Վ.

Բրյ սովի անվան պետական համալսարան

ՌԵՖԵՐԱՏ
ԼԵԶՎԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳԱՅԻՆ ԲՆ ՅԹԸ ԵՎ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐԻ
ՏԵՍՈԻԹՅ ՆԸ

ՖԱԿ ԼՏԵՏ՝ ԼՄ /մասն. մանկավարժ թյ ն/

Կ ՐՍ՝ 2-րդ /հեռակա/
Խ ՄԲ՝ 1-ին
ԱՌԱՐԿԱ՝ Լեզվաբան թյան ներած թյ ն
ՍԱՆՈՂ՝ Մկրտչյան Մերի
ԴԱՍԱԽՈՍ՝ Բան. գիտ. թեկնած , դոցենտ Հրաչիկ Հակոբջանյան

1
ՈՒ
ՈՒ
ՈՒ
ՈՒ
ու
ՈՒ
ու
ո
ՈՒ
ու
ու
ու
ու
Երևան 2024

2
 Բովանդակ թյ ն

Ներած թյ ն............................................................................................................................3

Լեզվի համակարգային բն յթը..............................................................................................4

Լեզվի հի ական

մակարդակները........................................................................................7

Եզրակաց թյ ն.......................................................................................................................11

Օգտագործված

գրական թյ ն............................................................................................12

3
ու
մն
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
 Ներած թյ ն

Լեզվաբան թյ նն այն գիտ թյ նն է, որի ս ասիր թյան առարկան

լեզ ն է իր կառ ցվածքով, բովանդակ թյամբ։ Լեզվաբան թյան նպատակն է

լ սաբանել մարդկային լեզվի ծագման գործընթացը, գտնել լեզվի զարգացման

ներքին օրենքները, ց յց տալ նրա տեղն դերը հասարակական կյանք մ և

տալ այն սկզբ նքները, որոնցով պետք է առաջնորդվել յ րաքանչյ ր լեզվի

լեզվական երեև յթի հետազոտ թյան բնագավառ մ:

Լեզվական մակարդակների տարբերակման գաղափարը լեզվաբան թյան ջ

առաջացել է լեզվի համակարգային և հատկապես կառ ցվածքային բն յթի

վերաբերյալ արտահայտված տեսակետներին զ գընթաց և ղղակիորեն

ձևավորվել է լեզվի՝ որպես կառ ցվածքի մասին պատկերաց երի հիման

վրա։ Հատկապես 20-րդ դարի առաջին կեսին բավականին ծ են եղել

լեզվական մակարդակների մասին արտահայտված տեսակետնեռի

տարբեր թյ նները, ինչը թերևս բացատրվ մ է կող ց բ ն լեզվական

կառ ցվածքի բն յթի վերաբերյալ պատկերաց երի զգալի

տարբեր թյամբ, ընդ որ մ՝ նաև կառ ցվածքային լեզվաբան թյան երեք

ղղ թյ նների ներկայաց ցիչների հայացքներ մ, մյ ս կող ց՝ բ ն

«մակարդակ» տեր նի զգալիորեն տարբեր գործառական կիրառ թյ ններով։

Հավանաբար այդ հարց մ երկրորդական չէ այն հանգամանքը, որ

«մակարդակ» տեր նը լեզվաբան թյ նը փոխառել է այլ գիտ թյ ններից,

մասնավորապես՝ կենսաբան թյ նից։

Լեզվական մակարդակների հի ախնդրի շ րջ հետաքրքր թյ նը ծացել է

20-րդ դարի երկրորդ կեսերին և նչ օրս էլ շար նակ մ է ալ իբրև արդի

լեզվաբան թյան հի ական հարցերից կը։

4
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մի
մն
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մն
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
մե
ո
ու
ու
ու
ու
ու
մն
ու
ու
մ
ու
մն
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
մն
ու
ու
մե
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
մն
ու
ու
ու
մե
ու
ու
ու
ու
ու
մե
ո
Այժմ կներկայացնենք լեզվի համակարգային բն յթը և կ ս ասիրենք նրա

մակարդակների տես թյ նը։

5
ու
ու
ու
ու
ու
մն
 Լեզվի համակարգային բն յթը

Լեզ ն որպես համակարգ.

Լեզ ն նյ թական ավորների համակարգ է։ Չի կարելի այն պատկերացնել

առանց հնչյ նների, դրանց զանազան հաջորդական թյ ններով խմբերով

կազմվող բառերի, քերականական ձևերի, նախադաս թյ նների, որոնցով

ձևավորվ մ են մտքերըը և հաղորդվ մ։ Առանց լեզ չի կարող լինել

հաղորդակց թյ ն, առանց հաղորդակց թյան՝ հասարակ թյ ն, առանց

հասարակ թյան՝ մարդ։

Լեզ ն տասնյակ դարաշրջանների զարգացող արդյ նք է, որի ընթացք մ այն

ձևավորվ մ է,հարստացվ մ: Լեզ ն կապված է մարդ արտադրական

գործոնե թյան հետ, ինչպես նաև նրա գործ նե թյան բոլոր

բնագավառներ մ մարդկային ցանկացած այլ գործ նե թյան հետ:

Մենք որպես բազմ թյ ն դիտարկ մ ենք լեզվական ավորները. դրանց

ավորող հատկանիշը կլինի այն, որ դրանք բոլորն էլ լեզվի նյ թական

ավորներ են։ Հետևաբար լեզվական համակարգ հասկաց թյ նը նք

կսահմանենք որպես լեզվի նյ թական ավորների բազմ թյ ն։ 1

Բազմ թյ նները լին մ են կարգաբերված և չկարգաբերված։

Բազմ թյ նները կարգաբերված են, եթե եթե դրանք կազմող ավորները

բն թագրվ մ են մյանց հետ նեցած որոշակի հարաբեր թյ ններով,

դերով, ներքին կապերով փոխադարձ պայմանավորված թյամբ։ Առանց

այդպիսի կապերի, փոխադարձ հարաբեր թյան, սոսկ գ մարով կամ

1 Է. Աղայան - «Լեզվաբանության հիմունքներ», Երևան, 1987, էջ 20-29

6
մի
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մի
ու
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ո
ու
ու
մի
ու
ու
ո
մ
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ո
մե
ու
 ավոր մով ստեղծված հավաքական թյ նները չկարգաբերված

բազմ թյ ններն են։

Լեզվի կազմ թյ նը լոկ նյ թական ավորների գ մար չէ, այլ դրանց

կարգաբերված ամբողջ թյ ն։ Ա ն բառ, բառաձև, նախադաս թյ ն

որոշակի ավորների կապակց թյ ն ամբողջ թյ ն է որոշակի կանոնների

համաձայն։

Օրինակ վերցնենք հետևյալ բառերը. արև, իրիկ ն, մտնել, բորբ, մայր, էր։

Բառերի այս շարքը պարզապես իրար հետևից շարված բառերի

հաջորդական թյ ն է։ Նրանք կապակցված չեն իրար հետ, քերականական

հարաբեր թյ ններով չեն կապվ մ և խոսք չեն կազմ մ։ Սակայն ն յն

բառերը կարող են հանդես գալ հետևյալ ձևով.

Իրիկ ն էր, հրակար ր իրիկ ն։

Արևը, բորբ՝ մայր էր մտն մ արևմ տք մ։

Բառերի այս շարքով կազմվել են երկ նախադաս թյ ններ. այլ կերպ ասած,

լեզվի առանձին, մյանցից անկախ ավորներից կազմվել են երկեւ ավելի

ծ լեզվական ավորներ՝ նախադաս թյ ններ։ Այս նախադաս թյ նները

բն թագրվ մ են նրանով, որ բառերը դասավորված են որոշակի

շարադաս թյամբ և կապակցվել են քերականական ձևավոր մով։

Հնչյ նները բառեր կամ բառաձևեր են կազմ մ որոշակի

հաջորդական թյ ններով խմբերով. հայերեն մ աևր բառ չէ, իսկ արև բառ

է, և այլն։

7
մի
մե
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
մի
ու
ու
մի
ու
ու
մ
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
մե
մի
ու
ո
մի
մ
ու
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
 Լեզ ն իր նյ թական ավորներով ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ այդ ավորների

կարգաբերված, որոշակի օրինաչափ թյ ններով ասնական կարգի

ենթարկված ամբողջ թյ ն։ Այսպիսով, լեզ ն, որպես համակարգ, ավորների

կարգաբերված բազմ թյ ն է։

Բազմ թյ նները լին մ են նաև վերջավոր և անվերջ։ Վերջավոր են կոչվ մ այն

բազմ թյ նները, որոնց ջ ընդգրկված ավորները կարող են

սահմանափակվել որևէ թվով, իսկ անվերջները չեն կարող հաշվվել և

սահմանափակվել։

Բազմ թյ նները կարող են լինել նաև լի և դատարկ։ Դրանք լի են, եթե

պար նակ մ են որևէ ավոր, և դատարկ, եթե չ նեն ոչ ավոր։

Հարկավոր է նշել, որ այն կ ավորով ներկայացված բազմ թյ նը չի

կարելի դիտել որպես համակարգ։

Լեզ ն որպես ասնական համակարգ բն թագր թյ նը ամբողջացնել

համար համար անհրաժեշտ է ներկայացնել այդ համակարգի ևս կ

առանձնահատկ թյ ն։ Լեզվական համակարգը իր ջ ներառ մ է ոչ այն

համակարգեր, այլև հակահամակարգեր։ Գործածելով հակահամակարգ

տեր նը լեվզվի նկատմամբ՝ նք հասկան մ ենք այն բոլոր

ենթահամակարգերը, մանրահամակարգերը և առանձնակի իրող թյ նները,

որոնք հակաս մ կամ հակադրվ մ են լեզվի տվյալ փ լի համար կենս նակ,

առավել ընդհան ր ասնական բն յթ նեցող համակարգերին և այլն։

Այսպիսով եկանք այն եզրակաց թյանը, որ լեզ ն համակարգերի

հակահամակարգերի ամբողջ թյ ն է։

8
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ո
ու
մի
ու
ու
ու
մի
մի
մի
ու
մե
ու
մե
մե
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մե
ու
ու
մ
մի
մի
ու
ու
մե
ու
ո
մի
ու
ու
ու
մի
ու
ո
 Լեզվի հի ական մակարդակները

Լեզվական մակարդակների հի ախնդրի շ րջ հետաքրքր թյ նը ծացել է

անցյալ դարի երկրորդ կեսերին և նչ օրս էլ շար նակ մ է ալ իբրև արդի

լեզվաբան թյան հի ական հարցերից կը։ Այն դարձել է լեզվաբանական

ջազգային գիտաժողո երի քնն թյան նյ թ, հրապարակվել են բազմաթիվ

արժեքավոր ս ասիր թյ ններ, որոնց մ հարցը դիտարկվել է

լեզվաբանական այնպիսի հի արար ըմբռն երի հետ առնչ թյ նների

զ գահեռի ջ, ինչպիսիք են լեզվաբան թյան բաժինների հետ

համապատասխան թյան, մակարդակային առանձին ավորի, լեզվական

ավորի նշանային բն յթի, լեզվական և խոսքային, բովանդակ թյան և

արտահայտ թյան պլանների տարբերակման հարցադր երը։ Առանձին

դեպքեր մ «մակարդակ» տեր նին զ գահեռ գործածվել են «հարկաշարք» և

« խանիզմ» տեր նները, ինչն ավելին է, քան սոսկ տեր նային համարժեքի

գործած թյ նը։

9
մի
մի
մե
ու
ու
ու
ու
մն
մե
ու
ու
ու
ու
մի
մն
ու
մն
ու
վն
ու
մն
ու
մի
մն
մի
ու
ու
ու
մե
ու
ու
ու
ու
մն
ու
ու
մի
մի
ու
մն
ու
մն
ու
ու
ու
ու
մե
 Լեզվի մակարդակների խնդիրը առաջադրվել է 20-րդ դար մ ֆրանսիացի

լեզվաբան Բենվենիստի կող ց։ Այն հետև տարբեր լեզվաբաններ

առաջարկել են լեզվի մակարդակների տարբեր քանակ թյ ն՝ 3-7 մակարդակ։

Մակարդակը լեզվի որոշակի ավորների և նրանց ջև գործող

հարաբեր թյ նների ամբողջ թյ նն է։ Լեզ ն շատ ավորներ նի, սակայն

բոլորը կողք կողքի դրվել չեն կարող, քանի որ տարբեր բն թագիր նեն2.

• Ըստ արտահայտ թյան պլանի

• Ըստ բովանդակ թյան պլանի

• Ըստ լեզվական գործառ յթի

Այսպիսով՝ լեզ ն կազմված է հետևյալ չորս մակարդակներից.

1) Հնչ յթային

Այս մակարդակի ավորներն են հնչյ նը, հնչ յթը, երկհնչյ նը, երկբարբառը

(դիֆթոնգ), եռաբարբառը (տրիֆթոնգ), վանկը և շեշտը։

2) Ձև յթային

Այս մակարդակի ավորը ձև յթն է, որն նի երեք դրսևոր մ՝ արմատական,

ածանցական և վերաբերական՝ մասնիկներ և նախդիրներ։

3) Նշանային

2 ըստ Հ. Հակոբջանյանի մշակման

10
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մի
ու
մի
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
 Այս մակարդակի ավորը լեզվական նշանն է։ Ըստ նշանի սահմանման /նշանակիչ և

նշանակելի/՝ ձև յթը և ավելի բարդ ավորները՝ բառ, բառակապակց թյ ն,

նախադաս թյ ն և այլն, կարելի է համարել լեզվական նշան, սակայն ընդ նված է

նշան համարել բառ յթը՝ իր բոլոր կառ ցվածքային դրսևոր երով՝ պարզ,

բաղադրյալ և բարդ։Նշանային մակարդակը իր ավորներով և

հարաբեր թյ ններով ս ասիրվ մ է լեզվաբան թյան բառագիտ թյ ն բաժնի

կող ց։ Եվ քանի որ բառ յթը բազմակողմանի ավոր է, ապա բառագիտ թյան

բաժիններն էլ քանիսն են՝ բառապաշարի ս ասիր թյան բաժին,

բառակազմ թյան ս ասիր թյան բաժին, իմաստաբան թյան

ս ասիր թյան բաժին, դարձվացքաբան թյան ս ասիր թյան բաժին,

ստ գաբան թյան ս ասիր թյան բաժին, բառարանի սմ նքի բաժին։

4) Ստորոգական

Այս մակարդակի ավորներն են շար յթը, բառակապակց թյ նը, դերբայական

դարձվածը, նախադաս թյ նը։ Ստորոգական մակարդակն իր ավորներով և

նրանց ջև գործող հարաբեր թյ ններով ս ասիրվ մ է լեզվաբան թյան

շարահյ ս թյ ն բաժնի կող ց։

Սրանք են լեզվի չորս հի ական մակարդակները, նչդեռ հաճախ լեզվաբան թյան

բաժինների շարք մ է առաջարկվ մ նաև հինգերորդը՝ ոճաբան թյ նը, որը հենվ մ

է ն յն մակարդակների վրա, ինչ մյ ս չորսը, այն առանձին-առանձին։

Լեզվի և խոսքի փոխհարաբեր թյան հարցը կապված է նաև մտածող թյան և

գիտակց թյան հարաբերակց թյան հետ՝ կող ց, վեջիններիս՝ լեզվի և խոսքի

հետ նեցած փոխահարաբեր թյան հետ՝ մյ ս կող ց։ Ուստի լեզ -խոսք

հարաբերակց թյ նը պիտի դիտել գիտակց թյ ն-մտածող թյ ն-լեզ -խոսք

11
ու
ու
ու
ու
մի
ու
մն
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մ
ու
ու
ու
ու
մի
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մն
մն
մն
ու
ու
ու
մն
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
մ
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
մի
մի
ու
ու
մն
մի
մն
մի
մի
ու
ու
ու
մն
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մն
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
 հարաբերակց թյան ջ3։ Լեզ ն հասարակական (այսինքն՝ ձեռքբերովի) երև յթ է,

բայց նկատի նենալով մարդկ թյան լեզվա նակ թյան (լեզվագործած թյան)

չափազանց ծ փորձը , որի ընթացք մ մարդ կազմախոսական ապարատն

աստիճանաբար ավելի ավելի է կատարելագործվել խոսքային գործառ յթն

իրականացնել համար, այսօր լեզ ն կարելի է որոշ չափով համարել նաև ներ նակ

երև յթ։ Լեզվական ներ նակ թյ նը կող ց ան ջական կապի ջէ

մտածող թյան հետ, մյ ս կող ց՝ խոսքային գործընթացի։ Այդպիսով՝ լեզ ն

լեզվական հմտ թյ նների համակարգն է, որի ջոցով կապվ մ են մտածող թյ նը

և խոսքը։ Մեր կող ց արտաբերվող խոսքը նաև ձևակերպվ մ է մտք մ՝

մտածող թյան ջ, որին նյ թ (= լեզվական ձևեր, կաղապարներ և իմաստներ) է

մատակարար մ լեզ ն՝ որպես նակ թյ նների որոշակիորեն ձևավորված

համակարգ։ Լեզվական նյ թը մտածող թյանը մատակարարվ մ է որոշակի

ընտր թյամբ, իսկ ընտր թյ նն իրականացվ մ է գիտակց թյան ջոցով՝ որպես ոչ

այն զարգացման բարձր աստիճանի հասած կամ վերացարկված մտածող թյան,

այլ մտածական հմտ թյ նների համակարգի։ Սա նշանակ մ է, որ մտածող թյան

ք րայով անցնող լեզվական նյ թը, նչև խոսքի վերածվելը, անցն մ է նաև

գիտակց թյան պրիզմայով, ր նա ենթարկվ մ է ընտրանքի։ Իհարկե, խոսքային

գործ նե թյան ընթացք մ անհատը չի զգ մ նշված 4 փ լերի գոյ թյ նը,

հատկապես եթե նա լավ է տիրապետ մ լեզվին։ Խոսքային գործ նե թյան նշված

փ լերը գիտակցվ մ են, երբ խոսվ մ է լեզվով, որին խոսողը վատ է

տիրապետ մ, երբ տքը ձևակերպել համար նա հենվ մ է իր առաջին լեզվի

համակարգի վրա, այդտեղից ընտր մ է համապատասխան լեզվա ջոցները և այն

վերածելով գործածվող լեզվի ձևերին՝ արտաբեր մ է, այսինքն՝ խոս մ է։

3 Վ. Պետրոսյան - Լեզվական և խոսքային մակարդակներ, ԲԵՀ,Երևան 2004, հ3, էջ 44-56

12
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մե
ու
ու
ու
ո
ու
մե
մի
ու
ու
մի
ու
ու
մե
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
մ
ու
ո
ու
մ
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ո
մի
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մի
ու
ու
ու
մե
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
 Իսկ ինչպիսի՞ նյ թ է լեզ ն մատակարար մ մտածող թյանը կամ գիտակց թյ նը

լեզվական համակարգից ընտր մ մտածող թյան խանիզ համար և

փոխանց մ խոսքին։ Դրանք լեզվ մ գոյ թյ ն նեցող պատրաստի ձևերն

կաղապարներն են, այն է՝ հնչ յթները, ձև յթները, բառերը և բառերի կայ ն

կապակց թյ նները, մասնավորապես՝ դարձվածները։ Լեզվաբան թյան ջ

հայտնի մյ ս ավորները՝ ոչ կայ ն բառակապակց թյ նը, աս թյ նը և

փոխանցվ մ խոսքին։ Ն յնիսկ բառ-աս թյ ններն բառ-նախադաս թյ նները

վերաբեր մ են խոսքին, քանզի դրանք ոչ թե պարզապես իմաստի կրողներն են, այլև

մտքի կրողներ, հաղորդ մ պար նակող և փոխանցող ավորներ։ Ուստի

լեզվաբանական ավանդ յթից հեռանալ և գիտական չափանիշների խիստ

կիրառման դեպք մ պիտի տարբերակել՝

1) Լեզվական ավորներ՝ հնչյ ն, ձև յթ, բառ (բառաձև), կայ ն

բառակապակց թյ ն (դարձվածք),

2) Խոսքային ավորներ՝ ոչ կայ ն բառակապակց թյ ն, աս թյ ն,

նախադաս թյ ն։

Լեզվական պլանը լեզվական հմտ թյ նների ներ նակ համակարգ համարելիս

արդի լեզվաբանական գրական թյան ջ տարբերակ մ են լեզվական ավորների

խոսքային տարբերակներ՝ հնչ յթ-հնչյ ն, բառ-հնչաբառ, շար յթ-հնչաշար յթ և

այլն։ Ն յն կերպ լեզվական պլանի ավոր են համար մ նախադաս թյ նը և որպես

վերջինիս համարժեք խոսքային պլան մ՝ տարբերակ մ են հնչադաս թյ ն։

Սակայն նախադաս թյ նը գիտակց թյ ն-մտածող թյ ն-լեզ -խոսք շղթայի

արդյ նք է, հետևաբար չի կարող լեզվական պլանին պատկանել։

13
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
մի
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
մե
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մե
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
մ
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
մե
ու
ու
ու
ո
ու
 Եզրակաց թյ ն

Քսաներորդ դարի լեզվաբան թյան ա նակարևոր նվաճ երից էր լեզվի՝ որպես

կառ ցվածքի ըմբռն ս ասիր մը։ Լեզվաբան թյ նը կազմված է

բազմաթիվ ճյ ղերից, որոնք զբաղվ մ են այս կառ ցվածքի ս ասիր թյամբ։

Լեզվի՝ մակարդակների բաժանել խնդիրը առաջին անգամ բարձրաձայնել է

ֆրանսիացի լեզվաբան Է լ Բենվենիստը, սակայն «մակարդակ» տեր նը դեռևս

օգտագործվել էր այլ գիտ թյ ններ մ։ Այս հի ախնդիրը նչ օրս էլ շար նակ մ է

ալ արդի լեզվաբան թյան հի ական հարցերից կը։

Լեզվի բոլոր ավորներն նեն իրենց արտահայտ թյան պլանը։ Դրանք այն

ֆիզիկական ջոցներն են, որոնց ջոցով և որոնց շնորհիվ բովանակ թյ նը

հասն մ է լսողին։

Ձև յթը և հնչ յթը տարբեր թյ ններ նեն, բայց ա նաէականն այն է, որ

իմաստազ րկ հնչ յթի հանդեպ ձև յթն արդեն իմաստակիր է։ Հնչ յթն իմաստ

չ նի, բայց այլ հնչ յթների հետ ավորվելով կազմ մ է իմաստակիր ավոր։

Լեզվաբան թյան ճյ ղերից որոշները շեշտը դն մ են ձևի վրա, իսկ մյ սները՝

նշանակ թյան։ Դրանք տարբերվ մ են մյանցից նաև ս ասիր թյան

տիր յթներով՝ հնչյ ն, բառ, բառակապակց թյ ն, դիսկ րս։

Եզրափակելով, լեզվի հաակարգային բն յթը, ինչպես պարզաբանվ մ է

մակարդակների տես թյամբ, ընդգծ մ է լեզվական տարբեր ավորների

փոխազդեց թյ նը։ Հնչյ նաբան թյ նից նչև իմաստաբան թյ ն,

շարահյ ս թյ նից նչև դիսկ րս, լեզ ն գործ մ է փոխկապակցված

մակարդակներ մ՝ ձևավորելով հաղորդակց թյ նն ամբողջական ձևով։ Այս

14
մն
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մի
ու
ու
ու
մ
ու
մի
ու
ու
ո
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մն
մի
մն
ո
ու
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
մե
ու
ու
մի
ու
ու
մի
ու
ու
մն
ու
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մե
մե
ու
ու
ու
ու
մի
մն
ու
ու
ու
մն
մի
ու
ու
մն
ու
ու
ու
ու
մի
ու
մի
ու
ու
ու
ու
ու
մակարդակների ճանաչ մը նպաստ մ է լեզվական համակարգերի նյ անսները

հասկանալ ն՝ ընդգծելով լեզ ն ս ասիրել անհրաժեշտ թյ նը ոչ թե որպես

առանձին-առանձին տարրեր, այլ ներգրավված և փոխկապակցված ամբողջ թյ ն։

15
ու
ու
ու
ու
ու
ու
մն
ո
ու
ու
ու
ու
ու
 Օգտագործված գրական թյ ն

Վ. Զ. Պետրոսյան - Լեզվական և խոսքային մակարդակներ, Երևան 2004

Է. Աղայան - Լեզվաբան թյան հիմ նքներ, Երևան 1987

Հ. Հակոբջանյանի մշակ եր

16
ու
ու
մն
ու
ու
ու