Professional Documents
Culture Documents
Resumo Gramática Do Galego
Resumo Gramática Do Galego
O alfabeto galego componse das seguintes letras Tamén se empregan os seguintes dígrafos:
que teñen xénero masculino (o pe, o efe, o e, etc) grafía nome pronuncia
ch ce hache [t∫]
grafía nome pronuncia gu gue u [g] ou [h]
a a [a]
ll ele dobre [ λ]
b be [b]
c ce [Ө] ou [s] e [k] nh ene hache [ ŋ]
d de [de] qu que u [k]
e e [e], [ε] rr erre dobre [r]
f efe [f]
g gue [g] ou [h] As seguintes letras só se utilizan nos préstamos:
h hache [Ø] (cero)
i i [i] grafía nome
l ele [l] j iota
m eme [m] k ca
n ene [n]
ç cedilla
ñ eñe [ ] w uve dobre
o o [o], [Ǥ] y y grego
p pe [p]
q que [k]
r erre
[ ], [r]
s ese [s]
t te [t]
u u [u]
v uve [b]
x xe [∫], [ks]
z ceta [Ө] ou [s]
ACENTUACIÓN
Agudas: acentúanse graficamente cando rematan en vogal, en –n, en –s ou en –ns: mazá, latín, cafés,
camións. OBS: non se acentúan as palabras monosilábicas nin as rematadas en ditongo decrecente (fe,
colleu, papeis)
Graves: levan acento cando rematan en consoante distinta de –n ou –s, ou no grupo culto –ps:
O ACENTO DIACRÍTICO: utilízase para diferenciar dúas palabras que se escriben igual. Estes son
os máis habituais:
2
A acentuación de i, u en hiato: acentúanse cando van xusto antes ou despois dunha vogal átona, para
indicar que non forman ditongo: baúl, muíño, rúa, constituír, Luís. OBS: non levan acento se vai un h
intercalado (eu prohibo)
Cando as formas verbais levan pronomes enclíticos ou a segunda forma do artigo, trátanse coma se
fosen unha soa palabra: fixéronllo, rematáche-las obras, cólleo
Os estranxeirismos seguen as regras xerais de acentuación: iglú, accésit..Cando rematan en –y
reciben o mesmo tratamento cás palabras rematadas en –i (whisky, hóckey). Tamén poden manter a
grafía da lingua da que proceden.
Non se acentúan nunca os adverbios rematados en –mente por ser graves e rematar en vogal:
facilmente, rapidamente…
Os interrogativos e os exclamativos só levan acento gráfico cando introducen interrogativas ou
exclamativas indirectas nas que sexa preciso para a correcta comprensión: dille qué queres/dille que
queres
As palabras que levan acento diacrítico mantéñeno sempre: dá-dálle as grazas, é-éche complicado
A DIÉRESE
Emprégase coa letra u para indicar que se pronuncia esta vogal nas sílabas güe, güi (bilingüe,
lingüística, pingüín)
Úsase tamén coa letra i na primeira e segunda persoa de plural dos copretéritos de indicativo dos
verbos rematados en –aer (caer, decaer, recaer, traer, atraer, contraer, distraer, extraer), –oer (roer,
corroer, doer, moer, remoer), –aír (saír, sobresaír) e –oír (oír): caïamos, caïades, doïamos, doïades,
traïamos, traïades, etc. A razón é que o i forma sílaba en por si aínda que é átono. Así distinguimos
estas formas das do presente de subxuntivo, nas que o i forma ditongo: caiamos, caiades. En
consecuencia, tamén levan diérese os copretéritos de indicativo dos verbos en –uír, aínda que nestes
non haxa posibilidade de homonimia co presente de subxuntivo: constituïamos, constituïades
A entoación interrogativa ou exclamativa márcase ao final do enunciado por medio dos signos ? /!: Por
que o fixeches?, Érache boa!. Para facilitar a lectura poderase indicar o inicio destas entoacións cos
signos ¿ / ¡, respectivamente.
3
XÉNERO DOS SUBSTANTIVOS
-ón: grandón, lambón -ona nos aumentativos e pexorativos: O único nome que acaba en
-n
grandona, lambona -én é refén, pero é invariable
4
FORMACIÓN DO PLURAL (SUBSTANTIVOS E ADXECTIVOS)
FORMACIÓN DO COMPARATIVO
bo → mellor
malo → peor
Sintéticos
grande → maior
pequeno → menor
alto → superior
baixo → inferior
tan + adx. + coma/como + 2º termo: Estou coma + pron. pers. tón.: Estou tan cansa coma ti.
Igualdade
tan cansa coma/como o meu xefe. como + verbo: Estou tan cansa como parece.
Analíticos
5
O ARTIGO
determinado indeterminado
masculino feminino masculino feminino
singular o/lo a/la un unha
plural os/los as/las uns unhas
Aínda que o seu uso non é obrigatorio na escrita, é recomendable empregala sempre na fala.
Contraccións
determinado indeterminado
o a os as un unha uns unhas
a ao/ó á aos/ós ás
con co coa cos coas cun cunha cuns cunhas
Preposicións de do da dos das dun dunha duns dunhas
en no na nos nas nun nunha nuns nunhas
por polo pola polos polas
Conxunción ca có cá cós cás
Na escrita podemos plasmar a contracción de a+o, a+os en ao, ou ó pero na fala nunca se debe
pronunciar [ao], senón [Ɔ].
Coa conxunción ca podemos optar por representar a contracción ou non: có/ca o; cá/ca a; cós/ca os;
cás ca as.
6
O DEMOSTRATIVO
Masculino Feminino
Neutro
Singular Plural Singular Plural
este estes esta estas isto
ese eses esa esas iso
aquel aqueles aquela aquelas aquilo
Contraccións
este(s) ese(s) aquel(es) isto iso aquilo
esta(s) esa(s) aquela(s)
deste(s) dese(s) daquel(es) disto diso daquilo
de
desta(s) desa(s) daquela(s)
Preposicións
neste(s) nese(s) naquel(es) nisto niso naquilo
en
nesta(s) nesa(s) naquela(s)
estoutro(s) esoutro(s) aqueloutro(s)
Indefinido outro
estoutra(s) esoutra(s) aqueloutra(s)
O POSESIVO
Singular Plural
Persoa
Masculino Feminino Masculino Feminino
1ª meu miña meus miñas
Sing. 2ª teu túa teus túas
3ª seu súa seus súas
1ª noso nosa nosos nosas
Pl. 2ª voso vosa vosos vosas
3ª seu súa seus súas
− Xeralmente vai precedido de artigo: as nosas cousas. É opcional con nomes de parentesco : (o)
meu tío.
− As formas de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de seu, sen variación de xénero e número
poden usarse co significado de “propio” (temos piso de noso) ou “por natureza” (é boa de seu).
− As formas cadanseu, cadansúa, cadanseus, cadansúas indican posesión e distribución á vez,
adxudicándolle un número igual de obxectos a varias persoas: os alumnos teñen cadanseu ordenador
(~ cada alumno ten un ordenador)
7
O PRONOME PERSOAL
Serie Tónica
FORMAS OBLICUAS
LIBRES LIGADAS
NÚMERO PERSOA SUXEITO
NON REFEX REFLEX NON REFLEX REFLEX
1ª eu min comigo
SING.
2ª ti contigo
SING. 2ª che te
MASC. o, lo, no
3ª lle se
FEM. a, la, na
1ª nos
PL. 2ª vos
MASC. os, los, nos
3ª lles se
FEM. as, las, nas
8
− Cando concorren as formas de C.D e C.I prodúcense as seguintes contraccións:
me mo ma mos mas
9
OS NUMERAIS
10
O VERBO
Verbos regulares
11
Verbos irregulares
12
QUERER SABER SER TER TRAER VALER POÑER/ PÓR VER VIR
quero sei son teño traio vallo poño vexo veño
queres sabes es tes traes vales pos ves vés
quere sabe é ten trae vale pon ve vén
Presente queremos sabemos somos temos traemos valemos poñemos/pomos vemos vimos
queredes sabedes sodes tedes/ traedes valedes poñedes/pondes vedes vides/vindes
queren saben son teñen traen valen poñen/pon ven veñen
quixen souben fun tiven trouxen valín puxen vin vin
quixeches soubeches fuches tiveches trouxeches valiches puxeches viches viñeches
quixo soubo foi tivo trouxo valeu puxo viu veu
Pretérito quixemos soubemos fomos tivemos trouxemos valemos puxemos vimos viñemos
quixestes soubestes fostes tivestes trouxestes valestes puxestes vistes viñestes
quixeron souberon foron tiveron trouxeron valeron puxeron viron viñeron
quererei saberei serei terei traerei valerei poñerei/ porei verei virei
quererás saberás serás terás traerás valerás poñerás/ porás verás virás
quererá saberá será terá traerá valerá poñerá/ porá verá virá
Futuro quereremos saberemos seremos teremos traeremos valeremos poñeremos/ poremos veremos viremos
quereredes saberedes seredes teredes traeredes valeredes poñeredes/ poredes veredes viredes
Indicativo quererán saberán serán terán traerán valerán poñerán/ porán verán virán
quería sabía era tiña traía valía poñía/ puña vía viña
querías sabías eras tiñas traías valías poñías/ puñas vías viñas
quería sabía era tiña traía valía poñía/ puña vía viña
Cpto. queriamos sabiamos eramos tiñamos traïamos valiamos poñiamos/ puñamos viamos viñamos
queriades sabiades erades tiñades traïades valiades poñiades/ puñades viades viñades
querían sabían eran tiñan traían valían poñían/ puñan vían viñan
quixera soubera fora tivera trouxera valera puxera vira viñera
quixeras souberas foras tiveras trouxeras valeras puxeras viras viñeras
quixera soubera fora tivera trouxera valera puxera vira viñera
Apto. quixeramos souberamos foramos tiveramos trouxeramos valeramos puxeramos viramos viñeramos
quixerades souberades forades tiverades trouxerades valerades puxerades virades viñerades
quixeran souberan foran tiveran trouxeran valeran puxeran viran viñeran
querería sabería sería tería traería valería poñería/ poría vería viría
quererías saberías serías terías traerías valerías poñerías/ porías verías virías
querería sabería sería tería traería valería poñería/ poría vería viría
Ppto. quereriamos saberiamos seriamos teriamos traeriamos valeriamos poñeriamos/ poriamos veriamos viriamos
quereriades saberiades seriades teriades traeriades valeriades poñeriades/ poriades veriades viriades
quererían saberían serían terían traerían valerían poñerían/ porían verían virían
queira saiba sexa teña traia valla poña vexa veña
queiras saibas sexas teñas traias vallas poñas vexas veñas
queira saiba sexa teña traia valla poña vexa veña
Presente queiramos saibamos sexamos teñamos traiamos vallamos poñamos vexamos veñamos
queirades saibades sexades teñades traiades vallades poñades vexades veñades
queiran saiban sexan teñan traian vallan poñan vexan veñan
quixese soubese fose tivese trouxese valese puxese vise viñese
quixeses soubeses foses tiveses trouxeses valeses puxeses vises viñeses
Subxuntivo quixese soubese fose tivese trouxese valese puxese vise viñese
Pretérito quixésemos soubésemos fósemos tivésemos trouxésemos valésemos puxésemos vísemos viñésemos
quixésedes soubésedes fósedes tivésedes trouxésedes valésedes puxésedes vísedes viñésedes
quixesen soubesen fosen tivesen trouxesen valesen puxesen visen viñesen
quixer souber for tiver trouxer valer puxer verei virei
quixeres souberes fores tiveres trouxeres valeres puxeres verás virás
quixer souber for tiver trouxer valer puxer verá virá
Futuro quixermos soubermos formos tivermos trouxermos valermos puxermos veremos viremos
quixerdes souberdes fordes tiverdes trouxerdes valerdes puxerdes veredes viredes
quixeren souberen foren tiveren trouxeren valeren puxeren verán virán
querer saber ser ter traer valer poder ver vir
quereres saberes seres teres traeres valeres poderes veres vires
querer saber ser ter traer valer poder ver vir
Infinitivo conxugado querermos sabermos sermos termos traermos valermos podermos vermos virmos
quererdes saberdes serdes terdes traerdes valerdes poderdes verdes virdes
quereren saberen seren teren traeren valeren poderen veren viren
quere sabe sé ten trae vale pon ve ven
Imperativo querede sabede sede tende/tede traede valede poñede/ponde vede vide/vinde
Infinitivo querer saber ser ter traer valer poder ver vir
Formas
Xerundio querendo sabendo sendo tendo traendo valendo poñendo/pondo vendo vindo
nominais
Participio querido sabido sido tido traído valido posto visto vido
13