MGA IMPLUWENSYA NG KASTILA SA
PANITIKANG FILIPINO • Ito'y aklat na natutungkol sa buhay at
• Alpabetong Romano
• Doctrina Cristiana
• Wikang kastila
• Alamat ng Europa at tradisyong
Europeo
• Pagkakasalin ng makalumang panitikan
sa tagalog at sa ibang wikain
• Pagkakalathala ng iba't ibang aklat
pambalarila sa wikaing Filipino
• Pagkakaroon ng makarelihiyong himig
ng mga lathalain
MGA UNANG AKDANG PANRELIHIYON
• Doctrina Cristiana
• Nuestra Señora del Rosario
• Ang Barlaan at Josaphat
• Ang Pasyon
Doctrina Cristiana
• Ito ang kauna-unahang aklat na
nalimbag sa Pilipinas noong 1593, sa
pamamagitan ng silograpiko.
• Akda ito nina Padre Juan de Placencia
at Padre Domingo Nieva.
❖ Pater Noster
❖ Ave Maria
❖ Regina Caeli
❖ Sampung Utos ng Diyos
❖ Mga Utos ng Sta. Iglesya Katoliko
❖ Pitong Kasalanang Mortal
❖ Pangungumpisal
❖ Katesismo.
Nuestra Señora del Rosario
• Ito ang ikalawang aklat na nalimbag sa
Pilipinas.
• Akda ito ni Padre Blancas de San Jose
noong 1602 at nalimbag sa Imprenta ng
Pamantasan ng Sto. Tomas sa tulong ni
Juan de Vera.
❖ talambuhay ng mga santo
❖ Nobena
❖ mga tanong at sagot sa relihiyon.
Ang Barlaan at Josaphat
• Ito ang ikatlong aklat na nalimbag sa
Pilipinas.
• Akda ito sa Tagalog ni Padre Antonio de
Borja.
• Ipinalalagay itong kauna-unahang
nobelang napalimbag sa Pilipinas.
• Tungkol ito sa kumbersiyon ng isang
prinsipe sa India, si Josaphat.
Ang Pasyon
pagpapakasakit ni Hesukristo. Binabasa
ito tuwing Mahal na Araw.
• Nagkaroon ng apat na bersyon sa
Tagalog ang akdang ito at ang bawat
bersyon ay ayon na rin sa pangalan ng
mga nagsisulat.
❖ Version de Pilapil (Mariano Pilapil)
❖ Version de Belen (Gaspar Aquino de
Belen)
❖ Version de la Merced (Aniceto de la
Merced)
❖ Version de Guia (Luis de Guia).
MGA AKDANG PANGWIKA
Arte Y Reglas de la Lengua Tagala
• sinulat ni Padre Blancas de San Jose at
isinalin sa Tagalog ni Tomas Pinpin
noong 1610.
Compendio de la Lengua Tagala
• inakda ni Padre Gaspar de San Agustin
noong 1703.
Vocabulario de la Lengua Tagala
• kauna-unahang talasalitaan sa Tagalog
na sinulat ni Padre Pedro de San
Buenaventura noong 1613.
Vocabulario de la Lengua Pampango
• unang aklat pangwika sa Kapampangan
na sinulat ni Padre Diego Bergano
noong 1732.
Vocabulario de la Lengua Bisaya
• pinakamahusay na aklat pangwika sa
Bisaya na sinulat ni Mateo Sanchez
noong 1711.
Arte de la Lengua Bicolana
• unang aklat pangwika sa Bikol na sinulat
ni Padre Marcos Lisboa noong 1754.
Arte de la Lengua Iloka
• kauna-unahang balarilang Iloko na
sinulat ni Francisco Lopez.
MGA KANTAHING BAYAN
• Ang mga kantahing bayan ay tunay na
nagpapahayag ng matulaing damdamin
ng mga Pilipino. Ipinakikilalang ang mga
Pilipino ay likas na nagpapahalaga at
maibigin sa kagandahan.
Halimbawa
❖ Leron-Leron Sinta (Tagalog)
❖ Pamulinawen (Iloko)
❖ Dandansoy (Bisaya)
MGA AWIT AT KORIDO
Korido
• Ang Korido ay salaysay sa pakikipag-
ibigan at pakikipagsapalaran ng isang
tauhang malabayani na punung-puno
ng kababalaghan.
• May walong (8) pantig sa bawat
taludtod. Tulang pasalaysay na may
kasamang kababalaghan; ang mga
tauhan ay nagsasagawa ng mga
bagay na di maaring magawa sa
tunay na buhay.
Mga halimbawa:
❖ Ang Haring Patay
❖ Ang lbong Adarna
❖ Don Juan Tinosa
❖ Rodrigo de Villas - ni Jose dela Cruz
❖ Dama Ines at Prinsipe Florencio - ni
Ananias Zorilla
Awit
• Ang awit nama’y salaysay sa pakikipag-
ibigan at pakikipagsapalaran ng mga
tauhan ngunit walang sangkap na
kababalaghan.
• May labing dalawang (12) pantig sa
bawat taludtod. Tulang pasalaysay na
kung saan makatotohanan ang mga
tauhan at maaring maganap sa tunay
na buhay ang kanilang
pakikipagsapalaran. Inaawit ang himig
na mabagal o adante.
Mga halimbawa:
❖ Florante at Laura- ni Francisco
Baltazar
❖ Doce De Pares ng Pransiya
❖ Siete Infantes de Lara
MGA DULANG PANG-ALIW
• Ito ay mga dulang nagbigay aliw sa mga
Pilipino na iba –iba nag pinagdarausan.
❖ Pantahanan
❖ Panlansangan
❖ Pantanghalan
Dulang Pantahanan
• Ito ang dulang karaniwang idinaraos sa
loob ng bahay o bakuran ng sinumang
may lamay o parangal sa isang
namatay. Ang lamay ay ginagawa mula
sa unang gabi ng pagkamatay
hanggang sa huling bahagi bago ilibing.
Mga halimbawa:
❖ Karagatan
❖ Duplo
❖ Pamamanhikan
Karagatan
• Ito ay batay sa alamat ng singsing ng
isang prinsesa na naihulog niya sa
dagat sa hangaring mapangasawa niya
ang kasintahang mahirap.
• Hinamon niya ang mga binatang may
gusto sa kanya na sisirin sa dagat at
ang makakuha'y pakakasalan niya.
Duplo
• Ito ang humalili sa karagatan. Ito'y
paligsahan ng husay sa pagbigkas at
pangangatuwiran na patula.
• Ang mga pangangatuwiran ay hango
sa Bibliya, sa mga sawikain, at mga
kasabihan
Pamamanhikan
• Ito'y masasabing dula, kahit
"katotohanan".
• Ang isang binata, sa pamamagitan ng
kanyang mga kamag-anakan ay
papanhik sa tahanan ng dalagang
kanyang napupusuan at sa
pamamagitan ng matatalinhagang
pagpapalitan ng mga ng mga
pangungusap ay naipapahayag ang
malinis na layunin ng lalaki.
Mga tatlong bahagi ng pamamanhikan
❖ Bulong
❖ Kayari
❖ Dulog
Bulong
• Ang bulong ay binuhay dàhil sa
pagnanais na makamtan ang isang
pangyayari na magbabago sa
hinaharap ng mga pangyayari sa
kapalaran.
Kayari
• Ito ay sumusunod matapos ang mga
araw, linggo o buwan ng matiyagang
paninilbihan.
• Gayunman, kung tutol ang mga
magulang ng dalaga at binata, sila ay
hihiling ng isang bagay na alam
nilang di-makakaya ng binata.
Dulog
• Ito ang huling bahagi ng
pamamanhikan. Itakda na ang araw at
oras ng kasal. Ito ang pinakamasayang
bahagi ng pamamanhikan.
Dulang Panlansangan
• Mga dulang ito ay hinggil sa relihiyon sa
karaniwang pinagsamang prusisyon,
awitan, saka kaunting aksyon.
• Tinatawag ang mga ito na
panlansangan dahil ang mga tagpo'y sa
labas ng mga bakuran ng tahanan o
kaya'y sa mga kalye.
Mga halimbawa:
❖ Pangangaluluwa
❖ Panunuluyan
❖ Salubong
❖ Alay
1. Pangangaluluwa
• Ang gabi ng pangangaluluwa ay ang
gabi ng bisperas ng Undas o
bisperas ng Araw ng mga Patay. Isa
itong taunang kapistahan o araw ng
pagdiririwang na idinaraos tuwing
Oktubre 31.
2. Panunuluyan
• Ang panunuluyan ay isang kaugaliang
Kristiyanong mga Filipino na
nagtatanghal ng masalimuot na
paglalakbay nina Santo Jose at Birheng
Maria mula sa Nazareth patungong
Bethlehem upang maghanap ng
matutuluyan na mapagsisilangan kay
Hesukristo.
3. Salubong
• Ito'y isang prusisyon na ginaganap sa
madaling-araw ng Linggo ng
pagkabuhay. Ang mga imahe ng
Kristong nabubuhay na mag-uli at ang
namimighating birheng Maria ay nasa
kani-kaniyang karosa at nagmumula sa
nagka-ibang lugar.
4. Alay
• Tinatawag din na Flores de Mayo. Ang
alay ay isang prusisyon ng mga
kadalagahan mula sa isang lugar
patungo sa altar ng Birheng Maria sa
simbahan upang mag-alay ng
mapuputing bulaklak.
Dulang Pantanghalan
• Ang tulang dula o tulang pantanghalan
ay kahit anumang drama na sinulat
bilang isang berso para wikain.
Mga Halimbawa:
❖ Sinakulo
❖ Tibag
❖ Ang Moro-Moro o Komedya
❖ Carillo
❖ Pamutong
❖ Sarsuwela
Sinakulo
• Pagtatanghal ito na natutungkol sa
buhay at pagpapakasakit ng ating
Poong si Hesukristo. Ang salitaan dito
ay mula sa “Pasyon."
Tibag
• Isang dula noong panahon ng mga
Kastila. Dula ng paghahanap ng reyna
sa krus ni Kristo, ito'y kadalasan na
ginaganap sa buwan ng Mayo.
Ang Moro-Moro o Komedya
• Ang Komedya ay isang dulang patalata
(karaniwang binubuo ng octasyllabi o
dodecasyllabic na quantrain), na
gumagamit ng nakaugaliang marcha
para sa pagpasok at pag-alis sa
entablado, at batalla o labanan na may
koreograpiya.
• Ito ay kadalasang itinatanghal ng
dalawa hanggang tatlong araw upang
ipagdiwang ang piyesta ng patron ng
baryo.
Carillo /Karilyo
• Ito ay itinuturing na isang laro ng mga
tau-tauhang ginagampanan ng mga
aninong ginawa mula sa karton, na
pinanonood na gumagalaw sa likod ng
isang puting tabing at pinagagalaw
naman ng taong di nakikita na siyang
nagsasalita rin para sa mga kartong
gumagalaw.
Pamutong
• Ito'y mapapanuod lamang sa
Marinduque at Quezon,sa Marinduque
ay tinatawag itong "panubong" at
"pamutong" sa Quezon.
Sarsuwela
• Ang sarsuela ay isang melodrama o
dulang musikal na tatatluhing yugto.
• Ang paksa ay natutungkol sa pag-
ibig, paghihiganti, panibugho,
pagkasuklam, at iba pang
masisidhing damdamin.
Dulang Pang-magandang Asal
Ang Urbana at Felisa
• Ito'y aklat na sinulat ni Modesto de
Castro, ang tinaguriang “Ama ng
Klasikang Tuluyan sa Tagalog.
• Naglalaman ito ng pagsusulatan ng
magkapatid na sina Urbana at Felisa.
• Pawang tungkol sa kabutihang-asal
ang nilalaman ng aklat
MGA UNANG MAKATANG TAGALOG
Tomas Pinpin
• Siya ang kauna-unahang manlilimbag
na Pilipino.
Fernando Bagongbanta
• ang kinikilalang unang makatang Filipino
na nailimbag ang pangalan.
Pedro Suarez Osorio
• ay nagmula umano sa Ermita, Maynila,
at isa sa mga unang makatang Filipino
na nagsulat at naglathala ng tula.
Philipe de Jesus
• (Felipe de Jesus) ipinalalagay ng mga
mananaliksik na ang kritikong si Felipe
de Jesus ng San Miguel, Bulakan, ang
unang tunay namakatang Tagalog.
PANITIKAN SA PANAHON NG MGA
AMERIKANO
Tatlong pangkat ng mga manunulat ang
kumatawan sa Panitikang Filipino nang
Panahong ito.
1. Ang mga manunulat sa Kastila
• ay naging mahilig sa pagpapahayag ng
damdaming makabayan at
pagpaparangal kay Rizal at sa iba pang
naging bayani ng lahi.
2. Ang mga manunulat sa Tagalog
• ay nagpatuloy sa maligayang
pagpapahayag na may daing sa
kaapihan ng bayan at may pagpapasigla
sa pagmamahal at pagtatangi sa sariling
wika.
3. Ang mga manunulat sa Ingles
• ay nagtataglay ng mababaw na
panunulad sa pamamaksa at
pamamaraang Amerikano.
MGA MANUNULAT SA KASTILA
1. CECILIO APOSTOL
• ay may mga tulang handog kay Rizal,
Jacinto, Mabini, at halos sa lahat ng
mga bayani ng lahi, ngunit ang kaniyang
tulang handog kay Rizal ang
ipinalalagay na “pinakamainam na
tulang papuri” sa dakilang bayani ng
Bagumbayan.
2. FERNANDO MA. GUERRERO
• ipinalalagay na nating kasukob ni
Apostol sa paghahari ng balagtasan sa
Kastila noong kanilang kapanahunan.
Sumulat din siya ng tulang handog kay
Rizal, ngunit ang pinakamagaling niyang
mga tula ay tinipon niya sa isang aklat
na pinamagatang “Crisalidas” na
nangangahulugang “Mga Higad “.
3. JESUS BALMORI
• Kilalang-kilala sa sagisag na
“Batikuling". Naging kalaban niya si
Manuel Bernabe sa balagtasan sa
Kastila sa paksang “El Recuerdo y el
Olvido. Nahirang siyang “poeta
laureado sa wikang Kastila dahil tinalo
niya sa labanang ito si Manuel Bernabe.
4. MANUEL BERNABE
• ay isang makatang liriko at ang sigla ng
kaniyang damdaming makabayan ay
hindi nagbabago sa alin mang paksang
kaniyang sinusulat.
• Ipinagtanggol niya ang “Olvido” na
nangangahulugang "Limot".
5. CLARO M. RECTO
• Tinipon niya ang kaniyang mga tula
sa aklat na pinamagatan niyang "Bajo
Los Cocoteros" (Sa Lilim ng
Niyugan).
• Narito naman ang ilang bahagi ng
kaniyang sinulat para kay Rizal na
pinamagatan niyang !Ante El Martir"
(Sa Harapan ng Martir).
MGA IBA PANG MANUNULAT SA WIKANG
KASTILA
1. Adelina Gurrea
• kauna-unahang makatang babae sa
Pilipinas na magaling sa Kastila.
Nagkamit siya ng gantimpalang
"Premyo Zobel" sa kaniyang tulang
awit na “El Nido."
2. Isidro Marpori
• napatanyag siya sa pamamagitan ng
kaniyang apat na aklat na
pinamagatang “Aromas de Ensueño."
(Halimuyak ng Pangarap).
3. Macario Adriatico
• sumulat ng magandang alamat ng
Mindoro na pinamagatan niyang “La
Punta de Salto.” (Ang Pook na
Pamulaan.)
4. Epifanio de los Santos
• nakilala sa tawag na “Don Panyong."
• Ipinalalagay siyang magaling na
mamumuno, at mananalambuhay sa
buong panahon ng panitikang Kastila.
5. Pedro Aunario
• sumulat ng Decalogo del
Protocionismo
 MGA MANUNULAT SA TAGALOG
"Florante at Laura" ni Francisco Balagtas at
"Urbana at Felisa” ni Modesto de Castro
• ang naging inspirasyon naman ng 3. FLORENTINO COLLANTES
mga manunulat sa Tagalog. • Isa ring batikang “duplero”
Julian Cruz Balmaceda • Siya ang unang makatang Tagalog na
• Inuri sa tatlo ang mga makatang gumamit ng tula sa panunuligsang
Tagalog. pampolitika sa panahon ng mga
1. Makata ng Puso Amerikano.
• Lope K. Santos • Kilalang-kilala siya sa sagisag na
• Iñigo Ed. Regalado “Kuntil Butil” at ang kaniyang obra
• Carlos Gatmaitan maestra ay ang “Lumang Simbahan".
• Pedro Gatmaitan 4. AMADO V. HERNANDEZ
• Jose Corazon de Jesus • ang tinaguriang “Makata ng Mga
• Cirio H. Panganiban Manggagawa”
• Deogracias del Rosario • Marami siyang akdang naihandog sa
• Ildefonso Santos panitikan tulad ng Isang Dipang Langit,
• Amado V. Hernandez Mga Ibong Mandaragit, Luha ng
• Nemecio Carabana Buyawa, Bayang Malaya, Ang
Panday, Munting Lupa, at iba pa,
• Mar Antonio
2. Makata ng Buhay • pinaka-obra-maestra niyang
isinaalang-alang ay ang tulang “Ang
• Lope K. Santos
Panday".
• Jose Corazon de Jesus
5. VALERIANO HERNANDEZ PEÑA
• Florentino Collantes
• Kasabay na nanaluktok sa larangan
• Patricio Mariano
ng pagsulat ng nobela ni Lope K.
• Carlos Gatmaitan Santos
• Amado V. Hernandez • Kilalang-kilala siya sa tawag na
3. Makata ng Dulaan "Tandang Anong" at sa sagisag na
• Aurelio Tolentino “Kintin Kulirat”.
• Patricio Mariano • Ang kaniyang ipinalalagay na pinaka-
• Severino Reyes obra-maestra niya ay ang “Nena at
• Tomas Remegio Neneng".
6. IÑIGO ED. REGALADO
1. LOPE K. SANTOS • ay anak ng isang tanyag na
• Ang nobelista, makata, mangangatha, at manunulat noong panahon ng Kastila
mambabalarilang si Lope K. Santos sa sa sagisag na “Odalager”.
tatlong panahon ng panitikang • Ang kalipunan ng kaniyang tula ay
Tagalog: panahon ng Amerikano, ng pinamagatang “Damdamin”.
mga Hapones, at bagong panahon. ANG DULANG TAGALOG
• Kung si Manuel L. Quezon ang "Ama Sa pagpasok ng Panahon ng mga Amerikano,
ng Wikang Pambansa”, si Lope K. sina Severino Reyes at Hermogenes Ilagan
Santos naman ang "Apo” ng mga ay nagsimula ng kilusan laban sa moromoro at
mananagalog. nagpilit na magpakilala sa mga tao ng mga
• Ang nobelang "Banaag at Sikat” ang lalong kapakinabangang matatamo sa sarsuela
siyang ipinalalagay na kaniyang at tahasang dula.
pinakaObra-Maestra.
2. JOSE CORAZON DE JESUS 1. Severino Reyes
• Kilalang-kilala sa sagisag na "Huseng • “Ama ng Dulang Tagalog", at may-
Batute". akda ng walang kamatayang dulang
“Walang Sugat”.
• Tinagurian din siyang "Makata ng Pag-
ibig" noong kaniyang kapanahunan.
• Ang "Isang Punong Kahoy" na tulang
elehiya ang ipinalalagay na kaniyang
obra-maestra.
2. Aurelio Tolentino 7. Estrella Alfon
• ang ipinagmamalaking mandudula ng • ipinalalagay na pinakapangunahing
mga Kapampangan. manunulat na babae sa Ingles bago
• Kabilang sa kaniyang mga dulang magkadigma. Siya ang sumulat ng
isinulat ay ang “Luhang Tagalog” na “Magnificence” at “Gray Confetti”.
itinuturing niyang obra-maestra, at ang 8. Arturo Rotor
"Kahapon, Ngayon at Bukas” na siya • may-akda ng “The Wound and the
niyang ikinabilanggo. Scar” na siyang kauna-unahang aklat
3. Hermogenes Ilagan na nalimbang sa Philippine Book
• nagtayo ng isang samahang Guild.
"Compaña Ilagan” na nagtanghal ng Jose Alejandrino
maraming dula sa kalagitnaang Luzon. • Orihinal na sumulat sa kastila “Nuestra
4. Patricio Mariano patria”
• sumulat ng nobelang “Ninay” at “Anak Jose Corazón de Jesús
ng Dagat” na ipinalalagay na kaniyang • Nagsalin sa tagalog at nilapatan ng
obra-maestra. musika ni Constancio de Guzmán.
5. Julian Cruz Balmaceda
• sumulat ng “Bunganga ng Pating". Ito
ang nagbigay sa kaniya ng higit na
karangalan at kabantugan.
6. Leon Pichay
• kinilalang “pinakamabuting
bukanegero” (mula sa Bukaneg).
• Isa rin siyang makata, nobelista,
kuwentista, mandudula, at mananaysay.
MGA MANUNULAT SA INGLES
1. Jose Garcia Villa
• pinakatanyag na Pilipinong
manunulat sa Ingles sa larangan ng
maikling katha at tula.
• Kilala rin siya sa sagisag na
“Doveglion”.
2. Jorge Bocobo
• isang mananaysay at
mananalumpati.
• Ilan sa kaniyang mga sinulat ay ang
“Filipino Contact with America, A
Vision of Beauty” at “College
Education”.
3. Zoilo Galang
• sumulat ng kauna-unahang nobelang
Pilipino sa Wikang Ingles na
pinamagatang "A Child of Sorrow”.
4. Angela Manalang Gloria
• umakda ng “April Morning". Nakilala
siya sa pagsulat ng mga tulang liriko
noong panahon ng Common wealth.
5. Zulueta de Costa
• nagkamit ng unang gantimpala sa
kaniyang tulang “Like the Molave” sa
Common wealth Literary Contest
noong 1940.
6. NVM Gonzales
• may-akda ng “My Islands” at
“Children of the Ash Covered Loom”.
Ang huli ay isinalin sa iba't ibang wika
sa India.