تىصد ى ً‬
‫(ْٔ)‬
‫اعبىنم »‪.‬‬ ‫مؽ ب ى‬ ‫ى‬
‫ترصبػو‪ :‬ىػػر كػػس بػرام راػػام اه ال الػػو اال اه بگویػػد ك خاسبػو اش نیػػز بػػا نبػػنی‬
‫كلمػػو باشػػد‪ ،‬بػػو و ػػت م ػػي ركد‪ .‬ك ى ػػر كػػس‪ ،‬ب ػرام را ػػام خػػدا ركزه بگ ػػرید ك‬
‫خاسبػو اش بػا ركزه باشػد‪ ،‬بػو و ػت مػي ركد‪ .‬ك ىػر كػس بػرام راػام خػدا صػدقو‬
‫دىد ك خاسبو اش با این كار باشد‪ ،‬بو و ت مي ركد‪.‬‬
‫‪ -46‬از هیت تِ ًیکی ياد کردى‪:‬‬
‫ذكػػر خػػری میػػت از طػػرؼ صبعػػي از مسػػلماناف راسػػتنی ك حػػداقل دك نفػػر اىػػل‬
‫علػػم ك ايبػػاف از نبسػػایگاف كػػو دربػػاره اك اطػػالع كػػايف داشػػتو باشػػند‪ ،‬موجػػب رفػ‬
‫میت بو و ت مي شود‪.‬‬
‫در این باره چند حدیث آمده است‪:‬‬
‫ان ػػس را ػػي اه عن ػػو م ػػي ‪:‬وی ػػد‪« :‬جن ػػازه ام از كن ػػار رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ‪:‬ذش ػػت‪.‬‬
‫مػػردـ اك را بػػو نیكػػي یػػاد كردنػػد‪ .‬ك ذكػػر خػػریش نبچنػػاف ادامػػو یافػػت‪ .‬ك ‪:‬فتنػػد‪ :‬اك‬
‫اه ك رس ػ ػػوؿ اه را دكس ػ ػػت داش ػ ػػت‪ .‬رس ػ ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرم ػ ػػود‪« :‬كجب ػ ػػت‪ ،‬كجب ػ ػػت‪،‬‬
‫كجب ػػت» (كاج ػػب ش ػػد‪ ،‬كاج ػػب ش ػػد) س ػػپس جن ػػازه دیگ ػػرم از كن ػػار پی ػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص‬
‫‪:‬ذشػػت‪ .‬ك مػػورد نكػػوىش ق ػرار ‪:‬رفػػت ك مػػردـ دربػػاره اك ‪:‬فتنػػد‪ :‬مػػرد بػػدم ب ػرام‬
‫دین اه بػود‪ .‬رسػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػود‪« :‬كجبػت‪ ،‬كجبػت‪ ،‬كجبػت» یعػب كاجػب شػد‪،‬‬

‫ْٔ‪ -‬ركایت اضبد از حذیفو ك سند آف صحی است‪.‬‬

‫اسبابخاتمهنیکو‪77............................................................................‬‬
‫كاجب شد‪ .‬عمر راػي اه عنػو عػرض كػرد‪ :‬پػدر ك مػادرـ فػدایت بػاد‪ .‬جنػازه اكؿ‬
‫‪:‬ذشت‪ ،‬مردـ اك را بو نیكي یػاد كردنػد‪ ،‬مػا فرمودیػد‪ :‬كاجػب شػد‪ ،‬كاجػب شػد‪.‬‬
‫س ػػپس جن ػػازه دیگ ػػرم ‪:‬ذش ػػت ك ػػو م ػػردـ اك را ب ػػو ب ػػدم ی ػػاد كردن ػػد‪ ،‬ب ػػاز ى ػػم م ػػا‬
‫فرمودیػػد‪ :‬كاجػػب شػػد‪ ،‬كاجػػب شػػد‪ ،‬كاجػػب شػػد‪ ،‬رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػػود‪ :‬ىػػر كسػػي‬
‫كو ما اك را بو نیكي یاد كنید‪ ،‬و ت برایش كاجب مػي شػود ك ىػر كسػي را كػو‬
‫بو بدم یاد كنید‪ ،‬دكزخ برایش كاجب مي شود‪ .‬ك افػزكد كػو فرشػتگاف ‪:‬واىػاف اه‬
‫در آظبػػاف ىسػػتند ك مػػا ‪:‬واىػػاف اه در زمػػنی‪ ،‬ك ایػػن كلمػػو را سػػو بػػار تكػرار كػػرد‪.‬‬
‫در ركای دیگر آمده است‪ :‬مومناف ‪:‬واىاف اه در زمنی ىستند‪.‬‬
‫نبانػػا اه فرشػػتگاين دارد كػػو بػػر زبػػاف بنػػد‪:‬اف‪ ،‬خػػوخ ىػػا ك بػػدم ىػػام اف ػراد را‬
‫(ْٕ)‬
‫بیاف مي كنند‪.‬‬
‫ابػو اسػود دؤيل مػي ‪:‬ویػد‪ :‬كارد مدینػو شػػدـ‪ .‬در آقبػا نػوعي بیمػارم شػیوع پیػػدا‬
‫كرده بود ك مػردـ را بػو كػاـ مػرگ مػي فرسػتاد‪ .‬نػزد عمػر بػن خطػاب راػي اه عنػو‬
‫ن سػػتو بػػودـ كػػو جنػػازه ام از كنػػار ای ػػاف ‪:‬ذشػػت ك مػػورد سػػتایش ق ػرار ‪:‬رفػػت‪.‬‬
‫عمر بن خطاب فرمود‪ :‬كجبت (كاجب شد)‪ .‬عرض كػردـ‪ :‬ام امػری اؼبػومننی! چػو‬
‫چی ػػزم كاج ػػب ش ػػد؟ فرم ػػود‪ :‬آنچ ػػو را ك ػػو رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرم ػػوده ب ػػود‪ ،‬م ػػن ‪:‬ف ػػتم‪.‬‬
‫آكب رت ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪ :‬ىر مسلماين كو چهار نفر از اك بو خػوخ یػاد كننػد‪ ،‬اه اك را‬
‫كارد و ػػت خواىػػد سػػاخت‪ .‬عػػرض كػػردـ‪ :‬سػػو نفػػر چطػػور؟ فرمػػود‪ :‬سػػو نفػػر نیػػز‬
‫نبػػنی حكػػم را دارد‪ .‬پرسػػیدـ‪ :‬دك نفػػر چطػػور؟ فرمػػود‪ :‬دك نفػػر نیػػز نبػػنی حكػػم را‬
‫(ْٖ)‬
‫دارد‪ .‬ركام مي ‪:‬وید‪ :‬درباره یك نفر سواؿ نكردًن‪.‬‬

‫ْٕ‪ -‬خبارم ك مسلم‪.‬‬

‫ْٖ‪ -‬خبارم‪ ،‬نسا ي‪ ،‬ترمذم‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪78............................................................................‬‬
‫ىوور مسوولمان كووو بمیوورد و هووار نفوور اا ىمسووایگان ن و دی ش بگوینوود‪ :‬مووا‬
‫جو خوووب ‪ ،‬یو دیگووري اا وي ندیووده ایو ‪ ،‬حػ تعػػايل مػػي فرمایػػد‪« :‬سػػهن یػػا‬
‫(ْٗ)‬
‫‪:‬واىي ما را پذیرفتم ك آنچو را كو ما در مورد اك مبي دانید‪ ،‬خب یدـ»‪.‬‬
‫توجػػو‪ :‬آنچػػو كػػو در ایػػن سػػو حػػدیث بیػػاف ‪:‬ردیػػد ـبصػػوص صػػحابو ك زمػػاف آف‬
‫ى ػػا نیس ػػت‪ .‬بلك ػػو ش ػػامل سب ػػاـ مومن ػػاين اس ػػت ك ػػو در ايب ػػاف ك عل ػػم ك ص ػػداقت از‬
‫صحابو پریكم مي كنند‪.‬‬
‫برخػػي پػػس از مبػػاز جنػػازه‪ ،‬از مػػردـ دربػػاره میػػت مػػي پرسػػند ك مػػي ‪:‬وینػػد‪ :‬مػػا‬
‫دربػػاره اك چػػو ‪ :‬ػواىي مػػي دىیػػد؟ آنگػػاه خودشػػاف مػػي ‪:‬وینػػد‪ :‬در ح ػ اك ‪ :‬ػواىي‬
‫خری بدىید‪ .‬ك مي ‪:‬ویند‪ :‬انساف نیكي بود‪ ،‬اىل خػری بػود ك‪ ...‬ایػن سػواؿ ك ایػن‬
‫‪:‬واىي از سلف صاٌف ركایت ن ده است ك بدعت مي باشد‪ .‬ك در كاقػع ىػدؼ‬
‫حدیث‪ ،‬این نیست‪ .‬بلكو ‪:‬واىي ام است كو با كاقعیت مطابقت داشتو باشد‪.‬‬
‫چنانكػػو در حػػدیث سػػاب آمػػده بػػود كػػو اه‪ ،‬فرشػػتگاين دارد كػػو از زبػػاف مػػردـ‬
‫(َٓ)‬
‫خوخ ىا ك بدم ىام انساف را بیاف مي دارند‪.‬‬
‫‪ -47‬هردى ٌّگام هاُ يا خَرضید گرتهگی‪:‬‬
‫مردف ىنگاـ مػاه یػا خورشػید ‪:‬رفتگػي‪ ،‬حػاكي از بزر‪:‬ػي ك كرامػت شػه مبػي‬
‫باشػػد‪ .‬ك ایػػن بػػاكر كػػو چنػػنی پدیػػده ام ن ػػانو ع مػػت ك بزر‪:‬ػػي متػػويف اسػػت‪ ،‬از‬
‫صبلػػو پنػػدارىام باطػػل دكراف جػػاىلي اسػػت كػػو رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ركز كفػػات فرزنػػدش‬
‫ابراىیم كو خورشید ‪:‬رفتگي بوقوع پیوست‪ ،‬بر آف خط بطالف ك ید‪ .‬در آف ركز‬
‫رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص س ػػهنراين ك ػػرد ك پ ػػس از ضب ػػد ك ثن ػػا‪ ،‬فرم ػػود‪ :‬ام م ػػردـ! در زم ػػاف‬

‫ْٗ‪ -‬اضبد‪ ،‬حاكم‪.‬‬

‫َٓ‪ -‬اضبد‪ ،‬حاكم‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪79............................................................................‬‬
‫جاىلیت مردـ بر این باكر بودند كو ماه ك خورشػید ‪:‬رفتگػي در اثػر مػرگ یكػي از‬
‫شهصػػیت ىػػام مهػػم پػػیش خواىػػد آمػػد‪ .‬امػػا بدانیػػد كػػو مػػاه ك خورشػػید‪ ،‬ن ػػانو‬
‫ىام قدرت خدا ىستند ك خباطر مرگ یا حیات كسي دچار ‪:‬رفتگػي مبػي شػوند‪.‬‬
‫البتػػو اه بػػدین طری ػ بنػػد‪:‬انش را مػػي ترسػػاند‪ ،‬ىػػر ‪:‬ػػاه چنػػنی م ػواردم را م ػػاىده‬
‫كردیػػد‪ ،‬بػػو یػػاد اه بیفتیػػد ك بػػو اسػػتغفار ك دعػػا پنػػاه ب‪،‬یػػد‪ .‬مبػػاز خبوانیػػد‪ ،‬صػػدقو‬
‫بدىید ك بو مساجد بركید تا آف حالت‪ ،‬برطرؼ ‪:‬ردد‪.‬‬
‫‪ٌّ -48‬گاهی کِ اطارت اهلل آخريي رول اٍ تاضد‪:‬‬
‫حذیفو راي اه عنو از رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ركایت مػي کنػد کػو فرمػوده‪« :‬مػن قػاؿ ال إلػو‬
‫إال اه ابتغاء كجو اه ختم لو وا دخل اعبن كمن صاـ یوما ابتغػاء كجػو اه خػتم لػو وػا‬
‫دخل اعبن ‪ ،‬كمن تصدؽ بصدق ابتغاء كجو اه ختم لو وا دخل اعبن »‪.‬‬
‫در این حدیث رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص سو چیز را بیاف مبوده اند کو ا‪:‬ػر انسػاف آخػر عمػرش‬
‫با این سو چیز نبراه باشد ك ىدؼ اك راام اؽبي باشد‪ .‬اىل جنت است‪: -ُ .‬ف‬
‫کلمو شهادتنی ِ‪ -‬ركزه ‪:‬رف ّ‪ -‬صدقو دادف‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪81............................................................................‬‬
‫هثحث دٍم‪ :‬هراحل سَء خاتوِ‪:‬‬
‫صدی حسن خاف بو نقل از اماـ غزايل در احیاء علوـ الدین مػي ‪:‬ویػد‪ :‬سػوء‬
‫خاسبو دك مرحلو دارد كو یكي از آف دك از دیگرم بػزر‪:‬پ اسػت‪ ،‬امػا مرحلػو بػزر‪:‬پ‬
‫ك ع ػػیم آف اس ػػت ك ػػو ىنگ ػػاـ س ػػكرات م ػػرگ ك ب ػػركز اىػ ػواؿ آف‪ ،‬ش ػػك ك جح ػػد‬
‫(انكار) غالب باشد ك ركح در نبػنی حالػت قػبض شػود‪ ،‬ایػن كیفیػت بػرام نبی ػو‬
‫میػػاف اك ك اه مػػانع اهبػػاد مػػي كنػػد ك مقت ػػي دكرم مسػػتداـ از رضبػػت ىػػام اه ك‬
‫عذاب سرمدم مي باشد‪.‬‬
‫مرحلػػو دكـ كػػو كمػػپ از مرحلػػو اكؿ اسػػت‪ ،‬عبػػارت اسػػت از اینكػػو موقػػع مػػرگ‬
‫ؿببت چیزم از امور دنیا یا لذش از لذات آف‪ ،‬بػر قلػب غلبػو پیػدا كنػد‪ ،‬آنگػاه آف‬
‫چیز با لػذت در قلػب نقػش مػي بنػدد ك انسػاف را بگونػو ام بػو خػود م ػغوؿ مػي‬
‫دارد‪ ،‬كػػو چیػػزم دیگػػر در دؿ اك جػػام مبػػي ‪:‬ػػرید‪ ،‬پػػس ىر‪:‬ػػاه قػػبض ركح در حػػاؿ‬
‫غلبو ؿببت دنیا اتفاؽ افتاد‪ ،‬معاملو فوؽ العاده خطرنػاكي اسػت‪ ،‬چػوف انسػاف در‬
‫نباف حال كو بداف زیستو است ك زند‪:‬ي را سػپرم مبػوده اسػت‪ ،‬جػاف مػي سػپارد‬
‫ك بو شدت حسرت مي خورد‪.‬‬
‫البتػو ا‪:‬ػػر ايبػػاف قػوم باشػػد ك ؿببػػت خداكنػػد از دیػر زمػػاف در دؿ ‪:‬ػػره خػػورده ك‬
‫ب ػػا اعم ػػاؿ ص ػػاغبو آمیهت ػػو باش ػػد‪ ،‬ای ػػن كا ػػعیت از دؿ ؿب ػػو م ػػي ‪ :‬ػػردد‪ ،‬كيل كزف‬
‫ايبانش در حد یػك مثقػاؿ باشػد‪ ،‬اه پػس از انػدؾ زمػاين اك را از دكزخ بػریكف مػي‬
‫آكرد ك ا‪:‬ر كمپ از یك مثقاؿ باشػد‪ ،‬بػو مػدت مدیػدم در دكزخ بػاقي مػي مانػد‪.‬‬
‫بػػو ىػػر حػػاؿ ا‪:‬ػػر ايبػػاف بػػو انػػدازه یػػك مثقػػاؿ باشػػد حتمػان از دكزخ بػػریكف آكرده مػػي‬
‫شود ىػر چنػد بػرام ىػزاراف سػاؿ در آف بػاقي دبانػد ك ىػركس دربػاره ذات‪ ،‬صػفات‬
‫ك افعاؿ خداكند بر خالؼ آنچو كػو در حقیقػت كجػود دارد‪ ،‬معتقػد باشػد ك ایػن‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪81............................................................................‬‬
‫اعتقػػاد خػواه بر‪:‬رفتػػو از تقلیػػد باشػػد یػػا نتیجػػو رأم ك اجتهػػاد‪ ،‬بػرام رفػػع ایػػن خطػػر‬
‫سودم ندارد‪ ،‬تنهػا چیػزم كػو انسػاف را از ایػن خطػر قبػات مػي دىػد‪ ،‬اعتقػاد حػ‬
‫ك بر‪:‬رفتػػو از قػػرآف ك سػػنت مػػي باشػػد‪ .‬انسػػاف اضبػ از ای ػن خطػػر ىراسػػي نػػدارد ك‬
‫بداف فکر مبي کند‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪82............................................................................‬‬
‫هثحث سَم‪ :‬اسثاب خاتوِ سَء(تد)‪:‬‬
‫عالم ػػو ص ػػدی حس ػػن خ ػػاف در کت ػػاب " یق ػ ػ اكيل االعتب ػػار‪ "ُُِ :‬درب ػػاره‬
‫فرجاـ بد چننی مي فرمایػد‪ :‬خاسبػو بػد‪ ،‬علػل ك اسػباخ دارد‪ ،‬کػو مػ من بایػد از آهنػا‬
‫حذر داشتو باشد‪ .‬سپس در ادامو برخي از آهنا را بو شرح ذیل بیاف مي کند‪:‬‬
‫تساد ارهقادي‪:‬‬ ‫‪-11‬‬
‫فسػػاد در عقیػػده ك لػػو اینكػػو بػػا هنایػػت زىػػد ك صػػالح باشػػد از صبلػػو عوامػػل‬
‫سوء خاسبو است‪ .‬ا‪:‬ر شهصي دارام عقیده فاسد باشد ك بر عقیده اش مطمػئن‬
‫باشػػد ك احتمػػاؿ شػػك ك تردیػػد را در آف راه ندىػػد‪ ،‬در غب ػػو ىػػام سػػكرات مػػرگ‬
‫بطػػالف عقیػده اش ركشػػن مػػي ‪:‬ػػردد ك اطمینػػاف پیػػدا مػػي كنػػد كػػو اعتقػػاد كم باطػػل‬
‫ب ػػوده ك مس ػػتند ب ػػو ى ػػیس اص ػػلي نیس ػػت‪ .‬بن ػػا ب ػػر ای ػػن انك ػػاؼ بط ػػالف برخ ػػي از‬
‫اعتقاداتش موجب از بنی رف بقیو معتقدات ىم مػي ‪:‬ػردد‪ ،‬چػوف قػبض ركح كم‬
‫در این شرایط پیش از تدارؾ ك عودت بو اصل ايباف موجب سوء خاسبو مػي شػود‬
‫ك از دنیػ ػػا بػ ػػدكف ايبػ ػػاف م ػ ػػي ركد‪ .‬در نتیج ػ ػػو مص ػ ػػداؽ ایػ ػػن آی ػ ػػو ق ػ ػرار مػ ػػي ‪ :‬ػ ػػرید‪.‬‬
‫{ ىكبػى ػ ػ ػ ػ ػ ػ ىػدا ىؽبػيػ ػ ػ ػ ػ ػػم ِّمػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ىػن اللمػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ًػو ىمػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػا ىٍ یى يكونيػ ػ ػ ػ ػ ػ ػوا ىٍوبتى ًسػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػبيو ىف}(الزمػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػر‪.)ْٕ :‬‬
‫یعنػػی‪« :‬ك از جانػػب اه چیػػزم (از شػػكنجو ك عػػذاب) ب ػرام ای ػػاف جلػػوه ‪:‬ػػر ك‬
‫پدیػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػدار مػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػي شػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػود كػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػو ‪:‬مػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػانش مبػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػي بردنػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػد»‪.‬‬
‫اغبىیىػػاةً الػ ُّػدنٍػیىا ىكيىػ ٍػم‬ ‫مً‬
‫اػ مػل ىسػ ٍػعیيػ يه ٍم ًيف ٍ‬ ‫ین ى‬ ‫ین أ ٍىع ىمػ نػاال ِ الػػذ ى‬ ‫ىخ ىسػ ًر ى‬ ‫{قػي ٍػل ىىػ ٍػل نػينىبِّػػئي يك ٍم بً ٍاأل ٍ‬
‫ً‬
‫صٍنػ نعا} (الكهف‪.)َُْ - َُّ :‬‬ ‫ىٍوب ىسبيو ىف أىنػ يمه ٍم يٍوبسنيو ىف ي‬
‫یعنػی‪« :‬بگػػو‪ :‬آیػػا مػا را از زیانكػػارترین مػػردـ آ‪:‬ػاه سػػازـ؟ آنػػاف كسػاين انػػد كػػو‬
‫تالش ك تكاپوی اف (بو سبب تباىي عقیده ك باكرشػاف) در زنػد‪:‬ي دنیػا ىػدر مػي‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪83............................................................................‬‬
‫ركد (ك بیسػود مػػي شػػود) ك خػػود ‪:‬مػاف مػػي برنػػد كػو بػػو وػپین كجػػو كػػار نیػػك مػػي‬
‫كنند»‪.‬‬
‫قطعان چننی است ىركس اعتقادم بر خالؼ كاقعیت داشتو باشد‪ ،‬ایػن اعتقػاد‬
‫ی ػػا ب ػػر ‪:‬رفت ػػو از رأم ك اندی ػػو خ ػػود اك اس ػػت ك ی ػػا عقی ػػده را از کس ػػي ‪:‬رفت ػػو ک ػػو‬
‫دارام چننی م کل ك دردم است‪ .‬ىرکداـ از ‪:‬زینو ىام ‪:‬ذشتو را بپذیرـ بػو ایػن‬
‫اصل مي رسیم کو زىد ك تقوم با چننی اعتقادم ارزش ندارنػد ك چیػزم را عػوض‬
‫مبي کنند‪ ،‬بلکو كقػ زىػد ك تقػوم بػو حػاؿ انسػاف مفیػد اسػت کػو بػر اسػاس قػرآف‬
‫ك سػنت مطهػره باشػد‪ ،‬چػوف اسػاس عقایػد دیػب تنهػا از ایػن دك سػر چ ػمو پػاک‬
‫ك زالؿ ن أت مي ‪:‬ریند‪.‬‬
‫‪ -11‬اصرار تر گٌاّاى‪:‬‬
‫ىػػركس م ً‬
‫صػػر بػػر اقبػػاـ ‪:‬نػػاه باشػػد‪ ،‬ؿببػػت ‪:‬نػػاه در دؿ اك جػػام مػػي ‪:‬ػػرید ك ىػػر‬ ‫ي‬
‫چیزم را كػو انسػاف در طػوؿ عمػر خػود بػا آف زیسػتو ك بػداف انػس ك الفػت ‪:‬رفتػو‪،‬‬
‫ىنگاـ مرگ ك سػکرات در ذىػن تػداعي مػي شػوند ك بػو یػاد مػي آینػد‪ ،‬ا‪:‬ػر ؿببػت‬
‫انساف ك ‪:‬رایش اك در زند‪:‬ي بسوم طاعت باشد‪ ،‬موقع مردف ذكر ك یػاد بنػد‪:‬ي‬
‫ك طاعت در خاطر اك تازه مي شود ك مػوج مػي زنػد ك ا‪:‬ػر ؿببػت ك ‪:‬ػرایش اك بػو‬
‫سػػوم معاصػػي باشػػد‪ ،‬ذكػػر ك یػػاد ‪:‬نػػاه ك معاصػػي در غب ػػات مػػرگ در خػػاطرش‬
‫تػػازه مػػي ‪:‬ػػردد‪ .‬برخػػي مواقػػع در پایػػاف زنػػد‪:‬ي‪ ،‬قبػػل از توبػػو شػػهوت ك ‪:‬نػػاىي از‬
‫‪:‬ناى ػػاف ‪:‬ذش ػػتو ب ػػو س ػ ػراغش م ػػي آین ػػد ك قل ػػبش را اس ػػری م ػػي کنن ػػد ك ب ػػنی اك ك‬
‫پركرد‪:‬ػػارش مػػانع ك حػػایلي اهبػػاد م ػػي مباینػػد‪ ،‬نبانگونػػو کػػو پیػػام‪ ،‬ص ػػلي اه علیػػو‬
‫كسػلم در حػدیثي مػي فرمایػد‪: :‬نػاه در آخػرین غب ػو م زنػد‪:‬ي موجػب ‪:‬مراىػي ك‬
‫بدخبتیش مي شود‪:‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪84............................................................................‬‬
‫ید الٍ يك ٍف ًر»‬ ‫«الٍمع ً‬
‫اصي بىًر ي‬ ‫ىى‬
‫(‪:‬ناىاف پلي بو سوم کفر ىستند)‪.‬‬
‫كسي كو اصالن مرتكب معصیت ن ود یا مرتكػب شػده ك توبػو كنػد‪ ،‬از چنػنی‬
‫خطرم بو دكر ك در اماف است‪ ،‬اما كسي كػو بػو كثػرت مرتكػب ‪:‬نػاه مػي شػود ك‬
‫ح ‪:‬ناىانش از طاعتش بی پ اند ك موف بو توبػو ىػم نگردیػده اسػت‪ ،‬بلكػو بػر‬
‫‪:‬ناىاف اصػرار کػرده‪ ،‬بػو شػدت در معػرض خطػر سػوء خاسبػو قػرار مػي ‪:‬ػرید‪ ،‬چػوف‬
‫كثرت ؿببت ك ‪:‬رایش بو سػوم ‪:‬نػاه موجػب ترسػیم شػدف ‪:‬نػاه در ذىػن مػي شػود‬
‫ك بػداف ‪:‬ػرایش پیػػدا مػػي کنػػد ك ىنگػػاـ مػػرگ ك سػػکرات ىػػم بػػر چنػػنی حػػال بػػاقي‬
‫مػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػي مانػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػد ك در هنایػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػت بػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػو بػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػد ت ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػرین س ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػراقباـ رك مػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػي آكرد‪.‬‬
‫مطالب ‪:‬ذشتو را مػي تػواف بػا یػك مثػاؿ تواػی داد‪ ،‬بػدكف تردیػد انسػاف در عػا‬
‫رؤیػػا اكاػػاع ك اح ػوايل را م ػػاىده مػػي كنػػد كػػو در طػػوؿ عمػػر بػػداف انػػس ك الفػػت‬
‫‪:‬رفتػػو اسػػت‪ .‬مػػثالن ا‪:‬ػػر كسػػي عمػػرش را در علػػم ك مطالعػػو سػػپرم مبػػوده اسػػت‪،‬‬
‫احواؿ متعل بػو علػم ك علمػا را در خػواب م ػاىده مػي كنػد ك ا‪:‬ػر كسػي عمػرش‬
‫را در خیاطي ك خیاطت سپرم کرده باشد در عا ركیػا احػواؿ مربػوط بػو خیػاطي‬
‫ك خیاط ػػت را م ػػي بین ػػد‪ ،‬چ ػػوف در ع ػػا ركی ػػا ك خػ ػواب نب ػػاف چیزى ػػایي در ذى ػػن‬
‫ح ػػور پیػػدا مػػي كننػػد كػػو در طػػوؿ عمػػر‪ ،‬انسػػاف بػػداف دؿ بسػػتو اسػػت‪ ،‬مػػرگ ىػػر‬
‫چن ػػد ك ػػو از خ ػواب ش ػػدیدتر اس ػػت‪ ،‬ام ػػا مقدم ػػو ك س ػػكرات آف ت ػػابو زی ػػادم ب ػػا‬
‫خ ػواب دارنػػد‪ .‬بنػػابراین كثػػرت ؿببػػت بػػا ‪:‬ناىػػاف مقت ػػي تػػذكر ‪:‬ناىػػاف‪ ،‬ترسػػیم ك‬
‫عودت آهنػا در قلػب ك ‪:‬ػرایش آهنػا بػو سػوم نفػس در موقػع سػكرات مػي باشػد ك‬
‫ا‪ :‬ػػر ركح در چن ػػنی ح ػػال ق ػػبض ش ػػود‪ ،‬ب ػػو فرج ػػاـ كخیم ػػي مب ػػتال خواى ػػد ش ػػد‪.‬‬
‫ذىه در كبا ر مي ‪:‬وید‪ :‬ؾباىػد ‪:‬فتػو اسػت‪ :‬ىػركس كػو مػي مػرید‪ ،‬دكسػتاف ك ىػم‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪85............................................................................‬‬
‫ن ػػیناف زنػػد‪:‬ي اش در عػػا مثػػاؿ نػػزد اك حااػػر كػػرده مػػي شػػوند‪ ،‬مػػردم كػػو در‬
‫زند‪:‬ي با شطرنج بازم مي كرد‪ ،‬ىنگاـ سکرات مرگ‪ ،‬اطرافیاف کلمػو شػهادتنی را‬
‫ب ػرایش زمزمػػو مػػي کردنػػد ك تلقػػنی مػػي مبودنػػد‪ ،‬كيل اك مػػي ‪:‬فػػت‪ :‬شػػاه‪ ،‬سػػپس بػػا‬
‫نبنی حالت جاف داد‪ .‬چوف در زنػد‪:‬ي بػو الفػاظ شػطرنج انػس ك الفػت ‪:‬رفتػو بػود‬
‫در سکرات مرگ بو جام کلمو توحید الفاظ بازم را بر زباف جارم مي کرد‪.‬‬
‫م ػػابو ایػػن حالػػت ب ػرام شػػه دیگػػرم پػػیش آمػػد كػػو در زنػػد‪:‬ي بػػا ش ػراب‬
‫نوشػػاف نبن ػػیب ك م ػراكدت داشػػت‪ ،‬كق ػ دچػػار سػػكرات مػػرگ ‪:‬ردیػػد‪ ،‬یكػػي از‬
‫بسػػتگانش نػػزد اك آمػػد تػػا بػػو كم كلمػػو شػػاىدتنی را تلقػػنی كنػػد ك اك جبػػام كلمػػو‬
‫توحید ‪:‬فت‪ :‬بنوش ك بو من نیز بنوشاف ك بعػد جػاف سػپرد‪ .‬ال حػوؿ ك ال قػوه اال‬
‫(ُٓ)‬
‫باه العلي الع یم‪.‬‬
‫بر سبامي بنػد‪:‬اف الزـ اسػت کػو از معاصػي ك ‪:‬ناىػاف دكرم کننػد زیػرا ‪:‬ناىػاف کبػریه‬
‫سػػبب ىالکػػت شػػه قػرار مػػي ‪:‬ػػرید‪ .‬ك ‪:‬ناىػػاف صػػغریه ىػػم بػػا اصػرار ك تک ػرار کػػردف‬
‫تبدیل بو ‪:‬ناه کبریه مي شود ك کسي کو آف را اقباـ دىد ك بو سػوم خػدا رجػوع نکنػد‬
‫ك توبػػو ك اسػػتغفار ننمایػػد مثػػل ‪:‬نػػاه کبػػریه بػػر فکػػر كجػػودش غالػػب مػػي شػػود ك سػػبب‬
‫ات‬‫ىالک ػػت اك در دنی ػػاك آخػ ػػرت م ػػي ‪ :‬ػػردد‪ .‬رسػ ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمودن ػػد‪« :‬إًیم ػػا يكم كيؿب مقػ ػػر ً‬
‫ٍىى ى‬
‫ػجوا يخٍبػ ىػزتىػ يه ٍم ىكإً مف‬ ‫ً و‬ ‫ً و‬ ‫و‬ ‫ُّ ً و‬
‫الذنيوب ىك ىق ٍوـ نىػىزليوا ًيف بىطٍ ًن ىكاد فى ىجػاءى ىذا ب يعػود ىك ىجػاءى ىذا ب يعػود ىح مػَّت أىنٍ ى ي‬
‫احبيػ ىها تيػ ٍهلًكٍوي»‪.‬‬
‫وب مَّت یػ ٍخ ٍذ ًوا ص ً‬
‫الذني ى ى ي ى ى ى‬
‫ات ُّ ً‬ ‫يؿبقمر ً‬
‫ىى‬
‫«پرىیػػز کنیػػد از ‪:‬ناىػػاف کوچػ (صػػغریه) ماننػػد قػػومي کػػو در صػػحرایي فػػركد آینػػد‪.‬‬
‫(اطراؽ کنند) ك ىر کداـ ی چوب بیاكرند (تا بو آف آت ي ركشن کنند) ك نان اف را‬
‫بپزنػػد نبانػػا ‪:‬ناىػػاف کوچ ػ ىر‪:‬ػػاه صػػاحب آف بػػا آف مواخػػذ شػػود (ایػػن ‪:‬ناىػػاف) اك را‬

‫ُٓ‪ -‬الكبا ر للذىه‪ :‬صغرم ُٗ‪.‬‬

 ‫اسبابخاتمهنیکو‪86............................................................................‬‬
‫ىالک مي سازد یعب چنانچو چووام متفرؽ کو در کنار ىم سبب ركشن شدف آتش‬
‫مي شود نبچننی ‪:‬ناىاف صغریه سبب ىالکت صاحب خود مي شود»‪.‬‬
‫‪ -12‬ردٍل از خط هسهقین‪:‬‬
‫چوف ىركس در آغاز زند‪:‬ي سال ك راىػرك راه صػحی ك مسػتقیم باشػد ك بعػد‬
‫در اك تغیػری پیػػدا شػود ك از مسػػری مسػػتقیم اكيل منحػرؼ ‪:‬ػػردد‪ ،‬خاسبػو اش بػػو بػػدم‬
‫مػػي اقبامػػد‪ ،‬ماننػػد ابلػػیس کػػو در آغػػاز زنػػد‪:‬ي بػػزرگ ك امػػاـ فرشػػتگاف بػػود ك در‬
‫عبػػادت از نبػػو کوشػػا تػػر ك و ػپ بػػود‪ ،‬كيل ىنگػػاـ دسػػتور خػػدا مبػػب بػػر سػػجده ك‬
‫تع ػ ػػیم ب ػ ػرام آدـ‪ ،‬سػ ػػر بػ ػػاز زد ك از راه راسػ ػػت ك پیمػ ػػودف راه مسػ ػػتقیم منحػ ػػرؼ‬
‫‪ :‬ػػت‪ ،‬ی ػػا مانن ػػد بلع ػػم ب ػػاعور ك برصیص ػػا ک ػػو در ابت ػػدام زن ػػد‪:‬ي عاب ػػد ك زاى ػػد‬
‫بودند‪ ،‬اه بو بلعم باعور معجزه داد‪ ،‬كيل اك ىنگاـ پریكم از ىػوس ىػام شػیطاين‬
‫اش پػػریكم کػػرد ك بػػو سػػوم دنیػػا ‪:‬ركیػػد ك از صبلػػو ‪:‬مراىػػاف قػرار ‪:‬رفػػت ك برصیصػػا‬
‫ىنگاـ دعوت شیطاف لبیػ ‪:‬ویػاف بػو سػوم شػیطاف شػتافت ك بػو صػف پػریكانش‬
‫ملحػ ػ ‪ :‬ػػت‪ ،‬ت ػػا ج ػػایي در م ػػنجالب ك ت ػػاریکي کف ػػر پ ػػاینی رف ػػت ک ػػو ش ػػیطاف‬
‫خطػػاب بػػدك ‪:‬فػػت‪ :‬مػػن از تػػو بیػزارـ ك از خػػدام بػػزرگ مػػي ترسػػم‪ .‬شػػیطاف از اك‬
‫تػػ‪،‬م جسػػت چػػوف از ایػػن ىػراس داشػػت کػػو در عػػذاب ‪:‬مراىػػي اك شػری ك ىػػم‬
‫دـ باشػػد‪ ،‬كيل اظهػػار بی ػزارم ب ػرام ش ػػیطاف س ػػودم نداش ػػت‪ ،‬چ ػػوف خداكنػػد مػػي‬
‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬
‫فرمایػ ػ ػ ػػد‪{ :‬فى ىكػ ػ ػ ػػا ىف ىعاقبىتىػ يه ىمػ ػ ػ ػػا أىنػ يمه ىمػ ػ ػ ػػا ًيف النمػ ػ ػ ػػا ًر ىخالػ ػ ػ ػ ىػدیٍ ًن ف ىیهػ ػ ػ ػػا ىكذىلػ ػ ػ ػ ى‬
‫ػك ىجػ ػ ػ ػ ىػزاء‬
‫ًً‬
‫نی}(اغب ر‪.)ُٕ:‬‬ ‫ال مالم ى‬
‫یعنػػی‪« :‬س ػراقباـ ك ػػار (اى ػريبن ك كس ػػي كػػو اك ‪:‬م ػراىش ك ػػرده اس ػػت) ب ػػداقبا م ػػي‬
‫اقبامػػد كػػو ىػػر دك تػػا در آتػػش دكزخ جاكدانػػو مػػي ماننػػد‪ ،‬ك ایػػن س ػزام سػػتمگراف‬
‫است»‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪87............................................................................‬‬
‫ضعف ايواى‪:‬‬ ‫‪-13‬‬
‫ا‪:‬ر ايباف اعیف باشد‪ ،‬دكس اه نیػز در انسػاف اػعیف مػي ‪:‬ػردد ك ؿببػت‬
‫دنیػػا در دؿ قػػوت مػػي ‪:‬ػػرید ك بػػر انسػػاف چنػػاف چػػریه مػػي شػػود‪ ،‬بػػو ‪:‬ونػػو ام كػػو‬
‫جایي در دؿ اك برام ؿببت اه باقي مبي ماند‪ .‬ؿببت اه چناف اعیف مػي ‪:‬ػردد‬
‫كػػو مبػػي توانػػد در ـبالفػػت بػػا نفػػس تػػاثریم داشػػتو باشػػد‪ ،‬ایػػن ‪:‬ونػػو ايبػػاف اػػعیف‬
‫ىیچگونػػو نق ػػي در جل ػػو‪:‬ریم از ‪:‬ناى ػػاف ك ‪ :‬ػرایش ب ػػو س ػػوم عبػػادات ك بنػػد‪:‬ي‬
‫ندارد‪ ،‬در نتیجو صاحب این ايباف غرؽ در شػهوات ك ارتكػاب معاصػي مػي شػود‬
‫ك تػػاریكي ‪:‬ناىػػاف بػػر قلػػب انباشػػتو مػػي ‪:‬ػػردد ك نب ػواره نػػور ايبػػاف را بػػو خاموشػػي‬
‫بی پ مبتال مي كند‪ .‬كق كو سكرات مرگ فػرا مػي رسػد ؿببػت اه در دؿ بسػیار‬
‫اػػعیف مػػي ‪:‬ػػردد‪ ،‬چػػوف خػػود را در حػػاؿ جػػدایي از دنیػػا مػػي بینػػد در حػػايل كػػو‬
‫دنیا بػرایش بسػیار ؿببػوب ك پسػندیده اسػت ك حػب دنیػا چنػاف بػر كم غلبػو مبػوده‬
‫است كو اراده ترؾ آف را ندارد ك از جدایي آف احساس نػاراح مػي كنػد ك حػب‬
‫ا ػ ػػعف ايب ػ ػػاف ب ػ ػػو بغ ػ ػػض اه تب ػ ػػدیل م ػ ػػي ‪ :‬ػ ػػردد‪ ،‬ا‪ :‬ػ ػػر ركح اك در چن ػ ػػنی حال ػ ػػت‬
‫خطرنػػاكي قػػبض شػػود‪ ،‬خاسبػػو اش بػػو بػػدم مػػي اقبامػػد ك ب ػرام نبی ػػو نػػابود مػػي‬
‫‪:‬ردد‪.‬‬
‫عاملي کو بو چننی خاسبو بد منجر مػي شػود ؿببػت دنیػا ك ‪:‬ػرایش بػو سػوم آف‬
‫ك خوشػحاؿ شػدف بػو كسػیلو آف ك اػعف ايبػاف كػو تػوأـ بػا اػعف ؿببػت خداكنػػد‬
‫اسػت‪ ،‬مػي باشػد‪ ،‬ایػن دردم اسػت کػو ‪:‬ریبػاف بسػیارم از خالیػ را ‪:‬رفتػو اسػػت‪،‬‬
‫چػػوف ىػػر چیػػزم كػػو در حػػاؿ سػػكرات بػػر قلػػب غلبػػو كنػػد‪ ،‬آف چیػػز در دؿ نقػػش‬
‫مػػي بنػػدد ك شػػه را بػػو خػػود م ػػغوؿ مػػي سػػازد‪ ،‬بگونػػو ام كػػو بػػو چیػػزم دیگػػر‬
‫مبػػي اندی ػػد‪ ،‬آخ ػػر ج ػػایي ب ػرام چی ػػز دیگ ػػرم ب ػػاقي مبان ػػده اس ػػت ك ا‪ :‬ػػر ركح در‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪88............................................................................‬‬
‫چنػػنی حػػال قػػبض شػػود‪ ،‬توجػػو قلػػه اش بسػػوم دنیػػا بػػر مػػي ‪:‬ػػردد ك بػػداف سػػو‬
‫متوجو مي شود ك میاف اك ك پركرد‪:‬ارش مانع ك حایل اهباد مي ‪:‬ردد‪.‬‬
‫ركایػػت شػػده کػػو كق ػ سػػلیماف بػػن عبػػداؼبلك بػػو قصػػد حػػج ك زیػػارت خانػػو اه‬
‫كارد مدینػػو شػػد‪ ،‬پرسػػید‪ :‬آیػػا در مدینػػو كسػػي ىسػػت كػػو ‪:‬ركىػػي از صػػحابو راػػي‬
‫اه ع ػػنهم را دی ػػده باش ػػد؟ ‪:‬فتن ػػد‪ :‬آرم‪ ،‬ابوح ػػازـ‪ ،‬چن ػػد ت ػػن از ص ػػحابو را ػػي اه‬
‫عنهم را دیده ك ىنوز ىم در قید حیات است‪.‬‬
‫بسػػوم اك قاصػػدم فرسػػتاد‪ ،‬كق ػ ابوحػػازح آمػػد‪ ،‬سػػلیماف ‪:‬فػػت‪ :‬ام ابوحػػازـ‪،‬‬
‫چرا ما مرگ را نا پسند ك مكركه تلقي مي كنیم؟‬
‫ابػػو حػػازـ ‪:‬فػػت‪ :‬مػػا دنیػػا را آبػػاد ك آخػػرت را كیػراف كػػرده ایػػد ك قطعػان رفػ از‬
‫ؿبلػ ػ ػػي كػ ػ ػػو آبػ ػ ػػاد اسػ ػ ػػت بسػ ػ ػػوم ؿبلػ ػ ػػي كػ ػ ػػو كی ػ ػ ػراف اسػ ػ ػػت ناپسػ ػ ػػند مػ ػ ػػي باشػ ػ ػػد‪.‬‬
‫س ػػلیماف ‪:‬ف ػػت‪ :‬حػػرؼ بس ػػیار جب ػػایي اس ػػت‪ ،‬بعػػد س ػػلیماف ‪:‬فػػت‪ :‬ام ك ػػاش م ػػي‬
‫دانستم كو نزد اه چو جایگاىي دارـ؟‬
‫اب ػ ػ ػ ػ ػػو ح ػ ػ ػ ػ ػػازـ ‪:‬ف ػ ػ ػ ػ ػػت‪ :‬اعم ػ ػ ػ ػ ػػاؿ خ ػ ػ ػ ػ ػػود را ب ػ ػ ػ ػ ػػا می ػ ػ ػ ػ ػزاف ق ػ ػ ػ ػ ػػرآف تػ ػ ػ ػ ػ ػرازك ك ػ ػ ػ ػ ػػن‪.‬‬
‫س ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػلیماف ‪:‬ف ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػت‪ :‬آف می ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػزاف را در كج ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػام ق ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػرآف م ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػي ی ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػا ؟‬
‫ابوحازـ ‪:‬فت‪ :‬در این آیو‪:‬‬
‫{إً مف ٍاألىبٍػىر ىار لىًفي نىعًػی وم ِ ىكإً مف الٍ يف مج ىػار لىًفػي ىج ًحػی وم}(االنفطػار‪.)ُْ - ُّ :‬‬
‫یعنی‪« :‬مسلٌمان نیكػاف در میػاف نعمػت فػراكاف و ػت بسػر خواىنػد بػرد‪ .‬ك مسػلٌمان‬
‫بدكاراف در میاف آتش سوزاف دكزخ بسر خواىند برد»‪.‬‬
‫سلیماف ‪:‬فت‪ :‬پس رضبت ىام اؽبی كجا ىستند؟‬
‫ابوحازـ ‪:‬فت‪ :‬رضبت ىام اه نبراه نیكوكاراف اند‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪89............................................................................‬‬
‫سػػلیماف ‪:‬فػػت‪ :‬ام كػػاش مػػي دانسػػتم كیفیػػت ح ػػورـ در پی ػػگاه اه چگونػػو‬
‫خواىد بود؟‬
‫ابوحازـ ‪:‬فت‪ :‬نیكوكار مانند كسي است كػو بػو مسػافرت رفتػو ك بػو خانػو اش‬
‫بػػر مػػي ‪:‬ػػردد ك بػػد كػػار ماننػػد كسػػي اسػػت كػػو از خػػدمت آقػػایش ف ػرار كػػرده ك بػػو‬
‫اكراه بسوم اك بر‪:‬ردانده مي شود‪.‬‬
‫سلیماف بو ‪:‬ریو افتاد بگونػو ام كػو صػدایش بػاال رفػت ك ‪:‬ریػو اش شػدت پیػدا‬
‫كرد ك بعد ‪:‬فت‪ :‬مرا كصیت كن‪.‬‬
‫ابو حازـ ‪:‬فت‪ :‬در جایي کو هني اه كجود دارد ح ور پیدا نکػن ك ىر‪:‬ػز در‬
‫جایي کو مورد رضبت ك شفقت پركرد‪:‬ار است پنهاف ن و‪.‬‬
‫‪ -14‬تأخیر در تَتِ‪:‬‬
‫آف چو بر نبو مسػلماناف كاجػب اسػت ایػن اسػت کػو در سبػاـ دكراف ك غب ػات‬
‫زند‪:‬ي بػو سػوم اه جػل جاللػو رجػوع کننػد ك بػو در‪:‬ػاه اك توبػو ك اسػتغفار مباینػد‪:‬‬
‫صب نیع ػػا أىیػُّ ىه ػػا الٍ يم ٍ ًمني ػػو ىف‬
‫اه ج ػػل جالل ػػو در ق ػػرآف فرم ػػوده اس ػػت‪{:‬كتوبػ ػوا إً ىى اللم ػ ًػو ىً‬
‫لى ىعلم يك ٍم تػي ٍفلً يحو ىف} [النور‪.]ُّ :‬‬
‫«ام مومناف بو سوم اه رجوع کنید تا رستگار شوید»‪.‬‬
‫نبػػاف طػػور کػػو مػػي دانیػػد رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص معصػػوـ اسػػت ك سبػػامي ‪:‬ناىػػاف مااػػي‬
‫ك آینػػده اك خب ػػیده شػػده اسػػت بػػا ایػػن حػػاؿ ركزم صػػدبار ب ػػو سػػوم اه توبػػو ك‬
‫استغفار مي کردند‪.‬‬
‫ك اغ ػ ػػر اؼب ػ ػػزين را ػ ػػي اه عن ػ ػػو ركای ػ ػػت م ػ ػػي کن ػ ػػد ک ػ ػػو رس ػ ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمودن ػ ػػد‪:‬‬
‫«یا أیها الناس! توبوا إيل اه فإين أتوب يف الیوـ ما مرة»‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪91............................................................................‬‬
‫«ام مردـ! بو سوم اه توبو ك رجػوع کنیػد زیػرا مػن در ركزم صػدبار بػو سػوم‬
‫اك توبو مي کنم»‪.‬‬
‫ك در جػػایي فرمػػوده اسػػت‪« :‬إف التا ػػب مػػن الػػذنب کمػػن ال ذنػػب لػػو» «توبػػو‬
‫کنن ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػده از ‪:‬ن ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػاه مانن ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػد شهص ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػي اس ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػت‪ ،‬ک ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػو ‪:‬ن ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػاه ن ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػ ػػدارد»‪.‬‬
‫ا‪:‬ر شهصي از آماج ضبالت كساكس ك فریػب شػیطاف کػو بػو كسػیلو آف انسػاف را‬
‫‪:‬مراه مي کنػد قبػات یافػت ك دچػار كسػاكس شػیطاين ن ػد اك پػریكز شػده اسػت‪.‬‬
‫زیػرا شػػیطاف در دؿ انسػػاف رسػػوخ مػػي کنػػد ك بػػو اك مػػي ‪:‬ویػػد‪ ،‬کػػو ب ػرام رجػػوع بػػو‬
‫سوم اه ك فرصت زیادم دارد ك اك را با فکػر ك كسوسػو خػود فریػب مػي دىػد تػا‬
‫در توبػػو تػػأخری کنػػد‪ .‬ك نبچنػػنی در دلػػش كسوسػػو مػػي کنػػد کػػو ا‪:‬ػػر توبػػو کػػردم ك‬
‫بعػد از آف بػار دیگػػر مرتکػب آف ‪:‬نػاه شػػدم‪ ،‬توبػو اصػػال پذیرفتػو مبػي شػػود یػا ایػػن‬
‫کػػو مػػي ‪:‬ویػػد‪ :‬ام انسػػاف تػػو حػػاال جػواين ىسػ از ایػػن جػواين ك شػػکوفو عمػػرت‬
‫استفاده کامل را بگرید ك خود را در این مػدت زیػاد پػام بنػد بػو طاعػت ك بنػد‪:‬ي‬
‫قػ ػرار ن ػػده‪ ،‬ك ىنگ ػػامي ک ػػو ب ػػو س ػػن کهول ػػت (َٓ ت ػػا َٔ) رس ػػیدم توب ػػو نص ػػوح‬
‫خواىي کرد‪ .‬در آف كقػت مسػجد را بػر خػود الزـ بگػرید ك اعمػايل را اقبػاـ بػده تػا‬
‫مقػ ٌػرب در‪:‬ػػاه اؽبػػي شػػوم‪ٌ .‬امػػا ام انسػػاف آ‪:‬ػػاه بػػاش کػػو اینهػػا نبػػو كسػػاكس شػػیطاين‬
‫اسػػت ك چػػو بسػػا اف ػراد ىسػػتند کػػو بػػو سػػن کهولػػت مبػػي رسػػند‪ .‬یػػا فرصػػت توبػػو را‬
‫دست مبي آكرند‪ .‬در آیات ك احادیث است کو ا‪:‬ر صدبار توبو کردم ك بعػد از‬
‫آف ‪:‬ناه اقباـ دادم از در‪:‬اه اؽبي ناامید م و ك شاعر شریین سهن فرموده‪:‬‬
‫نبچن ػػنی بع ػػي از بزر‪ :‬ػػاف فرم ػػوده ان ػػد‪ :‬ک ػػو نب ػػنی ک ػػو در توب ػػو‪ ،‬ام ػػركز ك ف ػػردا‬
‫کردم‪ ،‬یکػي از كسػاكس شػیطاين اسػت ك شػیطاف نبی ػو در ایػن فکػر اسػت‪ ،‬کػو‬
‫انساف را از ح منحرؼ ‪:‬ردانػد بػرام مػومن مقیػد بػو امػور شػرعي ك انسػاف مفػرط‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪91............................................................................‬‬
‫(کػػو از احکػػاـ شػػرع غافػػل شػػده اسػػت)‪ ،‬مثػػايل زده انػػد فرمػػوده انػػد‪ :‬مثػػاؿ ایػػن دك‬
‫شه ماننػد قػومي اسػت کػو اراده سػفر بػو شػهرم را دارنػد‪ .‬ىنگػامي کػو در ایػن‬
‫سػػفر حرکػػت مػػي کنػػد ك بػػو مقصػػد مػػي رسػػد در میػػاف ای ػػاف دك نفػػر ىسػػتند‪ .‬کػػو‬
‫یکػػي بػػو ؿبػػض رسػػیدف بػػو مقصػػد‪ ،‬بػػو فکػػر کارىػػام خػػویش مػػي افتػػد ك بػػو شػػهر‬
‫رىسػػپار مػػي شػػود‪ .‬سبػػاـ ماوبتػػاج سػػفر خػػود را آمػػاده ك مهیػػا مػػي کنػػد‪ .‬ك کولػػو بػػار‬
‫سػػفر را ب ػرام بر‪ :‬ػػت مػػي بنػػدد ك خػػوب فکػػر مػػي کنػػد کػػو چػػو چیػػزم در طػػوؿ‬
‫مسافرت الزـ است نبو را مهیا مػي کنػد ك شػادماف‪ ،‬منت ػر اعػالف حرکػت اسػت‪.‬‬
‫اما شه دیگر از ٌاكؿ کػو بػو مقصػد رسػیده‪ ،‬ىػیس بػو فکػر سػفر خػود نیسػت ك‬
‫بػػا خػػود مػػي ‪:‬ویػػد (فػػردا بػػو شػػهر مػػي ركـ ك ماوبتػػاج خػػود را آمػػاده مػػي کػػنم)‪ .‬تػػا‬
‫اینکو امری قافلو اعالف حرکت مي دىد ك ىیس فرص برام تػأمنی ماوبتػاج خػود را‬
‫ندارد‪.‬‬
‫دنیػػا بػػو منزلػػو نبػػنی شػػهر اسػػت کػػو بایػػد انسػػاف ب ػرام س ػرام آخػػرت سبػػاـ زاد ك‬
‫توشػو خػػود را مهیػػا کننػػد ك آمػػاده سػػفر بػػو دار آخػػرت باشػػد مػػومن راسػػخ ىنگػػامي‬
‫کػػو در ایػػن دنیػػا فػػاين بػػو فکػػر آخػػرت اسػػت ك عمػػل نیکػػو اقبػػاـ مػػي دىػػد ك سبػػاـ‬
‫امػػور شػػرعي را مطػػاب بػػا قػػرآف ك س ػنٌت رسػػوؿ ملسو هیلع هللا یلص اقبػػاـ مػػي دىػػد ك ىنگػػامي کػػو‬
‫مػػرگ بػػو س ػراغش مػػي آیػػد‪ ،‬ب ػػا آغ ػػوش بػػاز از اك اس ػػتقباؿ م ػػي کنػػد ك خوش ػػحاؿ‬
‫است‪ .‬کػو بػو مالقػات پركرد‪:‬ػار ك جنٌػت اؼبػاكم کػو سبػامي نعمػت ىػا در آف یافػت‬
‫مػػي كشػػد مػػي ركد امػػا شػػه کػػو در اقبػػاـ امػػور شػػرعي کوتػػاىي مػػي کننػػد ماننػػد‬
‫نبػػاف مسػػافرت غافػػل اسػػت کػػو ىػػیس زاد ك توشػػو ام ب ػرام خػػود آمػػاده نکػػرده ك‬
‫ىنگ ػػامي ک ػػو م ػػرگ ب ػػو سػ ػراغش بیای ػػد خیل ػػي ناراح ػػت م ػػي ش ػػود ك در آف ىنگ ػػاـ‬
‫افسوس مي خورد کو ام کػاش عمػل نیکػو اقبػاـ مػي دادـ ك زاد ك توشػو ام بػرام‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪92............................................................................‬‬
‫آخر بر مي داشتم ٌاما این افسوس خوردف جز ندامت ك پ یماين نتیجػو دیگػرم‬
‫ندارد ك در آف كقت مي ‪:‬وید‪.‬‬
‫ػوف (ٗٗ) لىعلِّػػي أىعمػػل صػ ً‬
‫ػاغبنا‬ ‫ب ارًجعػ ً‬ ‫ً‬
‫ى ٍى ي ى‬ ‫ػاؿ ىر ِّ ٍ ي‬
‫ت قىػ ى‬
‫ىحػ ىػد يى يم الٍ ىمػ ٍػو ي‬
‫{حتػػی إذىا ىجػػاءى أ ى‬
‫یما ترکت} [اؼب منوف‪.]ََُ – ٗٗ :‬‬ ‫ً‬
‫فى‬
‫یعنی‪« :‬پركرد‪:‬ارا! مرا بو دنیا بر‪:‬رداف تا عمل صاٌف اقباـ دىم»‪.‬‬
‫اما در این كقت ىیس چیزم‪ ،‬نصیب اك مبي شود ك توبو اك نیز پذیرفتو لبواىػد‬
‫شد‪.‬‬
‫‪ -15‬آرزٍّاي طَالًی‪:‬‬
‫سػػبب بػػدخب بسػػیار از مػػردـ نبػػنی آرزكىػػام طػػوالين اسػػت طػػورم کػػو شػػیطاف‬
‫آهنػػا را كسوسػػو مػػي کنػػد ك در مقابػػل چ مان ػػاف عمػػر زیػػادم را بػػو تصػػویر مػػي‬
‫ک ػػند آهنػػا را طػػورم كسوسػػو مػػي کنػػد کػػو از آخػػرت غافػػل مػػي شػػوند ك مػػداـ در‬
‫این فکرند کو چگونو بو این آرزكىام خود برسند ك ىیس ‪:‬ػاه مػرگ دیگػراف را نیػز‬
‫بػػو یػػاد مبػػي آكرنػػد ك ا‪:‬ػػر غب ػػو ام بیػػاد آكرنػػد بػػو آف توجػػو مبػػي کننػػد ك از مػػرگ‬
‫دیگػراف نیػػز عػػ‪،‬ت مبػػي ‪:‬رینػػد زیػرا کػػو بػػو لػػذات ك خوشػػگذراين دنیػػا م ػػغوؿ شػػده‬
‫اند ك ؿببت دنیا جلو چ مان ػاف را ‪:‬رفتػو اسػت ك چ ػم بصػریت ىػم ندارنػد کػو‬
‫با چ م بصریت بو دنیػا ن ػر کننػد ایػن دنیػا مثػل بػاد زكد‪:‬ػذر اسػت‪ .‬ك رسػوؿ اه‬
‫ملسو هیلع هللا یلص‪ ،‬امػػت خػػود را از دك چیػػز بػػر حػػذر داشػػتو انػػد ك مػػي فرماینػػد‪« :‬إف أشػػد مػػا‬
‫أخاؼ علیکم خصلتاف‪ :‬اتباع اؽبػوم كطػوؿ األمػل‪ ،‬فأمػا اتبػاع اؽبػوم فإنػو یصػ ٌدعن‬
‫اغب كأما طوؿ األمل فإنو اغبب للدنیا»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬پیام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص فرمود‪« :‬کو مػن در مػورد دك چیػز بػرام مػا مػي ترسػم‪-ُ :‬‬
‫پریكم از ىواىام نفسػاين ِ‪ -‬آرزكىػام طػوالين‪ .‬پػریكم ىواىػام نفسػاين مػا را از‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪93............................................................................‬‬
‫ح منحرؼ مي کند‪ ،‬ك آرزكىام طوالين سػبب افػزایش ؿببػت دنیػا در قلػوب مػا‬
‫مي ‪:‬ردد»‪.‬‬
‫انساف باید آخرت را بر دنیا ترجی دىد ك اكؿ بو فکر آبادکردف خانو آخػرت‬
‫خود باشد‪ .‬زیرا آبادکردف خانو آخرت اصل است ك بعػد بػو فکػر دنیػا باشػد‪ ،‬زیػرا‬
‫دنیػػا ؿبػػل ک ػػت اسػػت ك آخػػرت ؿبػػل برداشػػت ک ػػت کػػو نبػػاف عمػػل صػػاٌف مػػي‬
‫باشػػد‪ .‬ىرطػػور ک ػػت کػػردم بػػو نبػػاف طری ػ ک ػػت خػػود را برداشػػت مػػي کػػب‪ ،‬ك‬
‫باید انساف طورم در دنیا عمل کند کو خداكند اك را با منعمنی در‪:‬ػاه خودؿب ػور‬
‫‪:‬ردانػد زیػرا آهنػا بػو فکػر خانػو آخػرت خػود بودنػد ك دنیػا در مقابػل چ ػماف آنػاف‬
‫ىیس ارزشي نداشت‪ .‬معػب كاقعػي چهػار ‪:‬ػركه ىسػتند کػو خداكنػد آهنػا را در قػرآف‬
‫مً‬
‫ین أىنٍػ ىعػ ىػم اللمػػوي ىعلىػ ٍػی ًه ٍم‬
‫ػك ىمػ ىػع الػذ ى‬ ‫ػوؿ فىأيكلىئًػ ى‬
‫ذکػػر مبػػوده اسػػت‪{ :‬كمػػن یي ًطػ ًع اللمػػوى ىكالمر يسػ ى‬
‫ػك ىرفًی نق ػػا} [النس ػػاء‪:‬‬ ‫نی ىك ىح يس ػ ىػن أيكلىئً ػ ى‬ ‫ِّیقنی كال ُّ ػػه ىد ًاء كال م ًً‬ ‫ًم ػػن النمبًیِّ ػػنی ك ِّ ً‬
‫ص ػػاغب ى‬ ‫الص ػػد ى ى ى ى‬ ‫ىى‬ ‫ى‬
‫ٗٔ]‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬ك کسػي کػو اه ك پیػام‪ ،‬را اطاعػت کنػد‪( ،‬در ركز رسػتاخیز‪ )،‬نبن ػنی‬
‫کس ػػاين خواى ػػد ب ػػود ک ػػو اه‪ ،‬نعم ػػت خ ػػود را ب ػػر آنػ ػاف سب ػػاـ ک ػػرده؛ از پی ػػام‪،‬اف ك‬
‫ص ٌدیقاف ك شهدا ك صاغباف؛ ك آهنا رفیقهام خوخ ىستند!»‬
‫ُ‪ -‬انبیػػا ِ‪ -‬راسػػت ‪:‬ویػػاف ّ‪ -‬شػػهدا ْ‪ -‬صػػاغبنی‪ .‬امػػا در مقابػػل کسػػي کػػو‬
‫دنیػػا را بػػر آخػػرت خػػود تػػرجی داد‪ ،‬آثػػار ك عػػالًن ؿببػػت دنیػػا در كجػػودش ظػػاىر‬
‫اسػػت ك آف شػػه م ػػغوؿ بػػو زیػػورآالت ك لػػذات دنیػػا اس ػت ك چنػػنی شهصػػي‬
‫خودش موجبات ىالکت خػویش را فػراىم آكرده ك اه اك را از آخػرت ك از ح ػر‬
‫بػػا انعػػاـ کننػػد‪:‬اف در‪:‬ػػاىش ؿبػػركـ مػػي ‪:‬ردانػػد‪ .‬امػػا آثػػار ك عػػالًن قصػػر (آرزكىػػام‬
‫کوتػػاه) در دك چیػػز اسػػت‪ -ُ :‬مبػػادرت ك سػػبقت بػػو سػػوم اعمػػاؿ خػػری ك نیکػػو‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪94............................................................................‬‬
‫ِ‪ -‬غنیمت مردف اكقات زكد‪:‬ذر عمر‪ ،‬زیرا مدت عمر انسػاف از طػرؼ اه جػل‬
‫جالل ػػو مق ػػدر اس ػػت ك ک ػػم ك زی ػػاد مب ػػي ش ػػود ك در اختی ػػار اك اس ػػت ك ىرچ ػػو از‬
‫دست رفت ىیس ‪:‬اه بر مبي ‪:‬ردد‪.‬‬
‫رسوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص در حدیثي ما را بو سبقت ‪:‬رف در ىفت چیػز امػر کػرده اسػت‬
‫ػي يمطغًیػان‪،‬‬ ‫ً‬ ‫م‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬
‫ك فرمػػوده‪« :‬بػػاد يركا باأل ٍىع ىمػػاؿ ىسػ ٍػبعان‪ ،‬ىىػ ٍػل تىػٍنتى ػ يػرك ىف إال فىقػران يمنسػػیان‪ ،‬أ ٍىك غػ ن‬
‫ػب یػيٍنتى ى يػر‪ ،‬أ ٍىك‬‫اؿ فى ى ُّػر ىغا ً و‬
‫فسدان‪ ،‬أ ٍىك ىىىرمان يم ٍفندان‪ ،‬أ ٍىك ىموتان يٍؾبهزان‪ ،‬أ ٍىك ال مد مج ى‬‫أىك مراان م ً‬
‫ٍ ىى ي‬
‫أدى ىكأ ىىمُّر»‪.‬‬‫اع ي ى‬ ‫اع ى فال مس ى‬
‫ال مس ى‬
‫«پػػیش از ىفػػت چیػػز بػػو اقبػػاـ اعمػػاؿ صػػاغبو ب ػػتابید‪ :‬آیػػا انت ػػار مػػي ک ػػد‬
‫مگػػر فقػػرم را کػػو مػػا را بفراموشػػي كا دارد یػػا ثػػركش کػػو مػػا را طغیػػانگر سػػازد‪ ،‬یػػا‬
‫ؼ ك تنبػػل کنػػد یػػا مر‪:‬ػػي‬ ‫بیمػػارم کػػو كجودتػػاف را فاسػػد کنػػد یػػا پرییػػي کػػو مػػا را ىخػ ًر ٍ‬
‫دجػػاؿ کػػو بػػدترین غػػایه اسػػت کػػو انت ػػارش را مػػي‬ ‫کػػو مػػا را ب ػػتاب دریابػػد ك یػػا ٌ‬
‫ک ػػند‪ .‬یػػا قیامػػت کػػو حقػػا قیامػػت‪ ،‬بػػزر‪:‬پین آزمػػوف ك تلػػخ ت ػرین شػػاف اسػػت»‪.‬‬
‫عبداه بن عمر راي اه عنو ركایػت مػي کنػد‪ .‬کػو ركزم پیػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص شػانو ىػام مػرا‬
‫‪:‬رفتند ك فرمودند‪:‬‬
‫ػب أك عػابر سػبیل» «در دنیػا ماننػد‪ :‬شػه بیگانػو‬ ‫«کن يف الدنیا کأن غری ه‬
‫یا مسافر زند‪:‬ي کن» ػ زیرا شه مسافر بو جایي کو داخل مػي شػود‪ .‬کػارش را‬
‫اقبػاـ مػػي دىػػد‪ .‬ك مػػي ركد‪ .‬مػػا ىػػم در دنیػػا ماننػػد آهنػػا باشػػید‪ .‬در ایػػن دنیػػا آمػػده‬
‫ایػػد تػػا عمػػل نیکػػو اقبػػاـ دىیػػد‪ .‬ك بػرام آخػػرت زاد ك توشػػو برداریػػد ك کػػو کنیػػد‪.‬‬
‫عبػ ػػداه بػ ػػن عمػ ػػر راػ ػػي اه عنػ ػػو فرمػ ػػود‪« :‬إذا أمسػ ػػیت فػ ػػال تنت ػ ػػر الصػ ػػباح كإذا‬
‫أصػػبحت فػػال تنت ػػر اؼبسػػاء كخػػذ م ػػن صػػحت ؼبرا ػ كمػػن حیات ػ ؼبوت ػ »‪.‬‬
‫«ام انسػػاف‪ ،‬ىنگػػامي کػػو شػػب کػػردم‪ ،‬در انت ػػار صػػب مبػػاش ك ا‪:‬ػػر بػػو صػػب‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪95............................................................................‬‬
‫رسیدم انت ار شب مباش ك از كقػت حیػات بػرام بعػد از مػردف خػود توشػو بگػری‬
‫یعػػب عمػػل صػػاٌف اقبػػاـ ده ك در اقبػػاـ افعػػاؿ نی ػ تػػأخری مکػػن کػػو ا‪:‬ػػر مػػرض یػػا‬
‫م ػػوت ب ػػو س ػ ػراغت بیای ػػد در آف كق ػػت اس ػػتطاعت ن ػػدارم ک ػػو عم ػػل نیک ػػو اقب ػػاـ‬
‫دىي»‪.‬‬
‫ك رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص مػػومننی را نصػػیحت مػػي کنػػد‪ .‬کػػو بػػو طػػرؼ آرزكىػػام طػػوالين‬
‫ن ػػتابند ك بػػا چ ػػم بصػػریت بػػو دنیػػا نگػػاه کننػػد زیػرا دنیػػا مثػػل بػػاد زكد ‪:‬ػػذر اسػػت‬
‫چنانکػػو در قص ػػو س ػػلیماف ک ػػو مورچ ػػو ام ای ػػاف را نص ػػیحت م ػي ک ػػرد از ای ػػاف‬
‫س ػواؿ کػػرد کػػو ام سػػلیماف آیػػا مػػي داين‪ ،‬اه چ ػرا بػػاد را در اختیػػار تػػو ق ػرار داد؟‬
‫فرمػود (خػری) ػ مورچػو ‪:‬فػت‪ :‬خبػاطر اینکػو دنیػا مثػل بػاد اسػت‪ .‬کسػي کػو بػر دنیػا‬
‫اعتمػػاد کػػرد ماننػػد آف اسػػت کػػو بػػر بػػاد اعتمػػاد کػػرده ك یکػػي از صػػفات بػػاد ایػػن‬
‫بار مبي كزد ك سریع مي ركد‪.‬‬ ‫بار مي كزد ك ی‬ ‫است کو ی‬
‫‪ -16‬حة هعصیت ٍ اًجام گٌاُ‪:‬‬
‫ىنگامي کو انساف با ‪:‬ناه مانوس شد ك ‪:‬ناه را بػو ک ٌػرات اقبػاـ داد ك بػو در‪:‬ػاه‬
‫اؽبي رجوع نکرد‪ .‬شیطاف لعنی بر كجػود ك فکػر اك غالػب مػي شػود تػا اینکػو اك را‬
‫از ىػػدؼ اصػػلي کػػو راػػایت اؽبػػي ك رسػػیدف بػػو جنػػت اسػػت بػػاز مػػي دارد ك حػ‬
‫در غب ات آخر حیاتش نیػز اك را تنهػا مبػي ‪:‬ػذارد یعػب بػو ‪:‬ونػو ام بػر اك مسػتويل‬
‫مي شود‪ .‬کو ىر چو خوی اكنداف ك اطرافیػانش کلمػو شػهادت را بػو اك تلقػنی مػي‬
‫کنن ػػد‪: .‬ن ػػاه ك معص ػػیت ب ػػر فک ػػرش غال ػػب م ػػي ش ػػود ك اس ػػتطاعت ن ػػدارد کلم ػػو‬
‫شهادتنی را بر زباف جارم کند ك از کارىایي کو قبل از مرگ اقباـ مي داده اسػت‬
‫صػػحبت مػػي کنػػد ك بػػدكف کلمػػو شػػهادتنی ك بػػا نبػػاف حالػػت فجیػػع از دنیػػا رخػػت‬
‫سفر برمي بندد‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪96............................................................................‬‬
‫در ایػػن بػػاره چنػػد قصػػو بیػػاف شػػده اسػػت کػػو ذکػػر آف در اینجػػا خ فایػػد لبواىػػد‬
‫بود‪:‬‬
‫ُ‪ -‬مػػردم در بػػازار دالؿ بػػود ك خریػػد ك فػػركش مػػي کػػرد‪ .‬ىنگػػامي کػػو مػػر‪:‬ش‬
‫فرا رسید ك در بسپ مرگ افتاد‪ ،‬فرزندانش قصػد داشػتند‪ .‬شػهادتنی را بػو اك تلقػنی‬
‫کننػػد ك بػػو نػػزدش آمدنػػد‪ .‬ك در حػػايل کػػو شػػهادتنی را بػػو اك تلقػػنی مػػي کردنػػد‪ ،‬اك‬
‫در ج ػواب مػػي ‪:‬فػػت (ٓ‪ ْ ،‬تومػػاف ٓ‪ ٓ ،‬تومػػاف ٓ‪ ْ ،‬تومػػاف) ك اصػػال قػػادر بػػو‬
‫‪:‬ف کلمو شهادتنی ن د ك بدكف کلمو از دنیا رفت‪.‬‬
‫ِ‪ -‬شػػه دیگػػرم مػػر‪:‬ش فػرا رسػید‪ .‬بػػو اك ‪:‬فتنػػد کلمػػو شػػهادتنی را بػػر زبػػاف‬
‫جارم کن‪ .‬در جواب مي ‪:‬فت‪:‬‬
‫یػ ػ ػ ػػا رب قا لػ ػ ػ ػػو یومػ ػ ػ ػػا كقػ ػ ػ ػػد تعب ػ ػ ػ ػت ‪ ...‬کیػ ػ ػ ػػف الطری ػ ػ ػ ػ إيل ضبػ ػ ػ ػػاـ منجػ ػ ػ ػػاب‬
‫دیگػػرم مػػر‪:‬ش ف ػرا رسػػید‪ .‬بػػو اك ‪:‬فتنػػد‪( :‬کلمػػو شػػهادتنی را بػػر زبػػاف‬ ‫ّ‪ -‬شػػه‬
‫جارم کن)‬
‫در جواب اظهار خ نیاز مي کرد ك مي ‪:‬فت‪( :‬من بو این کلمػو نیػازم نػدارـ)‬
‫اه ج ػػل جالل ػػو ب ػػر زب ػػاف م ػػن ك م ػػا ك سب ػػامي مس ػػلمنی کلم ػػو ش ػػهادتنی را ج ػػارم‬
‫‪:‬رداند‪ .‬چو بسا مرگ در حايل بو سػراغ انسػاف مػي آیػد‪ .‬کػو اك م ػغوؿ معصػیت‬
‫ك ‪:‬ناه است ك اه جل جاللو بر اك غ ب مي کنػد ك ركحػش در نبػاف حػايل کػو‬
‫بو غ ب اؽبي دچار شده از بدف جدا مي شود ك بر نبػاف حػاؿ در ح ػور اؽبػي‬
‫قػرار مػػي ‪:‬ػػرید ك رسػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص فرمػػوده انػػد‪« :‬مػػن مػػات علػػي شػػيء بعثػػو اه علیػػو»‬
‫اه جػػل جاللػػو بنػػد‪:‬اف خػػود را بػػر نبػػاف حػػايل کػػو جػػاف آهنػػا را قػػبض کػػرده اسػػت‪،‬‬
‫ؿب ور مي ‪:‬رداند‪.‬‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪97............................................................................‬‬
‫‪ -17‬خَدکطی‪:‬‬
‫ىنگ ػػامي ک ػػو ب ػػو انس ػػاف مص ػػیبت ك بالی ػػي رس ػػید ك در مقاب ػػل ص ػػ‪ ،‬ک ػػرد ك از‬
‫خداكنػػد اجػػر ك پػػاداش طلػػب مبػػود‪ ،‬اه نیػػز پػػاداش بسػػیارم زیػػادم نصػػیب اك مػػي‬
‫کنػػد‪ .‬امػػا ا‪:‬ػػر در مقابػػل خ صػػ‪،‬م کػػرد ك از زنػػد‪:‬ي بػػو تنػ آمػػد ك خودک ػػي را‬
‫وپین ركش خالصي از این م کالت ك مصا ب خػود یافػت‪ ،‬بػدكف ىػیس شػکي‬
‫بو سوم معصیت ك غ ب اؽبي ركم آكرده ك غ ب خداكند را برام خود فػراىم‬
‫آكرده اسػػت ك نفسػػي را بػػو نػػاح از بػػنی بػػرده اسػػت ك ابػػوىریره راػػي اه عنػػو از‬
‫رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ركای ػػت م ػػي کن ػػد ک ػػو فرم ػػود‪« :‬ال ػػذم ىبنػ ػ نفس ػػو ىبنقه ػػا يف الن ػػار‪،‬‬
‫كالذم یطعن نفسو یطعنهػا يف النػار» ىػر انسػاين کػو خػود را در دنیػا خفػو کنػد در‬
‫آتش دكزخ نیز خود را خفػو خواىػد کػرد ك ىػر کسػي خػود را در دنیػا نیػزه بزنػد در‬
‫آخػػرت نیػػز خػػود را نیػػزه خواىػػد زد‪ .‬یعػػب ىػػر شهصػػي بػػو ىػػر حػػال کػػو در دنیػػا‬
‫خودک ي کند در آخػرت نیػز بػو نبػاف صػورت در آتػش دكزخ عػذاب داده خواىػد‬
‫شد‪.‬‬
‫ك نبچننی ابػوىریره راػي اه عنػو ركایػت کػرده اسػت کػو شهصػي بػا رسػوؿ اه‬
‫ملسو هیلع هللا یلص در غ ػػزكه خب ػػری ش ػػرکت مب ػػود ك رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ب ػػو اك ک ػػو ادام اس ػػالـ م ػػي ک ػػرد‬
‫در‬ ‫اشػػاره کػػرد کػػو اك جهنمػػي اسػػت‪ .‬ىنگػػامي کػػو جنػ شػػركع شػػد ایػػن شػػه‬
‫مقابػػل م ػػرکنی خػػوب جنػ را شػػركع کػػرد ك بػػا آهنػػا جنگیػػد كيل در اثنػػام جنػ‬
‫بو اك ؾبركحیػت شػدیدم رسػید ك در نبػنی ىنگػاـ شهصػي بػو نػزد پیػام‪ ،‬صلى ‌ ‌‬
‫عىي للو‌لم للى آمػػد ك ‪:‬ف ػػت‪( :‬آف ش ػػه ک ػػو ت ػػو ‪:‬ف ػ جهنم ػػي اسػػت ب ػػا م ػػرکنی‬
‫خ ػػوب جنگی ػػد ك ف ػػوت ک ػػرد)‪ .‬رس ػػوؿ اه ملسو هیلع هللا یلص ب ػػاز ى ػػم فرم ػػود (اى ػػل دكزخ اس ػػت)‬
‫ىنگػػامي کػػو مسػػلماناف ای ػػن ک ػػالـ رس ػػوؿ ملسو هیلع هللا یلص را ش ػػنیدند‪ :‬تعج ػػب کردن ػد‪ .‬ام ػػا در‬
 ‫اسبابخاتمهنیکو‪98............................................................................‬‬
‫نبنی اثنا شهصي بو نزد رسوؿ آمد ك ‪:‬فت کػو اك فػوت نکػرده‪ ،‬بلکػو مواػوع از‬
‫ایػػن ق ػرار اسػػت کػػو در ىنگػػاـ جنػ شػػدیدا ؾبػػركح شػػد ك بػػر ایػػن جراحػػت خػػود‬
‫طاقت نیاكرد ك ص‪ ،‬نکرد ك در پاسػي از شػب خودک ػي کػرد‪ .‬پیػام‪،‬ملسو هیلع هللا یلص در ایػن‬
‫ىنگػػاـ ‪:‬فػػت‪( :‬اه أکػػ‪ ،،‬أشػػهد أين عبػػداه كرس ػولو)‪ ،‬ك بػػو بػػالؿ دسػػتور داد تػػا‬
‫بػرام مػػردـ اعػػالف کنػػد‪« .‬إنػػو لػػن یػػدخل اعبنػ إال نفػػس مسػػلم كإف اه لی یػػد ىػػذا‬
‫الدین بالرجل الفاجر»‪.‬‬
‫یعنی‪« :‬ام مردـ! آ‪:‬اه باشید کو ىیس شهصػي داخػل جنػت مبػي شػود‪ .‬مگػر‬
‫این کو مسلماف کامل باشد ك نبانا خداكند دین خود را با مػرد بػدکار نیػز نصػرت‬
‫(ِٓ)‬
‫ك تقویت مي کند»‪.‬‬
‫‪ -18‬کسی کِ زتاًص را در هَرد آترٍ هسلواًاى رّا کٌد‪،‬‬
‫ٍدر پی ریَب آًاى تاضد‪:‬‬
‫اماـ ابن جوزی می ‪:‬وید‪:‬‬
‫ى ػػرکس زب ػػانش را در م ػػورد آب ػػركی مس ػػلماناف رى ػػا بگ ػػذارد ك در پ ػػی اس ػ ػرار آهن ػػا‬
‫باشػ ػػد‪ ...‬اه متعػ ػػاؿ زبػ ػػاف اك را بػ ػػو ىنگػ ػػاـ مػ ػػرگ از ‪:‬ف ػ ػ کلمػ ػػو طیبػ ػػو بػ ػػاز مػ ػػی‬
‫(ّٓ)‬
‫دارد‪.‬‬
‫ك در پایػػاف از بار‪:‬ػػاه رب العػػزت كاعبػػالؿ مػػي خ ػواىم كػػو بػػو مػػا توفی ػ عنایػػت‬
‫فرماید كو در راه اك قػدـ بػردارًن ك بػو مػن ك مػا تقػوا ك عاقبػت نیكػو نصػیب مبایػد‬
‫ك نب ػو مس ػػلماناف را ب ػػو كس ػػیل بر‪ :‬ػػت ب ػػو ق ػػرآف ك ػػرًن كس ػػنت پی ػػام‪ ،‬ملسو هیلع هللا یلص‌از ذل ػػت‬
‫اواخر امستان ‪٨911‬‬ ‫كخوارم برىاند‪ .‬آمنی‬

‫ِٓ‪ -‬ازکتاب‪« :‬خاسبو نیکو‪ ،‬أثر‪ :‬عبداه اؼبطل صِْ)‪.‬‬

‫ّٓ‪ -‬االنتقاء ص ٗٗ‪.‬‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪99............................................................................‬‬
‫فهرست منابع‪:‬‬
‫قرآنکرًن‬ ‫‪-1‬‬
‫تفسری قرطبی‬ ‫‪-2‬‬
‫کتب الستو‬ ‫‪-3‬‬
‫جامع االحادیث الصحی‬ ‫‪-4‬‬
‫ریاض الصاغبنی‬ ‫‪-5‬‬
‫ط‪،‬انی‬ ‫‪-6‬‬
‫حکایات صحابو‬ ‫‪-7‬‬
‫عوامل پیدایش پیام‪،‬اف دركغنی درجامعو‬ ‫‪-8‬‬
‫عواملي عاقبت بو شر شدف!‬ ‫‪-9‬‬
‫حسن اػباسبو‬ ‫‪-11‬‬
‫کتاب أحکاـ اعبنا ز‬ ‫‪-11‬‬
‫قصو ىای شریین ؿبمدی كسلف صاٌف‬ ‫‪-12‬‬
‫االعالـ‬ ‫‪-13‬‬
‫‪ -14‬سری اعالـ النبالء‬
‫‪ -15‬االصابو‬
‫‪ -16‬تاریخ ابن ى اـ‬
‫اسبابخاتمهنیکو‪111............................................................................‬‬
‫از اين کتاب چو آموختيد؟‪:‬‬