Een lonkend

perspectief voor
burn-out behandeling
Whitepaper
 Inhoudsopgave

• Voorwoord 4

• Burn-out in Nederland 6

• Definitie burn-out 8

• Huidige behandelprotocol 8

- De bedrijfsarts 9

- Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) 9

- Overige disciplines 10

• Burn-out onderzoek in een vogelvlucht 10

- Meer dan een psychische aandoening 12

• Het ziektebeeld van burn-out 15

• Knelpunten 16

• Conclusies en aanbevelingen 18

- Integrale benadering van burn-out 18

- Multidisciplinaire behandeling 18

• Protocollen verbreden en uitlijnen tussen disciplines 20

• Last but niet least: preventie is een taak van ons allemaal 22

• Geraadpleegde literatuur 25
Juni 2022 • Over Burn Out Poli Nederland 29

Drs. Claire H. de Haan

Projectmanager in de zorg

Drs. Barbara M. Kok

Directeur Burn Out Poli

Whitepaper: Een lonkend perspectief voor burn-out behandeling 3

Voorwoord

Burn-out lijkt wel een modewoord. Iedereen kent wel iemand die voor korte of
langere tijd burn-out is. Ben je ‘het’ eenmaal dan is het geen feest. Je leven staat op
z’n kop. Dingen die voorheen heel makkelijk waren, kun je niet meer. Je ziet af van
gezelligheid want dat is te druk. Je slaapt slecht, je darmen doen het niet, je voelt je
wrakkig. De trap opkomen is al een klus en de boodschapjes bij de supermarkt een
dagvullende onderneming. Na maanden van herstel is een dagje pretpark met de

We zijn bestemd
kinderen voor sommigen nog steeds niet mogelijk.

Complex
Het is niet voor te stellen hoe ontwrichtend een burn-out kan zijn. Van vol in het
leven staan, naar een zielig hoopje mens, dat niet van de bank kan komen. Je kent
om te stralen,
jezelf niet meer. ‘Je moet in vuur en vlam hebben gestaan, om opgebrand te raken.’
Zo hebben veel mensen dat ook ervaren. Na een traject dat voerde langs vele hulp-
zoals kinderen
verleners en zelfhulpboeken is één ding hen wel duidelijk geworden: burn-out is niet
enkel psychisch. Ons wezen is een fysiek, emotioneel en mentaal complex geheel, dat doen...
een samenspel waar we pas een fractie van kennen.

Perspectief
Deze Whitepaper laat zien welke behandelingen er nu doorgaans in Nederland
gevolgd worden om burn-out te behandelen, waar knelpunten liggen en hoe de
Nelson Mandela, mei 1994
behandeling kan verbeteren. Het is geen medisch advies, maar biedt met de kennis
van nu een perspectief met praktische aanbevelingen die voor de patiënt en tevens
voor de BV Nederland beter kunnen zijn. Wij hebben hier bewust een kleine selectie
van aspecten rondom burn-out aangehaald en publiceren deze paper omdat we het
geloof hebben dat er nog een wereld te winnen is bij behandelaars, beleidsmakers,
onderzoekers en bij alle mensen om ons heen. Speciaal voor die vriendelijke, hard-
werkende en betrokken mensen die (dreigen) burn-out (te) raken.

Drs. Claire H. de Haan

Projectmanager in de zorg

Drs. Barbara M. Kok

Directeur Burn Out Poli

4
Burn-out in Nederland
Burn-out is een groot probleem. Niet alleen is het ontwrichtend voor de patiënt zelf,
immers zijn hele leven staat op z’n kop. Denk ook aan partners, gezinnen en werk-
gevers. Momenteel hebben 1,2 miljoen Nederlanders burn-out gerelateerde klachten.
De kosten van werkstress gerelateerd verzuim zijn opgelopen tot 3,2 miljard euro per
jaar 2. De gemiddelde verzuimkosten van een burn-out zijn €100.000 – €200.000.
Ook als er een verzuimverzekering is, betaalt de werkgever 65% hiervan zelf 3.

Klachten
Uit een unieke longitudinale cohort studie onder ruim 12.000 Nederlandse werk-
nemers die 4,5 jaar werden gevolgd, bleek dat burn-out klachten gemiddeld 2,5 jaar
aanhouden (Kant et al., 2004) 4. Sommige studies laten zelfs zien dat na 2 tot 4 jaar,
een substantieel deel (25-50%) van de patiënten met een klinische burn-out niet
geheel hersteld is 5. Onder andere TNO wil de werkstress terugdringen met een
integrale aanpak 6. Zo is er een landelijk netwerk opgericht via de wellbeing
community7 waarin werkgevers samenwerken om verdieping en versnelling te
realiseren op het gebied van welbevinden in organisaties.

Maatschappelijk breed
Ook de regering geeft aandacht om meer grip op burn-out klachten te krijgen 8. Dit
doen zij via een brede maatschappelijke samenwerking (BMS) met sociale partners,
branche- en beroepsverenigingen, partijen uit de (arbo)zorg, en de ministeries van
VWS en OCW. Door krachten te bundelen, oorzaken gericht aan te pakken en verder
te bouwen op bestaande programma’s en initiatieven, biedt de kerngroep een
effectieve aanpak om het aantal burn-out klachten van werkenden te verminderen.
De BMS burn-out klachten is een meerjarig programma 9. De inzet is met name
preventief van aard.

Pauze
Dit bovenstaande geeft aan dat burn-out een groot probleem is in onze maatschappij.
Via verschillende richtingen wordt er gewerkt aan oplossingen. Los van de financiële
gevolgen is de levenskwaliteit van patiënten drastisch verslechterd. Ze voelen zich
ziek en lijden. Sociaal kunnen zij niet mee. Hun leven staat op pauze. Vermoeidheid,

Burn-out is een
energieproblematiek en burn-out behoren nog steeds tot de belangrijkste miskende
gezondheidsproblemen van deze tijd 10.

groot probleem

6
Definitie burn-out
Patiënten zullen veelal via de huisarts ’gediagnostiseerd’ worden met burn-out. We
schrijven dit tussen aanhalingstekens omdat de diagnose burn-out tot op heden niet
in het Nederlandse ziekte classificatie systeem is opgenomen.
Criteria
Burn-out is een bijzondere, ernstige vorm van overspanning. Om het met een kwink-
slag te zeggen, de burn-out fase is voorbehouden aan de echte doorzetters.
Volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is voldaan aan de volgende
3 criteria:
• er is sprake van overspanning;
• de klachten zijn > 6 maanden geleden begonnen, waarbij beperkingen in het
functioneren korter aanwezig kunnen zijn;
• gevoelens van moeheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.
Burn-out is volgens de huidige definitie een beroepsziekte en wordt onder de
psychiatrische aandoeningen geschaard 11.
Huidige behandelprotocol
In de huidige behandeling wordt door de huisarts gebruik gemaakt van de NHG
standaard overspanning en burn-out, welke is uitgegeven in november 2018 12.
Deze standaard geeft via het fasen-takenmodel de volgende adviezen:
1. Crisisfase: week 1- 3 sturen op acceptatie, rust/ontspanning en dag structurering.
2. Probleem- en oplossingsfase: week 3-6 in kaart brengen van de problemen en
oplossingsrichtingen. Hierin komt ook het contact met werkgever en bedrijfsarts aan
de orde.
3. Toepassingsfase: week 6-12. Betreft het toepassen van oplossingen en weer op-
pakken van rollen en taken. Mocht er stagnatie zijn, dan kan de huisarts verwijzen
naar de GGZ.
Hierbij wordt opgemerkt dat de wetenschappelijke onderbouwing voor het uitgangs-
punt dat het fasen-takenmodel tot een sneller herstel leidt schaars is 13.
8 9
De bedrijfsarts
De samenwerking tussen de huisarts en de bedrijfsarts is mager, er zijn initiatieven
om dat te verbeteren bijvoorbeeld via een gezamenlijke Landelijke Eerstelijns
Samenwerkings Afspraak (LESA) en nascholing. In de praktijk blijven het toch (veelal)
gescheiden werelden. Gezien de enorme hedendaagse taakbelasting bij de huisarts
kunnen we dit ook niet anders dan accepteren en respecteren.
Richtlijnen
Voor bedrijfsartsen is er een veelheid aan richtlijnen. De Nederlandse Vereniging
voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) verwijst bij burn-out naar de richtlijn
psychische problemen 2019 14. Verder is nog beschikbaar een thema pagina voor
overspanning en burn-out 15. En een richtlijn overspanning en burn-out 16 samen
met een zogenaamde LESA uit 2011.
Gouden standaard
Voor de gemiddelde gebruiker komt het onduidelijk over welke richtlijn nu te
gebruiken. Feit is dat de tijds contingente aanpak (opbouwschema per week met
het te werken aantal uren) de gouden standaard in Nederland is. Dit was destijds
ook de aanbeveling van de Commissie Psychische Arbeidsongeschiktheid in hun
rapport ‘Leidraad Aanpak Verzuim om Psychische Redenen’ uit 2001. In dit document
wordt overigens wel een uitzondering gemaakt voor patiënten met ernstige burn-out
en met matige of ernstige depressie: bij deze groep zou een vroege werkhervatting
niet bevorderend zijn voor het herstel. Helaas wordt deze nuancering in de praktijk
veelal niet gemaakt. Ook andere zienswijzen die wellicht beter aansluiten op de
situatie van de patiënt zoals de theorie van de Energy Envelope 17 waarin wordt
gesteld dat een patiënt niet meer energie moet gebruiken dan hij of zij heeft, komt
niet ter sprake.
Geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
De samenwerking met de GGZ is vanuit de huisarts gezien wel een vaker belopen
route. De lijnen zijn kort, soms is er in de eigen huisartsenpraktijk een POH-GGZ
(Praktijkondersteuner GGZ) beschikbaar en anders zijn er veelal intensieve contacten
met psychologen praktijken. Het is prettig als de huisarts een goede “sociale kaart”
heeft en dan ook kan doorverwijzen naar de juiste behandelaar met ervaring op het
gebied van burn-out. De psychologen die via NIP werken, hanteren de eerder bespro-
ken protocollen 18.
Overige disciplines
Samenwerking met andere disciplines bijvoorbeeld cesartherapie, ergotherapie,
osteopathie en haptotherapie. Deze therapievormen worden soms ingezet na overleg
Meer dan een
tussen de huisarts en patiënt. Dit is afhankelijk van de klachten die zich voordoen.
Het is vaak een hele klus voor de patiënt om de juiste behandelaar te vinden. Daarbij
psychische
aandoening
doet zich het probleem voor dat verschillende therapeuten een eigen visie en (soms
beperkte) kennis hebben van burn-out en daarbij dus ook eigen (tegengestelde)
adviezen geven aan de patiënt. De regie op verschillende behandelingen ontbreekt
vaak.

Burn-out onderzoek in een vogelvlucht

De term burn-out werd begin jaren zeventig van de vorige eeuw voor het eerst
gebruikt door de Amerikaanse psychotherapeuten Herbert Freudenberger en
Christina Maslach 19. Afgelopen jaren is het aantal onderzoeken en wetenschap-
pelijke studies naar burn-out enorm gestegen 20.

Figuur 1: Groei van het aantal wetenschappelijke studies naar burn-out

Het meest opvallend is evenwel dat er zeer weinig, kwalitatief goede interventie-
studies zijn uitgevoerd. Bovendien zijn deze vooral op de persoon en niet op het
werk, het team of de organisatie gericht 21. Dit in weerwil van de vele tienduizenden
wetenschappelijke publicaties. Veel onderzoek en weinig antwoorden, dat zou men de
paradox van het onderzoek naar burn-out kunnen noemen.

10
Meer dan een psychische aandoening Een integraal stressmodel van McEwen & Wingfield ziet u hieronder: In een notendop
Een belangrijk punt willen we uit al deze onderzoeken naar voren halen, en dat is het geeft dit weer dat bij chronische stress het autonome zenuwstelsel als het ware “aan
feit dat burn-out zowel in de NHG als de NVAB richtlijnen wordt beschreven als een blijft staan”. Het lichaam komt niet meer tot rust.
psychische aandoening. Maar dat is slechts één zijde van de medaille.
Figuur 2: van allostase > allostatische belasting > allostatische overbelasting
Grofweg wordt stress in de wetenschap benaderd vanuit twee gescheiden perspec-
tieven: het psychologische en het fysieke 22. Door de gescheiden wetenschappelijke
onderzoeksvelden is in de afgelopen 70 jaar een vergaande verbrokkeling van
kennis over stress ontstaan. Zo raakten stress gerelateerde klachten en stoornissen
versnipperd over meerdere diagnosen en medische disciplines.

Vanuit het psychologisch perspectief wordt stress begrepen als een subjectieve,
meestal negatief ingekleurde ‘beleving’, die niet (of heel moeilijk) objectief meetbaar
is. De meeste gedragswetenschappers, psychologen en bedrijfsartsen benaderen
stress vanuit dit perspectief en op deze oriëntatie zijn de Nederlandse richtlijnen voor
eerstelijns professionals gestoeld.

Vanuit het fysieke perspectief wordt stress beschouwd als ‘neurofysiologische

reacties van het stresssysteem op een trigger’. Onderwerp van onderzoek in dit veld
is veelal welke neuro-chemische processen bij stress zijn betrokken en hoe stress
de gezondheid zowel kan bevorderen als kan ondermijnen. Hersenwetenschappers,
neuro-endocrinologen en immunologen benaderen stress vanuit dit perspectief. Het
mag uit vele onderzoeken inmiddels duidelijk zijn. Er is door burn-out sprake van een
gehele ontregeling van het lichaam 23: In de hypofyse, in de bijnier, in de schildklier,
in de pijnappelklier, in het immuunsysteem, in het autonoom zenuwstelsel en in het
centraal zenuwstelsel. Ook de Radboud Universiteit geeft in 2018 aan dat burn-out
“meer is dan een mentale kwestie”. De burn-out is ook fysiek in de hersenen aan te
wijzen 24.
Psycholoog Marsman bewijst in onderzoek dat moeilijkheden (in de jeugd) ook
daadwerkelijk in het lijf kunnen zitten en op het niveau van spierspanning gemeten
kunnen worden 25.
Als de psychofysiologische uitgangswaarden langere tijd niet worden bereikt, zullen de
homeostatische setpoints verschuiven ten opzichte van het uitgangsniveau, waardoor de
aanpassingen moeilijker worden en het roofbouwproces zichzelf versterkt.
Disbalans
Er ontstaat een zichzelf versterkend proces, dat zich middels roofbouwgedrag en
nieuwe homeostatische setpoints steeds dieper in de psychofysiologische lichaams-
systemen wortelt. Zo ontstaat een psychofysiologische disbalans die zich niet
meer spontaan herstelt. Binnen het stresssysteem kunnen veranderingen ontstaan,
bijvoorbeeld in de gevoeligheid van receptoren op cellen, in de afgifte van neuro-
hormonen (zoals noradrenaline, serotonine, cortisol) of in de afgifte van inflammatoire
cytokines, waardoor ook het immuunsysteem kan veranderen.

Vinkers, Psychiater en klinisch hoogleraar stress en veerkracht stelt: “Stress is blind
voor het onderscheid tussen lichaam en geest” 26.
Anders functioneren
Daarbij is bekend dat verbindingen tussen zenuwcellen in bepaalde delen van het
brein kunnen toe- of afnemen, met name in de amygdala (toename), de prefrontale
cortex en de hippocampus (afname). Door deze veranderingen gaan delen van ons
brein en lichaam anders functioneren. We ervaren stress gerelateerde klachten en
disfuncties.

12 13
Klachten
Op mentaal niveau ontstaat een sombere stemming, verminderde aandacht,
geheugenproblemen en een toename van angst en prikkelgevoeligheid. Men voelt
zich vermoeid, zowel mentaal als fysiek. In het lichaam kan de pijngevoeligheid
toenemen, evenals laaggradige ontstekingen, aderverkalking, bloeddruk, buikvet,
enz. De psychofysiologische verstoringen en klachten lijken (grotendeels) omkeer-
baar, maar naarmate het proces voortschrijdt duurt het langer en wordt het steeds
moeilijker.
Meten
Recent is ook de Universiteit van Leuven gekomen met een nieuwe definitie van
burn-out en een instrument om burn-out te meten. Zij publiceren de Burnout
Assessment Tool (BAT). Naast uitputting en mentale distantie kwamen ook
emotionele- en cognitieve ontregeling naar voren als belangrijke elementen die
onlosmakelijk met burn-out verbonden zijn.
Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) geeft over deze tool aan: Het best
beschikbare instrument om burn-outklachten te meten is de Burnout Assessment Tool
(BAT) uit 2019. De BAT is het resultaat van drie jaar wetenschappelijke onderzoek en
beschikt over gevalideerde grenswaarden om burn-outklachten te meten.
Figuur 3: De conceptualisatie van burn-out in de BAT
Het ziektebeeld van burn-out
Er zijn verschillende fasen te onderscheiden voordat iemand uiteindelijk een burn-out
heeft. Deze gaan van uitgerust naar vermoeid, overbelast, overspannen en uiteindelijk
een burn-out. De werkgroep burn-out van het NIP heeft een model ontwikkeld om
deze fasen en de relevante kantelpunten helder in kaart te brengen. Door gebrek aan
psycho-educatie glijden werkenden vaak ongemerkt van de ene fase in de andere 28.
Stress Respons
Aangezien de mens eigenlijk nog een stress respons systeem heeft vanuit de tijd dat
het leven zich nog onder water afspeelde en de aarde nog niet bewoond was, is het
ook niet verwonderlijk dat de prikkels die de hele dag van alle kanten op ons afkomen
nauwelijks adequaat verwerkt kunnen worden 29.
Gradaties
Het mag ook bijna logisch zijn, dat de ontregeling een “caleidoscopisch” beeld geeft
aan klachten. In de kern wordt burn-out gekenmerkt door toenemende klachten met
betrekking tot het lichamelijk en psychisch functioneren. Daarnaast zijn binnen
burn-out verschillende gradaties te onderscheiden, waardoor niet alle patiënten
over één kam te scheren zijn. De symptomen en klachten van een burn-out
verschillen per persoon en er is geen eenduidig ziekteverloop. Burn-out geeft een
veelheid aan klachten, onder andere 30:

• op fysiek gebied (bijv. snel moe, slecht slapen, pijnlijke en gespannen spieren,
tintelingen, duizeligheid, hartkloppingen, oorsuizen, hyperventilatie, zweten,
Kernsymptomen Secundaiare symptomen
darmproblemen)

• op emotioneel gebied (bijv. prikkelbaarheid, snel in tranen uitbarsten,

• Psychische
• Uitputting incompetent voelen, depressie- en angstklachten)
spanningsklachten

• Emotionele • op mentaal gebied (bijv. concentratie- en geheugenproblemen, verward,

ontregeling • Psychosomatische
Mentale piekeren, problemen met plannen)
klachten
distantie

• Cognitieve
• Depressieve • op gedragsgebied (bijv. gehaast of ongeduldig gedrag, niet meer kunnen
ontregeling
gevoelens stoppen met werken, meer drinken, roken, snoepen)

Door de gehele ontregeling zijn er ook klachten op langere termijn zoals overgewicht,
risico op diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.

14 15
Knelpunten
Gezien het bovenstaande komen de volgende knelpunten bij behandeling van
burn-out naar voren:

• De behandeling richt zich enkel op de psychische component, dit terwijl de

patiënt op meerdere gebieden ontregeld is.

• Vele hulpverleners storten zich op burn-out behandeling en coaching, zonder

diepgaande kennis, samenhang en samenwerking.

• De NHG richtlijn voor behandeling beperkt zich tot huisarts en GGZ, en strekt
zich uit over 12 weken. Er zijn bovendien veel verschillende richtlijnen bij de
verschillende beroepsverenigingen, een aantal zijn verouderd en niet op el-
kaar afgestemd.

• Bij uitval wordt wettelijk gestuurd op het zo snel mogelijk weer aan het werk
gaan van de werknemer, terwijl de werknemer met burn-out klachten hier
niet altijd bij gebaat is.

• Burn-out lijkt een ongrijpbare aandoening, welke moeilijk is te duiden voor de

patiënten en omgeving.

• We weten nog veel niet. Wat gaat er precies mis, welke samenhang en
effecten heeft dat.

• Het aantal gevallen van burn-out blijft jaar op jaar hoog.

Aantallen gevallen
van burn-out blijft
hoog
16

Conclusies en aanbevelingen
Zoals uit deze paper blijkt, is burn-out een groot probleem voor de BV Nederland,
zowel in economische zin maar zeker ook in levenskwaliteit voor de betrokken
patiënten.
Het huidige behandelprotocol is behoorlijk eendimensionaal. De aandoening wordt
benaderd als een psychische kwaal. De huisarts, bedrijfsarts en eventueel de GGZ
vormen het behandelend team. Inmiddels weten we dat burn-out ook echt een
fysieke component in zich heeft. Op vele gebieden is het lichaam ontregeld. Dit geeft
een “caleidoscopisch beeld” aan klachten.
Vanuit hetgeen wij beschreven hebben in deze Whitepaper, doen we de onderstaande
aanbevelingen:
Integrale benadering van burn-out
Er is voldoende wetenschappelijk bewijs, dat een burn-out een breder perspectief
nodig heeft dan enkel het psychische. Er is sprake van een gehele ontregeling van
het lichaam dus ook fysiek. Het is dan ook logisch dat een behandeling een bredere
blik krijgt. Wij pleiten in deze paper voor een meer holistische kijk op de effecten van
stress en daarmee maken we de opstap naar een meer multidisciplinaire behandeling
van de patiënten.
Multidisciplinaire behandeling
Grote chronische ziektebeelden zoals Diabetes Mellitus type II, COPD en CVRM
worden de laatste 10 jaar in Nederland al multidisciplinair aangevlogen, met een
behandelteam en afgestemde werkwijzen. Dit geldt ook voor aandoeningen die
wat meer “ongrijpbaar’’ zijn, zoals fibromyalgie en long-covid. Ook daar gelden
multidisciplinaire revalidatie programma’s, wat leidt tot een verbetering van de
kwaliteit van leven voor deze patiënten.
Wat let ons, om dat ook voor burn-out patiënten in te regelen? Het gaat om een
grote groep in onze samenleving en het is zo jammer als steeds het wiel opnieuw
uitgevonden moet worden. Vanuit de gedachte: de juiste zorg op de juiste plek,
is het onbegrijpelijk dat burn-out patiënten zelf maar hun weg moeten vinden.
Het kan al voldoende zijn om als huisartsenpraktijk een goede sociale kaart te
hebben, om doelgericht te kunnen verwijzen naar experts voor burn-out herstel.
Uiteraard zijn er grote verschillen tussen patiënten dus daar zal altijd rekening mee
gehouden moeten worden. Denk hierbij aan voorgeschiedenis, persoonlijkheids-
structuur, coping stijl, omgeving, sociale status en arbeidsomstandigheden.
18
Hieronder volgen een aantal suggesties voor behandeling.
Fysiek
Het doel van deze activiteiten is opladen en vitaliteit herstellen 31.
Dat kan via:
• rusten, slapen, ritme in de dag
• activiteiten doen die je leuk vindt 32
• beweging (wandelen, zwemmen, yoga)
• gezonde voeding 33 en supplementen
• mindfulness, mediteren, ademhaling, schrijven, cesartherapie
• verdiepende behandeling door osteopathie en/of acupunctuur 34
• zo nodig conditie verder opbouwen met een gespecialiseerde ergotherapeut
of fysiotherapeut
Emotioneel
Het doel is (leren) voelen en verwerken, helpend hierbij kunnen zijn:
• Emotietherapie
• EMDR 35/ EFT 36
• Haptotherapie bij burn-out 37
• Creatieve therapie
Door een betere lichaamsbewustwording is het ook makkelijker om de eigen
grenzen te herkennen en dicht bij jezelf te blijven. Vanuit het hart leren voelen is
echt iets nieuws voor veel burn-out patiënten omdat zij veelal erg rationeel hebben
geleefd en op dit gedrag zijn vastgelopen. Het moge duidelijk zijn, dat dit ‘leren
voelen’ een belangrijke bijdrage aan duurzame verbetering geeft, al is het soms een
intensief en langdurig proces.
Mentaal
Het doel is negatieve gedachtepatronen doorzien (een andere mindset) én zingeving.
Het is absoluut aan te raden om inzicht te krijgen in persoonlijke gedachtenpatronen,
anders te leren denken en handelen, immers niet alles wat we denken is waar. Ook dit
proces is soms niet eenvoudig en kan langere tijd vergen, aangezien het jaren goed is
gedaan op de manier zoals men eerder (over)leefde.
Mogelijke therapieën zijn:
• Psycholoog of POH GGZ met ervaring op het gebied van burn-out
o Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
o Cognitieve gedragstherapie (CGT)
• Doorbraak coaching om (oude) belemmerende patronen om te buigen
• Later in het proces kan eventueel gewerkt worden met een re-integratie
specialist en terugval preventie.
Tot slot zal ook de tijd werk (mogen) doen. Een mens heeft zelf veel herstelvermogen
in zich.
19
Protocollen verbreden en uitlijnen tussen disciplines
Aan de basis van de behandeling ligt de richtlijn ten grondslag. Het is daarom heel
belangrijk dat juist daar ook een vernieuwing in wordt doorgevoerd. Ons inziens sluit
de NHG en NVAB richtlijn niet aan op het “onderliggend lijden” van de hele persoon
en het uiteindelijke complexe (ziekte)beeld dat is ontstaan. Hier is naar ons gevoel
nog een wereld te winnen. Zoals we eerder betoogden zou er breder gekeken moeten
worden naar het ziektebeeld en de behandeling met een afstemming tussen
disciplines. De (verouderde) richtlijnen kunnen opgeschoond worden en op elkaar
aangesloten.

Richtlijnen
Ook zou het goed zijn een langere termijn op te nemen voor het doorlopen van
herstel fasen. In de NHG richtlijn wordt gesproken over weken terwijl we hebben
vastgesteld dat het herstel ook jaren kan duren. Opvallend is dat diverse aanpalende
beroepsverenigingen zoals ergotherapeuten, haptotherapeuten en bijvoorbeeld
(psychosomatische) fysiotherapeuten ook weer eigen richtlijnen of informatie over
burn-out hanteren, idealiter zouden deze ook verwijzen naar de eerder aangegeven
richtlijnen van NHG en NVAB.

Uiteraard moet een richtlijn altijd de onderlegger zijn voor maatwerk

behandeling. Psycholoog arbeid en organisatie Boluijt geeft over het
volgen van de richtlijnen het volgende aan 38:

‘In allerlei herstel- en re-integratieprotocollen staat dat het contact met de werkvloer
vooral niet verloren mag gaan. Deze theorie wordt vaak botweg op elke casus gekopieerd
zonder te kijken naar de uniciteit van de werknemer in relatie tot de uniciteit van diens
psychische klachten. Ook kennis van de richtlijn Overspanning en burn-out (Verschuren
et al., 2011) kan leiden tot een verkeerde aanpak van het probleem, doordat de richtlijn
geen onderscheid maakt tussen (lichte) stressklachten en overspanning of burn-out….

Het zijn niet de lijntrekkers die uitvallen vanwege een burn-out. Het zijn juist vaak
loyale, plichtsgetrouwe en over verantwoordelijke medewerkers die de kwaliteit van hun
werk en de persoonlijke binding hoog in het vaandel hebben staan. Die tegen grenzen

Vroeg signaleren
van zichzelf zijn opgelopen en over het randje gekukeld, juist doordat zij altijd hebben
afgestemd op omgevingseisen en minder goed naar zichzelf hebben omgezien. Ze zijn
vaak van zichzelf en hun sociale omgeving vervreemd geraakt en hebben nergens meer
energie voor over. Ze zijn helemaal op. Deze mensen kun je bij burn-out niet opleggen
contact te houden met het werk, want hun emotionele veerkracht is stuk. Maar zodra zij
hun emotionele en psychische draagkracht hervinden, zullen zij uit zichzelf de weg naar de
om erger te
werkvloer weer zoeken.’
voorkomen

20
Onderzoek, diagnostiek en communicatie
Ondanks de vele onderzoeken rondom burn-out weten we eigenlijk nog maar heel
weinig. Hoe zit het bijvoorbeeld precies met de emoties en trauma’s die zich op
celniveau vastzetten? Of de brein-darm connectie die momenteel veel aandacht
krijgt? Ook long-covid en Me/CVS zijn ziektebeelden die overeenkomsten vertonen in
symptomen. Liggen daar wellicht inzichten die van toepassing zijn op burn-out? Meer
gericht onderzoek naar “wat loopt er mis” bij burn-out is dan ook aan te bevelen.
Passende diagnostiek
Parallel hieraan kan het ontwikkelen van passende diagnostiek plaatsvinden.
Logischerwijs zou er op de belangrijkste “aangetaste” gebieden een test zijn, zodat
er in de behandeling maatwerk geleverd wordt. De onderzoeksvraag die zich aandient
luidt dan ook: ‘Welke meetinstrumenten worden aanbevolen bij het diagnosticeren,
monitoren en evalueren van een behandeling van patiënten?’ Een bijkomend voordeel
van een juiste diagnostiek is dat de ziekte hiermee wat meer tastbaar wordt
gemaakt. Dit maakt het voor de patiënt, maar ook voor de mensen om de patiënt
heen, makkelijker om goed met de ziekte om te gaan.
Kennis bundelen
Naast wetenschappelijke kennis voor een nog betere behandeling en diagnostiek, is
ook kennis binnen de maatschappij van belang. Momenteel wordt de kennis veelal
gesnipperd aangeboden onder andere op de sites van thuisarts, wijzijnmind, Trimbos
mentaal vitaal en Psyned. Daarnaast zijn er talloze (commerciële) bedrijven die
informatie publiceren. Het zou goed zijn de kennis wat meer te bundelen. Een
onafhankelijk patiënten platform of patiënten vereniging kan hierin een rol spelen.
Last but niet least: preventie is een taak van ons allemaal
Als we meer kennis hebben, dan is signaleren ook eenvoudiger. Burn-out is niet enkel
een persoonlijk probleem. Het is ook een probleem van de organisatie en de maat-
schappij. Wij zijn als mens niet opgewassen tegen de vele (kunstmatige) prikkels in
de huidige tijd. Pak je de organisatie en maatschappij niet aan, dan blijven werken-
den uitvallen. De eerste werkende die uitvalt in de organisatie is eigenlijk de meest
loyale en hardwerkende in de organisatie, de vroegere kanarie in de kolenmijn. Wat
let ons om iets meer rust en afstand te nemen van de prestatie gedreven consumptie
maatschappij? Iets meer aandacht te geven aan welzijn van de mens en een duurzame
omgeving.
Kantelpunt
Gun elkaar ruimte en geef betere voorlichting zodat signalen van stress en over-
spannenheid, het begin stadium van burn-out, beter en sneller opgepikt worden via
het zgn. vroeg signaleren. Dan hoeft het zo ver niet te komen dat mensen over de
kantelpunten gaan. Want eenmaal over dit kantelpunt is het herstel bewezen vele
22
malen langer in tijd. Het is vervelend om te zeggen, maar mensen kennen veelal hun
grenzen niet en pikken de signalen van het lijf niet altijd op, het is immers altijd goed
gegaan zoals ze het deden. Anderen om hen heen kunnen wél alert zijn.
Vooruit
Daarbij is het goed om wat nuancering toe te voegen. Want stress is normaal en
wenselijk als we gerichte actie willen ondernemen. We hebben immers allemaal een
innerlijke drang om ons te ontwikkelen; om vooruit te gaan. Naast bewegen en
ademen, dien je voor een goed gebruik van je ervaren stress, ook nog eens herstel
of rust in te bouwen. Op deze manier kun je stress inzetten als een kompas, dat je
toont waar je jezelf kan verbeteren. Dus stress is geen teken van zwakte maar van
groei. Stress is geen reden tot schaamte, het is een teken van actie.
Kansen
Tot slot, willen we een persoonlijke noot toevoegen want ook al is burn-out een harde
leerschool, het biedt ook kansen. Een bekend fenomeen is het feit dat mensen sterker
(kunnen) worden door ellende. Niet zelden worden andere keuzes gemaakt na een
periode van pijn. Keuzes die beter passen bij de persoon die je nu bent. Burn-out is
dan een uitnodiging tot een nieuwe manier van leven en werken. Een mogelijkheid
om het anders te gaan doen en meer vanuit moeiteloos en innerlijke verbinding te
mogen gaan leven en werken.
Burn Out Poli
Herenstraat 55a
2271 CB Voorburg
info@burnoutpoli.com
www.burnoutpoli.com
Linkedin:
https://bit.ly/39hKVHR
23
Geraadpleegde literatuur
1 Wijzijnmind. Persoonskenmerken voor het krijgen van burn-out

https://wijzijnmind.nl/psychische-klachten/psychipedia/burn-out/oorzaken-burnout

2 TNO. Factsheet werkstress 2021

https://www.monitorarbeid.tno.nl/nl-nl/publicaties/factsheet-week-van-de-werkstress-2021/

3 NVAB. Feiten en cijfers

https://nvab-online.nl/overspanning-en-burn-out

4 Schaufeli, W. De psycholoog, 2018

https://www.wilmarschaufeli.nl/publications/Schaufeli/499.pdf

5 van Dam, A. A clinical perspective on burnout:

diagnosis, classification, and treatment of clinical burnout, European Journal of Work and
Organizational Psychology. Tranzo Scientific Center for Care and Welfare, Tilburg School of Social and
Behavioral Sciences, Tilburg University, Tilburg, The Netherlands;
Department Research and Innovation, GGZ WNB Mental Health Institute, Research and Innovation,
Halsteren, The Netherlands, 2021.

6 TNO. Integrale aanpak om werkstress terug te dringen

https://www.monitorarbeid.tno.nl/nl-nl/publicaties/werkstress-terugdringen-met-een-integrale-aanpak-op-maat/

7 Wellbeing community

https://www.zilverenkruis.nl/zakelijk/gezond-ondernemen/wellbeing-community

8 SER. Grip op burn-out klachten

https://www.ser.nl/nl/actueel/Nieuws/grip-op-burn-outklachten

9 Voortgang psychosociale arbeidsbelasting. November 2021

https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2021Z20317&did=2021D43454

10 Aelbrecht P. Homo Energeticus. Manteau/standaard uitgeverij, Antwerpen, 2020

11 Nederlands centrum voor Beroepsziekten. Achtergronddocument bij registratierichtlijn

overspanning/burnout als beroepsziekte 2019

https://www.beroepsziekten.nl/datafiles/achtergronddocuments/achtergronddocument-e002.pdf

25
12 NHG. Standaard overspanning en Burn-out, 2018 https://www.ru.nl/nieuws-agenda/vm/2018/mei/burn-out-mentale-kwestie/
https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/overspanning-en-burn-out#volledige-tekst-burn-out
25 Marsman, A. Proefschrift Beyond dis-ease and dis-order, november 2021

https://www.ntvp.nl/herstel-is-niet-de-afwezigheid-van-klachten-of-ongezond-gedrag-maar-kunnen-le-
13 NHG. Fasen-taken model, 2018 ven-met-liefde-en-met-liefde-leven-interview-met-anne-marsman/
https://richtlijnen.nhg.org/lacunes/fasen-taken-model 26 Vinkers, C. Oratie over de grenzen van stress, april 2022

https://www.linkedin.com/posts/christiaan-vinkers-882a372b_oratie-over-de-grenzen-van-stress-
14 NVAB. Richtlijn psychische problemen, 2019 op-14-activity-6922067950044626944-SjGT/?utm_source=linkedin_share&utm_medium=member_
https://nvab-online.nl/richtlijnen/richtlijnen%2 desktop_web

15 NVAB. Themapagina: overspanning en burn-out 27 Schaufeli W, H. de Witte, S. Desart, BAT handleiding, juli 2020

https://nvab-online.nl/overspanning-en-burn-out https://burnoutassessmenttool.be/wp-content/uploads/2020/08/Handleiding-BAT-versie-2.0.pdf

16 NVAB, NHG, LVE. Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns 28 NIP. White paper burn-out, 2020

professionals, 2011 https://www.psynip.nl/wp-content/uploads/2020/06/NIP_whitepaper_BurnOut_oktober2020.pdf

https://nvab-online.nl/richtlijnen/richtlijnen%20NVAB/richtlijn-overspanning-en-burnout
29 Hoogendijk, W. en W. de Rek. Van Big bang tot burn-out. Balans. Amsterdam, 2017
17 Energy Envelope Theory

https://me-pedia.org/wiki/Energy_Envelope_Theory 30 NVAB. Achtergrond document bij de richtlijn psychische problemen, 2019

https://nvab-online.nl/sites/default/files/Adoc%20psych%20prob%202020.pdf
18 NIP.

https://www.psynip.nl/actueel/themas/thema/toolbox-werk-en-psychische-klachten/richtlijnen-ge- 31 Hogeweg L. De belofte van burn-out, 2018

richt-op-werk-en-arbeidsparticipatie/
32 Karsten, C. Uit je burn-out. Kosmos uitgevers. Utrecht, 2017
19 Wikipedia. Historie burn-out

https://nl.wikipedia.org/wiki/Burn-out 33 Weijer, T. de . Eet je beter. Kosmos uitgevers. Utrecht, 2019

20 Schaufeli W, H. de Witte, S. Desart, BAT handleiding, juli 2020 34 AMC en Coronel instituut. Update van de kennis over overspanning en burn-out. 2015.

https://burnoutassessmenttool.be/wp-content/uploads/2020/08/Handleiding-BAT-versie-2.0.pdf https://www.uwv.nl/overuwv/Images/update-kennis-overspanning.pdf

21 Schaufeli, W. De psycholoog, 2018 35 Kolk, B. van der. Trauma sporen. Uitgeverij Mens! Eeserveen, 2019

https://www.wilmarschaufeli.nl/publications/Schaufeli/499.pdf
36 Stichting EFT
22 Hamming, C. CSR Centrum, oktober 2020 https://www.stichting-eft.nl/over-eft
https://www.csrcentrum.nl/whitepaper-een-nieuwe-kijk-op-stress/
37 Lindeboom M et al. Hapototherapie bij burn-out. Drukwerkstudio.nl. Woerden, 2012
23 Capel, P. Het emotionele DNA. K.pl Education, 2017
38 NIP. 2019
24 Radboud Universiteit. Burn-out is meer dan een mentale kwestie https://www.psynip.nl/secties/arbeid-organisatie/nieuwsbrief-ao-items/ao-items-mei-2019/

26 27
fck-het-protocol-inadequate-begeleiding-bij-burn-out/

39 NIP. White paper burn-out, 2020.

https://www.psychopraktisch.nl/wp-content/uploads/Whitepaper_Burn-Out_NIP_AO-psycholoog_2020.pdf

40 Hoof, E. van

https://www.brainwash.nl/bijdrage/we-zien-stress-als-iets-negatiefs-ten-onrechte

41 Jongkind, A en G. Vonk. Post Traumatische groei. S2uitgevers. Baarn, 2020

Over Burn Out Poli Nederland
Burn Out Poli beziet de mens als een combinatie van mentale, emotionele- en
42 Lannoey, M. Nooit meer de oude. Uitgeverij AnkhHermes. Utrecht, 2020
lichamelijke processen, die continu interacteren met elkaar.

Burn Out Poli is in 2008 opgericht en werkt momenteel vanuit vier vestigingen in
het land, waar burn-out multidisciplinair wordt behandeld.
Burn Out Poli huist een kenniscentrum en de HBO-geaccrediteerde Unlimited
Academy, waar professionals worden opgeleid om burn-out te herkennen,
begeleiden en behandelen.

Burn Out Poli heeft een landelijk netwerk van >70 gecertificeerde coaches in
Nederland en België.

Voor bedrijven en organisaties verzorgen wij workshops, trainingen en lezingen.

Onze consultants van Unlimited Human Strategies adviseren bedrijven om werkdruk
te verminderen en werkgeluk te bevorderen.

Burn Out Poli

Herenstraat 55a
2271 CB Voorburg

info@Burnoutpoli.com
www.burnoutpoli.com

Linkedin:
https://bit.ly/39hKVHR

28 29