TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11.

SINIF

TİYATRO

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK TİYATROSU

(1923-1950)
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

NELER ÖĞRENECEĞİZ?

 1923-1950 yılları arasında Türk tiyatrosunun özelliklerini

 1923-1950 yılları arasında Türk tiyatrosunun öne çıkan

yazarlarını ve onların başlıca eserlerini
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

KARAGÖZ (GÖLGE OYUNU)

 Arkadan ışıklandırılmış bir perdeye deriden yapılmış figürlerin
gölgelerinin yansıtılması esasına dayanır.

 “Hayal-i zıll” ya da “zıll-i hayal” adı da verilir.

 Karagöz oynatıcısına “hayalî”, onun yardımcısına da “yardak”

denir.

 Türk edebiyatında özellikle 17. yy.da ilgi görmüş, 19. yy.dan

itibaren yazıya geçirilmeye başlanmıştır.

 Oyunda toplumun her kesiminden insana yer verilir.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

 Karagöz ve Hacivat ana kahramanlardır ve tip özelliği gösterirler.

 Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir, Çelebi, Zenne, Matiz, Acem, Çerkez,

Kastamonulu gibi başka tipler de oyunda yer alır.

 Oyundaki gülmece unsuru kişilerin birbirlerini yanlış anlamalarına

dayanır.

 Şu bölümlerden oluşur:
 Mukaddime (Giriş)
 Muhavere (Söyleşme)
 Fasıl (Oyun)
 Bitiş
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

ORTA OYUNU
 Adını, seyircilerle çevrili bir alanda oynanmasından almıştır.

 Teknik özelliklerinin dışında pek çok yönden gölge oyununa

benzer.

 Müzikli, danslı bir oyun olup kostüm ve dekor olarak

nitelenebilecek unsurlar içerir.

 Gölge oyunundaki Karagöz’ün yerini “Kavuklu”, Hacivat’ın yerini

de “Pişekâr” alır.

 Kavuklu Hamdi ile Küçük İsmail Efendi orta oyununun ustalarıdır.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

MEDDAH
 Hikâyelerini taklitler yaparak, hikâyelerdeki kişileri canlandırarak
anlatan kişiye “meddah” denir.

 Tek kişilik bir oyundur.

 Meddah, kahramanlarını mensup oldukları çevreye uygun

konuşturur bu da oyundaki gülmece unsurunu oluşturur.

 Meddahın oyunda kullandığı bir sopası bir de mendili vardır;

bunları ses çıkarmak ya da taklit yapmak için kullanır.
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

TRAJEDİ KOMEDİ DRAMA

Acıklı olayları konu Gülünç olayları konu Acıklı ve gülünç

edinir. edinir. olayları konu edinir.

Konusunu tarih ve Konusunu günlük

Konusunu günlük yaşam veya tarihten
mitolojiden alır. yaşamdan alır. alır.

Kahramanları soylular, Kahramanları günlük Toplumun her

tanrılar, tanrılaştırılmış hayatta kesiminden insan
insanlardır. karşılaşılabilecek kahraman olarak
insanlardır. seçilebilir.
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

TRAJEDİ KOMEDİ DRAMA

Özelliklerinin Özelliklerinin Özelliklerinin

belirlenmesinde belirlenmesinde belirlenmesinde
klasisizm etkilidir. klasisizm etkilidir. romantizm etkilidir.

Hem nesir hem de

Manzum olarak yazılır. Manzum olarak yazılır. nazım şeklinde
yazılabilir.

Üç birlik kuralına
Üç birlik kuralına Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu
uyulur. uyulur. yoktur.
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

TRAJEDİ KOMEDİ DRAMA

Diyalog ve koro Diyalog ve koro

Perde ya da bölüm
bölümlerinden bölümlerinden
oluşur. sınırlaması yoktur.
oluşur.

Üslupta soyluluk Üslupta soyluluk

Oyunda kötü ve kaba aranmaz; oyunda aranmaz; oyunda
sözlere yer verilmez. kaba ve çirkin kaba ve çirkin
sözlere yer verilir. sözlere yer verilir.

Vurma, yaralama Vurma, yaralama Vurma, kavga, savaş

sahneleri perde sahneleri izleyicinin sahneleri izleyici
arkasında karşısında karşısında
canlandırılır. canlandırılır. canlandırılır.
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

1923-1950 YILLARI ARASINDA TÜRK TİYATROSUNUN

ÖZELLİKLERİ
 Millî Edebiyat Dönemi’nde kurulan Darülbedayi bu dönemde de
tiyatronun şekillenmesinde etkilidir.

 Darülbedayi, yabancı ya da adapte eserler yerine yerli oyunların

sergilenmesine öncelik vermiştir.

 Bu dönem tiyatrosunu Millî Edebiyat Dönemi sanatçılarıyla ilk defa

bu dönemde eser veren sanatçılar şekillendirir.

 1923-1950 yılları arasında tiyatro iki anlayış etrafında şekillenir.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

1923-1950
YILLARI
ARASINDA TÜRK
TİYATROSU

Cumhuriyet’i ve
Yakın Geçmişteki
Onun
Sorunları
Kazanımlarını
Eleştirel Üslupla
Övünçle Ele
Ele Alanlar
Alanlar
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Cumhuriyet’i ve Onun Kazanımlarını

Övünçle Ele Alanlar

 Cumhuriyet’in temel yaklaşımı doğrultusunda şekillenmiştir.

 Eserler aracılığıyla ulusal ve evrensel değerlerin birleştirilmesi,

çağdaş bir kültür oluşturulması hedeflenmiştir.

 Tür olarak dram, melodram, manzum dram ve töre komedisi

kullanılmıştır.
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Cumhuriyet’i ve Onun Kazanımlarını

Övünçle Ele Alanlar

 Eserlerin konusunu
Anadolu halkının Kurtuluş Savaşı’nda verdiği mücadele,
gösterdiği kahramanlık, fedakârlık
 tarih
oluşturur.

 Tema özellikle bir “kahraman” kurgulanarak işlenir.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Yakın Geçmişteki Sosyal Sorunları Eleştirel Üslupla Ele

Alanlar

 Konu olarak kadın-erkek çatışmaları ve bireyin sıkıntıları

işlenmiştir.

 Okuyucuları yönlendirme, eğitme amacıyla yazılmıştır.

 Belli bir düşünce etrafında şekillenir.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Yakın Geçmişteki Sosyal Sorunları Eleştirel Üslupla Ele

Alanlar

 Seyirciyi toplum ve insan gerçekleri üzerinde düşündürmek

ortak amaçtır.

 Sebep-sonuç ilişkisi içinde kurgulanmıştır.

Genellikle tek yönlü tipler oluşturulmuştur.

Tür olarak dram ve komedi kullanılmıştır.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Musahipzade Celal Fermanlı Deli Hazretleri

İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci Hisse-i Şayia
İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu İnanmak
Reşat Nuri Güntekin Taş Parçası
Nahid Sırrı Örik Sönmeyen Ateş
Faruk Nafiz Çamlıbel Akın
Münir Hayri Egeli Bayönder
Yaşar Nabi Nayır İnkılâp Çocukları
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

MUSAHİPZADE CELAL (1868-1959)

 Hem Millî Edebiyat’ta hem de Cumhuriyet Dönemi’nde eserler

vermiştir.

 Eserlerinde genellikle Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde

görülen toplumsal aksaklıkları işlemiştir.

 Geleneksel tiyatronun özelliklerinden de yararlanmıştır.

 Bütün eserleri sahnelenmiştir.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

MUSAHİPZADE CELAL’İN BAŞLICA ESERLERİ

Köprülüler

Lale Devri

Fermanlı Deli Hazretleri

Aynaroz Kadısı

İtaat İlamı

Bir Kavuk Devrildi

Yedekçi
Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

NAHİD SIRRI ÖRİK (1895-1960)

 Roman, tiyatro, öykü, gezi yazısı gibi türlerde eserler yazmıştır.

 Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.

 Eserlerinde özellikle yakın tarihe yönelmiş, onu da eleştirel bir

üslupla işlemiştir.

 Toplumsal ve siyasi ilişkileri ironik bir dille eserlerine taşımıştır.

Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950) 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Sönmeyen Ateş Sultan Hamid Kırmızı ve Siyah Anadolu

Düşerken

Muharrir Kıskanmak Sanatkârlar Bir Edirne

Seyahatnamesi

Alınyazısı Eski Resimler Kayseri-Kırşehir-

Kastamonu

Oyuncular Eve Düşen

Yıldırım