Symetrie - powtórzenie wiadomości

Wprowadzenie
Przeczytaj
Infografika
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Symetrie - powtórzenie wiadomości

Źródło: Thisisengineering Raeng, dostępny w internecie: www.unslash.com.

Pojęcie symetrii to jedno z najbardziej

interesujących pojęć matematycznych. Zna je
każdy, kto choć raz przejrzał się w lustrze,
gdyż zwierciadlane odbicie to właśnie obraz
naszej postaci w symetrii względem
powierzchni lustra. Dlatego już
z codziennego doświadczenia znamy dwie
podstawowe własności symetrii. Po pierwsze,
obiekt i jego zwierciadlany obraz są tego
samego kształtu i rozmiarów (tzn. są
Źródło: Andre Mouton, dostępny w internecie:
przystające). Po drugie, obiekt i jego obraz
www.unsplash.com.
położone są w tej samej odległości od lustra.

Odpowiednikiem symetrii zwierciadlanej w geometrii płaszczyzny jest symetria względem

prostej.

Twoje cele

Zaznaczysz oś symetrii figury o podanych współrzędnych.

Wskażesz figury, które są symetryczne względem prostej.
Znajdziesz figury osiowosymetryczne.
Wskażesz figury symetryczne względem punktu.
Wskażesz środek symetrii dwóch punktów.
Przeczytaj

Symetria punktu względem prostej

Definicja: Symetria punktu względem prostej

Mówimy, że punkt A '

A względem prostej k, jeśli odcinek
jest symetryczny do punktu
AA jest prostopadły do prostej k i przecina ją w takim punkcie S, że odcinki AS i A S są
' '

równej długości.

Nie tylko pojedyncze punkty, ale i całe figury geometryczne mogą być symetryczne
względem danej prostej ( czyli mogą być swoimi „zwierciadlanymi obrazami”). Mówiąc
G F k
precyzyjnie, figura jest obrazem figury w symetrii względem prostej , gdy figura G
F
jest zbiorem wszystkich punktów symetrycznych do punktów figury względem prostej . k
F
Obraz figury w symetrii osiowej, podobnie jak odbicie w zwierciadle, ma zawsze ten sam
F , to znaczy jest zawsze przystający do F .
kształt i rozmiary co figura

Prosta k przechodzi przez wierzchołki A i C rombu ABCD (rysunek poniżej). Obrazem

trójkąta ABC w symetrii względem prostej k jest trójkąt ADC .
Przypomnijmy ponadto, że jeśli istnieje taka prosta k, że obrazem figury F w symetrii
względem prostej k jest figura F , to figurę F nazywamy osiowosymetryczną, a prostą k osią
symetrii figury F .

Oś symetrii można wyróżnić na zdjęciach różnych zwierząt

Źródło: Yolanda Coervers, dostępny w internecie: h ps://pixabay.com/pl/photos/gran-canaria-hiszpania-wyspa-motyl-171555/.
Oś symetrii prostokąta i kwadratu.

Prostokąt jest figurą osiowosymetryczną i ma on dwie różne osie symetrii. Jeśli jest
kwadratem - to cztery.

Spójrzmy teraz na pojęcie symetrii w kontekście układu współrzędnych.

Przykład 1

Znajdziemy punkt A '

symetryczny do punktu A = (−1, −4) względem osi X.
Rozwiązanie

W tym celu z punktu A prowadzimy prostą prostopadłą do osi X, która przecina tę oś

w punkcie S . Odcinek AS ma długość , a więc przedłużamy go pionowo o
= (−1, 0) 4 4

jednostki w górę, zatrzymując się w punkcie A '

. Jest to szukany punkt
= (−1, 4)

symetryczny do A względem osi X, bowiem odcinek AA jest prostopadły do osi X oraz

'

|AS SA . Zauważmy, że pierwsze współrzędne punktów A i A są równe, a drugie

| =
' '

współrzędne są liczbami przeciwnymi.

 Twierdzenie: Punkt symetryczny względem osi X
Punkt symetryczny do punktu A = ( xy , ) względem osi X ma współrzędne:
A '
x y.
= ( ,− )

Dowód

Pokażemy, że punkty AiA '

spełniają definicję punktów symetrycznych względem osi X.
Zauważmy, że środkiem odcinka AA '
jest punkt: S = ( x x ,
y y ) = (x, 0).
+ −

2 2

A zatem: | AS | = SA '
oraz odcinek AA '
jest prostopadły do osi X.

Na przykład punkty A = (√2, − ) i A

1
3
'
= (√2, ) są symetryczne względem osi X.
1
3

Rozpatrzymy teraz symetrię względem osi Y.

Twierdzenie: Punkt symetryczny względem osi Y
Punkt symetryczny do punktu A = ( xy , ) względem osi Y ma współrzędne A '
xy
= (− , )

.
 Dowód

Szkic dowodu. Wystarczy, podobnie jak w poprzednim dowodzie, przeanalizować

rysunek.

Na przykład punktem symetrycznym do punktu A = (3, 3) względem osi Y jest punkt

A '
= (−3, 3).

Symetria środkowa
Innym rodzajem symetrii jest symetria środkowa.

Definicja: Symetria względem punktu

Mówimy, że punkt A jest symetryczny do punktu A względem punktu O, jeśli O jest

'

środkiem odcinka AA . '

Figury środkowosymetryczne często spotykamy w naturze.
Źródło: Ancelin Bonnet, dostępny w internecie: h ps://pixabay.com/pl/photos/owoce-orange-plasterek-png-1234657/.

Podobnie, jak w przypadku symetrii względem prostej, mówimy o obrazach figur w symetrii
względem punktu.

Obrazem figury F na rysunku poniżej w symetrii względem punktu A jest figura G.

 F
Jeśli obrazem figury w symetrii środkowej względem punktu jest figura O F , to figurę F
O
nazywamy środkowosymetryczną, a punkt - środkiem symetrii.

Przykładem figury środkowosymetrycznej jest prostokąt. Środkiem jego symetrii jest punkt
przecięcia przekątnych.

Litera Z (rysunek obok) jest

środkowosymetryczna.

Zauważmy, że nie ma ona osi symetrii.

Rozważymy teraz symetrię środkową

w kontekście układu współrzędnych.

Twierdzenie: Punkt symetryczny względem początku układu współrzędnych

Punkt symetryczny do punktu A = ( xy , ) względem początku układu współrzędnych

ma współrzędne A '
= (−x y.
,− )

Dowód

Szkic dowodu. Wystarczy zauważyć, że początek układu współrzędnych jest środkiem

odcinka AA .
'

Na przykład punkty A = (2, −3) oraz A'

= (−2, 3) są symetryczne względem początku
układu współrzędnych.

Przykład 2
Znajdziemy czworokąt ' ' ' A B C D symetryczny względem początku układu
'

współrzędnych do czworokąta ABCD o wierzchołkach A ,B = (0, 1) = (2,2),

C = (1, 4) oraz D = (−1, 3).

Rozwiązanie

Punktami symetrycznymi względem punktu (0, 0) do podanych wierzchołków są:

A'
= (0, −1),
'
B
= (−2, −2),
'
C D
= (−1, −4) oraz
'
= (1, −3).

A zatem czworokąt o wierzchołkach: A B C i D jest symetryczny do czworokąta

'
,
'
,
' '

ABCD względem środka układu współrzędnych.

Przykład 3

A B C xy
Niech = (0, 0) i = (1, 0), punkt = ( , ) leży w pierwszej ćwiartce układu
C
współrzędnych, a punkt ' jest punktem do niego symetrycznym względem osi . Y
Wykażemy, że jeśli α BAC oraz α
= ∠
'
= ∠ BAC , to: α
' '
= 180° − α.
 Rozwiązanie

Punkt B'
= (−1, 0) jest punktem symetrycznym do punktu B, więc trójkąt AB C
' '
jest
symetryczny do trójkątaABC względem osi Y (Patrz: rysunek). Trójkąty te są zatem
przystające i w konsekwencji α β. Kąty α oraz β są kątami przyległymi, więc:
=
'

α'
= 180° − β α.
= 180° −

Słownik
prostopadłość

proste, odcinki oraz prosta i odcinek są prostopadłe jeśli przecinają się pod kątem
prostym lub leżą na prostych, które przecinają się pod kątem prostym
figury przystające

figury, które przekształcając przez przesunięcia, obroty i symetrie można nałożyć na

siebie
Infografika

Polecenie 1

Zapoznaj się z ilustracją interaktywną i wykonaj polecenia poniżej.

Polecenie 2

Znajdź punkt symetryczny do punktu A = (2, −3) względem osi X.

Polecenie 3

Znajdź punkt symetryczny do punktu A = (−7, −1) względem osi Y .

Polecenie 4

Znajdź punkt symetryczny do punktu A = (2, −3) względem punktu (0, 0).
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Punkt (2, −1) jest symetryczny do punktu (2, 1) względem:

 osi Y

 punktu (0, 0)

 prostej x = 1

 osi X
Ćwiczenie 2 輸

Punkt A '
jest symetryczny do punktu A = (−2, 3) względem osi X. Wynika stąd, że:

 A '
= (3, −2)

 A '
= (2, 3)

 A '
= (−2, −3)

 A '
= (2, −3)
Ćwiczenie 3 醙

Dobierz w pary: obraz punku A = (1, 3) z odpowiednim przekształceniem.

symetria względem początku układu

A ' = (−1, 3)
współrzędnych

A ' = (−1, −3) symetria względem osi X

A ' = (1, −3) symetria względem osi Y
Ćwiczenie 4 醙

Y jest osią symetrii trójkąta ABC o wierzchołkach A

Oś a b ,B
= ( , ) cd
= ( , ) oraz
C e f . Wynika stąd, że
= ( , )

 a d f
+ + = 0

 b d e
+ + = 0

 a c e
+ + = 0

 a c e
− =

Ćwiczenie 5 醙

X jest osią symetrii trójkąta ABC o wierzchołkach: A

Oś a b ,B
= ( , ) cd
= ( , ) oraz
C e f . Wynika stąd, że:
= ( , )

 ace = 0

 abcd = 0

 bdf = 0

 adf = 0
Ćwiczenie 6 醙

Uzupełnij zdanie.

Osią symetrii trójkąta ABC o wierzchołkach: A = (−4, 1), B = (4, 1) oraz C = (0, −3)

jest: .

oś X prosta x = 1 prosta y = 1 oś Y
Ćwiczenie 7 難

Osią symetrii trójkąta ABC o wierzchołkach A = (2, 0), B = (3, 1) oraz C = (2, 2) jest:

 oś X

 prosta y = 1

 oś Y

 prosta x = 1

Ćwiczenie 8 難

Punkt A = (1, 4) jest symetryczny do punktu A '

= (3, 6) względem punktu:

 S = (2, 1)

 S = (5, 3)

 S = (1, 1)

 S = (2, 5)
Ćwiczenie 9 難

Wskaż figurę, dla której prosta x = 1 jest osią symetrii.

  


Dla nauczyciela

Autor: Witold Sadowski, Paweł Kwiatkowski

Przedmiot: Matematyka

Temat: Symetrie - powtórzenie wiadomości

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
IX. Geometria analityczna na płaszczyźnie kartezjańskiej. Zakres podstawowy. Uczeń:
7) wyznacza obrazy okręgów i wielokątów w symetriach osiowych względem osi układu
współrzędnych, symetrii środkowej (o środku w początku układu współrzędnych).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

wskazuje, względem którego punktu podany punkt jest symetryczny,

zaznacza środek symetrii dwóch punktów,
znajduje figury osiowosymetryczne,
wskazuje figury symetryczne względem punktu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm
konektywizm

Metody i techniki nauczania:

metoda wędrującego plakatu

praca z ekspertem
Formy pracy:

praca w grupach
praca całego zespołu

Środki dydaktyczne:

komputery z dostępem do internetu,

projektor multimedialny,
arkusze papieru, pisaki

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi wybranych uczniów (uczniowie ci będą pełnili rolę ekspertów na lekcji)
o zapoznanie się w domu z materiałem z sekcji „Przeczytaj”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje temat oraz cele zajęć. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu i zapisują
je na tablicy.
2. Uczniowie pracują w grupach metodą wędrujących plakatu. Zadaniem uczniów jest
przypomnienie wiadomości o symetrii (względem punktu, prostej oraz w układzie
współrzędnych). Plakat wędruje do każdej z grup. Na koniec zajęć uczniowie będą
mieli za zadanie uzupełnić plakat do końca. W tworzeniu plakatu nie biorą udziału
eksperci.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie – eksperci prezentują przygotowane przez siebie informacje na temat

symetrii. Po prezentacji odpowiadają na pytania pozostałych uczniów i wyjaśniają
wątpliwości.
2. Uczniowie pracują w grupach pod kierunkiem ekspertów. Każda grupa zapoznaje się
z ilustracją interaktywną, a następnie rozwiązuje ćwiczenia interaktywne w sekcji
„Sprawdź się”.
3. Ostatnim elementem wspólnej pracy jest wzbogacenie wędrującego plakatu
o wiadomości zdobyte w czasie zajęć.

Faza podsumowująca:

1. Liderzy omawiają pracę swoich grup, wskazują na trudności, prezentują wykonany

plakat.
2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów – wskazuje na mocne i słabe strony.

Praca domowa:
Uczniowie wykonują polecenia w sekcji „Ilustracja interaktywna”.

Materiały pomocnicze:

Symetria względem punktu

Symetria osiowa

Wskazówki metodyczne:

Ilustracja interaktywna może zostać wykorzystana na lekcji poświęconej symetrii

w układzie współrzędnych.