Keuzedeel voorbereiding PABO

Natuur en Techniek les 0209

Hanteren onderzoeksobjecten
Het is geen wijsheid,
maar Autoriteit die
een wet maakt.
Thomas Hobbes
Westport, 1588 – Hardwick Hall, 1679
Engels filosoof, Ethicus,
geschiedkundige, meetkundige.
Deze les; Volgende les;
Onderzoek Vaccinatie
Vakgebonden vaardigheden A3 Paragraaf 3.5.3

Leerdoel A.3.1. en A.3.2. en A.3.3. Met 10 begrippen en

drie inhoudelijke afbeeldingen
Begrip; essentie
Actualiteit
Les voorbereiden

Goed voorbereid;
https://www.goedvoorbereidnaardepabo.nl/

https://lestvpabo.teacherschannel.nl/

https://digibib.consortiumbo.nl/aanmelden/
Onderzoeksinstrumenten;

• Materiaal, gereedschap, apparatuur hoe

gekozen en gebruikt?
• Welke meetinstrument gebruik je.
• met welk doel gebruik je een instrument.
• Hoe nauwkeurig werken je, meet je en lees
je het resultaat af.
• Welke grootheid en eenheid gebruik je?
• Hoe let je op veiligheid, duurzaamheid en
ethiek?
Microscoop

Werken met de microscoop

https://www.youtube.com/watch?v=PoRBYow
GGvg

Tekenregels in de biologie
https://www.youtube.com/watch?v=6GIY-
jqv6UA

Preparaat maken
https://www.youtube.com/watch?v=NCVBSge8
1. tubus
638 2. revolver (kan kapot bij draaien)
3. objectief (goed eerst ernaast kijken,
dan omhoog scherp stellen)
Planten en dierencellen van biobits 4. klemmen
https://www.youtube.com/watch?v=A5800jIYv 5. diafragma
6. lamp
to 7. oculair
8. statief
9. tafel
10. grote en kleine (verstel)schroef
11. voet
Interpretatie;

• Een interpretatie is een persoonlijke duiding

van een waarneming.
• Bij het oordelen is het lastig om neutraal te
zijn.
• De huidige gebeurtenis worden beïnvloed
door opgedane ervaring uit het verleden.
• Waarnemingen worden gedaan met
zintuigen en het gevoel, Intuïtie en denken
spelen daarbij ook een rol.
• Daar bovenop spelen kleuring door de
gevormde overtuiging, wijsheden en
aangeleerde vaardigheden een belangrijke
rol.

TRW
Interpretatie;

• Het subjectief toedichten van

eigenschappen aan mensen op grond van
wat men van hen ziet en hoort is een vorm
van interpretatie die tot misverstanden kan
leiden.
• Meetinstrumenten zijn ontworpen om ons
waarnemen objectiever te maken, die de
waarneming gestaafd, dan wel beïnvloed
hebben.
• Vooral de concrete, wetenschappelijke
waarnemingen werden daardoor steeds
betrouwbaarder.
• Waarnemingen wat betreft het minder-
meetbare, zoals de interpretatie van
iemands gemoedstoestand blijven lastiger.

TRW
Grafieken;

informatie verzamelen,
verwerken,
interpreteren.
Veiligheid

Ethiek
Definitie; Ethiek

• Ethiek is nadenken over menselijk

handelen en menselijk leven te
kwalificeren als goed of juist en fout, kwaad
of slecht.
• Ethiek gaat over betekenis van de feiten.
• Wetenschappelijke en filosofische reflectie
op de moraal.
• Ethos = norm of gewoonte Ethos doet een beroep op:
• Intelligentie
• Moraal is het geheel van normen en • Deugd
• Moraal
waarden; van heersende opvattingen, • Perceptie van betrouwbaarheid
regels, gewoonten en gebruiken op grond Pathos doet een beroep op:
• Emoties en gevoelens
waarvan het menselijk gedrag wordt • Vooroordelen en vooroordelen
aangemerkt als goed of kwaad, juist of • verstand
• motivaties
onjuist, verantwoord of onverantwoord, … Logo's maakt gebruik van:
• Bewijsmateriaal, feiten
• Getuigenis
• Statistieken en gegevens
• Universele waarheden
Waarden;

• Opvattingen, motieven, idealen over wat

wenselijk is binnen een cultuur en
maatschappij.
• Waarden streven we na.
• Waarden worden door een persoon of
groep verleend aan een persoon, zaak of Waarden vinden we waardevol

gebeurtenis.
• Waarden zijn veelal collectief.
• Onderverdeling van de maatschappij in:
• traditionele waarden (Behouden)
• moderne waarden (Bezitten,
Verwennen)
• postmoderne waarden (Ontplooien,
Beleven)
Normen;

• Norma = regel, maatstaf, richtsnoer

• Normen zijn concrete richtlijnen voor ons
handelen.
• Normen zijn algemeen aanvaarde
gedragsregels binnen een cultuur.
• Ze regelen het dagelijks sociale verkeer. Waarden vinden we waardevol
Normen vinden we normaal
• Het zijn de regels die bij de waarden horen.
• Met een norm probeer je een waarde te
realiseren.
• Normen vormen de verbinding tussen de
algemene waarden (zoals vrijheid,
rechtvaardigheid) en concrete gedragingen.
• Het zijn opvattingen over hoe men zich
wel of niet zou moeten gedragen in
concrete omstandigheden.
Normen;

• Norma = regel, maatstaf, richtsnoer

• Normen zijn concrete richtlijnen voor ons
handelen.
• Normen zijn algemeen aanvaarde
gedragsregels binnen een cultuur.
• Ze regelen het dagelijks sociale verkeer. Waarden vinden we waardevol
Normen vinden we normaal
• Het zijn de regels die bij de waarden horen.
• Met een norm probeer je een waarde te
realiseren.
• Normen vormen de verbinding tussen de
algemene waarden (zoals vrijheid,
rechtvaardigheid) en concrete gedragingen.
• Het zijn opvattingen over hoe men zich
wel of niet zou moeten gedragen in
concrete omstandigheden.
Moraal;

• Heersende zeden, Zedenleer.

• Leer van plichten en deugden.
• Samenhangend geheel van handelingen,
opvattingen en gedragingen die, in
maatschappelijke context, als correct en
wenselijk worden gezien.
• Moraal wordt bepaald door traditie en
normen en waarden van een samenleving
waar iemand deel van uitmaakt.
• door een individu, groep, instelling of
cultuur als belangrijk wordt beschouwd en
een richtlijn vormen voor het eigen
handelen.
• De moraal is daarmee niet statisch.
• Zo wordt er tegenwoordig meer belang
gehecht aan ‘respect voor autonomie’ dan
honderd jaar geleden.
Moraal;

• Binnen familiegroepen of stammen worden

de normen opgelegd aan het individu.
• De moraal, zeden van een volk.
• De moraal is cultureel afhankelijk, flexibel
en zeker arbitrair.
• Natuurwet
• Etiquette en manieren
• Seksuele zeden en kuisheid
• Een moreel standpunt bevat redenen en
argumenten die voortkomen uit morele
waarden en normen.
• Immoreel is iemand die de moraal aan zijn
laars lapt.

Gij zult niet Onkuisch zijn.

Duitsche gravure uit het gebedenboek
“Seelentrost”, Augsburg, 1478.
Morele dilemma’s;

Een moreel (of ethisch) dilemma ontstaat als

er een botsing is tussen verschillende morele
waarden. Het kiezen voor de ene waarde gaat
dan ten koste van de andere waarde. Als je
bijvoorbeeld weet dat je patiënt dronken in
een auto stapt, kan dat een moreel dilemma
opleveren: enerzijds mag je je beroepsgeheim
niet doorbreken, anderzijds wil je de patiënt
Vivisectie
en anderen beschermen tegen mogelijke
Het ontleden van een levend dier voor
schade. Bij een moreel dilemma moet je dus wetenschappelijk onderzoek
altijd een keuze maken tussen verschillende
morele waarden. Hiervoor kun je een
stappenplan gebruiken.

https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/ethische-
toolkit/zelf-aan-de-slag.htm
Geschiedenis;
Eerste decennia van de 21e eeuw
• Door de grote hoeveelheden dieren in de
landbouw die dicht op elkaar leven.
• Het gevaar voor de mens is dan het
overdragen van ziekten.
• Ziekten die dan epidemische vormen
aannemen.
• Zelfs pandemisch.
Een studie van het WHO heeft aangetoond dat
indien het virus door een mutatie een pandemie
zou veroorzaken de grootste risicolanden Zuid-
Afrika, VS, Groot-Brittannië, Duitsland,
Nederland, België en Luxemburg zullen zijn
omdat in die landen een hoge
bevolkingsdichtheid kennen en omdat veel
inwoners vaak verre reizen maken en zo infecties
het land in kunnen brengen.
Als het ooit zover komt zullen de gevolgen groot
zijn. (is het in 2020 zover)
In drie maanden zal een kwart van de bevolking
ziek worden. Een op de honderd van de besmette
mensen zou er aan overlijden.
In Nederland is dat ongeveer 40.000 burgers.
Geschiedenis;
Eerste decennia van de 21e eeuw

• 2007 – 2011 Q-koorts uitbraak met

epidemisch karakter in Nederland
• Bekend bij geiten en schapen
• Q-koorts wordt veroorzaakt door de
intracellulair levende, gramnegatieve
bacterie Coxiella burnetii.
• Q-koorts is een infectieziekte die van dieren
op mensen kan overgaan (zoönose).
Geschiedenis;
Eerste decennia van de 21e eeuw

• Varkenspest is erg besmettelijk

• Mens is een belangrijke vector.
• Epidemieën:
• Klassieke varkenspest 1997-1998
• Afrikaanse varkenspest 2018
• Nu de varkenspest (2018) ook in China is, is
vrees gerechtvaardigd dat er reassortment
(virale verschuiving binnen een gastcel)
plaats gaat vinden met vogelgriep.
• H5N1 of H7N9
Geschiedenis;
Eerste decennia van de 21e eeuw

• Vogelgriep of vogelpest; grieptype A

• subtypes volgens de proteïne-uitsteeksels
hemagglutinine (H) en neuraminidase (N)
vanuit de centrale viruskern. Er zijn 16 H-
types, elk met 9 N-subtypes, waardoor er in
totaal 144 verschillende combinaties
mogelijk zijn.
• Vooral grote schade in de pluimveesector.
• Ook bij in het wild levende Hoenders en
Eenden.
• Meestal blijft de besmetting bij mensen
beperkt? Het is toch een influenzavirus.
• Vogelpestepidemieën:
• 2004 2005 2006
• 2011
• 2014 2015 2016/2017 1918 Spaanse griep 40 miljoen doden
1957 Aziatische griep 1 miljoen doden
1968 Mao-griep 700.000 doden
Vector

• Een vector is meestal een ongewerveld

organisme dat ziekteverwekkers (of
parasieten) overbrengt van de ene gastheer
naar de andere gastheer (vectorziekte). Xenopsylla cheopis (Rattenvlo)
• De vector is de intermediaire gastheer of
tussengastheer voor de ziekteverwekker en
daar in de regel zelf niet ziek van wordt.

• Gastheer of waard:
• Het organisme dat in of op zijn lichaam
een gast (organisme) draagt. Yersinia pestis (Builenpest)
• Het is een vorm van symbiose.

Builenpest of de Zwarte dood

(Lymfklierzwellingen)
Begrip; Vector

• Intermediaire gastheer:
• Een parasiet brengt een deel van zijn
leven door in de intermediaire
gastheer. Een ander deel van zijn leven
brengt de parasiet door in de gastheer.
• Parasieten die gebruik maken van een
intermediair zijn hetroxene parasieten. Plasmodium species (Malaria kent vijf soorten)
Zonder intermediair noemen we Parasiet die gebruik maakt van de Mug en de
mens.
monoxene parasieten
Cules pipens (Gewone steekmug)
Steekmuggen worden niet tot de parasieten
gerekend, ze leven wel ten koste van maar niet
samen met hun prooi.
Definitie; Hygiëne

• Hygiëne is een verzamelnaam voor alle

handelingen en handelingswijzen die
ervoor zorgen dat mensen en dieren
gezond blijven.
• Door ziekteverwekkers uit de buurt te
houden of een besmettingsbron te
isoleren.
Het woord hygiëne is afkomstig van het
Griekse woord Hygieia.
Griekse godin van de gezondheid en
reinheid.
Hier afgebeeld met esculaap, zinnebeeld
van gezondheid
Geschiedenis; De 10e plaag van Egypte

• De dood van eerstgeborenen (Exodus 11:4-

10):
• Oogsten mislukten door vorige plagen.
• Egyptenaren legde voedselvoorraden aan
Dood van Farao’s oudste zoon
(graan). Laurens alma Tadema 1872
• Hygiëne was twijfelachtig, goed voor te • Uittocht uit Egypte, kort na de 10e plaag.
Bronnen die gevonden zijn wijzen in de
stellen dat er ongedierte (insecten e.d.) in richting van 1200 v. Chr; de overgang van de
de voorraadkamers leefden. Bronstijd naar de IJzertijd in de Levant e.o.
• Het vermoeden is dat de schimmel
Cladosporium in het graan zat.
• In tijd van schaarste kregen eerstgeborenen
het meeste, het beste, of wat er was.
• Hierdoor kregen zij teveel gif binnen van
Cladosporium en gingen dood.

Conidia (sporen) van Cladosporium

Zwart, vaak in vertakte ketens.
Verspreiding door de wind en insecten als vector.
Geschiedenis; De pest

• De pest is een infectieziekte die in Europa

vaak voorkwam tussen de 14e en 19e eeuw.
• De gastheer is Rattus rattus (Zwarte
rat) of Homo sapiens (Denkende mens).
• De vector is de Xenopsylla cheopis
(Rattenvlo). Rattus rattus (Zwarte rat)
Afbeelding onder: De verspreiding in Nederland
• De pathogeen is de Yersinia pestis
(Builenpest).

• In de vroege middeleeuwen is de Zwarte rat

met de mens mee van Aziatische steppen
naar Europa gekomen.
• Tot de jaren ‘70 van de vorige eeuw was hij
algemeen.
• Door landbouwmechanisatie, hygiëne en
het gebruik van graansilo’s is de Zwarte rat
sterk in aantal achteruit gegaan.
Geschiedenis; De pest

• De Rattenvlo die op de Zwarte rat

parasiteert kunnen de bacterie Builenpest
bij zich dragen.
• De epidemie rond 1350 heeft wereldwijd,
naar schatting aan 100 miljoen mensen het
leven gekost.
• In Europa koste de Pest 25% van de
bevolking het leven.

https://www.youtube.com/watch?v=uI1IpmoHma
E
https://www.youtube.com/watch?v=tZyJpFa5Y_c
Geschiedenis; De pest

Hoe kan het dat er toch mensen de zwarte

dood overleefd hebben.

• Genetisch onderzoek in het eerste decade Verspreiding van het CCR-5delta-32 gen
van de 21e eeuw op stoffelijke resten van
mensen uit ±1350.
• Intact CCR5-gen of de mutant CCR-5 delta-
32-gen (dit gen mist 32 basenparen)
• Mensen overleden aan de ziekte waren
homozygoot van het intacte CCR5-gen.
• Mensen werden ziek en bleven leven
waren heterozygoot voor de
eigenschap.
• Mensen raakten geïnfecteerd, maar
bleven gezond waren homozygoot van
de mutant CCR-5 delta-32-gen.
https://www.proefjes.nl/alleproefjes.p
hp
https://www.heutinkvoorthuis.nl/nl/
Volgende les;
Indeling van het plantenrijk
Paragraaf 1.1.

Met 10 begrippen en
drie inhoudelijke afbeeldingen

Actualiteit
Les voorbereiden

Goed voorbereid;
https://www.goedvoorbereidnaardepabo.nl/

https://lestvpabo.teacherschannel.nl/

https://digibib.consortiumbo.nl/aanmelden/
Deze les; Deze les;
Onderzoek Onderzoek
Vakgebonden vaardigheden A3 Vakgebonden vaardigheden A3

Leerdoel A.3.1. Leerdoel A.3.2.

De aspirant-student kan bij het uitvoeren van
onderzoek criteria benoemen bij de wijze van omgaan
met objecten en organismen en de keuze van
onderzoeksinstrumenten toelichten en bij het aflezen
van meetinstrumenten de grootheid en de bijpassende
eenheid gebruiken.
Criteria:
veiligheid, duurzaamheid en ethiek, nauwkeurigheid
Meetinstrumenten:
krachtmeter/veerunster, geluidssterktemeter,
lichtmeter, thermometer, barometer,
windsnelheidsmeter, windwijzer, kompas, zonnewijzer,
regenmeter, meetlint, maatglas, stopwatch,
weegschaal, stroommeter, spanningsmeter, kWh-meter
De aspirant-student kan bij het maken van een
prototype of model kiezen welk materiaal, gereedschap
en apparatuur nodig zijn en criteria benoemen hoe deze
worden gekozen en gebruikt.
Criteria:
veiligheid, doelmatigheid, duurzaamheid
Materiaal:
(zoals hout, metaal, kunststof),
Apparatuur:
(zoals boormachine, soldeerbout),
Gereedschap:
(zoals hamer, nijptang, combinatietang, zaag)

Onderzoeksinstrumenten:
loep, microscoop
Deze les;
Onderzoek
Vakgebonden vaardigheden A3

Leerdoel A.3.3.
De aspirant-student kan gegevens selecteren,
verwerken en interpreteren uit tabellen en grafieken en
werken met eenvoudige formules, die de relaties tussen
grootheden weergeven.

Tabel (determineertabel), grafiek, diagram, formule