5 DH-theo-huong

Đạo hàm theo hướng Gradient Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng Công thức Taylor
§5. ĐẠO HÀM THEO HƯỚNG. GRADIENT
Trịnh Thị Trang Chương 1. Phép tính vi phân hàm nhiều biến Hà Nội - 2024 1 / 13
Nội dung
1 Đạo hàm theo hướng
2 Gradient
3 Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng
4 Công thức Taylor
1. Đạo hàm theo hướng
Cho hàm số u(x, y , z) xác định trên miền D ⊂ R3 , M0 (x0 , y0 , z0 ) ∈ D, một

→
− →
−
hướng được đặc trưng bởi vectơ l có vectơ đơn vị l0 (cos α, cosβ, cos γ)
→−
(cos α, cosβ, cos γ được gọi là các cosin chỉ hướng của l ).
−−−→ →
−
Lấy M ∈ D sao cho M0 M = ρ. l0 (ρ
−−−→
là độ dài đại số của vectơ M0 M). Đạo
→
−
hàm của hàm u theo hướng l tại M0
được ký hiệu và định nghĩa như sau:
∂u u(M) − u(M0 )
− (M0 ) = ρ→0
→ lim
ρ
.
∂l
Chú ý:
→
−
1 Đạo hàm của u theo hướng l biểu thị tốc độ biến thiên của hàm u
→−
theo hướng l .
Chú ý:
→
−
1 Đạo hàm của u theo hướng l biểu thị tốc độ biến thiên của hàm u
→
−
theo hướng l .
→
−
2 Nếu ~l có hướng của trục Ox thì i (1, 0, 0) vectơ đơn vị của nó. Giả
sử M0 (x0 , y0 , z0 ), M(x0 + ρ, y0 , z0 ), khi đó
∂u u(x0 + ρ, y0 , z0 ) − u(x0 , y0 , z0 ) ∂u
− (M0 ) = ρ→0
→ lim
ρ
=
∂x
(M0 ).
∂l
∂u ∂u
Tương tự, các đạo hàm riêng , cũng là các đạo hàm của hàm u
∂y ∂z
theo hướng của trục Oy , Oz.
→− →−
1 Nếu l = (a, b, c) thì các cosin chỉ hướng của l là:
→
− −→ a
cos α = cos( l , Ox) = √
+ b2 + c 2 a2
→
− −→ b
cos β = cos( l , Oy ) = √
a + b2 + c 2
2
→
− − → c
cos γ = cos( l , Oz) = √
a + b2 + c 2
2
Định lý
Nếu hàm u = u(x, y , z) khả vi tại M0 (x0 , y0 , z0 ) thì nó có đạo hàm theo
→−
mọi hướng l tại M0 và
∂u ∂u ∂u ∂u
− (M0 ) = ∂x (M0 ). cos α + ∂y (M0 ). cos β + ∂z (M0 ). cos γ
→
∂l
→
−
trong đó cos α, cos β, cos γ là các cosin chỉ hướng của l .
Ví dụ. Tính đạo hàm theo hướng của các hàm sau:
→
−
1. u = x 2 y + xy 3 tại M(1, 2) theo hướng l = (1, −1).
→− −−→
2. u = x 2 + xyz + z 3 tại M(0, 1, 1) theo hướng l = OM.
Ví dụ. Tính đạo hàm theo hướng của các hàm sau:
→
−
1. u = x 2 y + xy 3 tại M(1, 2) theo hướng l = (1, −1).
→
− −−→
2. u = x 2 + xyz + z 3 tại M(0, 1, 1) theo hướng l = OM.
→
− p √
Giải: 1. Ta có: | l | = 12 + (−1)2 = 2
1 1
cos α = √ , cos β = − √
2 2
∂u 3 ∂u
= 2xy + y ⇒ (1, 2) = 12
∂x ∂x
∂u ∂u
= x 2 + 3xy 2 ⇒ (1, 2) = 13
∂y ∂y
∂u ∂u ∂u
− (1, 2) = ∂x (1, 2). cos α + ∂y (1, 2). cos β
→
∂l √

1 1 2
= 12. √ + 13. − √ =−
2 2 2

→
− −−→ →
− √
2. Ta có: l = OM = (0, 1, 1), | l | = 2
1 1
cos α = 0, cos β = √ , cos γ = √
2 2
∂u ∂u
= 2x + yz ⇒ (0, 1, 1) = 1
∂x ∂x
∂u ∂u
= xz ⇒ (0, 1, 1) = 0
∂y ∂y
∂u ∂u
= xy + 3z 2 ⇒ (0, 1, 1) = 3
∂z ∂z
∂u ∂u ∂u ∂u
− (0, 1, 1) = ∂x (0, 1, 1). cos α + ∂y (0, 1, 1). cos β + ∂z (0, 1, 1). cos γ
→
∂l
1 1 3
= 1.0 + 0. √ + 3. √ = √
2 2 2
2. Gradient
Định nghĩa gradient

Cho hàm u(x, y , z) có các đạo hàm riêng tại M0 (x0 , y0 , z0 ). Ta gọi
gradient của u tại M0 là véctơ

∂u ∂u ∂u
(M0 ), (M0 ), (M0 )
∂x ∂y ∂z
−−→
và được ký hiệu là gradu(M0 ).
2. Gradient
Định nghĩa gradient

Cho hàm u(x, y , z) có các đạo hàm riêng tại M0 (x0 , y0 , z0 ). Ta gọi
gradient của u tại M0 là véctơ

∂u ∂u ∂u
(M0 ), (M0 ), (M0 )
∂x ∂y ∂z
−−→
và được ký hiệu là gradu(M0 ).
→
− →− → −
Nếu gọi i , j , k là các vectơ đơn vị của các trục Ox, Oy , Oz thì
−−→ ∂u →
− ∂u →
− ∂u →
−
gradu(M0 ) = (M0 ) i + (M0 ) j + (M0 ) k .
∂x ∂y ∂z
3. Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng
Định lý
Nếu hàm u = u(x, y , z) khả vi tại M0 (x0 , y0 , z0 ) thì tại đó ta có
∂u −−→ →
− −−→
− (M0 ) = ch−
→ → gradu(M0 ) = l0 .gradu(M0 ).
l
∂l
→
− →
−
l0 là vectơ đơn vị của l .
Từ công thức:
∂u −−→ →
− −−→ →
− −−→ →
−
− (M0 ) = gradu(M0 ). l0 = |gradu(M0 )|.| l0 |. cos(gradu(M0 ), l0 )
→
∂l
−−→ −−→ →
−
= |gradu(M0 )|. cos(gradu(M0 ), l0 )
∂u −−→ →−
Suy ra: − (M0 ) đạt giá trị lớn nhất bằng |gradu(M0 )| nếu l cùng
→
∂ l −−→
phương với gradu(M0 ).
Từ đó rút ra ý nghĩa của gradient như sau: Gradient tại M0 cho ta biết
phương mà dọc theo phương ấy tốc độ biến thiên của hàm u tại M0 có giá
trị tuyệt đối cực đại. Cụ thể:
→
− −−→
u tăng nhanh nhất tại M0 nếu l cùng hướng với gradu.
→
− −−→
u giảm nhanh nhất tại M0 nếu l ngược hướng với gradu.
→
−
Ví dụ. Cho u = x 3 + 3x 2 y + z 3 , M0 (1, 2, −1), l = (2, −1, 2).
−−→ ∂u
Tính gradu(M0 ) và → − (M0 ).
∂l
→
−
Ví dụ. Cho u = x 3 + 3x 2 y + z 3 , M0 (1, 2, −1), l = (2, −1, 2).
−−→ ∂u
∂l
Giải. Ta có: ux0 = 3x 2 + 6xy , uy0 = 3x 2 , uz0 = 3z 2 .
⇒ ux0 (M0 ) = 15, uy0 (M0 ) = 3, uz0 (M0 ) = 3.
−−→
⇒ gradu(M0 ) = (15, 3, 3)
→
−
Ví dụ. Cho u = x 3 + 3x 2 y + z 3 , M0 (1, 2, −1), l = (2, −1, 2).
−−→ ∂u
∂l
Giải. Ta có: ux0 = 3x 2 + 6xy , uy0 = 3x 2 , uz0 = 3z 2 .
⇒ ux0 (M0 ) = 15, uy0 (M0 ) = 3, uz0 (M0 ) = 3.
−−→
⇒ gradu(M0 ) = (15, 3, 3)
→
− p →
− 2 −1 2
| l | = 22 + (−1)2 + 22 = 3 ⇒ l0 = , , .
3 3 3
∂u →
− −−→ 2 1 2
− (M0 ) = l0 .gradu(M0 ) = 3 .15 − 3 .3 + 3 .3 = 11.
→
∂l
4. Công thức Taylor

5 DH-theo-huong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

5 DH-theo-huong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

5 DH-theo-huong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Đạo hàm theo hướng Gradient Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng Công thức Taylor

§5. ĐẠO HÀM THEO HƯỚNG. GRADIENT

1 Đạo hàm theo hướng

3 Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng

4 Công thức Taylor

1. Đạo hàm theo hướng

Cho hàm số u(x, y , z) xác định trên miền D ⊂ R3 , M0 (x0 , y0 , z0 ) ∈ D, một

1. Đạo hàm theo hướng

1. Đạo hàm theo hướng

1. Đạo hàm theo hướng

1. Đạo hàm theo hướng

1. Đạo hàm theo hướng

1. Đạo hàm theo hướng

1. Đạo hàm theo hướng

Định nghĩa gradient

Định nghĩa gradient

3. Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng

3. Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng

3. Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng

3. Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng

3. Liên hệ giữa gradient và đạo hàm theo hướng

4. Công thức Taylor

You might also like