Luan Van - Chinh Thuc

1
Më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
D©n chñ, theo çch nãi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã nghÜa lµ d©n
lµm chñ, d©n lµ chñ. NN ta lµ NN cña d©n, do d©n vµ v× d©n, nhng ®ã lµ
NN qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt. X©y dùng NN ph¸p quyÒn XHCN cña
d©n, do d©n vµ v× d©n chÝnh lµ çch thøc c¬ b¶n ®Ó ph¸t huy QLC cña
nh©n d©n.
Mét trong nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n ®Ó x©y dùng NN ph¸p quyÒn, ph¸t
huy QLC cña nh©n d©n lµ ph¶i kh«ng ngõng x©y dùng vµ thÓ chÕ hãa môc
tiªu, ph¬ng ch©m, nh÷ng nguyªn t¾c vËn hµnh cña nÒn d©n chñ XHCN ë n-
íc ta. Víi ý nghÜa ®ã, ngµy 18/2/1998, Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung
¬ng §¶ng ta ®· ban hµnh ChØ thÞ sè 30/CT - TW vÒ thùc hiÖn QCDC ë c¬
së. B¶n ChØ thÞ ®· quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm, nhiÖm vô cña MTTQ
cïng çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn QC
nµy ë x·.
ChØ thÞ 30 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ®·
quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña UBMTTQ vµ çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi bao
gåm 3 viÖc: Ph¶i lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc réng r·i trong héi
viªn, ®oµn viªn vµ nh©n d©n chØ thÞ nµy vµ çc QCDC ë c¬ së; Lµm cho
mäi ngêi hiÓu vµ sö dông ®óng quyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n, quyÒn cña
çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®· ®îc quy ®Þnh trong QCDC; Phèi hîp víi
CQ trong viÖc thùc hiÖn QCDC vµ gi¸m s¸t thùc hiÖn çc QCDC ë c¬ së.
Trong thêi gian qua, viÖc thùc hiÖn çc c«ng t¸c nªu trªn, nh×n vÒ c¬
së th× c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn 5 kh©u trong QCDC cã nhiÒu khëi
s¾c. Trong 5 kh©u: Nh÷ng viÖc cÇn th«ng b¸o ®Ó nh©n d©n biÕt; Nh÷ng
viÖc nh©n d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp; Nh÷ng viÖc nh©n d©n bµn,
tham gia ý kiÕn, CQ quyÕt ®Þnh; Nh÷ng viÖc nh©n d©n gi¸m s¸t vµ x©y
2
dùng céng ®ång d©n c ë th«n, lµng, Êp b¶n, th× ë kh©u thø 2 vµ thø 5, ho¹t
®éng cña UBMTTQ lµ râ nÐt vµ ®¹t kh¸ nhiÒu kÕt qu¶.
§Ó tham gia thùc hiÖn tèt c¶ 5 kh©u trong QCDC, mÊy n¨m qua
UBMTTQ çc cÊp ®· tËp trung chØ ®¹o viÖc kiÖn toµn cñng cè vµ n©ng
cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña Ban c«ng t¸c MT, Ban TTND, UBMTTQ cÊp x·.
Tuy nhiªn, c«ng t¸c chØ ®¹o cña MT çc cÊp lµ cha ®Òu, nhÊt lµ ë ®Þa ph-
¬ng, c¬ së. N¨m 1998, c«ng t¸c chØ ®¹o triÓn khai rÊt rÇm ré. CQ, MTTQ
tËp trung lµm ®iÓm ë x·, phêng. N¨m 1999, UBMTTQ tËp trung lµm c«ng
t¸c bÇu cö ®¹i biÓu H§ND nªn bu«ng l¬i, tõ n¨m 2000 trë l¹i ®©y míi l¹i ®îc
tiÕp tôc t¨ng cêng h¬n. NhiÒu n¬i, Ban Thêng trùc UBMTTQ bÞ ®éng, lóng
tóng trong viÖc ®Ò ra biÖn ph¸p chØ ®¹o cho phï hîp víi t×nh h×nh, ®Æc
®iÓm cña §P m×nh.
KÓ tõ khi ®îc ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 11-5-1998 ®Õn nay
QCDC ®· thùc hiÖn ®îc h¬n 6 n¨m. Tuy nhiªn, theo Ban chØ ®¹o thùc hiÖn
QCDC TW, 100% x·, phêng ®· triÓn khai, nhng chØ cã 38% lµm tèt; 97%
c¬ quan hµnh chÝnh NN ®· thùc hiÖn, nhng chØ cã 29% lµm tèt; 88%
doanh nghiÖp NN ®· triÓn khai, song còng chØ cã 32% lµm tèt; tÝnh h×nh
thøc cßn kh¸ phæ biÕn trong nhiÖm vô triÓn khai QCDC cña cÊp ñy ®¶ng,
CQ, MTTQ (c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC ®îc thùc hiÖn chñ yÕu
ë x·, phêng) c¬ së. ViÖc kiÖn toµn cñng cè, n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng
cña Ban c«ng t¸c MT, Ban TTND, UBMT lµm cßn chËm: mét sè çn bé x·,
phêng cha n¾m ®îc QCDC vµ c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC; ho¹t
®éng gi¸m s¸t cña MT vµ ®oµn thÓ chÝnh trÞ - x· héi ë x· cßn rÊt yÕu;
c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng nh©n d©n häc tËp n¾m v÷ng çc quan
®iÓm cña Bé ChÝnh trÞ, néi dung QLC trùc tiÕp trong QC cßn lµm lít, h×nh
thøc; viÖc lång ghÐp néi dung c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC víi ba
néi dung cuéc vËn ®éng "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë
khu d©n c" cha chÆt chÏ.
3
UBMTTQ çc cÊp ®· phèi hîp víi CQ cïng cÊp tiÕn hµnh s¬ kÕt 3
n¨m vµ trong n¨m 2004 ®· tæng kÕt 6 n¨m thùc hiÖn ChØ thÞ 30 cña Bé
ChÝnh trÞ, qua ®ã còng cho thÊy viÖc tiÕp tôc nghiªn cøu mang tÝnh tæng
kÕt thùc tiÔn vµ chØ ra khuynh híng ph¸t triÓn, çc gi¶i ph¸p trong thêi gian
tíi ®Ó MT ph¸t huy tèt h¬n vai trß cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë
c¬ së lµ viÖc lµm mang tÝnh cÊp b¸ch c¶ vÒ ph¬ng diÖn lý luËn lÉn thùc
tiÔn.
Trong thêi kú ph¸t triÓn míi cña ®Êt níc, §¹i héi IX ®· tiÕp tôc
kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng chñ tr¬ng vµ quan ®iÓm lín vÒ ®¹i ®oµn
kÕt d©n téc, ph¸t huy d©n chñ trong thêi kú ®æi míi ®· ®îc ®Ò ra t¹i çc §¹i
héi VI, VII, VIII cña §¶ng ®Ó thùc hiÖn m¹nh mÏ h¬n n÷a sù nghiÖp ®¹i
®oµn kÕt toµn d©n vµ ph¸t huy d©n chñ - hai mÖnh ®Ò then chèt trong ®-
êng lèi chiÕn lîc cña §¶ng ta ®Ó ®a ®Êt níc ®i lªn.
Cã thÓ nãi, c¶ hiÖn t¹i vµ trong thêi gian tíi, nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn
khoa häc còng nh thùc tiÔn vÒ hoµn thiÖn h¬n n÷a ph¸p luËt vÒ MTTQ
trong thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ trong t×nh h×nh míi ngµy cµng chÝn
muåi. Cho ®Õn b©y giê vÉn cha cã mét c«ng tr×nh khoa häc ph¸p lý nµo
kh¶o cøu mét çch toµn diÖn vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn vÊn ®Ò ph¸t huy
vai trß cña MTTQVN trong thùc hiÖn QCDC ë c¬ së vµ vÒ nh÷ng b¶o ®¶m
ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña MTTQ ®Ó tham gia thùc hiÖn tèt h¬n n÷a QC.
V× vËy, viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vµ ph¸p lý vß
MTTQ trong thùc hiÖn QCDC lµ vÊn ®Ò bøc xóc vµ cÇn thiÕt. Víi tÊt c¶
çc ý nghÜa ®·, chóng t«i ®· chän ®Ò tµi: "Ph¸t huy vai trß cña MÆt trËn
Tæ quèc ViÖt Nam trong thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së" lµm luËn
v¨n Th¹c sÜ luËt häc.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi
Thùc hiÖn chñ tr¬ng híng vÒ c¬ së cña §¶ng ®· cã mét sè c«ng tr×nh
nghiªn cøu vÒ d©n chñ, d©n chñ ë c¬ së nh: "QC thùc hiÖn d©n chñ ë cÊp x· -
4
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn" cña Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå
ChÝ Minh do PGS.TS. D¬ng Xu©n Ngäc chñ biªn, NXBCTQG n¨m 2000,
"Thùc hiÖn QCDC vµ x©y dùng CQ cÊp x· ë níc ta hiÖn nay" cña Häc viÖn
ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh do TS. NguyÔn V¨n S¸u - GS. Hå V¨n
Th«ng chñ biªn, "D©n chñ vµ viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së" do TS. L¬ng Gia
Ban chñ biªn, NXB CTQG n¨m 2003, "Híng dÉn triÓn khai QCDC c¬ së" cña
Bé Néi vô, NXB CTQG 2001, "X©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së" cña
Ban D©n vËn Trung ¬ng, mét sè c«ng tr×nh kh¸c cña MTTQVN nh: ®Ò tµi
khoa häc cÊp bé "Ph¸t huy vai trß cña MTTQVN trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë
c¬ së", cña mét sè ViÖn nghiªn cøu vµ trêng ®¹i häc... VÒ ®Ò tµi khoa häc cÊp
bé "Ph¸t huy vai trß cña MTTQ trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së" cña
MTTQ ®· ®îc triÓn khai díi d¹ng ®Ò ¸n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chØ ®¹o thùc
tiÔn cña MTTQTW vµ híng dÉn c«ng t¸c hµng ngµy cña MTTQ c¬ së trong
viÖc tham gia thùc hiÖn QC trªn c¬ së kÕt qu¶ tæng kÕt 3 n¨m viÖc thùc hiÖn
QCDC. §Ò tµi nµy ®· bíc ®Çu gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau: quan ®iÓm cña
§¶ng ta ®èi víi viÖc MTTQ tham gia thùc hiÖn QCDC, thùc tr¹ng 3 n¨m MTTQ
tham gia thùc hiÖn QC vµ mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ph¸t huy vai trß
cña MTTQ trong viÖc thùc hiÖn QCDC. Song vÊn ®Ò vÒ ph¸t huy vai trß cña
MTTQ trong thùc hiÖn QCDC ë c¬ së díi gi¸c ®é khoa häc ph¸p lý víi thùc tiÔn
h¬n 6 n¨m thùc hiÖn QC cã thÓ nãi cho ®Õn nay cha cã c«ng tr×nh nµo. Do
vËy, cã thÓ nãi ®Ò tµi nghiªn cøu mµ t¸c gi¶ luËn v¨n chän: "Ph¸t huy vai trß
cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam trong thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së"
lµ c«ng tr×nh ®Çu tiªn nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy díi gi¸c ®é khoa häc lý luËn vÒ
NN vµ ph¸p luËt mét çch ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng. Tuy nhiªn, luËn v¨n còng
ph¸t triÓn trªn c¬ së kÕ thõa çc c«ng tr×nh ®i tríc ë mét sè vÊn ®Ò, ch¼ng h¹n
ph¸t triÓn trªn c¬ së kÕ thõa ®Ò tµi khoa häc cÊp bé "Ph¸t huy vai trß cña
MTTQVN trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së" vÒ quan ®iÓm chØ ®¹o trong
tham gia thùc hiÖn QC cña MTTQ, vÒ lý luËn vÒ vai trß cña MTTQ ®èi víi
d©n chñ nãi chung vµ d©n chñ ë c¬ së nãi riªng, vÒ sè liÖu còng nh ®¸nh gi¸
5
thùc tr¹ng 3 n¨m MTTQVN tham gia thùc hiÖn QC vµ vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t
huy vai trß cña MTTQVN trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së.
3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn v¨n
Môc ®Ých
1. Lµm râ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vÞ trÝ, vai trß, chøc n¨ng,

nhiÖm vô cña MT trong HTCT vÒ viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së, ph¸t huy
QLC cña nh©n d©n.
2. Lµm râ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña MTTQVN trong viÖc tham gia
thùc hiÖn QCDC ë c¬ së.
3. X¸c ®Þnh néi dung nhiÖm vô vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi
nh»m ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña UBMTTQ çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së
trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë x·, phêng, t¨ng cêng ®oµn kÕt, gãp phÇn thùc
hiÖn thµnh c«ng nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc trong giai ®o¹n
míi.
NhiÖm vô
§ã ®¹t ®îc môc ®Ých trªn nhiÖm vô cña luËn v¨n lµ:
1. Nghiªn cøu vÒ vÞ trÝ, vai trß, chøc n¨ng cña MT víi vÊn ®Ò d©n
chñ, ®oµn kÕt trong thêi kú míi; trong viÖc tham gia thùc hiÖn QCDC ë x·.
2. Nghiªn cøu vÒ viÖc UBMTTQ tham gia thùc hiÖn QCDC ë x·, ph-
êng - thùc tr¹ng, nguyªn nh©n vµ nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn.
3. Nghiªn cøu vÒ chñ tr¬ng, gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy vai trß cña MT
trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së trong thêi gian tíi.
4. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn v¨n
Ngoµi nh÷ng ph¬ng ph¸p chung nh: ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng,
ph¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö, ph¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh chó
träng ph¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc, ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng
6
trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch ¶nh hëng cña MTTQ ®èi víi viÖc thùc hiÖn
QCDC ë c¬ së.
Mét sè ph¬ng ph¸p chuyªn ngµnh nh m« h×nh hãa, kh¶o s¸t tæng kÕt
dùa vµo th«ng sè tõ nghiªn cøu thùc tiÔn c¬ së ®Ó x©y dùng nh÷ng luËn
®iÓm cã tÝnh lý luËn - ®©y lµ ph¬ng ph¸p quan träng ®Ó thùc hiÖn nghiªn
cøu ®Ò tµi nµy.
5. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n
Trªn c¬ së lµm rç nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ viÖc ph¸t

huy vai trß cña MTTQ trong thùc hiÖn QCDC, luËn v¨n: 1. LÇn ®Çu tiªn
tr×nh bµy mét çch cã hÖ thèng díi gi¸c ®é khoa häc ph¸p lý vÊn ®Ò MTTQ
trong tham gia thùc hiÖn QCDC; 2. Nªu nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o ph¸t huy
vai trß cña MTTQ trong thùc hiÖn QC; 3. §a ra çc gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy
vai trß cña MTTQVN trong thùc hiÖn QC.
6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n
- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n sÏ gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn
vµ hoµn thiÖn çc c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó ho¹ch ®Þnh ®êng lèi,
chñ tr¬ng cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña NN vÒ tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn
thiÖn QCDC ë níc ta hiÖn nay. MT çc cÊp cã thÓ sö dông kÕt qu¶ nghiªn
cøu cña luËn v¨n ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n vai trß cña m×nh ®èi víi
QC ë x·.
- Çc trêng §¶ng, trêng luËt, trêng hµnh chÝnh, çc viÖn nghiªn cøu...
cã thÓ sö dông kÕt qu¶ nghiªn cøu lµm tµi liÖu tham kh¶o
7. kÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi
dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng, 10 tiÕt.
7
8
Ch¬ng 1
D¢N Chñ Vµ D¢N Chñ ë C¥ Së

vµ VAI Trß Cña MÆt TrËn Tæ Quèc ViÖt NAM
TRONG Thùc HiÖn QUY ChÕ D¢N Chñ C¥ Së ë X·
1.1. D©n chñ vµ Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ d©n chñ vµ d©n chñ ë c¬ së
Kh¸i niÖm "d©n chñ" cã nguån gèc tõ tiÕng Hy L¹p "demos", nghÜa
lµ nh©n d©n vµ "kratos" - CQ, quyÒn lùc. "Demokratia" cã nghÜa lµ quyÒn
lùc cña nh©n d©n, CQ cña nh©n d©n. D©n chñ lµ mét CQ "cña d©n, do
d©n vµ v× d©n". Nh vËy, d©n chñ lµ mét thÓ chÕ do d©n lµm chñ vµ d©n
chñ tríc hÕt lµ chÕ ®é chÝnh trÞ trong ®ã quyÒn lùc tèi cao thuéc vÒ nh©n
d©n, do nh©n d©n thùc thi, tù b¶n th©n thùc thi hoÆc th«ng qua çc ®¹i
biÓu mµ m×nh bÇu ra. D©n chñ gåm cã d©n chñ trùc tiÕp vµ d©n chñ ®¹i
diÖn. D©n chñ trùc tiÕp lµ h×nh thøc d©n chñ víi nh÷ng thiÕt chÕ, quy chÕ
®Ó ngêi d©n th¶o luËn vµ biÓu quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung cña céng
®ång. D©n chñ ®¹i diÖn lµ h×nh thøc d©n chñ trong ®ã nh©n d©n cö ra
(chñ yÕu b»ng bÇu cö) ngêi thay mÆt m×nh n¾m gi÷ quyÒn lùc NN. Cßn
cã d©n chñ b¸n trùc tiÕp lµ h×nh thøc d©n chñ th«ng qua çc tæ chøc chÝnh
trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi, tæ chøc nghÒ nghiÖp... cña çc tÇng líp nh©n
d©n. D©n chñ cã d©n chñ t s¶n vµ d©n chñ XHCN. §Æc trng cña d©n chñ
XHCN lµ quyÒn d©n chñ cña c«ng d©n kh«ng ngõng ®îc më réng trong tÊt
c¶ çc lÜnh vùc ho¹t ®éng cña NN, cña x· héi mµ c¬ b¶n nhÊt lµ d©n chñ vÒ
kinh tÕ. Trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ- x· héi, quyÒn tham gia qu¶n lý NN cña
d©n vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n ngµy cµng ®îc më réng vÒ ph¹m vi, vÒ ®é
s©u vµ phong phó ®a d¹ng vÒ çc h×nh thøc.
D©n chñ cã thÓ hiÓu lµ mét çch thøc vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kÌm theo
®Ó mäi ngêi d©n tham gia b×nh ®¼ng vµo çc c«ng viÖc chÝnh trÞ, kinh
9
tÕ, x· héi víi vai trß lµ ngêi chñ x· héi. Khi mét ngêi n«ng d©n cÇm l¸ phiÕu
®i bÇu cö mét çch tù nguyÖn ®Ó lùa chän mét çch tù do ngêi ®¹i biÓu cña
m×nh trong H§ND x· - cã nghÜa lµ quyÒn d©n chñ vÒ chÝnh trÞ ®îc thùc
hiÖn. Khi çc hé n«ng d©n ®îc tham gia ý kiÕn vµo viÖc quy ho¹ch ®Êt
®ai, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng lµng x·, v.v... vµ nh÷ng ý kiÕn nµy ®îc l¾ng
nghe, trë thµnh quyÕt ®Þnh vµ hµnh ®éng cña CQ vµ nh©n d©n x· cã
nghÜa lµ çc hé n«ng d©n thùc hiÖn mét çch thùc sù quyÒn d©n chñ trong
®êi sèng kinh tÕ cña lµng, x·. Khi ngêi d©n ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu ®ßi hái
CQ cã çc biÖn ph¸p nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng y tÕ, gi¸o dôc, vÖ sinh m«i tr-
êng, trËt tù an ninh x· héi - ®©y còng lµ lóc ngêi d©n ®ang thùc hiÖn QLC
cña m×nh.
§ßi hái cña ngêi d©n ®îc biÕt vÒ çc ho¹t ®éng cña CQ, ®ßi hái vÒ
tr¸ch nhiÖm cña CQ ®èi víi d©n trong viÖc thùc thi çc thñ tôc hµnh chÝnh
liªn quan ®Õn ®Êt ®ai, x©y dùng, hé tÞch, khai sinh, kinh doanh, s¶n xuÊt,
v.v... - ®©y lµ biÓu hiÖn cña quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n.
D©n chñ cßn cã thÓ ®îc hiÓu nh mét nhu cÇu tÊt yÕu, ®ßi hái ®¬ng
nhiªn cña d©n cÇn cã mét vÞ thÕ thùc sù b×nh ®¼ng trong quan hÖ gi÷a
NN vµ d©n. §ång thêi, d©n chñ cßn ®îc hiÓu lµ tr¸ch nhiÖm cña CQ, cña
çn bé, c«ng chøc cÊp TW còng nh cÊp x·, thùc hiÖn quyÒn h¹n cña m×nh
mét çch chÝ c«ng v« t, kh«ng quan l¹i, h¸ch dÞch, tham nhòng, vô lîi.
B¶n chÊt cña NN ta ®îc kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p, lµ NN cña
d©n, do d©n, v× d©n. Tuy vËy trong thùc tÕ, çn bé, c«ng chøc NN cha thùc
sù lµ ngêi c«ng béc cña d©n nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· mong muèn.
NÕu kh«ng thùc hiÖn d©n chñ, NN sÏ trë nªn ®éc tµi, chuyªn chÕ, vµ do ®ã
d©n ph¶i häc ®Ó lµm chñ; NN ph¶i b¶o ®¶m c¬ chÕ ®Ó l¾ng nghe d©n.
Do vËy, nãi tíi d©n chñ cã nghÜa lµ nãi ®Õn mèi quan hÖ gi÷a d©n vµ CQ
mµ ë ®ã CQ ph¶i l¾ng nghe d©n, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi d©n ®îc
quyÕt ®Þnh hoÆc tham gia quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn cuéc
10
sèng vµ sù ph¸t triÓn cña mçi ngêi d©n, cña c¶ céng ®ång. §iÒu nµy cã ý
nghÜa thùc tiÔn rÊt quan träng ë cÊp x·, phêng, thÞ trÊn.
Trong thùc tÕ cha cã mét x· héi nµo ®¹t ®îc t×nh tr¹ng d©n chñ
tuyÖt ®èi do nhiÒu lý do kh¸ch quan vµ chñ quan, nh: tr×nh ®é ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi, n¨ng lùc nhËn thøc cña d©n vµ cña CQ, truyÒn thèng lÞch
sö, v¨n hãa ph¸p quyÒn, v.v... V× thÕ, d©n chñ cßn ®îc hiÓu nh mét môc tiªu
phÊn ®Êu cña d©n téc ViÖt Nam nh ®· ghi râ trong HiÕn ph¸p lµ: thùc
hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
Nh÷ng môc tiªu ®ã ®Òu cã mèi liªn hÖ g¾n bã víi nhau. D©n cã giµu th× n-
íc víi m¹nh. Cã d©n chñ th× míi cã c«ng b»ng x· héi. Cã d©n chñ thùc sù th×
d©n míi giµu vµ quèc gia míi m¹nh. "DÔ tr¨m lÇn kh«ng d©n còng chÞu,
khã v¹n lÇn d©n liÖu còng xong" [2, tr. 554]. §Êt níc giµu m¹nh, x· héi c«ng
b»ng vµ d©n chñ lµ nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña mét nÒn v¨n
minh. Víi môc tiªu phÊn ®Êu nh vËy, viÖc ph¸t huy d©n chñ, nhÊt lµ d©n
chñ ë c¬ së, ®îc coi lµ chñ tr¬ng, biÖn ph¸p vµ lµ hµnh ®éng tÊt yÕu cña
nh©n d©n vµ CQ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc ta.
D©n chñ ®îc ®¶m b¶o vµ ph¸t huy b»ng nhiÒu biÖn ph¸p. ViÖc thùc
thi d©n chñ lu«n g¾n liÒn víi mèi quan hÖ gi÷a NN vµ nh©n d©n. ë níc ta
hiÖn nay, HTCT dùa trªn thiÕt chÕ "§¶ng l·nh ®¹o, NN qu¶n lý, nh©n d©n
lµm chñ". ViÖc ph¸t huy, thùc hiÖn d©n chñ ®îc tiÕn hµnh kh«ng t¸ch rêi
thiÕt chÕ nµy.
D©n chñ mang l¹i nh÷ng lîi Ých to lín cho x· héi. Ph¸t huy d©n chñ
lµ ph¸t huy søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn trong d©n v× sù ph¸t triÓn vµ
gi¶m nghÌo. Khi nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn quyÕt ®Þnh çc c«ng viÖc cña
lµng, x·, ý thøc lµm chñ cña d©n ®îc kh¼ng ®Þnh râ rÖt. Víi ý thøc lµm
chñ, mäi s¸ng kiÕn, nguån lùc cña mçi ngêi d©n, mçi gia ®×nh trong céng
®ång lµng, x· ®îc ph¸t huy mét çch tèt nhÊt ®Ó vît qua nh÷ng th¸ch thøc vµ
khã kh¨n nh»m ®¹t tíi sù phån thÞnh, ph¸t triÓn cña céng ®ång. ý thøc lµm
11
chñ sÏ lµ ®éng lùc quan träng gióp hä g×n gi÷ b¶o qu¶n tèt h¬n thµnh qu¶
®¹t ®îc. Mét vÝ dô minh chøng lµ trêng hîp x©y dùng hÖ thèng thñy lîi nhá
néi ®ång. Çc hé sö dông níc ®îc quyÒn tù quyÕt ®Þnh ®ãng gãp, tù quyÕt
®Þnh møc thu thñy lîi phÝ, tù tiÕn hµnh b¶o qu¶n vµ duy tr× hÖ thèng c«ng
tr×nh tíi tiªu néi ®ång. Víi QLC trong viÖc khai th¸c vµ qu¶n lý viÖc sö dông
níc cho n«ng nghiÖp nh vËy, bµ con n«ng d©n thùc sù thùc hiÖn QLC cña
m×nh, nhiÖt t×nh ®ãng gãp kinh phÝ, tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng tíi tiªu mét
çch hiÖu qu¶ nhÊt, gi¶m thiÓu tèi ®a nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt. Víi ý
thøc lµm chñ thùc sù, bµ con n«ng d©n cïng nhau g×n gi÷, b¶o dìng c«ng
tr×nh ®îc hoµn thµnh víi sù ®ãng gãp tiÒn cña vµ c«ng søc cña m×nh, ®é
bÒn cña c«ng tr×nh ®îc b¶o ®¶m tèt h¬n. Khi thùc hiÖn QLC ngêi d©n biÕt
ch¨m lo vµ cã ý thøc h¬n vÒ cuéc sèng céng ®ång, cïng nhau ®oµn kÕt ®Ó
gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi céng ®ång. Víi truyÒn
thèng "l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch" bÇu kh«ng khÝ d©n chñ, c«ng khai ë lµng x· lµ
®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ thóc ®Èy nh÷ng ho¹t ®éng cña céng ®ång tù gióp ®ì
lÉn nhau xãa ®ãi, gi¶m nghÌo. §©y lµ mét thùc tÕ ®ang diÔn ra vµ ngµy
cµng ®îc nh©n réng ë nh÷ng ®Þa ph¬ng thùc hiÖn tèt QCDC ë c¬ së.
D©n chñ thóc ®Èy sù minh b¹ch, h¹n chÕ sù l¹m quyÒn, tham nhòng.
Sù minh b¹ch, râ rµng trong çc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi ®îc ®¶m b¶o khi
ngêi d©n ®îc thùc hiÖn quyÒn ®îc biÕt, ®îc kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng
cña CQ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc thu, chi tµi chÝnh. §iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt
quan träng lµm h¹n chÕ nh÷ng hµnh vi l¹m dông quyÒn h¹n, tham nhòng cña
çn bé, c«ng chøc CQ.
D©n chñ thóc ®Èy quan hÖ gÇn gòi vµ hîp t¸c gi÷a CQ víi d©n. Khi
d©n chñ ®îc ph¸t huy, tÖ tham nhòng, l¹m dông quyÒn lùc, quan liªu sÏ bÞ
h¹n chÕ vµ dÇn bÞ lo¹i bá khái ®êi sèng x· héi; CQ trë nªn minh b¹ch, thùc sù
trë thµnh CQ phôc vô d©n vµ v× d©n. Sù tin cËy cña d©n ®èi víi CQ sÏ
ngµy cµng t¨ng. D©n sÏ quan hÖ chÆt chÏ vµ hîp t¸c víi CQ.
12
D©n chñ t¨ng cêng kû c¬ng vµ æn ®Þnh x· héi. Víi nh÷ng thµnh qu¶
nh ®· nªu trªn do ph¸t huy vµ t¨ng c¬ng d©n chñ, céng ®ång d©n c ë c¬ së sÏ
®oµn kÕt vµ æn ®Þnh. Kû c¬ng x· héi sÏ ®îc t¨ng cêng kh«ng chØ bëi ý
thøc t«n träng ph¸p luËt, mµ cßn do sù tù nguyÖn, tù gi¸c cña nh©n d©n víi
t çch lµ nh÷ng ngêi chñ céng ®ång.
C¬ së lµ ®¬n vÞ ë cÊp díi cïng, n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn çc ho¹t ®éng
nh s¶n xuÊt, c«ng t¸c, v.v. cña mét hÖ thèng tæ chøc, trong quan hÖ víi çc
bé phËn l·nh ®¹o cÊp trªn [77, tr. 209]. Nh vËy, cÊp c¬ së lµ cÊp x· trong
quan hÖ víi cÊp §P (gåm cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn) vµ víi cÊp TW. CQ c¬ së
lµ CQ cÊp x·. Bëi v×, c¨n cø vµo viÖc ph©n bæ d©n c vµ l·nh thæ thµnh
®¬n vÞ hµnh chÝnh th× CQ cÊp x· vµ cÊp t¬ng ®¬ng lµ cÊp CQ c¬ së. V×
®©y lµ cÊp CQ cuèi cïng, gÇn vµ s¸t d©n nhÊt. Cßn th«n, lµng, Êp, b¶n, tæ
d©n phè vµ t¬ng ®¬ng lµ theo ®¬n vÞ d©n c - víi t çch lµ nh÷ng céng
®ång ngêi nhá nhÊt sinh sèng cïng nhau. ë ®©y, ®êi sèng d©n c diÔn ra tù
qu¶n lµ chÝnh. D©n chñ ë c¬ së lµ d©n chñ ë cÊp x·, phêng, thÞ trÊn vµ
th«n, lµng, Êp, b¶n, khãm, tæ d©n phè (lµ çc h×nh thøc céng ®ång d©n c
nh ®· nªu). D©n chñ ë c¬ së chñ yÕu lµ thùc hiÖn h×nh thøc d©n chñ trùc
tiÕp (mÆc dï cã c¶ d©n chñ ®¹i diÖn), vµ çc h×nh thøc tù qu¶n cña céng
®ång d©n c. D©n chñ c¬ së cã ý nghÜa v« cïng to lín, v× c¬ së lµ n¬i trùc
tiÕp thùc hiÖn mäi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña NN, lµ
n¬i cÇn thùc hiÖn quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n mét çch trùc tiÕp vµ réng
r·i nhÊt.
1.1.2. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë
c¬ së
Tr¶i qua 60 n¨m x©y dùng NN cña d©n, do d©n, v× d©n díi sù l·nh
®¹o cña §¶ng, nh©n d©n ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh qu¶ quan träng: ®Êt níc
®· ®îc ®éc lËp tù do, thèng nhÊt vµ ngµy nay toµn §¶ng, toµn d©n ®ang ra
søc phÊn ®Êu x©y dùng mét níc ViÖt Nam d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng
13
b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh x©y dùng còng béc lé
nh÷ng yÕu kÐm, khuyÕt ®iÓm. VÒ t×nh h×nh ®ã, ®ång chÝ §ç Mêi ®· nªu
râ: "... trong néi bé §¶ng vµ NN ta, t×nh h×nh tiªu cùc, suy tho¸i phÈm chÊt
vÉn cã chiÒu híng ph¸t triÓn, nhÊt lµ tÖ quan liªu vµ n¹n tham nhòng, t¸c h¹i
kh«ng nhá ®Õn viÖc cñng cè NN, lµm nh©n d©n lo l¾ng, ®ang thùc sù lµ
mét nguy c¬ ®èi víi chÕ ®é XHCN, ®èi víi con ®êng mµ nh©n d©n ta ®·
lùa chän" [3, tr. 4]. Th¸ng 3/1998, ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu, còng ®· nªu bËt
tÝnh cÊp thiÕt cña viÖc x©y dùng QCDC c¬ së, ®ång chÝ chØ râ:
... QLC cña nh©n d©n cßn bÞ vi ph¹m ë nhiÒu n¬i, trªn
nhiÒu lÜnh vùc; tÖ quan liªu, mÖnh lÖnh, cöa quyÒn, tham
nhòng, s¸ch nhiÔu, g©y phiÒn hµ cho d©n vÉn ®ang phæ biÕn vµ
nghiªm träng mµ chóng ta cha ng¨n chÆn, ®Èy lïi ®îc. Ph¬ng
ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra" cha ®îc cô
thÓ hãa vµ thÓ chÕ hãa thµnh ph¸p luËt, cho nªn chËm ®i vµo
cuéc sèng. T×nh tr¹ng mÊt d©n chñ, kh«ng ®Ó d©n bµn b¹c vµ
quyÕt ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi
sèng cña d©n, b¾t d©n ®ãng gãp nhiÒu kho¶n vît qu¸ kh¶ n¨ng, l¹i
kh«ng minh b¹ch vÒ tµi chÝnh, thËm chÝ xµ xÎo vµo nh÷ng
kho¶n tiÒn do d©n ®ãng gãp nh ë mét sè x· thuéc tØnh Th¸i B×nh
vµ vµi n¬i kh¸c; t×nh tr¹ng ®Ó tån ®äng hµng v¹n ®¬n khiÕu tè
bÞ ®ïn ®Èy kh«ng gi¶i quyÕt hoÆc gi¶i quyÕt kh«ng kÞp thêi,
kh«ng ®óng; t×nh tr¹ng quan liªu, qu¶n lý láng lÎo ®Ó thÊt tho¸t lín
trong mét sè ng©n hµng hoÆc g©y l·ng phÝ lín trong x©y dùng,
v.v. ch¼ng nh÷ng lµm suy gi¶m lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi
§¶ng vµ CQ mµ cßn lµm triÖt tiªu nguån ®éng lùc cña nh©n d©n
vµ x©m ph¹m vµo b¶n chÊt tèt ®Ñp cña chÕ ®é [4, tr. 4].
Tríc t×nh h×nh ®ã, NghÞ quyÕt TW 3 khãa VIII (6/1997) nªu râ yªu
cÇu: TiÕp tôc ph¸t huy tèt h¬n vµ nhiÒu h¬n QLC cña d©n qua çc h×nh
thøc d©n chñ ®¹i diÖn vµ d©n chñ trùc tiÕp; tiÕp tôc hoµn thiÖn
14
NNCHXNCNVN ®¶m b¶o trong s¹ch, v÷ng m¹nh vµ t¨ng cêng sù l·nh ®¹o
cña §¶ng ®èi víi NN, më réng d©n chñ XHCN, ph¸t huy QLC cña nh©n d©n
trong x©y dùng vµ qu¶n lý NN [5]. Më réng d©n chñ XHCN, ph¸t huy QLC
cña nh©n d©n ph¶i ®îc thÓ hiÖn trªn mäi lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, x·
héi, quèc phßng, an ninh, tõ viÖc x©y dùng luËt ph¸p, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
®Õn tæ chøc bé m¸y, phong çch lµm viÖc, bao qu¸t mäi ho¹t ®éng cña mäi
cÊp, mäi ngµnh, tõ TW ®Õn §P vµ c¬ së. VÊn ®Ò d©n chñ, b¶o ®¶m QLC
cña nh©n d©n ®Ó ph¸t huy ®éng lùc, thùc hiÖn môc tiªu CNH, H§H, lµm
cho d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh ph¶i ®îc ®Æt
ra cho c¶ HTCT, ph¶i t¸c ®éng hai chiÒu díi lªn, trªn xuèng, c¶ trong §¶ng vµ
trong nh©n d©n.
Thùc tiÔn cho thÊy, muèn ph¸t huy ®îc QLC trùc tiÕp cña d©n ë c¬
së, §¶ng ph¶i l·nh ®¹o, ph¶i cã quan ®iÓm chÝnh s¸ch lín ®Ó ®Þnh híng,
®ång thêi ph¶i x©y dùng ®îc thiÕt chÕ d©n chñ ë c¬ së mét çch cô thÓ, phï
hîp víi tõng ®èi tîng d©n c. §ã lµ nh÷ng quy ®Þnh cã gi¸ trÞ ph¸p lý do NN
ban hµnh mang tÝnh b¾t buéc mäi ngêi, mäi tæ chøc nghiªm chØnh thùc
hiÖn. Do vËy, ngµy 18/2/1998, Bé ChÝnh trÞ ®· ra ChØ thÞ sè 30/CT-TW
vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së nh»m "gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy QLC
cña d©n, thu hót nh©n d©n tham gia qu¶n lý NN, tham gia kiÓm kª, kiÓm
so¸t NN, kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i, quan liªu, mÊt d©n chñ vµ n¹n tham
nhòng" [6, tr. 3]. ChØ thÞ nhÊn m¹nh: kh©u quan träng vµ cÊp b¸ch tríc m¾t
lµ ph¸t huy QLC cña nh©n d©n ë c¬ së, lµ n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn mäi chñ
tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ NN, lµ n¬i cÇn thùc hiÖn QLC cña d©n mét
çch trùc tiÕp vµ réng r·i nhÊt. V× c¬ së lµ n¬i ®«ng ®¶o nh©n d©n (bao
gåm n«ng d©n, c«ng nh©n, çn bé, c«ng chøc, viªn chøc, qu©n nh©n vµ çc
thµnh phÇn lao ®éng kh¸c) sinh sèng hµng ngµy. C¬ së lµ n¬i s¶n xuÊt, kinh
doanh, lao ®éng, häc tËp, n¬i n¶y sinh nhiÒu yªu cÇu bøc xóc hµng ngµy vÒ
®êi sèng kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ, n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn mäi chñ tr¬ng
chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ NN. C¬ së lµ n¬i nh©n d©n ®ang cã nhiÒu ®ßi hái
15
vÒ lµm chñ vµ còng lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn quyÒn d©n chñ mét
çch trùc tiÕp vµ réng r·i nhÊt. Bé ChÝnh trÞ còng chØ râ, thùc hiÖn d©n
chñ ë c¬ së sÏ thóc ®Èy c¶i çch hµnh chÝnh, söa ®æi nh÷ng c¬ chÕ chÝnh
s¸ch vµ thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng phï hîp víi cuéc sèng. Nh©n d©n ë c¬ së
thùc hiÖn QLC, tham gia kiÓm kª, kiÓm so¸t sÏ tÝch cùc x©y dùng §¶ng,
CQ, ®oµn thÓ trong s¹ch, v÷ng m¹nh, tÝch cùc ®Êu tranh bµi trõ tÖ quan
liªu, tham nhòng, l·ng phÝ, thùc hµnh tiÕt kiÖm. Muèn vËy, cÇn ban hµnh
QCDC ë c¬ së cã tÝnh ph¸p lý, yªu cÇu mäi ngêi, mäi tæ chøc ë c¬ së ®Òu
ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn.
Thùc hiÖn ChØ thÞ 30/CT-TW, UBTV Quèc héi (khãa X) ra NghÞ
quyÕt sè 45-1998/NQ-UBTVQH 26/2/1998 vÒ viÖc ban hµnh QC thùc hiÖn
d©n chñ ë x·. NghÞ quyÕt giao ChÝnh phñ ban hµnh QC thùc hiÖn d©n chñ
víi çc ®Þnh híng néi dung cô thÓ. Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña §¶ng vµ NghÞ
quyÕt cña UBTV Quèc héi, ngµy 11/5/1998, ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§ sè
29/1998/N§-CP (nay lµ N§ sè 79/2003/N§-CP) vÒ viÖc ban hµnh QCDC. N§
nªu râ: "§iÒu 1: Ban hµnh kÌm theo N§ nµy b¶n QC thùc hiÖn d©n chñ ë x·.
§iÒu 2: QC nµy ¸p dông ®èi víi c¶ phêng vµ thÞ trÊn" [7]. QCDC ë c¬ së
cßn bao gåm c¶ d©n chñ trong c¬ quan hµnh chÝnh NN vµ ®¬n vÞ doanh
nghiÖp NN víi çc v¨n b¶n qui ®Þnh riªng.
Nh÷ng v¨n b¶n trªn ®©y tõ chñ tr¬ng cña §¶ng ®Õn viÖc thÓ chÕ
hãa b»ng çc v¨n b¶n ph¸p luËt cña NN thÓ hiÖn sù quan t©m cña §¶ng, NN
ta ®èi víi viÖc x©y dùng thÓ chÕ vÒ d©n chñ ë c¬ së. Thùc hiÖn ph¬ng
ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra" thÓ hiÖn b¶n chÊt NN
lµ NN cña d©n, do d©n, v× d©n.
QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së gåm çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt
qui ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p lµm chñ trùc tiÕp cña nh©n d©n ë c¬ së x·, ph-
êng, c¬ quan hµnh chÝnh NN vµ ®¬n vÞ doanh nghiÖp NN. §ã lµ nh÷ng
®iÒu nh©n d©n ph¶i ®îc biÕt, nh÷ng viÖc nh©n d©n ®îc bµn ®Ó NN
16
quyÕt ®Þnh hoÆc nh©n d©n ®îc quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng viÖc nh©n d©n ®-
îc gi¸m s¸t, kiÓm tra, nh»m ph¸t huy QLC, søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n.
QC thùc hiÖn d©n chñ ë x· lµ v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh
cô thÓ nh÷ng viÖc H§ND vµ UBND x· ph¶i th«ng tin kÞp thêi vµ c«ng khai
®Ó d©n biÕt; nh÷ng viÖc d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp; nh÷ng viÖc
d©n tham gia ý kiÕn tríc khi c¬ quan NN quyÕt ®Þnh; nh÷ng viÖc d©n
gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ çc h×nh thøc thùc hiÖn QCDC ë x· nh»m ph¸t huy
QLC, søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n ë x·, ®éng viªn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh
thÇn to lín cña nh©n d©n trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn d©n
sinh, n©ng cao d©n trÝ, æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¨ng cêng ®oµn kÕt, x©y dùng
§¶ng bé, CQ vµ çc ®oµn thÓ ë x· trong s¹ch, v÷ng m¹nh; ng¨n chÆn vµ
kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i, quan liªu, tham nhòng cña mét sè çn bé,
®¶ng viªn vµ çc tÖ n¹n x· héi, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc
m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, theo ®Þnh híng XHCN. QC thùc
hiÖn d©n chñ ë x·, v× vËy, thùc chÊt lµ mét ®Þnh chÕ ph¸p lý b¶o ®¶m
QLC cña d©n.
QC thùc hiÖn d©n chñ ë x· cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
Thø nhÊt, kh¸c víi çc QC th«ng thêng, QC thùc hiÖn d©n chñ lµ mét
v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, cô thÓ hãa vµ luËt hãa ph¬ng ch©m "d©n biÕt,
d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra" b»ng mét N§ cña chÝnh phñ c¨n cø vµo
NghÞ quyÕt cña UBTV Quèc héi (NghÞ quyÕt sè 45-1998/NQ-UBTVQH
26/2/1998 vÒ viÖc ban hµnh QC thùc hiÖn d©n chñ ë x·, phêng, thÞ trÊn).
Thø hai, QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ sù cô thÓ hãa d©n chñ
XHCN ë c¬ së, ph¸t huy QLC cña nh©n d©n g¾n liÒn víi c¬ chÕ "§¶ng l·nh
®¹o, NN qu¶n lý, nh©n d©n lµm chñ".
Thø ba, QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ph¸t huy chÕ ®é d©n chñ ®¹i
diÖn, n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu lùc ho¹t ®éng cña CQ§P, c¬ së, quy ®Þnh
17
nh÷ng nghÜa vô cô thÓ cña CQ trong viÖc b¶o ®¶m quyÒn d©n chñ cña ngêi
d©n ë c¬ së.
Thø t, QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ trùc
tiÕp ë c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh nh÷ng c«ng
viÖc quan träng, thiÕt thùc, g¾n víi quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña nh©n d©n
Thø n¨m, cã sù tham gia cña MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n ë mäi
kh©u trong thùc hiÖn QC ë c¬ së ®Ó ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß lµm chñ cña
nh©n d©n trong viÖc thùc thi nÒn d©n chñ XHCN.
Thø s¸u, môc ®Ých cña viÖc ban hµnh QC thùc hiÖn d©n chñ ë x· lµ
nh»m ph¸t huy QLC, søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n ë x·, ®éng viªn søc m¹nh vËt
chÊt vµ tinh thÇn to lín cña nh©n d©n trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i
thiÖn d©n sinh, n©ng cao d©n trÝ, æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¨ng cêng ®oµn
kÕt, x©y dùng §¶ng bé, CQ vµ çc ®oµn thÓ ë x· trong s¹ch, v÷ng m¹nh;
ng¨n chÆn vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i, quan liªu, tham nhòng cña mét
sè çn bé, ®¶ng viªn vµ çc tÖ n¹n x· héi, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu d©n
giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, theo ®Þnh híng
XHCN.
Thø b¶y, QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së thÓ hiÖn yªu cÇu d©n chñ
ph¶i trong khu«n khæ cña HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt; ®i ®«i víi trËt tù, kû c-
¬ng; quyÒn ®i ®«i víi nghÜa vô; kiªn quyÕt xö lý nh÷ng hµnh vi lîi dông
d©n chñ, vi ph¹m HiÕn ph¸p, ph¸p luËt, x©m ph¹m lîi Ých cña NN, lîi Ých
tËp thÓ, quyÒn tù do, d©n chñ vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n.
1.1.3. Néi dung cña Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë x·
QC thùc hiÖn d©n chñ ë x· do ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 15/5/1998
(nay lµ N§ sè 79/2003/N§-CP) gåm Lêi nãi ®Çu, 7 ch¬ng vµ 25 ®iÒu. VÒ
néi dung, QC quy ®Þnh nh÷ng quyÒn cña nh©n d©n ë c¬ së ®îc biÕt vµ
h×nh thøc biÕt nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn ph¸p luËt, chñ tr¬ng chÝnh
18
s¸ch cña NN, ®Æc biÖt lµ nh÷ng th«ng tin liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng
d©n sinh. QC còng quy ®Þnh nh÷ng viÖc ®Ó nh©n d©n bµn vµ quyÕt
®Þnh còng nh nh÷ng h×nh thøc thùc hiÖn; quy ®Þnh nh÷ng viÖc nh©n d©n
ë cÊp x· cã quyÒn gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ nh÷ng ph¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn
gi¸m s¸t, kiÓm tra; viÖc x©y dùng céng ®ång d©n c th«n, lµng, b¶n, Êp vµ
nh÷ng h×nh thøc tæ chøc. §Æc biÖt, ®Ó thùc hiÖn ph¬ng ch©m "d©n biÕt,
d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra", QC quy ®Þnh c¬ chÕ thùc hiÖn díi hai
h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp vµ d©n chñ ®¹i diÖn, trong ®ã ë cÊp c¬ së,
d©n chñ trùc tiÕp lµ quan träng.
QCDC c¬ së quy ®Þnh cô thÓ çc lo¹i c«ng viÖc ®Ó: d©n biÕt, d©n
bµn, d©n gi¸m s¸t, kiÓm tra. §iÒu 1 Qc quy ®Þnh: "QC nµy quy ®Þnh cô
thÓ nh÷ng viÖc H§ND vµ UBND x· ph¶i th«ng tin kÞp thêi vµ c«ng khai
®Ó d©n biÕt; nh÷ng viÖc d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp; nh÷ng viÖc
d©n tham gia ý kiÕn tríc khi c¬ quan NN quyÕt ®Þnh; nh÷ng viÖc d©n
gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ çc h×nh thøc thùc hiÖn QCDC ë x·".
VÒ d©n biÕt, QC quy ®Þnh quyÒn cña mäi ngêi d©n ®îc th«ng tin
vÒ nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña NN, çc vÊn ®Ò liªn quan
trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng hµng ngµy cña nh©n d©n t¹i c¬ së... vµ nghÜa vô
cña CQ ph¶i th«ng tin kÞp thêi vµ c«ng khai cho ngêi d©n, bao gåm 14
®iÓm sau:
1. Chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña NN liªn quan trùc tiÕp ®Õn
quyÒn vµ lîi Ých cña nh©n d©n trong x·, bao gåm: a) Çc nghÞ quyÕt cña
H§ND, quyÕt ®Þnh cña UBND x· vµ cña cÊp trªn liªn quan ®Õn §P; b) Çc
quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, gi¶i quyÕt çc c«ng viÖc liªn
quan ®Õn d©n; c) Nh÷ng quy ®Þnh cña NN vµ CQ§P vÒ ®èi tîng, møc thu
çc lo¹i thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ çc nghÜa vô kh¸c ®èi víi nh©n d©n theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh;
2. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi dµi h¹n vµ hµng n¨m cña x·;
19
3. Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai;
4. Dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· hµng n¨m;
5. Dù to¸n, quyÕt to¸n thu chi çc quü, ch¬ng tr×nh, dù ¸n, çc kho¶n
huy ®éng nh©n d©n ®ãng gãp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, çc c«ng tr×nh phóc
lîi c«ng céng cña x·, th«n vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn;
6. Çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n do NN, çc tæ chøc vµ ç nh©n ®Çu t, tµi

trî trùc tiÕp cho x·;
7. Chñ tr¬ng, kÕ ho¹ch vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo;
8. §iÒu chØnh ®Þa giíi hµnh chÝnh x· vµ çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh
liªn quan ®Õn x·;
9. KÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt çc vô viÖc tiªu cùc, tham
nhòng cña çn bé x·, th«n;
10. C«ng t¸c v¨n hãa, x· héi, phßng, chèng tÖ n¹n x· héi, gi÷ g×n an
ninh, trËt tù, an toµn x· héi cña x·;
11. S¬ kÕt, tæng kÕt ho¹t ®éng cña H§ND, UBND x·;
12. Ph¬ng ¸n dån ®iÒn, ®æi thöa phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, kinh tÕ trang tr¹i, hîp t¸c x·;
13. B×nh xÐt çc hé nghÌo ®îc vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ x©y
dùng nhµ t×nh th¬ng; thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi gia ®×nh cã c«ng víi
çch m¹ng, gia ®×nh liÖt sÜ, th¬ng binh, bÖnh binh ®îc tÆng nhµ t×nh
nghÜa, sæ tiÕt kiÖm, thÓ b¶o hiÓm y tÕ;
14. KÕt qu¶ lùa chän, thø tù u tiªn vµ tæ chøc thùc hiÖn çc c«ng
tr×nh thuéc çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n cña NN, cña çc tæ chøc vµ ç nh©n ®Çu
t, tµi trî trùc tiÕp cho x·.
VÒ d©n bµn cã 2 lo¹i gåm:
- Mét lo¹i c«ng viÖc do d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp
20
- Mét lo¹i c«ng viÖc do d©n bµn vµ tham gia ý kiÕn, H§ND vµ
UBND x· quyÕt ®Þnh
Çc viÖc d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp lµ çc lo¹i viÖc cã huy
®éng sù ®ãng gãp cña d©n ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ x©y dùng h¬ng -
íc, quy íc néi bé. §©y lµ quy ®Þnh rÊt míi kh«ng nh÷ng thùc hiÖn QLC cña
nh©n d©n mµ cßn chèng ®îc tÖ n¹n tham nhòng, l·ng phÝ.
Lo¹i c«ng viÖc do d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp bao gåm 5
®iÓm:
1. Chñ tr¬ng vµ møc ®ãng gãp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ çc c«ng
tr×nh phóc lîi c«ng céng (®iÖn, ®êng, trêng häc, tr¹m y tÕ, nghÜa trang, çc
c«ng tr×nh v¨n hãa, thÓ thao);
2. X©y dùng h¬ng íc, quy íc lµng v¨n hãa, nÕp sèng v¨n minh, gi÷
g×n an ninh trËt tù, bµi trõ çc hñ tôc, mª tÝn dÞ ®oan, tÖ n¹n x· héi;
3. Çc c«ng viÖc trong néi bé céng ®ång d©n c th«n, phï hîp víi quy
®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh;
4. Thµnh lËp Ban Gi¸m s¸t çc c«ng tr×nh x©y dùng do d©n ®ãng
gãp;
5. Tæ chøc b¶o vÖ s¶n xuÊt, kinh doanh gi÷ g×n an ninh trËt tù, an
toµn giao th«ng, vÖ sinh m«i trêng vµ çc ho¹t ®éng kh¸c trªn ®Þa bµn x·,
th«n
Lo¹i c«ng viÖc do d©n bµn vµ tham gia ý kiÕn, H§ND vµ UBND x·
quyÕt ®Þnh bao gåm 9 ®iÓm:
1. Dù th¶o nghÞ quyÕt cña H§ND x·;
2. Dù th¶o quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi dµi h¹n vµ
hµng n¨m cña x·, ph¬ng ¸n chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ
ph¬ng ¸n ph¸t triÓn ngµnh nghÒ;
21
3. Dù th¶o quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai ë ®Þa ph¬ng vµ

viÖc qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ quü ®Êt c«ng Ých cña x·;
4. Ph¬ng ¸n quy ho¹ch khu d©n c; ®Ò ¸n ®Þnh canh, ®Þnh c, vïng

kinh tÕ míi; kÕ ho¹ch, dù ¸n huy ®éng vµ sö dông çc kho¶n ®ãng gãp cña
nh©n d©n ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng do x· qu¶n lý;
5. Dù th¶o ®Ò ¸n ph©n v¹ch, ®iÒu chØnh ®Þa giíi hµnh chÝnh x·,
®Ò ¸n chia t¸ch, thµnh lËp th«n;
6. Dù th¶o kÕ ho¹ch triÓn khai çc ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia trªn
®Þa bµn x·;
7. Chñ tr¬ng, ph¬ng ¸n ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, x©y dùng h¹
tÇng c¬ së, t¸i ®Þnh c;
8. Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng trªn ®Þa bµn x·;
9. Nh÷ng c«ng viÖc kh¸c mµ CQ x· thÊy cÇn thiÕt.
VÒ d©n gi¸m s¸t, kiÓm tra QC quy ®Þnh d©n gi¸m s¸t, kiÓm tra çc
lo¹i c«ng viÖc tõ ho¹t ®éng cña H§ND, UBND ®Õn çc viÖc gi¶i quyÕt
khiÕu n¹i, tè ço cña c«ng d©n, kÕt qu¶ quyÕt to¸n c«ng tr×nh do d©n ®ãng
gãp, viÖc qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai, thu chi çc quü, viÖc thùc hiÖn chÝnh
s¸ch ®èi víi ngêi cã c«ng víi níc...D©n gi¸m s¸t, kiÓm tra tøc lµ thùc hiÖn
quyÒn lùc cña m×nh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ®Êt níc. Lªnin ®· tõng nãi: nÕu
nhµ níc kh«ng tiÕn hµnh kiÓm kª, kiÓm so¸t toµn d©n ®èi víi viÖc s¶n xuÊt
vµ ph©n phèi çc s¶n phÈm th× CQ cña nh÷ng ngêi lao ®éng, nÒn tù do cña
hä sÏ kh«ng thÓ duy tr× ®îc. Nh÷ng viÖc nh©n d©n ë x· gi¸m s¸t, kiÓm tra
®îc quy ®Þnh trong QC gåm cã 11 ®iÓm sau:
1. Ho¹t ®éng cña CQ x·, çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi
vµ tæ chøc nghÒ nghiÖp ë x·;
2. KÕt qu¶ thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña H§ND vµ quyÕt ®Þnh, chØ
thÞ cña UBND x·;
22
3. Ho¹t ®éng vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña Chñ tÞch H§ND vµ Chñ
tÞch UBND, ho¹t ®éng cña ®¹i biÓu H§ND x·, cña çn bé UBND x· vµ çn
bé, c«ng chøc ho¹t ®éng t¹i §P;
4. Gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè ço cña c«ng d©n t¹i §P;
5. Dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·;
6. Qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c«ng tr×nh, kÕt qu¶ nghiÖm thu vµ
quyÕt to¸n c«ng tr×nh do nh©n d©n ®ãng gãp x©y dùng vµ çc ch¬ng
tr×nh, dù ¸n do NN, çc tæ chøc vµ ç nh©n ®Çu t, tµi trî trùc tiÕp cho x·;
7. Çc c«ng tr×nh cña cÊp trªn triÓn khai trªn ®Þa bµn x· cã ¶nh hëng
trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt, an ninh, trËt tù, v¨n hãa - x· héi, vÖ sinh m«i trêng
vµ ®êi sèng cña nh©n d©n §P;
8. Qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai t¹i x·;
9. Thu, chi çc lo¹i quü vµ lÖ phÝ theo quy ®Þnh cña NN, çc kho¶n
®ãng gãp cña nh©n d©n;
10. KÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt çc vô viÖc tiªu cùc, tham
nhòng liªn quan ®Õn çn bé x·;
11. ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é, chÝnh s¸ch u ®·i, ch¨m sãc, gióp ®ì th-
¬ng binh, bÖnh binh, gia ®×nh liÖt sÜ, nh÷ng ngêi vµ gia ®×nh cã c«ng víi
níc, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, b¶o trî x· héi.
Mét néi dung quan träng cña QC lµ quy ®Þnh hÕt søc cô thÓ: a) §èi
víi nh÷ng viÖc cÇn th«ng b¸o cho d©n biÕt, CQ x· cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp
víi UBMTTQ, çc thµnh viªn cña MTTQ cïng cÊp vµ Trëng th«n cung cÊp
çc th«ng tin ®Ó nh©n d©n biÕt b»ng çc h×nh thøc cô thÓ t¹i §iÒu 6 QC;
b) §èi víi nh÷ng viÖc d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp QC quy ®Þnh çc
ph¬ng thøc cô thÓ thùc hiÖn nh÷ng viÖc nh©n d©n quyÕt ®Þnh trùc tiÕp
t¹i §iÒu 9; c) §èi víi nh÷ng viÖc nh©n d©n bµn, tham gia ý kiÕn, CQ x·
quyÕt ®Þnh QC quy ®Þnh ph¬ng thøc thùc hiÖn t¹i §iÒu 11; d) §èi víi
23
nh÷ng viÖc nh©n d©n gi¸m s¸t, kiÓm tra QC quy ®Þnh ph¬ng thøc thùc
hiÖn t¹i §iÒu 13 vµ quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña çc c¬ quan, tæ chøc vµ ç
nh©n ®èi víi viÖc gi¸m s¸t vµ kiÓm tra cña nh©n d©n t¹i §iÒu 14.
QC dµnh h¼n mét ch¬ng (ch¬ng VI) vÒ viÖc x©y dùng céng ®ång
d©n c th«n, lµng, Êp, b¶n, khãm, tæ d©n phè (gäi chung lµ th«n) quy ®Þnh
çc h×nh thøc ho¹t ®éng tù qu¶n cña céng ®éng d©n c, viÖc tæ chøc héi
nghÞ nh©n d©n th«n (§iÒu 16), nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña Trëng th«n
(§iÒu 17), viÖc x©y dùng h¬ng íc, quy íc vÒ c«ng viÖc thuéc néi bé céng
®ång d©n c (§iÒu 18), viÖc thµnh lËp çc tæ chøc cña th«n nh: çc tæ hßa
gi¶i, an ninh, b¶o vÖ s¶n xuÊt, kiÕn thiÕt (§iÒu 19).
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tõng nãi: "Trong bÇu trêi kh«ng g× quÝ
b»ng nh©n d©n. Trong thÕ giíi kh«ng g× m¹nh b»ng lùc lîng ®oµn kÕt cña
nh©n d©n" [8, tr.125]. LÊy d©n lµm gèc lµ mét t tëng lín cña Chñ tÞch Hå
ChÝ Minh ®· ®îc qu¸n triÖt trong QC. ViÖc thùc hiÖn QC sÏ thóc ®Èy
viÖc ph¸t huy QLC cña nh©n d©n, thùc hiÖn quyÒn d©n chñ trùc tiÕp cña
nh©n d©n; n©ng cao nhËn thøc vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n; kh¬i
dËy tiÒm n¨ng, trÝ s¸ng t¹o, søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n
®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng céng ®ång; gi÷ v÷ng kû c-
¬ng phÐp níc, ng¨n chÆn tiªu cùc, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña bé m¸y
CQ; x©y dùng niÒm tin vµ mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a d©n víi §¶ng vµ CQ.
1.1.4. Vai trß cña Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë x·
Níc ta qu¸ ®é ®i lªn CNXH tõ mét chÕ ®é phong kiÕn nöa thuéc
®Þa, ë ®ã mang nÆng dÊu Ên cña chÕ ®é chuyªn chÕ qu©n sù. MÆc dï
trong x· héi lóc bÊy giê ®· cã yÕu tè d©n chñ truyÒn thèng lµng x· vµ yÕu
tè s¬ khai cña d©n chñ t s¶n nhng cha ®¸ng kÓ. Do vËy, nÒn t¶ng d©n chñ ë
c¬ së cña ta thiÕu hôt truyÒn thèng trong lÞch sö. §iÒu ®ã g©y kh«ng Ýt
khã kh¨n cho viÖc x©y dùng mét níc d©n chñ theo ®Þnh híng XHCN.
24
Tríc ®©y, do t tëng duy ý chÝ, thiÕu quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ nªn
chóng ta cha coi träng ®óng møc vÊn ®Ò "lÊy d©n lµm gèc", v× thÕ cha cã
nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vÊn ®Ò d©n chñ ë c¬ së. §©y lµ mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ tríc thêi kú ®æi míi do cha ph¸t
huy hÕt tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng s¸ng t¹o cña nh©n d©n, nhÊt lµ tõ c¬ së.
HiÖn nay, ta ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng, còng cã nghÜa
lµ chÊp nhËn sù ph©n hãa x· héi diÔn ra, bÊt c«ng trong x· héi cßn tån t¹i,
dÉn ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn quyÒn lùc chÝnh trÞ cña nh©n d©n lao ®éng
khã kh¨n. C¬ së kinh tÕ lµm nÒn t¶ng cho quyÒn lùc chÝnh trÞ cña nh©n
d©n lao ®éng cha thùc sù ®¶m b¶o; kinh tÕ NN vµ kinh tÕ tËp thÓ nãi
chung ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç hoÆc kÐm hiÖu qu¶, søc c¹nh
tranh yÕu.
Thùc tr¹ng t×nh h×nh hiÖn nay ë c¬ së n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò khã
kh¨n, tiªu cùc, nh÷ng yÕu kÐm. Ngêi d©n ë c¬ së vèn cã tr×nh ®é d©n trÝ
vµ tr×nh ®é häc vÊn thÊp (kÓ c¶ çn bé x·), v× thÕ gÆp nhiÒu h¹n chÕ
trong viÖc tiÕp cËn vµ hëng thô nh÷ng thµnh tùu v¨n hãa, khoa häc, kü thuËt
hiÖn ®¹i. §a sè çc c¬ së do ®êi sèng kinh tÕ khã kh¨n (nhÊt lµ vïng nói,
vïng s©u, vïng xa) d©n chØ lo kiÕm sèng, Ýt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò
chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi, hä thËm chÝ kh«ng biÕt hëng quyÒn d©n chñ,
kh«ng biÕt dïng quyÒn d©n chñ. Trong khi ®ã bé m¸y CQ çc cÊp cha thùc
sù v÷ng m¹nh, t×nh tr¹ng tham nhòng, bu«n lËu, l·ng phÝ, quan liªu cßn kh¸
phæ biÕn. HiÖu lùc qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh tÕ - x· héi vµ ph¸p luËt cha
nghiªm, kû c¬ng x· héi bÞ bu«ng láng, niÒm tin cña nh©n d©n vµo sù l·nh
®¹o cña §¶ng bÞ gi¶m sót. QLC cña nh©n d©n bÞ vi ph¹m ë nhiÒu n¬i trªn
nhiÒu lÜnh vùc. Trong lÜnh vùc qu¶n lý kinh tÕ, ®Êt ®ai, thu chi ng©n
s¸ch, ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, huy ®éng vèn ®ãng gãp cña d©n...cã
nhiÒu biÓu hiÖn tiªu cùc. Mét bé phËn çn bé ®¶ng viªn tho¸i hãa, biÕn
chÊt, lîi dông chøc quyÒn, lîi dông nh÷ng kÏ hë trong qu¶n lý cña NN ®Ó
tham «, tham nhòng. ë n«ng th«n lµ t×nh tr¹ng çn bé c¬ së bÊt chÊp ph¸p
25
luËt, cÊp b¸n ®Êt tr¸i thÈm quyÒn, chi tiªu tµi chÝnh sai môc ®Ých vµ l·ng
phÝ. M©u thuÉn néi bé ngµy mét t¨ng dÉn ®Õn hiÖn tîng khiÕu kiÖn tËp
thÓ, g©y ra kh«ng khÝ rÊt c¨ng th¼ng phøc t¹p. Trong khi nh©n d©n ®Êu
tranh chèng tiªu cùc, tham nhòng, ®ßi quyÒn tù do d©n chñ, ®ßi ®¶m b¶o
c«ng b»ng x· héi th× kÕt qu¶ khiÕu kiÖn l¹i chËm ®îc gi¶i quyÕt vµ gi¶i
quyÕt kh«ng tháa ®¸ng lµm cho xuÊt hiÖn çc ®iÓm nãng, nh ë Th¸i B×nh
n¨m 1996 - 1997 cã 208/285 x· d©n tæ chøc khiÕu kiÖn tËp thÓ. ë nh÷ng
®iÓm nãng ®ã, tæ chøc §¶ng mÊt vai trß l·nh ®¹o, bé m¸y CQ bÞ tª liÖt, s¶n
xuÊt bÞ ®×nh trÖ, çc nghÜa vô ®ãng gãp víi NN kh«ng hoµn thµnh. Néi bé
nh©n d©n bÞ chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt, t×nh h×nh an ninh trËt tù, an toµn x·
héi mÊt æn ®Þnh.
§¶ng vµ NN ta ®· nhËn thÊy nh÷ng yÕu kÐm cña d©n chñ ë c¬ së

vµ nhËn thøc ®îc vai trß quyÕt ®Þnh cña viÖc thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
trong sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc. Vµ,
khi QCDC ®îc ban hµnh díi h×nh thøc lµ mét v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý th×
hiÖu lùc cña nã sÏ cao h¬n. Sù ra ®êi cña QC lµ mét bíc ®ét ph¸ quan träng
trong viÖc hiÖn thùc hãa b¶n chÊt d©n chñ cña NN ta. Nã ®· cô thÓ hãa
QLC cña nh©n d©n ë c¬ së - n¬i thùc thi d©n chñ mét çch trùc tiÕp vµ réng
r·i nhÊt, n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn mäi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ NN.
QCDC ë c¬ së lµ néi dung c¬ b¶n nhÊt cña d©n chñ trùc tiÕp cã ý nghÜa
thiÕt thùc vµ quan träng ®èi víi toµn bé nÒn d©n chñ XHCN ë níc ta bëi ®ã
lµ mét phÇn cña tiÕn tr×nh më réng vµ thùc hiÖn quyÒn d©n chñ trªn c¶ hai
h×nh thøc: d©n chñ ®¹i diÖn vµ d©n chñ trùc tiÕp.
QC ra ®êi lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn d©n chñ ë
níc ta. QC kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét ph¶n øng chÝnh trÞ cña §¶ng vµ
NN tríc nh÷ng t×nh h×nh phøc t¹p cña nh÷ng ®iÓm nãng ë c¬ së mµ thÓ
hiÖn çi nh×n híng tíi c¬ së, coi träng çi gèc ë c¬ së nªn mang tÝnh chiÕn l-
îc, c¨n b¶n, l©u dµi. LÇn ®Çu tiªn ®Þnh híng chÝnh trÞ vÒ d©n chñ, ph¬ng
ch©m ®Ó thùc hiÖn d©n chñ nh "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm
26
tra" ®· ®îc cô thÓ hãa trong mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. V× vËy, QC
thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së cã vai trß hÕt søc to lín.
Mét lµ, thùc hiÖn QCDC gãp phÇn b¶o ®¶m quyÒn lùc chÝnh trÞ
cña nh©n d©n lao ®éng, x©y dùng NN ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam cña
d©n, do d©n, v× d©n ngay ë cÊp CQ c¬ së ë níc ta hiÖn nay. Trong mét thêi
gian dµi tríc ®©y, nhiÒu §P ®· kh«ng thËt sù quan t©m ®Õn t©m t,
nguyÖn väng cña nh©n d©n trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña lµng x·.
Do vËy, khi QCDC ®îc triÓn khai, ngêi d©n rÊt phÊn khëi vµ nhiÖt t×nh h-
ëng øng.
N¬i nµo lµm tèt viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn QC, n¬i Êy sÏ t¹o ra ®-
îc mét phong trµo sinh ho¹t chÝnh trÞ réng lín, cã t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt
cña ®êi sèng x· héi. Th«ng qua qu¸ tr×nh häc tËp, x©y dùng vµ thùc hiÖn
QC, çn bé, nh©n d©n ®· thÊy râ h¬n quyÒn còng nh tr¸ch nhiÖm cña m×nh
trong viÖc x©y dùng ®êi sèng d©n chñ ë c¬ së, ý thøc lµm chñ, ý thøc c«ng
d©n cña ngêi d©n ®· cã sù chuyÓn biÕn kh¸ râ. Ngay tõ trong céng ®ång
d©n c nhá hÑp nh x·, phêng, ngêi d©n ®· cã thÓ trùc tiÕp bµy tá chÝnh
kiÕn cña m×nh, trùc tiÕp quyÕt ®Þnh vµ gi¸m s¸t çc c«ng viÖc cña céng
®ång x· héi.
Víi nh÷ng th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, vÒ néi dung çc ho¹t
®éng cña §P, cña c¬ së ®îc ®a ra kÞp thêi vµ c«ng khai, víi nh÷ng ®iÒu ng-
êi d©n ®îc bµn b¹c th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp hoÆc tham kh¶o cho
sù quyÕt ®Þnh cña cÊp CQ c¬ së, ngêi d©n ®· tõng bíc häc lµm chñ, tËp
lµm chñ vµ dÇn dÇn biÕt lµm chñ.
VËy lµ, nh©n d©n ®· kh«ng chØ tån t¹i víi t çch lµ mét ngêi c«ng
d©n th«ng thêng mµ cßn víi t çch lµ ngêi chñ thùc sù vÒ t liÖu s¶n xuÊt, ng-
êi chñ thùc sù vÒ chÝnh trÞ vµ quyÒn lùc chÝnh trÞ. QLC cña nh©n d©n
biÓu hiÖn trong viÖc thùc thi chÝnh trÞ, qu¶n lý NN, qu¶n lý kinh tÕ - x·
héi ë tõng cÊp, tõng ngµnh, tõng §P vµ cña mçi ç nh©n cô thÓ. Ngêi d©n
27
võa lµ kh¸ch thÓ võa lµ chñ thÓ cña quyÒn lùc NN. Lîi Ých cña mçi thµnh
viªn, cña tõng tæ chøc x· héi, giai cÊp, tÇng líp ®Òu n»m trong lîi Ých cña
toµn x· héi. ChÝnh thùc hiÖn tèt d©n chñ ë c¬ së t¹o ra mét c¬ chÕ ph¸t huy
QLC cho mäi c«ng d©n nh»m b¶o ®¶m quyÒn lùc chÝnh trÞ cña nh©n d©n
lao ®éng vµ gãp phÇn lµm phong phó h¬n h×nh thøc thùc hiÖn quyÒn lùc
chÝnh trÞ cña nh©n d©n lao ®éng. Râ rµng kh«ng thÓ chØ n©ng cao chÊt
lîng cña d©n chñ ®¹i diÖn lµ ®ñ mµ cßn ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ
trùc tiÕp mét çch thiÕt thùc vµ cã hiÖu qu¶ míi b¶o ®¶m tèt cho nh©n d©n
lao ®éng lµm chñ ®Ých thùc quyÒn lùc cña m×nh.
MÆc dï c¶ d©n chñ ®¹i diÖn vµ d©n chñ trùc tiÕp ®Òu ph¶n ¸nh
nguyÖn väng, ý chÝ, quyÒn lùc cña nh©n d©n, lµ ph¬ng thøc thÓ hiÖn d©n
chñ XHCN, nhng mçi ph¬ng thøc l¹i cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm kh¸c nhau. D©n
chñ ®¹i diÖn dÔ tæ chøc thùc hiÖn, dÔ tËp trung thèng nhÊt, nhng l¹i khã
bao qu¸t hÕt thùc tiÔn ®êi sèng còng nh ý chÝ, nguyÖn väng cña çc tÇng
líp nh©n d©n. D©n chñ trùc tiÕp th× ngîc l¹i, khã tæ chøc mét çch tËp
trung, kh¸i qu¸t nhng l¹i bao qu¸t ®îc mäi khÝa c¹nh cña thùc tiÔn còng nh ý
chÝ, nguyÖn väng cña çc tÇng líp nh©n d©n. Do ®ã d©n chñ trùc tiÕp cã
kh¶ n¨ng thÓ hiÖn mét çch kh¸ch quan ý chÝ nguyÖn väng cña nh©n d©n
kh«ng qua mét h×nh thøc trung gian nµo, thÓ hiÖn mét çch u viÖt nhÊt
quyÒn lùc cña nh©n d©n lao ®éng trong viÖc qu¶n lý x· héi, ®óng theo
quan ®iÓm cña M¸c lµ khi ®ã quyÒn lùc thùc tÕ míi thuéc vÒ d©n, nh©n
d©n tù qu¶n lý x· héi cña m×nh vµ x· héi ®îc qu¶n lý bëi nh©n d©n vµ v×
nh©n d©n.
Hai lµ, thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ mét gi¶i ph¸p h¹n chÕ sù tha hãa
cña quyÒn lùc nhµ níc. QuyÒn lùc chÝnh trÞ cña nh©n d©n lao ®éng ®îc
thÓ hiÖn tËp trung th«ng qua quyÒn lùc NN. Víi h×nh thøc d©n chñ ®¹i
diÖn, quyÒn lùc NN sÏ ®îc giao cho mét sè ngêi ®¶m nhËn, chÞu tr¸ch
nhiÖm qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng viÖc chung. Nhng quy luËt chung lµ khi
tËp trung quyÒn lùc th× dÔ dÉn ®Õn l¹m quyÒn, léng quyÒn. Nh÷ng ngêi
28
®¹i diÖn cho quyÒn lùc cña nh©n d©n rÊt dÔ r¬i vµo sù tha hãa, ®éc ®o¸n,
quan liªu nÕu kh«ng cã mét c¬ chÕ kiÓm so¸t quyÒn lùc.
Trong thêi gian qua ë níc ta, hiÖn tîng nh÷ng ngêi cã chøc, cã quyÒn
®· lîi dông quyÒn lùc ®Ó mu cÇu lîi Ých riªng cho m×nh kh«ng ph¶i lµ Ýt.
Hä ®· dùa vµo ®Þa vÞ cña m×nh, mÆc dï ®Þa vÞ mµ hä cã ®îc lµ do nh©n
d©n bÇu ra, ®Ó nhËn hèi lé, tham nhòng, lµm tr¸i víi môc tiªu cña §¶ng. Hä
trë nªn nh÷ng ngêi xa l¹ víi d©n, víi §¶ng, víi NN. Bé m¸y CQ trë thµnh quan
liªu, b¶o thñ vµ tr× trÖ, nã kh«ng cßn ®¹i diÖn ®îc cho lîi Ých cña nh©n
d©n, cña toµn x· héi n÷a mµ chÝnh nã l¹i vi ph¹m ®Õn lîi Ých cña nh©n
d©n lao ®éng, ®Õn lîi Ých mµ nã ®¹i diÖn.
§Ó h¹n chÕ sù tha hãa cña quyÒn lùc NN, cÇn ph¶i lµm trong s¹ch bé
m¸y l·nh ®¹o cña §¶ng vµ CQ ngay ë tõng c¬ së. Tõ khi triÓn khai thùc hiÖn
QC, ngêi d©n ®· biÕt sö dông QLC cña m×nh ®Ó ®Êu tranh víi nh÷ng hiÖn
tîng tiªu cùc Êy.
ChÝnh nhê nh÷ng quy ®Þnh râ rµng çc viÖc cÇn th«ng b¸o cho d©n
biÕt, nh÷ng viÖc d©n ®îc bµn, nh÷ng viÖc d©n ®îc gi¸m s¸t, kiÓm tra, tµi
chÝnh ®îc c«ng khai, minh b¹ch ®· lµm h¹n chÕ rÊt nhiÒu çc biÓu hiÖn
tha hãa cña çc çn bé, ®¶ng viªn trong bé m¸y quyÒn lùc NN. Thùc hiÖn
d©n chñ ë c¬ së kh«ng chØ lµm cho nh©n d©n lao ®éng tõng bíc thÓ hiÖn
QLC mµ cßn lµm cho çc cÊp ñy ®¶ng, CQ, ®¶ng viªn nhËn thøc râ h¬n vÒ
QLC cña nh©n d©n còng nh ý thøc ®îc tr¸ch nhiÖm phôc vô nh©n d©n, ph¸t
huy d©n chñ, gi÷ g×n kû c¬ng, phÐp níc.
ë nh÷ng n¬i lµm tèt viÖc triÓn khai thùc hiÖn QC, ý thøc x©y dùng
céng ®ång, x©y dùng §¶ng, x©y dùng CQ ®îc n©ng lªn. Nã kh«ng chØ gãp
phÇn n©ng cao ý thøc cña çn bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n vÒ thùc hiÖn vµ
ph¸t huy d©n chñ vµ QLC cña nh©n d©n mµ cßn lµm chuyÓn biÕn mét bíc
vÒ ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña cÊp ñy ®¶ng, ph¬ng thøc ®iÒu hµnh vµ lÒ lèi
lµm viÖc cña çc cÊp CQ, nhÊt lµ ë c¬ së. Nh©n d©n ®· m¹nh d¹n th¼ng
29
th¾n, cëi më, ch©n thµnh phª b×nh çn bé, ®¶ng viªn, ®ãng gãp x©y dùng
tæ chøc ®¶ng, gióp tæ chøc ®¶ng lo¹i ®îc nhiÒu çn bé, ®¶ng viªn kÐm
phÈm chÊt, n¨ng lùc, tho¸i hãa, biÕn chÊt. NhiÒu tæ chøc ®¶ng biÕt g¾n víi
viÖc x©y dùng chØnh ®èn ®¶ng (theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW s¸u lÇn
hai) lµm cho mèi quan hÖ gi÷a ®¶ng viªn vµ d©n g¾n bã víi nhau h¬n, §¶ng
vµ d©n gÇn nhau h¬n, tin nhau h¬n, nhê vËy tæ chøc ®¶ng thªm v÷ng m¹nh.
NhiÒu cÊp CQ§P ®· rµ so¸t, lo¹i bá çc v¨n b¶n quy ®Þnh kh«ng cßn
phï hîp víi QCDC, c¶n trë QLC cña d©n vµ c«ng t¸c qu¶n lý cña c¬ quan NN,
c«ng khai hãa çc v¨n b¶n thñ tôc hµnh chÝnh, phÝ, lÖ phÝ, thêi gian gi¶i
quyÕt c«ng viÖc, lÞch tiÕp d©n...T¨ng cêng xuèng c¬ së ®Ó nghe trùc tiÕp
ý kiÕn d©n, ®èi tho¹i, th¸o gì nh÷ng víng m¾c cña d©n mét çch kÞp thêi,
lµm cho mèi quan hÖ cña d©n víi CQ ngµy mét g¾n bã, uy tÝn cña CQ c¬
së ®îc n©ng lªn vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y CQ cã hiÖu qu¶ h¬n tríc.
Cã thÓ nãi, thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ mét cuéc çch m¹ng cã t¸c
dông s©u s¾c ®Õn ý thøc vµ phong çch, ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña cÊp ñy,
sù ®iÒu hµnh cña CQ c¬ së ®èi víi sù t«n träng QLC cña ngêi d©n. Tõ ®ã
çn bé s¸t d©n h¬n, bít ®i th¸i ®é hèng h¸ch, cöa quyÒn, nhòng nhiÔu d©n.
Kh«ng nh÷ng thÕ, çn bé cßn ch¨m lo gi÷ g×n phÈm chÊt ®¹o ®øc cña
m×nh, tõ ®ã lµm cho mèi quan hÖ gi÷a d©n víi CQ cëi më h¬n, gãp phÇn
lµm cho CQ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n.
Ba lµ, thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së kh¬i dËy søc m¹nh tiÒm tµng cña
nh©n d©n lao ®éng, ph¸t huy cao ®é mäi tiÒm n¨ng, trÝ tuÖ cña nh©n d©n
trong qu¸ tr×nh x©y dùng NN vµ x· héi, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò lín tõ
quèc kÕ d©n sinh ®Õn nh÷ng viÖc cña ®êi sèng céng ®ång, ®êi sèng d©n
c. Th«ng qua h×nh thøc ho¹t ®éng d©n chñ trùc tiÕp t¹i c¬ së, ngêi d©n cã
®iÒu kiÖn tham gia ý kiÕn, cã ®iÒu kiÖn tËp dît, trëng thµnh trong vai trß
cña ngêi lµm chñ ®Ých thùc. Khi §¶ng vµ NN quan t©m, biÕt l¾ng nghe vµ
häc hái d©n, biÕt båi dìng vµ n©ng cao ®êi sèng cña d©n th× nh©n d©n
30
kh«ng chØ nãi lªn ®iÒu m×nh mong muèn mµ cßn gîi ý, kiÕn nghÞ vµ chØ
ra r»ng §¶ng vµ NN cÇn ph¶i hµnh ®éng nh thÕ nµo, b»ng ph¬ng ph¸p c«ng
cô nµo ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi. ChÝnh nh÷ng s¸ng kiÕn
®Çy t©m huyÕt cña d©n ®· t¹o nªn nguån trÝ tuÖ quý gi¸ kh«ng g× thay
thÕ ®îc cho nh÷ng chñ tr¬ng, ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ NN, t¹o ra
nh÷ng bíc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña ®Êt níc trªn con ®êng ph¸t triÓn vµ héi
nhËp.
Qua ho¹t ®éng d©n chñ ë c¬ së, §¶ng vµ NN cã thÓ nhËn ®îc nh÷ng
th«ng tin ph¶n håi nhanh nhÊt vÒ hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña çc chñ tr¬ng ®·
ban hµnh. Nhê vËy, §¶ng vµ NN sÏ kiÓm nghiÖm ®îc ®êng lèi, chÝnh s¸ch
cã xa rêi thùc tÕ hay kh«ng tõ ®ã mµ kh¾c phôc bÖnh quan liªu, duy ý chÝ,
xa rêi thùc tÕ, nh»m t¨ng cêng mèi quan hÖ m¸u thÞt gi÷a §¶ng vµ d©n.
ë ®Þa bµn x·, QC ®· ®îc sù nhiÖt t×nh hëng øng cña nh©n d©n vµ
sù chØ ®¹o s¸t sao cña çc cÊp CQ nªn ®em l¹i nhiÒu kÕt qu¶ thiÕt thùc
trong lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Khi tµi chÝnh
®îc c«ng khai, d©n ®îc tham gia gãp ý kiÕn vÒ nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ,
ngêi d©n s½n sµng ®ãng gãp tiÒn cña, c«ng søc ®Ó x©y dùng çc c«ng
tr×nh phôc vô thiÕt thùc cho cuéc sèng. VÝ nh nh÷ng c¨n nhµ t×nh nghÜa,
nhµ t×nh th¬ng, trêng häc, nghÜa trang liÖt sÜ, çc c«ng tr×nh thñy lîi, ®êng
liªn th«n, liªn x·...víi gi¸ trÞ hµng tr¨m triÖu ®Õn hµng chôc tû ®ång ®· ®îc
x©y dùng. NhiÒu c«ng tr×nh tríc ®©y chê xin ng©n s¸ch cÊp trªn nhng nay
®a ra d©n bµn, d©n quyÕt ®Þnh th× l¹i triÓn khai nhanh gän. Phong trµo
cøng hãa kªnh m¬ng, nhùa hãa, bª t«ng hãa ®êng giao th«ng n«ng th«n, ®îc
d©n ®ång t×nh, tÝch cùc, tù gi¸c tham gia. Çc c«ng tr×nh hoµn thµnh nhanh
gän vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. KÓ c¶ viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn
®æi hîp t¸c x·, qu¶n lý ®Êt ®ai ®îc nh©n d©n gi¸m s¸t chÆt chÏ nªn gãp
phÇn vµo æn ®Þnh n«ng th«n, kinh tÕ ph¸t triÓn theo chiÒu híng tiÕn bé.
31
Bèn lµ, thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së g¾n víi ph¸t triÓn v¨n hãa x· héi. Tõ
khi cã NghÞ quyÕt Trung ¬ng n¨m (khãa VIII) vµ ChØ thÞ 30 cña Bé ChÝnh trÞ,
çc §P ®· kÕt hîp chÆt chÏ c¶ hai néi dung: triÓn khai QCDC víi "Phong trµo
toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë khu d©n c" nh»m kh¾c phôc
nh÷ng vÊn ®Ò nhøc nhèi vÒ t tëng ®¹o ®øc, lèi sèng vµ x©y dùng m«i trêng v¨n
hãa, v¨n minh lµnh m¹nh trong tõng gia ®×nh, lµng x·, vËn ®éng nh©n d©n
x©y dùng nÕp sèng v¨n minh, lèi sèng lµnh m¹nh, bµi trõ hñ tôc, tÖ n¹n x·
héi vµ mª tÝn dÞ ®oan.
Phong trµo "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë khu
d©n c" huy ®éng mäi nguån lùc nh©n d©n vµ c¶ HTCT tõ trªn xuèng, tõ
trong §¶ng, c¬ quan NN, çc ®oµn thÓ ®Õn toµn x· héi, gåm çc phong trµo
nh: Ngêi tèt viÖc tèt, Uèng níc nhí nguån, §Òn ¬n ®¸p nghÜa, Xãa ®ãi gi¶m
nghÌo, X©y dùng gia ®×nh v¨n hãa, lµng v¨n hãa, khu phè v¨n minh. TÊt c¶
çc phong trµo Êy ®îc hëng øng vµo c«ng cuéc thi ®ua yªu níc: "TÊt c¶ v×
môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh".
N¨m lµ, thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së t¹o ra c¬ së ph¸p lý ®Ó MTTQ çc
cÊp vµ çc tæ chøc chÝnh trÞ-x· héi thùc hiÖn ®îc vai trß cÇu nèi gi÷a NN
vµ nh©n d©n trong ph¸t huy d©n chñ XHCN. MTTQ, çc tæ chøc thµnh viªn
th«ng qua ho¹t ®éng phèi hîp tuyªn truyÒn vËn ®éng nh©n d©n, chØ ®¹o
triÓn khai x©y dùng, thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QCDC, ®· ph¸t
huy tèt vai trß ®¹i diÖn QLC cña nh©n d©n, gãp phÇn t¹o ra m«i trêng d©n
chñ lµnh m¹nh ë c¬ së, gãp phÇn cñng cè, kiÖn toµn tæ chøc ®¶ng, CQ çc
cÊp.
Nh vËy, viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së lµ mét çch

thiÕt thùc nhÊt, lµ c¬ së cho nh©n d©n lao ®éng ®îc lµm chñ mét çch thùc
sù trªn mäi ph¬ng diÖn: kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa x· héi. §ã còng chÝnh lµ
mét çch lµm hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó cho nh©n d©n lao ®éng ®¶m b¶o ®îc
quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh, gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp x©y
32
dùng NN ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam cña d©n, do d©n, v× d©n ë níc ta
hiÖn nay.
1.2. Vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam trong hÖ thèng chÝnh trÞ níc
ta vµ trong thùc hiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·
1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam - MÆt trËn Tæ
quèc ViÖt Nam trong hÖ thèng chÝnh trÞ níc ta
§iÒu 9 HiÕn ph¸p 1992 kh¼ng ®Þnh:
MTTQVN lµ tæ chøc liªn minh chÝnh trÞ, liªn hiÖp tù

nguyÖn cña tæ chøc chÝnh trÞ, çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ
chøc x· héi vµ çc ç nh©n tiªu biÓu trong çc giai cÊp, çc tÇng líp
x· héi, çc d©n téc, çc t«n gi¸o vµ ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc
ngoµi. MTTQVN vµ çc tæ chøc thµnh viªn lµ c¬ së chÝnh trÞ cña
CQ nh©n d©n. MT ph¸t huy truyÒn thèng ®oµn kÕt toµn d©n,
t¨ng cêng sù nhÊt trÝ vÒ chÝnh trÞ vµ tinh thÇn trong nh©n d©n,
tham gia x©y dùng vµ cñng cè CQ nh©n d©n, cïng NN ch¨m lo vµ
b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n, ®éng viªn nh©n d©n
thùc hiÖn QLC, nghiªm chØnh thi hµnh HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt,
gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¬ quan NN, ®¹i biÓu d©n cö vµ çn bé,
viªn chøc NN [9]
Cô thÓ hãa HiÕn ph¸p n¨m 1992, §iÒu 1 LuËt MTTQVN qui ®Þnh:
"MTTQVN lµ bé phËn cña HTCT cña níc CHXHCN ViÖt Nam." [10] §©y
lµ quan ®iÓm, chñ tr¬ng chiÕn lîc cña §¶ng ta vÒ MTTQ trong thêi kú ®æi
míi, tiÕn hµnh CNH, H§H ®Êt níc, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, ®îc thÓ
chÕ hãa vµ b¶o ®¶m b»ng ph¸p luËt cña NN.
Tríc hÕt cÇn thÊy r»ng, ë níc ta HTCT lµ hÖ thèng vÒ mÆt tæ chøc
vµ chøc n¨ng cña çc c¬ quan, çc tæ chøc nh §¶ng - NN - MTTQ, çc tæ chøc
chÝnh trÞ - x· héi lµ thµnh viªn cña MTTQ (nh §oµn thanh niªn, Héi n«ng
33
d©n, Tæ chøc c«ng ®oµn, Héi phô n÷, Héi cùu chiÕn binh) vµ ®oµn thÓ
quÇn chóng nh»m thùc hiÖn mét trong nh÷ng nhiÖm vô HiÕn ®Þnh quan
träng bËc nhÊt lµ ph¸t huy d©n chñ, QLC cña d©n. §Ó n©ng cao vai trß l·nh
®¹o cña §¶ng, t¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lý cña NN, ph¸t huy QLC cña d©n
cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n vai trß vµ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a §¶ng, NN vµ
MTTQ. Do vËy, ph¶i lµm râ h¬n vÞ trÝ vµ chøc n¨ng cña tõng bé phËn
trong HTCT vµ t×m ra ®îc nh÷ng b¶o ®¶m, trong ®ã cã çc b¶o ®¶m vÒ
ph¸p luËt, ®Ó ghi nhËn vÞ trÝ, chøc n¨ng vµ mèi liªn hÖ trong hÖ thèng.
§¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh, trong HTCT níc ta, MTTQVN cã vai trß rÊt quan
träng trong sù nghiÖp ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, ph¸t huy d©n chñ, lµ n¬i thÓ
hiÖn ý chÝ, nguyÖn väng, tËp hîp khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, thùc hiÖn
gi¸m s¸t cña nh©n d©n.
§Ó lµm râ h¬n vÒ mÆt ph¸p lý kh¸i niÖm vÒ MTTQVN vµ vÊn ®Ò

MTTQVN trong HTCT níc ta cÇn ph©n tÝch kü çc ®iÒu, kho¶n cña LuËt
MTTQVN.
a) MTTQ víi t çch lµ bé phËn cña HTCT - mét trong nh÷ng chñ thÓ
tæ chøc thùc hiÖn, ph¸t huy d©n chñ, QLC cña nh©n d©n vµ t¨ng cêng khèi
®¹i ®oµn kÕt toµn d©n. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt tõ nhiÒu
n¨m nay trong sè çc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña HTCT ë níc ta lµ: lµm thÕ nµo cã
nh÷ng ®ßn bÈy ®Ó thùc sù ph¸t huy d©n chñ, QLC cña nh©n d©n. VÊn ®Ò
nµy cã thÓ thÊy trong vai trß cña MTTQVN. LuËt MTTQVN ra ®êi lµ mét
bíc tiÕn quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt nhiÖm vô träng ®¹i ®ã, x¸c ®Þnh
®Þa vÞ ph¸p lý cña MTTQ trong HTCT vµ lµ mét c«ng cô ph¸p lý h÷u hiÖu
tæ chøc thùc hiÖn vµ ph¸t huy d©n chñ, QLC cña nh©n d©n.
Çc ®iÒu cña ch¬ng I LuËt MTTQVN ®îc thiÕt kÕ nh»m võa thiÕt
lËp võa triÓn khai s¬ ®å HTCT ë níc ta ®Ó ®i ®Õn môc tiªu ph¸t huy d©n
chñ, QLC cña nh©n d©n th«ng qua mét trong nh÷ng chñ thÓ cña HTCT lµ
MTTQ. ë ®©y cã ba vÊn ®Ò LuËt ®· gi¶i quyÕt trªn c¬ së HiÕn ph¸p:
34
MTTQ lµ g×; vÞ trÝ vµ chøc n¨ng cña MTTQ trong HTCT; quan hÖ cña
MTTQ víi NN, víi nh©n d©n vµ víi çc tæ chøc vµ ç nh©n lµ thµnh viªn.
§iÒu 1 LuËt MTTQVN quy ®Þnh: "MTTQVN lµ bé phËn cña HTCT

cña níc CHXHCN ViÖt Nam do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o, lµ c¬ së
chÝnh trÞ cña chÝnh quyÒn nh©n d©n" [10] vµ "MTTQ lµ Tæ chøc liªn
minh chÝnh trÞ, liªn hiÖp tù nguyÖn cña Tæ chøc chÝnh trÞ …" [10]. Nh
vËy, LuËt ®· kh¼ng ®Þnh: Mét mÆt, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam víi t çch lµ
§éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam võa lµ tæ chøc l·nh ®¹o
HTCT, trong ®ã cã MTTQ, võa lµ tæ chøc thµnh viªn cña MTTQ; MÆt kh¸c,
MTTQVN - mét tæ chøc bao gåm hÇu hÕt çc thµnh phÇn giai cÊp vµ tÇng
líp x· héi ë níc ta lµ c¬ së chÝnh trÞ cña CQ nh©n d©n.
Do vËy, trong HTCT §¶ng Céng s¶n víi t çch lµ §éi tiªn phong cña
giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam võa lµ tæ chøc l·nh ®¹o HTCT, trong ®ã cã
MTTQ, võa lµ tæ chøc thµnh viªn cña MTTQ do MTTQ lµ tæ chøc liªn minh
chÝnh trÞ réng lín nhÊt ë níc ta. Trong quan hÖ gi÷a §¶ng vµ MTTQ, Chñ
tÞch Hå ChÝ Minh ®· tõng d¹y:
§¶ng kh«ng thÓ ®ßi hái MT thõa nhËn quyÒn l·nh ®¹o cña
m×nh, mµ ph¶i tá ra lµ mét bé phËn trung thµnh nhÊt, ho¹t ®éng
nhÊt vµ ch©n thùc nhÊt. ChØ trong ®Êu tranh vµ c«ng t¸c hµng
ngµy, khi quÇn chóng réng r·i thõa nhËn chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ
n¨ng lùc l·nh ®¹o cña §¶ng, th× §¶ng míi giµnh ®îc ®Þa vÞ l·nh
®¹o [12 tr. 115].
Sù tËp hîp cña nh©n d©n th«ng qua çc ®oµn thÓ vµ ç nh©n réng
r·i trong toµn x· héi trong mét thùc thÓ tæ chøc lµ MTTQVN ®Ó trë thµnh
mét bé phËn cña HTCT, tøc lµ nh©n d©n cã tæ chøc ®øng ra tæ chøc thùc
hiÖn vµ ph¸t huy d©n chñ, QLC cña m×nh. §ã lµ ®iÓm quan träng nhÊt
trong LuËt MTTQVN b¶o ®¶m tÝnh d©n chñ vµ c¬ së ph¸p lý cho viÖc
triÓn khai vµ ®æi míi çc ho¹t ®éng cña MTTQ çc cÊp.
35
ViÖc tù nh©n d©n ®øng ra tæ chøc thùc hiÖn vµ ph¸t huy d©n
chñ, QLC cña m×nh th«ng qua MTTQ víi t çch mét bé phËn cña HTCT thÓ
hiÖn ë b¶n chÊt vµ tÝnh nh©n d©n cña MTTQ, ë nhiÖm vô vµ chøc n¨ng
cña MTTQ trong HTCT, vµ ë quan hÖ cña MTTQ víi NN.
Ph¹m vi thµnh viªn tham gia cña MTTQ hÕt søc réng r·i, bao gåm çc
tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, çc tæ chøc x· héi vµ ç nh©n tiªu biÓu trong toµn
x· héi, ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi (çc §iÒu 1 vµ 4).
Çc nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña MTTQ ®îc dùa trªn c¬ së tù
nguyÖn, hiÖp th¬ng d©n chñ, phèi hîp vµ thèng nhÊt hµnh ®éng (§iÒu 3).
Quan hÖ cña çc tæ chøc thµnh viªn trong MTTQ dùa trªn c¬ së tháa
thuËn hîp t¸c b×nh ®¼ng, ®oµn kÕt ch©n thµnh, t«n träng lÉn nhau (§iÒu
4).
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã quy ®Þnh b¶n chÊt vµ tÝnh nh©n d©n cña
MTTQ.
VÒ b¶n chÊt, MTTQ víi t çch lµ bé phËn cña HTCT, kh«ng ph¶i lµ
c¬ quan NN, mµ lµ n¬i tËp hîp tù nguyÖn cña mäi tÇng líp x· héi kh«ng cã
sù ph©n biÖt nµo vÒ giai cÊp, qu¸ khø, t«n gi¸o, thµnh phÇn x· héi. §iÒu
nµy quy ®Þnh vÞ trÝ, chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n ®Æc trng cña
MTTQ trong HTCT (§iÒu 2). §ång thêi chÝnh b¶n chÊt ®ã kh¼ng ®Þnh
MTTQ lµ bé phËn quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu cña HTCT, nh mét Tæ
chøc ®Ó thùc hiÖn QLC cña d©n ë níc ta. §©y lµ mét nÐt rÊt ®éc ®¸o cña
chÕ ®é chÝnh trÞ níc ta, thÓ hiÖn søc râ nÐt nÒn d©n chñ, trong ®ã NN ta
lµ NN cña d©n, do d©n, v× d©n vµ truyÒn thèng §¹i ®oµn kÕt quý b¸u cña
d©n téc ViÖt Nam. Cã thÓ nãi MTTQ chÝnh lµ çi cèt vËt chÊt ®Çy søc hót
®Ó chuyÓn hãa tinh thÇn vµ truyÒn thèng §¹i ®oµn kÕt d©n téc tõ søc
m¹nh tinh thÇn thµnh søc m¹nh vËt chÊt hiÖn thùc cña c¶ d©n téc thùc hiÖn
çc nhiÖm vô çch m¹ng cña d©n.
36
QLC cña nh©n d©n qua kªnh MTTQ ®îc LuËt MTTQVN x¸c ®Þnh
næi bËt trong nh÷ng nhiÖm vô cña MTTQVN do MTTQ tiÕn hµnh vµ tham
gia, phèi hîp cïng víi NN tiÕn hµnh nh»m thùc hiÖn çc nhiÖm vô träng ®¹i
cña c«ng cuéc ®æi míi vµ d©n chñ hãa ®Êt níc (§iÒu 2).
Víi t çch lµ bé phËn cña HTCT, MTTQ trong khi thùc hiÖn çc
nhiÖm vô cña m×nh ph¶i x¸c lËp mèi quan hÖ víi çc c¬ quan NN vµ ngîc
l¹i. LuËt MTTQVN x¸c ®Þnh tÝnh chÊt quan hÖ gi÷a MTTQ víi NN lµ quan
hÖ phèi hîp, vµ NN cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó MTTQ ho¹t ®éng cã
hiÖu qu¶ (§iÒu 5). Nh vËy, MTTQ lµ bé phËn ®éc lËp cña HTCT, cã ®Þa
vÞ b×nh ®¼ng víi NN vµ quan hÖ gi÷a MTTQ víi NN lµ quan hÖ phèi hîp,
t«n träng lÉn nhau. MT, kh«ng n»m trong hÖ thèng bé m¸y NN. §©y lµ
®iÓm mÊu chèt ®Ó MTTQ thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh trong HTCT,
ph¸t huy d©n chñ, QLC cña nh©n d©n trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt
Nam.
b) Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña MTTQ víi t çch lµ mét bé phËn cña
HTCT trong thêi kú ®æi míi. Cô thÓ hãa chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña MTTQ
víi t çch lµ bé phËn trong HTCT, LuËt MTTQVN quy ®Þnh çc "kªnh" tæ
chøc thùc hiÖn vµ ph¸t huy d©n chñ, QLC cña nh©n d©n c¶ trong c¬ chÕ
tham gia qu¶n lý lÉn c¬ chÕ t¸c ®éng vµo qu¶n lý NN b»ng çc quyÒn vµ
tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña MTTQ trong ch¬ng II. Çc quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm
nµy ®îc thùc hiÖn trong mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ gi÷a MTTQ víi nh©n
d©n vµ NN còng nh vai trß cÇu nèi gi÷a nh©n d©n víi §¶ng vµ NN cña
MTTQ.
- TËp hîp vµ ®oµn kÕt mäi lùc lîng yªu níc. Chøc n¨ng vèn cã nµy cña
MTTQ hiÖn nay cµng ph¶i ®Æc biÖt ®îc nhÊn m¹nh nh»m hoµn thµnh
nhiÖm vô lÞch sö vÜ ®¹i lµ ®æi míi ®Êt níc - mét nhiÖm vô mµ chØ cã
toµn d©n "kh«ng ph©n biÖt giai cÊp vµ tÇng líp x· héi, d©n téc, tÝn ngìng,
t«n gi¸o, qu¸ khø" (§iÒu 6), ngêi ViÖt Nam ë trong níc hay ngêi ViÖt Nam ë
37
níc ngoµi míi thùc hiÖn ®îc. §ã còng lµ di s¶n t tëng quý gi¸ næi bËt mµ Chñ
tÞch Hå ChÝ Minh ®Ó l¹i cho chóng ta vÒ §¹i ®oµn kÕt d©n téc. Ng êi cßn
nãi: "Trong Çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n còng nh trong Çch m¹ng
XHCN, MÆt trËn D©n téc thèng nhÊt vÉn lµ mét trong nh÷ng lùc lîng to lín
cña Çch m¹ng ViÖt Nam " [12, tr. 401].
MTTQVN tËp trung trong c¬ cÊu cña nã nhiÒu tæ chøc quÇn chóng
quan träng nh: Tæng Liªn ®oµn lao ®éng, §oµn Thanh niªn, Héi Phô n÷, Héi
N«ng d©n, Héi Cùu chiÕn binh, Héi Ch÷ thËp ®á, v.v…, vµ çc thµnh viªn
lµ çc ç nh©n tiªu biÓu trong çc giai cÊp, çc tÇng líp x· héi, çc d©n téc,
çc t«n gi¸o, giíi kinh doanh v.v …, lµ n¬i thu hót ®îc nhiÒu ngêi tham gia, lµm
cho çc cuéc vËn ®éng toµn d©n, çc phong trµo quÇn chóng trong viÖc gi¶i
quyÕt çc nhiÖm vô do §¶ng ph¸t ®éng trë thµnh hiÖn thùc.
X©y dùng vµ tËp hîp khèi §¹i ®oµn kÕt toµn d©n lµ tr¸ch nhiÖm lín
lao cña MTTQ mµ §¶ng giao phã trë thµnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña MTTQ -
mét vinh dù cña MTTQ nh mét c«ng cô cã hiÖu lùc thùc sù vµ thùc tÕ ph¸t
huy søc m¹nh cña toµn d©n ®a níc ta v÷ng bíc tiÕn vµo thÕ kû XXI.
- Tham gia, phèi hîp víi çc c¬ quan NN trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng
nhiÖm vô cã tÝnh x· héi vµ nh©n d©n réng lín. Nh÷ng nhiÖm vô nh tuyªn
truyÒn, vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn QLC, thi hµnh chÝnh s¸ch, ph¸p
luËt, tæ chøc vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së, híng dÉn
nh©n d©n x©y dùng h¬ng íc, quy íc vÒ nÕp sèng tù qu¶n ë th«n, lµng, Êp,
b¶n, tæ d©n phè vµ céng ®ång d©n c kh¸c ë c¬ së (§iÒu 7). Mét m×nh NN sÏ
kh«ng thÓ ®¶m ®¬ng hÕt ®îc çc c«ng viÖc trªn nÕu kh«ng cã sù tham gia
cña MTTQ çc cÊp. ë ®©y kªnh MT ®îc ®Æc biÖt ph¸t huy.
HiÖu qu¶ thuyÕt phôc, vËn ®éng cña MT ®îc thÓ hiÖn râ trong
nh÷ng phong trµo mang tÝnh toµn d©n nh: Phong trµo ®Òn ¬n ®¸p nghÜa,
Cuéc vËn ®éng toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë khu d©n
c, Quyªn gãp ñng hé ®ång bµo bÞ lò lôt, VËn ®éng toµn d©n mua c«ng tr¸i
38
hay MT tham gia víi NN trong çc ch¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo, Ch¬ng
tr×nh chèng tÖ n¹n x· héi, Ch¬ng tr×nh gi¶i quyÕt çc x· nghÌo. MT còng
tham gia mét çch cã hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së, gãp phÇn gi¶i
quyÕt çc "®iÓm nãng" hiÖn nay.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c quÇn chóng, trùc tiÕp tiÕp xóc
víi çc tÇng líp nh©n d©n, MT tæng hîp, nghiªn cøu ý kiÕn, nguyÖn väng,
kiÕn nghÞ cña nh©n d©n ®Ó kiÕn nghÞ víi c¬ quan NN. §©y lµ mét tr¸ch
nhiÖm hÕt søc quan träng cña MTTQ trong viÖc ph¸t huy d©n chñ, QLC cña
d©n.
- Tham gia x©y dùng vµ cñng cè CQ nh©n d©n vµ thùc hiÖn ho¹t
®éng gi¸m s¸t ®èi víi c¬ quan NN, ®¹i biÓu d©n cö vµ çn bé c«ng chøc NN.
Trong tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn tham gia vµo x©y dùng vµ cñng cè CQ nh©n
d©n, MTTQ tham gia c«ng t¸c bÇu cö, tham gia x©y dùng ph¸p luËt, tham
gia ho¹t ®éng tè tông, tuyÓn chän thÈm ph¸n, giíi thiÖu héi thÈm nh©n d©n,
tham dù çc phiªn häp cña UBTV Quèc héi, ChÝnh phñ, çc kú häp cña
H§ND, héi nghÞ cña UBND khi bµn ®Õn çc vÊn ®Ò liªn quan. Ho¹t ®éng
gi¸m s¸t cña MT ®èi víi c¬ quan NN, ®¹i biÓu d©n cö vµ çn bé, c«ng chøc
NN ®· ®îc quy ®Þnh cô thÓ trong çc §iÒu 8, 9, 10, 11 vµ 12 cña LuËt MT.
§iÒu 8 LuËt MTTQVN qui ®Þnh: "Trong ph¹m vi chøc n¨ng, nhiÖm
vô, quyÒn h¹n cña m×nh, theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ bÇu cö, MTTQVN
tæ chøc hiÖp th¬ng, lùa chän, giíi thiÖu nh÷ng ngêi øng cö ®¹i biÓu Quèc héi,
®¹i biÓu H§ND". Nh vËy, MTTQ lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng hiÖp th¬ng lùa
chän, giíi thiÖu nh÷ng ngêi øng cö vµo çc c¬ quan quyÒn lùc NN. ViÖc
MTTQ tËp trung trong c¬ cÊu cña nã nhiÒu tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc
x· héi vµ çc ç nh©n tiªu biÓu réng r·i trong toµn x· héi ®Ó tæ chøc hiÖp th-
¬ng, lùa chän, giíi thiÖu nh÷ng ngêi øng cö ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu H§ND
thÓ hiÖn vai trß chñ ®éng, tÝch cùc vµ quan träng cña MTTQ trong viÖc x©y
39
dùng CQ cña d©n, thÓ hiÖn hÕt søc râ nÐt quyÒn cña nh©n d©n trong viÖc
thiÕt lËp ra NN cña chÝnh m×nh.
Môc tiªu cña ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña MTTQ lµ nh»m x©y dùng vµ
b¶o vÖ NN (çc c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t ph¸p) trong s¹ch, v÷ng m¹nh,
ho¹t ®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña
nh©n d©n. MTTQ th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh, tæng hîp ý kiÕn cña
nh©n d©n vµ çc thµnh viªn cña MT kiÕn nghÞ víi c¬ quan NN cã thÈm
quyÒn biÓu d¬ng, khen thëng ngêi tèt, viÖc tèt, xem xÐt, gi¶i quyÕt, xö lý
nh÷ng trêng hîp vi ph¹m ph¸p luËt (§iÒu 12).
ViÖc LuËt MTTQVN ®îc Quèc héi th«ng qua cã ý nghÜa chÝnh trÞ
- ph¸p lý to lín cñng cè c¬ së ph¸p lý vµ t¹o ra nh÷ng xung lùc míi ph¸t huy
QLC cña nh©n d©n, thùc hiÖn "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm
tra". Nã kh«ng chØ lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó MTTQ thùc hiÖn tèt vai trß cña
m×nh trong HTCT vµ ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n víi t
çch lµ bé phËn h÷u c¬ trong hÖ thèng ®ã, mµ cßn cã ý nghÜa chÝnh trÞ
hÕt søc quan träng trong viÖc t¨ng cêng khèi §¹i ®oµn kÕt toµn d©n vµ ph¸t
huy d©n chñ, vµ do vËy, trªn trêng quèc tÕ hiÖn nay
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, MTTQ ph¸t huy mét çch hiÖu qu¶ QLC cña
nh©n d©n, thùc hiÖn "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra", gãp phÇn
quan träng t¨ng cêng khèi §¹i ®oµn kÕt toµn d©n vµ ph¸t huy d©n chñ ë níc ta
vµ nh vËy còng lµ gãp phÇn gi¶i quyÕt mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt
tõ nhiÒu n¨m nay trong sè çc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña HTCT níc ta lµ: lµm thÕ nµo
cã nh÷ng ®ßn bÈy ®Ó thùc sù ph¸t huy d©n chñ, QLC cña d©n. Héi nghÞ Ban
chÊp hµnh TW §¶ng lÇn thø 7 (phÇn 2) khãa IX ®Ó cô thÓ hãa NghÞ quyÕt
§¹i héi IX cña §¶ng ®· ra NghÞ quyÕt chuyªn ®Ò: "VÒ ph¸t huy søc m¹nh ®¹i
®oµn kÕt toµn d©n téc v× d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n
minh". Héi nghÞ ®· x¸c ®Þnh râ nh÷ng quan ®iÓm lín trong viÖc ph¸t huy søc
m¹nh ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc. §Æc biÖt, Héi nghÞ ®· nhÊn m¹nh nh÷ng
40
chñ tr¬ng, gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m cñng cè, t¨ng cêng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn
d©n téc, trong ®ã ®Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn d©n chñ; më réng vµ ®a d¹ng hãa
çc h×nh thøc tËp hîp nh©n d©n, n©ng cao vai trß MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n
d©n trong viÖc thùc hiÖn ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc trong t×nh h×nh míi ®·
®îc hÕt søc chó träng, kh¼ng ®Þnh ý nghÜa to lín cña MÆt trËn d©n téc
thèng nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay [11].
B¸c Hå ®· tõng nãi: "§¶ng ta cã chÝnh s¸ch mÆt trËn d©n téc ®óng
®¾n, cho nªn ®· ph¸t huy ®îc truyÒn thèng ®oµn kÕt vµ yªu níc rÊt vÎ vang
cña d©n téc ta" [13, tr 401]. §Ó MTTQVN hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn
cña m×nh víi t çch lµ bé phËn trong HTCT níc ta: mét mÆt, kh«ng "hµnh
chÝnh hãa" vµ "Nhµ níc hãa" MTTQ, kh«ng coi vµ sö dông MTTQ nh lµ mét
nh¸nh cña CQ, cña c¬ quan quyÒn lùc. Trong quan hÖ víi d©n víi t çch lµ bé
phËn cña HTCT, MTTQ ph¶i lµ n¬i thùc sù tËp hîp, x©y dùng khèi ®¹i
®oµn kÕt t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp cña d©n trong vai trß tham chÝnh, tham
nghÞ cña m×nh. MÆt kh¸c, tr¸nh "h×nh thøc hãa" trong ho¹t ®éng cña MT. Do
vËy, nh×n chung, MTTQ cÇn ®ãng vai trß nh mét tæ chøc ph¶n biÖn ®èi víi
c¬ quan NN, võa nh»m x©y dùng vµ b¶o vÖ NN trong s¹ch, v÷ng m¹nh, ho¹t
®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶, võa nh»m b¶o vÖ çc quyÒn lîi hîp ph¸p cña c«ng
d©n vµ çc tÇng líp x· héi, d©n téc, t«n gi¸o ë níc ta, b¶o ®¶m sù thµnh c«ng
cña chñ tr¬ng chiÕn lîc trong thêi kú ®æi míi cña §¶ng ta lµ: §oµn kÕt, D©n
chñ, æn ®Þnh vµ Ph¸t triÓn, thùc hiÖn lý tëng d©n giµu, níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
1.2.2. Vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam trong thùc hiÖn
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
C¨n vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô cña MTTQVN nh ®· nãi ë trªn; trªn c¬
së çc quy ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc CQ cÇn phèi hîp víi UBMTTQ x·, phêng
®îc quy ®Þnh trong QCDC c¬ së, c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC
bao gåm çc vÊn ®Ò sau [54]:
41
UBMTTQ x·, phêng tham gia tuyªn truyÒn, phæ biÕn QCDC
UBMTTQ phèi hîp víi CQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn cña MTTQ tuyªn
truyÒn phæ biÕn s©u réng trong nh©n d©n ë c¬ së nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh
s¸ch cña §¶ng, nh÷ng quy ®Þnh cña NN vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ë
c¬ së, vÒ QLC cña nh©n d©n, nhÊt lµ quyÒn lµm chñ trùc tiÕp, d©n chñ
®¹i diÖn ®îc quy ®Þnh trong QCDC. Tæ chøc nh©n d©n häc tËp qu¸n triÖt
çc quan ®iÓm cña §¶ng trong ChØ thÞ 30 CT nh ®· nªu trªn, ®Ó nh©n d©n
sö dông ®óng quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®· quy ®Þnh trong QC.
MT chñ tr× tæ chøc häc tËp cho nh÷ng ngêi tiªu biÓu nh: nh©n sÜ,
trÝ thøc, giµ lµng, chøc s¾c, chøc viÖc trong t«n gi¸o, ngêi tiªu biÓu trong
çc d©n téc ®Ó häc tËp n¾m v÷ng néi dung QCDC, qua ®ã çc vÞ sÏ gióp
MT tuyªn truyÒn, vËn ®éng, gi¶i thÝch trong giíi m×nh, tæ chøc m×nh thùc
hiÖn.
UBMTTQ chñ tr× tæ chøc cho çn bé chuyªn tr¸ch c«ng t¸c MT; çn
bé trong Ban Thêng trùc MT x·, phêng, Trëng ban c«ng t¸c MT ë th«n, làng,
Êp, b¶n, khu phè; Trëng Ban TTND nghiªn cøu, häc tËp ®Ó qu¸n triÖt ChØ
thÞ 30 CT cña Bé ChÝnh trÞ, N§ 29 vµ çc v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Ó
tham gia thùc hiÖn vµ tæ chøc thùc hiÖn tõng cÊp vµ ®Þa bµn d©n c.
UBMTTQ phèi hîp víi tæ chøc thµnh viªn thèng nhÊt kÕ ho¹ch tuyªn
truyÒn, phæ biÕn réng r·i trong ®oµn viªn, héi viªn; gi¸o dôc héi viªn, ®oµn
viªn g¬ng mÉu thùc hiÖn vµ vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn.
Trong viÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn QCDC ë c¬ së, MT cÇn qu¸n
triÖt t tëng vµ ®ång thêi lµ bµi häc mµ §¶ng ta ®· tæng kÕt: ph¸t huy QLC
cña nh©n d©n võa lµ môc tiªu, ®ång thêi lµ ®éng lùc b¶o ®¶m cho th¾ng lîi
cña sù nghiÖp çch m¹ng, nhÊt lµ trong c«ng cuéc ®æi míi cña thêi ®¹i CNH,
H§H ®Êt níc. Më réng d©n chñ XHCN, tõng bíc thùc hiÖn quyÒn d©n chñ
cña nh©n d©n mét çch trùc tiÕp vµ réng r·i nhÊt lµ b¶n chÊt tèt ®Ñp cña
NN, nh»m thu hót mäi tÇng líp nh©n d©n tham gia qu¶n lý NN, qu¶n lý x·
42
héi, tham gia kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña NN, cña CQ ë c¬ së, kh¾c
phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i, quan liªu vµ vi ph¹m QLC vµ tÖ tham nhòng. D©n
chñ ph¶i ®i ®«i víi kû c¬ng, kû luËt, chèng khuynh híng d©n chñ cùc ®oan,
qu¸ khÝch. D©n chñ ph¶i trong khu«n khæ cña ph¸p luËt.
C«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn cña MT ph¶i ®Õn ®Þa bµn d©n c,
th«ng qua çc Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp, b¶n, tæ d©n phè ®Ó tõ ®ã
phæ biÕn cho d©n tíi tõng hé gia ®×nh. §©y lµ thÕ m¹nh cña c«ng t¸c MT
vµ tæ chøc MT, ®Ó truyÒn ®¹t chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt tíi tõng ngêi
d©n, tæ chøc çc ho¹t ®éng phong trµo nh©n d©n v× lîi Ých cña §¶ng vµ
NN.
UBMTTQ phèi hîp víi H§ND, UBND x·, phêng vµ çc tæ chøc thµnh
viªn thùc hiÖn QCDC ë c¬ së
- UBMTTQ tÝch cùc, chñ ®éng phèi hîp víi H§ND, UBND vµ çc tæ
chøc thµnh viªn chØ ®¹o vµ tæ chøc ®Ó nh©n d©n ®îc quyÒn th«ng tin vÒ
ph¸p luËt, vÒ chÝnh s¸ch cña NN, nhÊt lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan trùc
tiÕp ®Õn ®êi sèng vµ lîi Ých hµng ngµy cña d©n trªn çc lÜnh vùc kinh tÕ,
v¨n hãa, x· héi, gi÷ g×n trËt tù, an toµn x· héi. VÝ dô nh th«ng b¸o ®Ó nh©n
d©n ®îc biÕt çc NghÞ quyÕt cña H§ND, UBND x· vµ cña çc cÊp trªn liªn
quan ®Õn §P; kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi hµng n¨m cña x·, kÕ
ho¹ch vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xãa ®ãi gi¶m nghÌo; dù ¸n x©y dùng ®êng
lµng, ®êng x·, x©y dùng trêng häc, tr¹m x¸, tr¹m b¬m, tr¹m biÕn thÕ...
H×nh thøc th«ng tin cã hiÖu qu¶ cña MT lµ th«ng qua çc Ban c«ng
t¸c MT, th«ng qua çc tæ chøc thµnh viªn cña MT, nh÷ng ngêi tiªu biÓu trong
çc d©n téc vµ chøc s¾c t«n gi¸o, çn bé ®· nghØ hu, ngêi cao tuæi...(theo
çc quy ®Þnh t¹i ch¬ng II b¶n QC).
- Tæ chøc ®Ó d©n th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng lo¹i viÖc liªn
quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña d©n trªn ®Þa bµn d©n c nh: chñ tr¬ng huy
®éng søc d©n ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vµ çc c«ng tr×nh phóc lîi
43
c«ng céng, çc kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn vµ lËp quü, x©y dùng h¬ng íc,
quy íc, lµng v¨n hãa, nÕp sèng v¨n minh (theo quy ®Þnh t¹i ch¬ng III b¶n
QC).
- Tæ chøc ®Ó nh©n d©n th¶o luËn, tham gia vµo çc chñ tr¬ng,
chÝnh s¸ch, nhiÖm vô chuyªn m«n... cña CQ tríc khi H§ND, UBND ra quyÕt
®Þnh nh: dù ¸n quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n, hµng n¨m cña
x·, phêng; dù th¶o quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai, khu d©n c; ®Þnh
canh, ®Þnh c; chñ tr¬ng, ph¬ng ¸n ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng... (theo quy
®Þnh t¹i ch¬ng IV cña b¶n QC).
Nh÷ng néi dung trªn ®©y, cã nh÷ng c«ng viÖc liªn quan ®Õn quyÒn
vµ nghÜa vô c«ng d©n, cã nh÷ng lo¹i viÖc liªn quan mËt thiÕt ®Õn ®êi
sèng, t×nh c¶m, ®¹o ®øc cña mçi ngêi d©n. V× vËy, MT c¬ së vµ ph¶i cïng
CQ bµn b¹c çch tæ chøc ®Ó mäi c«ng d©n, hoÆc chÝ Ýt th× ®¹i diÖn çc
chñ hé gia ®×nh ®Òu ®îc tham gia th¶o luËn, ®Ò xuÊt s¸ng kiÕn, thèng
nhÊt ý chÝ, ph¸t huy trÝ tuÖ cña d©n trong th«n, lµng, kh¬i dËy ý chÝ x©y
dùng quª h¬ng giµu ®Ñp, cã nÕp sèng v¨n hãa míi. §ång thêi, MT x· vµ Ban
c«ng t¸c MT ph¶i tËp hîp ®îc nh÷ng th¾c m¾c, kiÕn nghÞ cña d©n ®Ó
ph¶n ¸nh víi CQ x·, phêng hoÆc cÊp trªn nghiªn cøu tr¶ lêi vµ th«ng tin l¹i
cho d©n biÕt. ViÖc c«ng khai chñ tr¬ng, kÕ ho¹ch kinh tÕ - x· héi cña CQ
x· ®îc th«ng tin réng r·i, ®a vÒ ®Ó d©n bµn kü lìng, d©n ®ång t×nh hëng
øng vµ s½n sµng thùc hiÖn. §ã lµ hiÖu qu¶ vµ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn
d©n chñ trùc tiÕp, qua ®ã tõng bíc bæ sung çch lµm, bæ sung QC cho phï
hîp víi tõng §P.
Qu¸ tr×nh phèi hîp cña MT x· vµ Ban c«ng t¸c MT víi CQ, víi trëng
th«n, lµng, Êp, b¶n, trëng khu, tæ trëng d©n phè ®Ó thùc hiÖn QCDC ®îc
lång ghÐp néi dung cuéc vËn ®éng "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng cuéc
sèng míi ë khu d©n c" [20] nh»m x©y dùng c¬ chÕ chØ ®¹o vµ phèi hîp,
thèng nhÊt trong HTCT c¬ së. VÝ dô: x©y dùng c¬ chÕ tæ chøc ®Ó nh©n
44
d©n thùc hiÖn quyÒn ®îc th«ng tin nh»m n©ng cao d©n trÝ vÒ ph¸p luËt;
c¬ chÕ tæ chøc ®Ó d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng lo¹i viÖc quan
hÖ trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng nh©n d©n nh»m n©ng cao d©n sinh (x©y dùng
®êng, trêng, tr¹m...); chÕ ®é tù qu¶n cña d©n ë khu d©n c. Tõ ®ã h×nh
thµnh çc QC vÒ mèi quan hÖ c«ng t¸c gi÷a tæ chøc cña MTTQ víi CQ vµ
çc chøc danh ë th«n, lµng. Mét viÖc quan träng kh¸c lµ MT x·, phêng vµ
Ban c«ng t¸c MT vËn ®éng d©n thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QC tæ
chøc thu, qu¶n lý vµ sö dông çc kho¶n ®ãng gãp cña d©n cho ®Çu t x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng ë x·, quy chÕ c«ng khai tµi chÝnh ®èi víi ng©n s¸ch NN
çc cÊp vµ çc quü cã nguån thu tõ çc kho¶n ®ãng gãp cña d©n.
Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña UBMT x·, phêng ®èi víi viÖc thùc hiÖn QC
C¨n cø vµo néi dung QC (theo quy ®Þnh t¹i ch¬ng V cña b¶n QC),
ho¹t ®éng gi¸m s¸t gåm 3 ph¬ng thøc: 1) Ho¹t ®éng gi¸m s¸t trùc tiÕp cña
d©n ®èi víi toµn bé çc ho¹t ®éng cña CQ nh»m ®¶m b¶o QLC cña d©n
nhÊt lµ nh÷ng quyÒn d©n chñ trùc tiÕp; 2) Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña Ban
TTND theo quy ®Þnh cña LuËt Thanh tra, vµ quy ®Þnh cña QCDC; 3) Ho¹t
®éng gi¸m s¸t cña UBMTTQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn trong qu¸ tr×nh x©y
dùng vµ thùc hiÖn QCDC. Néi dung gi¸m s¸t bao gåm çc lÜnh vùc sau: 1)
Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña H§ND, UBND theo 5 néi dung chÝnh cña b¶n QC ®·
nªu; 2) Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña ®¹i biÓu H§ND, çc thµnh viªn cña UBND vµ
çn bé x·, phêng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô theo quy ®Þnh cña
QCDC; 3) Gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan thùc
hiÖn QLC cña nh©n d©n ë c¬ së. Çc h×nh thøc biÖn ph¸p gi¸m s¸t lµ:
- Th«ng qua viÖc phèi hîp víi CQ trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn
QCDC.
- Th«ng qua viÖc tham dù çc kú häp H§ND, UBND.
- Th«ng qua viÖc tham gia çc Héi ®ång, Ban chØ ®¹o ë ®Þa ph¬ng.
45
- Th«ng qua viÖc tæ chøc çc cuéc vËn ®éng, çc phong trµo thi ®ua
yªu níc cña nh©n d©n.
- Th«ng qua tiÕp d©n, thu thËp ý kiÕn, kiÕn nghÞ cña nh©n d©n.
- Th«ng qua tæ chøc, chØ ®¹o ho¹t ®éng cña Ban TTND.
MT thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t cña m×nh, ®ång thêi chØ ®¹o ho¹t
®éng gi¸m s¸t cña Ban TTND trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QLC trùc tiÕp cña
nh©n d©n ë x·, phêng, thÞ trÊn theo çc néi dung trong b¶n QCDC cña
ChÝnh phñ ®· ban hµnh vµ theo quy ®Þnh cña LuËt Thanh tra.
Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña MT vµ cña Ban TTND ë x·, phêng, thÞ trÊn,
víi môc ®Ých lµ gãp phÇn x©y dùng vµ cñng cè CQ nh©n d©n, lµm cho bé
m¸y NN ngµy cµng trong s¹ch, v÷ng m¹nh, ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu lùc
vµ hiÖu qu¶ ®Ó qu¶n lý tèt mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi theo ph¸p luËt NN,
thÓ hiÖn ®îc quyÒn lùc cña nh©n d©n.
Néi dung gi¸m s¸t cña MT cã tÝnh bao trïm, nhÊt lµ gi¸m s¸t viÖc ban
hµnh çc v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan trùc tiÕp viÖc thùc hiÖn quyÒn d©n
chñ trùc tiÕp cña nh©n d©n ë c¬ së, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c«ng khai çc
néi dung mµ CQ c¬ së cã tr¸ch nhiÖm th«ng tin ®Ó d©n biÕt, nhÊt lµ nh÷ng
chÝnh s¸ch, ph¸p luËt liªn quan ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n,
®Õn nh÷ng ®èi tîng x· héi do MT trùc tiÕp vËn ®éng, liªn quan ®Õn nhiÖm
vô, quyÒn h¹n cña MTTQ. Gi¸m s¸t viÖc tæ chøc ®Ó nh©n d©n ®îc th¶o
luËn vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng viÖc liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh©n
d©n, nh÷ng viÖc d©n th¶o luËn, ®ãng gãp ý kiÕn vµo çc chñ tr¬ng, kÕ
ho¹ch, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh tríc khi H§ND vµ UBND quyÕt ®Þnh.
Gi¸m s¸t qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn çc c«ng viÖc cô thÓ ë §P, c¬ së ®Ó
b¶o ®¶m viÖc thùc thi ®ã lµ d©n chñ, c«ng khai, ®óng quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
Cßn gi¸m s¸t cña Ban TTND lµ gi¸m s¸t trùc tiÕp khi thùc hiÖn çc
c«ng viÖc cô thÓ do çc Ban qu¶n lý c«ng tr×nh tæ chøc x©y dùng c¬ së h¹
46
tÇng vµ çc c«ng tr×nh phóc lîi, gi¸m s¸t viÖc thu chi çc lo¹i quü do d©n
®ãng gãp, gi¸m s¸t viÖc sö dông vµ qu¶n lý ®Êt ®ai, gi¸m s¸t kÕt qu¶ gi¶i
quyÕt çc vô viÖc tiªu cùc, tham nhòng... Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña TTND ph¶i
tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thanh tra, trong ®ã ®· quy ®Þnh
quyÒn h¹n, nhiÖm vô cña TTND. MT x·, phêng ph¶i tæ chøc vµ chØ ®¹o
ho¹t ®éng cña TTND, båi dìng kü thuËt, nghiÖp vô cho çc ñy viªn thanh tra,
theo dâi çc ho¹t ®éng cô thÓ cña TTND ®Ó phª duyÖt mét çch chÝnh x¸c
nh÷ng kiÕn nghÞ cña TTND, híng ho¹t ®éng cña TTND theo ®óng quy
®Þnh cña ph¸p luËt.
Qu¸ tr×nh gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QLC ë c¬ së MT vµ çc tæ chøc
thµnh viªn cña MT ph¸t hiÖn nh÷ng viÖc lµm tr¸i ph¸p luËt, vi ph¹m QLC
cña nh©n d©n, kiÕn nghÞ víi c¬ quan NN cã thÈm quyÒn ®Ó xö lý. ë c¬ së
th× Ban TTND kiÕn nghÞ víi Thñ trëng c¬ quan, Chñ tÞch UBND x· xem
xÐt gi¶i quyÕt vµ xö lý. §iÒu cèt yÕu cña ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña MT lµ ph¸t
hiÖn nh÷ng lÖch l¹c, nh÷ng vi ph¹m hoÆc cã dÊu hiÖn vi ph¹m ngay tõ ®Çu
®Ó gãp ý kiÕn cô thÓ víi ngêi cã thÈm quyÒn hoÆc ngêi cã tr¸ch nhiÖm thi
hµnh nhiÖm vô, víi cÊp ñy §¶ng ®Ó t×m çch kh¾c phôc vµ ng¨n chÆn sù
vi ph¹m, kh«ng ®Ó khi x¶y ra sù viÖc vì lë míi ®Ò nghÞ thanh tra, xö lý.
Mäi çn bé MT, çn bé ®oµn thÓ ph¶i n¾m v÷ng môc ®Ých gi¸m s¸t nh ®·
nªu ë trªn, gi¸m s¸t lµ ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n QLC trùc tiÕp cña nh©n d©n,
gi¸m s¸t gióp cho CQ, çn bé, c«ng chøc NN thi hµnh ®óng chÝnh s¸ch ph¸p
luËt, ph¸t hiÖn sím nh÷ng vi ph¹m cã thÓ x¶y ra hoÆc b¾t ®Çu x¶y ra ®Ó
kÞp thêi kh¾c phôc. Tuy nhiªn, ®· x¶y ra vi ph¹m th× MT, Ban TTND ph¶i
kiÕn nghÞ gi¶i quyÕt xö lý vµ th«ng b¸o c«ng khai ®Ó nh©n d©n biÕt,
®ång thêi tiÕp tôc gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc kiÕn nghÞ ®ã ®Ó b¶o ®¶m
hiÖu qu¶ gi¸m s¸t.
UBMTTQ x·, phêng víi Ban c«ng t¸c MT ë th«n trong viÖc thùc hiÖn
QCDC ë c¬ së
47
QCDC ë c¬ së quy ®Þnh nhiÒu quyÒn d©n chñ trùc tiÕp cña d©n.
Nh÷ng quyÒn nµy cã quan hÖ trùc tiÕp víi chÕ ®é tù qu¶n vµ chñ yÕu diÔn
ra ë ®Þa bµn d©n c th«n, lµng, Êp, b¶n, tæ d©n phè nªn Ban c«ng t¸c MT cã
vai trß rÊt quan träng. Ban c«ng t¸c MT lµ nh÷ng tÕ bµo cña MTTQ; lµ n¬i
trùc tiÕp tæ chøc vËn ®éng nh©n d©n, çc hé gia ®×nh vµ ngêi d©n; n¾m
t©m t nguyÖn väng, kiÕn nghÞ cña çc tÇng líp nh©n d©n trong th«n, lµng,
Êp, b¶n; gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt; hßa gi¶i çc m©u
thuÉn trong néi bé nh©n d©n [19].
UBMT x·, phêng cã nhiÖm vô híng dÉn çc Ban c«ng t¸c MT phèi hîp
víi trëng th«n, lµng, Êp, b¶n vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn çc chñ tr¬ng,
chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN, nghÞ quyÕt cña H§ND, quyÕt
®Þnh cña UBND, ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cña MTTQ çc cÊp; ®éng viªn
d©n gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¬ quan NN, ®¹i biÓu d©n cö, çn bé, c«ng chøc
NN; tæ chøc héi nghÞ nh©n d©n th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh çc c«ng viÖc
thuéc néi bé céng ®ång d©n c ®Ó n©ng cao d©n sinh, d©n trÝ, gi÷ g×n trËt
tù an ninh, an toµn x· héi; bµn biÖn ph¸p tham gia x©y dùng CQ§P theo ch-
¬ng tr×nh cña x· vµ th«n; bµn më réng vµ n©ng cao chÊt lîng çc h×nh thøc
tù qu¶n cña d©n ë ®Þa bµn d©n c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ nh÷ng
c«ng viÖc mang tÝnh x· héi hãa (theo quy ®Þnh t¹i ch¬ng VI cña b¶n QC).
UBMTTQ x·, phêng cÇn kh¶o s¸t çc Ban c«ng t¸c MT ë ®Þa h¹t
m×nh ®Ó bæ khuyÕt theo §iÒu lÖ MTTQ, nh»m kiÖn toµn, cñng cè vµ lËp
míi Ban c«ng t¸c MT (ë n¬i cha thµnh lËp) båi dìng kiÕn thøc c«ng t¸c MT
cho Trëng Ban c«ng t¸c MT, ®¸p øng yªu cÇu thùc hiÖn QCDC ë c¬ së.
Trªn c¬ së çc nhiÖm vô cña MT tham gia tæ chøc thùc hiÖn QCDC,
sau mét thêi gian triÓn khai thùc hiÖn ë ®Þa ph¬ng, Ban Thêng trùc
UBMTTQ x·, phêng, thÞ trÊn cÇn x©y dùng QC phèi hîp c«ng t¸c víi H§ND,
UBND ®Ó viÖc tæ chøc thùc hiÖn çc néi dung cña QC thµnh ch¬ng tr×nh,
kÕ ho¹ch vµ ®i dÇn vµo nÕp ë x·, phêng, thÞ trÊn.
48
Nh vËy, MTTQ vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n cã vai trß ®Æc biÖt
quan träng trong thùc hiÖn QC. §ã lµ, gi¸o dôc cho nh©n d©n vµ çc ®oµn
viªn, héi viªn hiÓu néi dung, ý nghÜa, quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn QC;
thùc hiÖn quyÒn ®¹i diÖn cña tæ chøc m×nh, phèi hîp víi CQ x·, trëng th«n
thùc hiÖn QCDC vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch ë §P; ph¶n ¸nh ý
kiÕn vµ nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n, çc ®oµn viªn, héi viªn
cho çc cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt; ®éng viªn nh©n d©n, çc ®oµn viªn,
héi viªn tÝch cùc thùc hiÖn çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, NN, çc ch-
¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, x©y dùng céng ®ång bÒn v÷ng.ViÖc
UBMTTQ x·, phêng vµ çc cÊp MT tÝch cùc, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o tham gia
thùc hiÖn QCDC ë c¬ së sÏ nªu cao vai trß cña MTTQ, xøng ®¸ng víi lßng tin
cËy cña §¶ng vµ cña nh©n d©n ®èi víi MT trong giai ®o¹n çch m¹ng hiÖn
nay.
kÕt luËn ch¬ng 1
D©n chñ lµ mét CQ cña d©n, do d©n vµ v× d©n. ë níc ta hiÖn nay,
d©n chñ ë c¬ së cã ý nghÜa v« cïng to lín, v× c¬ së lµ n¬i trùc tiÕp thùc
hiÖn mäi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña NN, lµ n¬i cÇn
thùc hiÖn quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n mét çch trùc tiÕp vµ réng r·i nhÊt.
Do vËy, sù ra ®êi cña QCDC ë c¬ së lµ mét bíc ®ét ph¸ quan träng trong
viÖc hiÖn thùc hãa b¶n chÊt d©n chñ cña NN ta. QCDC lµ v¨n b¶n quy ph¹m
ph¸p luËt cô thÓ hãa QLC cña nh©n d©n ë c¬ së, qui ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p
lµm chñ trùc tiÕp cña nh©n d©n ë c¬ së, nh»m ph¸t huy néi lùc vµ søc s¸ng
t¹o cña nh©n d©n trong sù nghiÖp x©y dùng níc ViÖt Nam d©n giµu, níc
m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. MTTQVN vµ çc tæ chøc thµnh
viªn - nh÷ng tæ chøc cña b¶n th©n nh©n d©n - lµ bé phËn trong HTCT níc ta
cã vai trß hÕt søc quan träng vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh trong viÖc tuyªn
truyÒn, gi¸o dôc réng r·i trong héi viªn, ®oµn viªn vµ nh©n d©n QCDC ë c¬
së; Lµm cho mäi ngêi hiÓu vµ sö dông ®óng quyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n,
49
quyÒn cña çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®· ®îc quy ®Þnh trong QCDC;
Phèi hîp víi chÝnh quyÒn trong viÖc thùc hiÖn QCDC vµ gi¸m s¸t thùc hiÖn
QCDC ë c¬ së.
50
Ch¬ng 2
Thùc Tr¹ng VAI Trß Cña MÆt TrËn Tæ Quèc ViÖt NAM Çc CÊp
TRONG Thùc HiÖn QUY ChÕ, Thùc HiÖn D¢N Chñ
ë C¥ Së Tõ N¡M 1998 §Õn NAY
2.1. Kh¸i qu¸t ®¸nh gi¸ viÖc triÓn khai thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së
cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam çc cÊp
2.1.1 Ho¹t ®éng cña ñy ban Trung ¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt
Nam
ë TW, ngay tõ khi ChÝnh phñ b¾t ®Çu so¹n th¶o QCDC ë x·, Ban th-
êng trùc UBTWMTTQVN ®· cö ngêi ®¹i diÖn cña m×nh tham gia vµo Ban
so¹n th¶o, ®Ò xuÊt néi dung cô thÓ vÒ quyÒn d©n chñ cña d©n ®îc biÕt,
®îc bµn, ®îc quyÕt ®Þnh gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®ång thêi ®Ò xuÊt nh÷ng néi
dung liªn quan tíi tr¸ch nhiÖm cña MT vµ çc ®oµn thÓ. Ngay sau khi Bé
chÝnh trÞ cã chØ thÞ sè 30/CT-TW vµ ChÝnh phñ ban hµnh N§ sè 29/N§ -
CP (ngµy 11/5/1998); UBTWMTTQVN ®· ban hµnh Th«ng tri sè 01 (ngµy
26/5/1998) ®Ó híng dÉn c«ng t¸c cña MTTQ çc cÊp ë §P tham gia thùc
hiÖn QCDC ë x·; trong ®ã nªu râ nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ cña UBMTTQ çc
cÊp ë §P. Th¸ng 7/1998, Ban thêng trùc UBTWMTTQVN ®· tæ chøc héi
nghÞ toµn quèc ®Ó triÓn khai thùc hiÖn ChØ thÞ 30 cña Bé ChÝnh trÞ vµ
çc v¨n b¶n cña ChÝnh phñ, cña UBTWMTTQVN vÒ QCDC cho Ban thêng
trùc UBMTTQ çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW trong c¶ níc [21].
Trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ thùc hiÖn QCDC ë cÊp x·, Ban thêng
trùc UBTWMT ®· tù m×nh hoÆc phèi hîp víi c¬ quan NN h÷u quan ban
hµnh nhiÒu v¨n b¶n ®Ó híng dÉn cô thÓ mét sè vÊn ®Ò trong çc kh©u cÇn
thiÕt, nh: ®· biªn so¹n bµi gi¶ng thèng nhÊt trong toµn quèc ®Ó tËp huÊn
cho çn bé MT çc cÊp ë §P; tham gia víi Bé tµi chÝnh so¹n th¶o v¨n b¶n h-
51
íng dÉn vÒ c«ng khai tµi chÝnh, vÒ viÖc thu, qu¶n lý, sö dông çc kho¶n
®ãng gãp cña d©n ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n tr×nh ChÝnh
phñ ban hµnh, ®ång thêi phèi hîp víi Bé tµi chÝnh ban hµnh Th«ng t híng
dÉn kinh phÝ ho¹t ®éng cña Ban TTND x·, phêng; cïng víi Bé t ph¸p, Bé v¨n
hãa th«ng tin ban hµnh th«ng t liªn tÞch híng dÉn x©y dùng h¬ng íc, quy íc.
MTTQTW ®· ban hµnh v¨n b¶n híng dÉn x©y dùng, cñng cè, n©ng cao chÊt
lîng ho¹t ®éng cña Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng; Ban TTND ë x· v.v; ®ång
thêi cö çn bé ®Õn nhiÒu §P ®Ó tËp huÊn cho çn bé MT cÊp tØnh, cÊp
huyÖn, cÊp x· vÒ néi dung çc chñ tr¬ng cña §¶ng, NN vÒ QCDC nãi chung
vµ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña MTTQ trong viÖc tham gia thùc hiÖn QCDC ë
x·, phêng nãi riªng. MTTQTW còng cã c«ng v¨n ®«n ®èc MT çc §P vÒ tiÕp
tôc ®Èy m¹nh viÖc tham gia thùc hiÖn QCDC, híng dÉn tiÕn hµnh s¬ kÕt 3
n¨m, 6 n¨m, tæ chøc nhiÒu héi nghÞ chuyªn ®Ò víi nh÷ng néi dung kh¸c nhau
®Ó trao ®æi kinh nghiÖm tæ chøc thùc hiÖn QCDC theo quyÒn vµ tr¸ch
nhiÖm cña MTTQ vµ hµng n¨m ®· tiÕn hµnh kiÓm tra, kh¶o s¸t ë nhiÒu §P
®Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c nµy cña MT [21].
2.1.2 Ho¹t ®éng cña ñy ban MTTQ çc cÊp ë ®Þa ph¬ng
Trªn c¬ së çc v¨n b¶n híng dÉn cña TW; díi sù chØ ®¹o cña çc
cÊp ñy §¶ng, UBMTTQ çc cÊp ë §P ®Òu tÝch cùc tham gia vµo c«ng t¸c
triÓn khai, thùc hiÖn QCDC; tõ kh©u tham gia x©y dùng kÕ ho¹ch triÓn
khai, tham dù çc héi nghÞ triÓn khai, çc líp tËp huÊn, c«ng t¸c tæ chøc
tuyªn truyÒn, häc tËp trong nh©n d©n, chØ ®¹o ®iÓm v.v. ®Õn triÓn khai
ra diÖn réng vµ trong toµn bé qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC cña çc §P,
UBMTTQ çc cÊp ë §P ®Òu cö ®¹i diÖn (lµ ®ång chÝ Chñ tÞch hoÆc Phã
chñ tÞch) tham gia Ban chØ ®¹o thùc hiÖn QCDC ë cÊp m×nh; nhiÒu n¬i
nh ë B¾c Giang, §ång Th¸p.v.v çc ®ång chÝ Chñ tÞch MT tõ tØnh, huyÖn
tíi x·, phêng, thÞ trÊn ®Òu tham gia víi vai trß lµ Phã ban chØ ®¹o thùc hiÖn
QCDC cña cÊp m×nh.
52
Ngoµi viÖc tham gia theo kÕ ho¹ch chung cña cÊp ñy §¶ng vµ CQ
cÊp tØnh, hÇu hÕt UBMTTQ çc tØnh, thµnh phè ®Òu x©y dùng çc kÕ
ho¹ch riªng ®Ó tæ chøc qu¸n triÖt, híng dÉn, chØ ®¹o UBMTTQ cÊp huyÖn,
cÊp x· ë §P tham gia thùc hiÖn QCDC ë x·, phêng theo nhiÖm vô, chøc n¨ng
cña m×nh; ®ång thêi t¹i c¬ quan UBMT cÊp tØnh ®Òu cã çn bé chuyªn
tr¸ch theo dâi, gióp Ban thêng trùc chØ ®¹o mÆt c«ng t¸c nµy, nhÊt lµ trong
viÖc phèi hîp víi çc thµnh viªn trong Ban chØ ®¹o tØnh vµ híng dÉn, ®«n
®èc MT cÊp díi thùc hiÖn QC. NhiÒu n¬i, UBMT cÊp tØnh, cÊp huyÖn cßn
x©y dùng QC phèi hîp c«ng t¸c víi CQ cïng cÊp trong viÖc thùc hiÖn QCDC
ë c¬ së; ®ång thêi phèi hîp víi CQ tæ chøc çc héi nghÞ tËp huÊn cho çn bé
chuyªn tr¸ch MTTQ çc quËn, huyÖn, thÞ x· vµ tíi c¶ l·nh ®¹o UBMTTQ çc
x·, phêng, Trëng Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp, bản vÒ néi dung ChØ thÞ
30 cña Bé chÝnh trÞ, N§ 29 cña ChÝnh phñ, çc v¨n b¶n cña UBTWMTTQ,
cña cÊp ñy §¶ng, CQ, UBMTTQ tØnh, huyÖn vÒ triÓn khai thùc hiÖn
QCDC ë §P; nhiÒu n¬i 100% çn bé chuyªn tr¸ch MT tõ tØnh ®Õn c¬ së ®·
®îc tËp huÊn nh: thµnh phè Hµ Néi, tØnh Hµ T©y, H¶i D¬ng, L¹ng S¬n,
TiÒn Giang, Hµ Nam, thµnh phè Hå ChÝ Minh v.v. Mét sè §P, Ban thêng
trùc UBMT tØnh, huyÖn trùc tiÕp tæ chøc çc líp tËp huÊn chuyªn ®Ò vÒ
QCDC cho çn bé MT. Cã thÓ nãi, hÇu hÕt ñy viªn UBMT çc cÊp, çc Tr-
ëng ban c«ng t¸c MT, Trëng, phã Ban TTND trong toµn quèc ®Òu ®· ®îc
tËp huÊn vÒ QCDC; riªng çn bé chuyªn tr¸ch ë çc c¬ quan UBMT th× ®îc
tËp huÊn nhiÒu lÇn. §Æc biÖt, Ban thêng trùc UBMT cña çc §P ®· ®a
c«ng t¸c nµy thµnh mét néi dung c«ng t¸c träng t©m hµng n¨m cña MT vµ
trong híng dÉn thi ®ua khen thëng, néi dung thùc hiÖn QCDC còng lµ mét
tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é hoµn thµnh nhiÖm vô vµ b×nh xÐt
thi ®ua khen thëng. Cïng víi viÖc híng dÉn, triÓn khai QCDC, hµng n¨m MT
çc cÊp ®· chó träng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t, ®«n ®èc, kh¶o s¸t ®Þnh kú
(hµng quý, hoÆc 6 th¸ng); nh»m kÞp thêi kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n, víng
m¾c trong viÖc thùc hiÖn QC trong hÖ thèng c¬ quan MT.
53
MÆt kh¸c, sau khi tæ chøc s¬ kÕt 3 n¨m c«ng t¸c MT tham gia thùc
hiÖn QCDC vµo cuèi n¨m 2001, MT çc §P ®· ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng viÖc ®·
lµm ®îc, nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i, khã kh¨n cha lµm ®îc; còng nh rót ra
nh÷ng kinh nghiÖm hay, nh÷ng ®iÓn h×nh tèt vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó
triÓn khai vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n QCDC ë §P m×nh [22]. Ngµy
28/03/2002 Ban bÝ th TW §¶ng ®· ra ChØ thÞ sè 10 vÒ viÖc tiÕp tôc ®Èy
m¹nh x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC; trªn c¬ së ®ã çc cÊp ñy §¶ng, CQ, MT
ë §P ®· tÝch cùc l·nh ®¹o, chØ ®¹o, híng dÉn ®Ó ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc
thùc hiÖn QCDC trªn ®Þa bµn vµ ®· tiÕn hµnh tæng kÕt 6 n¨m viÖc thùc
hiÖn QCDC. Theo b¸o ço cña çc §P, ®Õn nay, hÇu hÕt çc tØnh, thµnh
phè trong c¶ níc ®· triÓn khai QCDC tíi 100% çc x·, phêng cña §P (nhÊt lµ
ë çc tØnh miÒn ®«ng Nam bé, vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn nói
phÝa B¾c). So víi çc n¨m tríc ®©y, QCDC ë c¬ së ®· ®îc triÓn khai s©u
réng, nÒ nÕp h¬n; ®· thùc sù ®i vµo cuéc sèng, cã chÊt lîng vµ hiÖu qu¶
thiÕt thùc h¬n. Ph¬ng ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra"
tiÕp tôc ®îc triÓn khai thùc hiÖn vµ thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng [21].
Trªn c¬ së çc v¨n b¶n híng dÉn cña cÊp trªn, UBMT çc cÊp ë §P cßn
phèi hîp cïng víi çc cÊp ñy §¶ng, CQ tæ chøc nhiÒu ®ît kiÓm tra, ®«n ®èc,
gi¸m s¸t toµn bé qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC; ®¶m b¶o cho QC ®îc thùc hiÖn
cã hiÖu qu¶.
2.1.3 Ho¹t ®éng cña ñy ban MTTQ ë c¬ së
ë c¬ së, MT x·, phêng vµ tæ chøc thµnh viªn ®· chñ ®éng phèi hîp víi
CQ x©y dùng QC phèi hîp trong viÖc thùc hiÖn QCDC; tiÕp tôc cñng cè vµ
n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña Ban TTND, çc Ban c«ng t¸c MT ®Ó çc
tæ chøc nµy tham gia tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn QCDC ë §P [21].
Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai thùc hiÖn QCDC ë c¬ së cña

UBMTTQ çc cÊp cha ®ång ®Òu, nhÊt lµ ë §P, c¬ së. N¨m 1998, khi më
®Çu viÖc triÓn khai th× rÇm ré, CQ phèi hîp cïng UBMTTQ vµ çc ®oµn
54
thÓ tËp trung chØ ®¹o ®iÓm ë mét sè x·, phêng. N¨m 1999, do tËp trung
lµm c«ng t¸c bÇu cö ®¹i biÓu H§ND nªn viÖc chØ ®¹o c«ng t¸c nµy cã phÇn
bu«ng láng; tõ n¨m 2000 ®Õn nay míi tiÕp tôc ®îc ®Èy m¹nh h¬n. Khi ®i
vµo triÓn khai çc ho¹t ®éng cô thÓ, ë nhiÒu n¬i, Ban Thêng trùc UBMT
cßn bÞ ®éng, lóng tóng trong viÖc ®Ò ra çc biÖn ph¸p thùc hiÖn cho phï
hîp víi t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm cña ®Þa §P, c¬ së m×nh. ViÖc triÓn khai
thùc hiÖn QCDC cña MT çc cÊp vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, cã n¬i cßn
mang tÝnh h×nh thøc, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së; nhiÒu n¬i chØ tËp trung triÓn
khai lóc ®Çu hoÆc ë nh÷ng n¬i lµm ®iÓm.
2.2. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, phæ biÕn Quy chÕ thùc
hiÖn d©n chñ cña MTTQVN çc cÊp
H¬n 6 n¨m qua, nhËn thøc ®îc ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña
QCDC ë c¬ së, nªn c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn trong nh©n d©n vÒ néi
dung nh÷ng chñ tr¬ng cña §¶ng, quy ®Þnh cña NN vÒ x©y dùng vµ thùc
hiÖn QCDC ®· ®îc UBMTTQ çc cÊp ®Æc biÖt chó träng; coi ®©y lµ mét
nhiÖm vô träng t©m cña c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC ë x·.
Tríc hÕt, lµ viÖc UBMT tham gia phèi hîp víi CQ trong viÖc tuyªn
truyÒn, phæ biÕn s©u réng trong nh©n d©n nh÷ng chñ tr¬ng cña §¶ng,
nh÷ng quy ®Þnh cña NN vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC, nh phèi hîp
cïng trëng th«n, lµng tæ chøc häp d©n ®Ó qu¸n triÖt néi dung ChØ thÞ 30
cña Bé ChÝnh trÞ, N§ 29/CP cña ChÝnh phñ vµ çc v¨n b¶n cña cÊp ñy, CQ,
MT vµ çc ®oµn thÓ ë §P nh÷ng néi dung vÒ quyÒn d©n ®îc biÕt, ®îc
bµn, ®îc quyÕt ®Þnh, ®îc gi¸m s¸t, kiÓm tra ho¹t ®éng cña CQ cÊp x·.
C«ng t¸c tuyªn truyÒn ®îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng,
phong phó, thêng xuyªn cã sù ®æi míi nh: qua hÖ thèng th«ng tin ®¹i chóng;
qua ®éi ngò b¸o ço viªn trùc tiÕp xuèng tËn th«n, lµng ®Ó phæ biÕn vµ
truyÒn ®¹t t¹i çc héi nghÞ nh©n d©n; qua çc pa-n«, ¸p phÝch, khÈu hiÖu
v.v...ë NghÖ An [23], thµnh phè Hå ChÝ Minh [24], MT cÊp tØnh ®· phèi
55
hîp víi Ban tæ chøc CQ tæ chøc cuéc thi t×m hiÓu vÒ QCDC, mµ ®èi tîng
tham gia lµ çc tÇng líp nh©n d©n ë ®Þa bµn, khu d©n c cña §P; trong ®ã
MT ®ãng vai trß nßng cèt trong viÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng nh©n d©n
tham gia cuéc thi. Do ®îc tæ chøc tèt, nªn ®· thu hót ®îc ®«ng ®¶o çc tÇng
líp nh©n d©n tham gia; cuéc thi ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc, lµm
cho d©n hiÓu çc néi dung cña QC ®îc nhanh chãng vµ cã chÊt lîng...ë TiÒn
Giang [25], MT tØnh ®· phèi hîp víi ®µi ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh më çc
chuyªn môc "§¹i ®oµn kÕt toµn d©n" võa tuyªn truyÒn ®êng lèi ®¹i ®oµn
kÕt d©n téc cña §¶ng, ch¬ng tr×nh c«ng t¸c MT, võa lång ghÐp tuyªn truyÒn
viÖc thùc hiÖn QCDC, mçi tuÇn ph¸t 2 buæi gióp cho d©n hiÓu râ vµ s©u
s¾c h¬n vÒ QCDC. ë L¹ng S¬n [26], çc Ban c«ng t¸c MT trªn ®Þa bµn d©n
c ë th«n, b¶n ®· chñ ®éng phèi hîp víi trëng th«n, b¶n vËn ®éng ®«ng ®¶o
nh©n d©n tham gia häc tËp QCDC, ë nhiÒu th«n, b¶n cã tû lÖ ngêi tham gia
häc tËp cao, nhiÒu n¬i ®¹t tû lÖ 100%, n¬i thÊp nhÊt lµ 70% ®¹i diÖn hé
gia ®×nh tham dù. ë Ninh ThuËn [27], ®îc sù chØ ®¹o vµ híng dÉn s¸t sao
cña MT tØnh vµ huyÖn; MT çc x·, phêng ®· phèi hîp víi CQ, ®oµn thÓ,
Ban qu¶n lý th«n lËp danh s¸ch ®Õn tõng hé gia ®×nh ®Ó lªn kÕ ho¹ch tæ
chøc tuyªn truyÒn, tËp huÊn cho nh©n d©n ë tÊt c¶ 256 th«n, lµng, Êp, b¶n,
khu phè trong tØnh. §Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶, tríc çc buæi tËp huÊn, CQ vµ
MTTQ c¬ së ®Òu tæ chøc th«ng b¸o réng r·i, liªn tôc trªn ®µi ph¸t thanh ®Ó
mäi ngêi d©n ®îc biÕt; trong çc buæi tËp huÊn, ®· dïng c¶ tiÕng §P, tiÕng
d©n téc ®Ó phæ biÕn, tuyªn truyÒn cho nh©n d©n tÊt c¶ çc néi dung cña
QCDC. Qua tuyªn truyÒn, phÇn lín ngêi d©n trong tØnh ®· n¾m b¾t ®îc
nh÷ng quyÒn lîi, còng nh tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña m×nh trong viÖc thùc
hiÖn d©n chñ ë §P, trong ®ã cã quyÒn ®îc CQ§P th«ng tin nhiÒu vÊn ®Ò
quan träng liªn quan mËt thiÕt tíi ®êi sèng cña m×nh nh: chÝnh s¸ch ph¸p
luËt, çc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, vÊn ®Ò thu chi ng©n s¸ch cÊp
x· v.v...nhiÒu th«n, khu phè ®· thu hót tíi 99% sè hé tham gia. Mét sè n¬i nh
§µ N½ng [28], Hµ TÜnh [29], Hµ Nam [30] v.v...UBMTTQ ®· phèi hîp víi
56
ngµnh chøc n¨ng tæ chøc biªn so¹n, in Ên hµng chôc ngµn bé tµi liÖu tãm t¾t
çc néi dung cña ChØ thÞ 30 vµ N§ 29/CP ®Ó ph¸t cho çc hé d©n.
Thø hai, lµ bªn c¹nh viÖc thêng xuyªn phèi hîp víi çc cÊp ñy §¶ng,
CQ, MT çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së ®· chñ ®éng tuyªn truyÒn, phæ biÕn çc
chñ tr¬ng cña §¶ng vµ NN vÒ QCDC tíi nh©n d©n. NhiÒu n¬i, MT cÊp
tØnh, cÊp huyÖn ®· ban hµnh kÕ ho¹ch tuyªn truyÒn riªng trong hÖ thèng
çc c¬ quan MT.
UBMTTQ tØnh BÕn Tre [31] ®· ban hµnh kÕ ho¹ch tuyªn truyÒn,
trong ®ã x¸c ®Þnh râ nh÷ng néi dung tuyªn truyÒn, ph¬ng thøc tiÕn hµnh
c«ng t¸c tuyªn truyÒn QCDC sao cho ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt; ®Æc biÖt trong
qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc cÊp MTTQ trong tØnh ®· x¸c ®Þnh ph¬ng ch©m:
kh«ng cÇu toµn, nãng véi, kh«ng lµm µo, lµm lít mµ kiªn tr×, thêng xuyªn,
kÕt hîp víi viÖc tæ chøc thùc hiÖn nh÷ng viÖc lµm cô thÓ çc néi dung d©n
biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra, qua ®ã bæ sung, cñng cè thªm nhËn
thøc chñ tr¬ng cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN vÒ vÊn ®Ò nµy. Do cã sù chØ
®¹o, híng dÉn s¸t sao, thêng xuyªn cña UBMTTQ tØnh, nªn UBMTTQ c¬ së
trong tØnh ®· chñ tr× vËn ®éng, tuyªn truyÒn s©u réng trong çc tÇng líp
nh©n d©n, ®Õn tõng hé gia ®×nh vÒ çc néi dung thùc hiÖn QCDC; kÕt
qu¶ chØ sau gÇn 2 n¨m triÓn khai, ®· cã 90% çn bé, ®¶ng viªn vµ 80% ®¹i
diÖn hé gia ®×nh trong tØnh ®· ®îc qu¸n triÖt nh÷ng néi dung cña QC.
NhiÒu n¬i ë thµnh phè H¶i Phßng [32], UBMTTQ cÊp huyÖn vµ
cÊp x· ®· chñ ®éng phèi hîp víi Ban chØ ®¹o ®Ó tuyªn truyÒn, phæ biÕn
çc néi dung cña QCDC, díi nhiÒu h×nh thøc nh: qua hÖ thèng ®µi truyÒn
thanh, trªn b¶ng tin, khÈu hiÖu, trong çc héi nghÞ cña UBMTTQ, cña çc
®oµn thÓ, çc cuéc häp ë tæ d©n c. Qua h¬n 6 n¨m tham gia thùc hiÖn
QCDC, UBMTTQ cÊp x· cña thµnh phè ®· tæ chøc ®îc 6.156 cuéc häp víi
d©n, thu hót 732.501 lît ngêi tham dù; ®ång thêi phèi hîp víi CQ lµm ®îc
3.205 b¶ng tin, 6.380 pan«, ¸p phÝch vµ sao chôp, in Ên 82.000 bé tµi liÖu
57
çc lo¹i ®Ó chuyÓn t¶i tõng néi dung cña QCDC cho nh©n d©n. ë x· An Thä
(huyÖn An L·o, thµnh phè H¶i Phßng) c«ng t¸c tuyªn truyÒn cña UBMTTQ
vµ çc tæ chøc thµnh viªn ®îc ®Èy m¹nh vµ thùc hiÖn kh¸ næi bËt.
UBMTTQ x· An Thä ®· tù tæ chøc tuyªn truyÒn cho çc thµnh viªn vµ nh©n
d©n vÒ QCDC; ®Æc biÖt ®ång chÝ Chñ tÞch UBMTTQ x· ®· cã bµi ph¸t
biÓu trùc tiÕp ®äc nhiÒu lÇn trªn ®µi ph¸t thanh x·; víi néi dung tuyªn
truyÒn nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ NN vÒ QCDC, nh÷ng
viÖc d©n ®îc biÕt, ®îc bµn, ®îc quyÕt ®Þnh còng nh th«ng b¸o cho d©n
biÕt nh÷ng nhiÖm vô cña MT x· trong viÖc thùc hiÖn QCDC; nh»m vËn
®éng çc tÇng líp nh©n d©n tÝch cùc ph¸t huy QLC cña m×nh, h¨ng h¸i
tham gia thùc hiÖn QCDC. H¬n thÕ n÷a, trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn x©y
dùng ®êng giao th«ng n«ng th«n, b»ng hµnh ®éng cô thÓ, ®Çy ý nghÜa;
MT x· chñ tr× kÕt hîp víi CQ vµ çc Ban c«ng t¸c MT ®· vËn ®éng nh©n
d©n tham gia x©y dùng; nhiÒu cô trong Héi Ngêi cao tuæi cßn trùc tiÕp ra
bª g¹ch, ®¸ lµm ®êng; qua ®ã ®· g©y mét h×nh ¶nh thËt c¶m ®éng cho mäi
ngêi, nhÊt lµ ®èi víi líp trÎ vµ thu hót ®îc ®«ng ®¶o çc tÇng líp nh©n d©n
tham gia vµo çc c«ng viÖc cña §P, gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn
tèt QCDC ë §P.
Sau khi s¬ kÕt 3 n¨m, c«ng t¸c tuyªn truyÒn QCDC cña MT còng cã
nh÷ng ®æi míi tÝch cùc. §ã lµ ngoµi viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn nh÷ng h×nh
thøc tuyªn truyÒn th«ng thêng, phæ biÕn; th× ë nhiÒu n¬i, c«ng t¸c nµy ®·
cã nhiÒu h×nh thøc ®æi míi, phong phó vµ ®a d¹ng h¬n; chó träng tíi chÊt l-
îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tuyªn truyÒn. ë Hµ Giang [33], MT çc cÊp ®·
cö çn bé biÕt tiÕng d©n téc ®Ó trùc tiÕp xuèng tuyªn truyÒn cho nh©n
d©n lµ ®ång bµo d©n téc; sö dông çc b¨ng ®Üa nh¹c cã néi dung hay, hÊp
dÉn, dÔ tËp hîp ®îc d©n ®Ó tuyªn truyÒn. TØnh Lµo Cai ®· cã kinh
nghiÖm hay lµ th«ng qua nh÷ng quÇn chóng tèt, cã uy tÝn, sinh sèng t¹i ®Þa
bµn d©n c ®Ó vËn ®éng quÇn chóng kh¸c thùc hiÖn QC; tæ chøc çc héi
nghÞ ®Ó biÓu d¬ng nh÷ng ngêi tiªu biÓu trong çc d©n téc thiÓu sè ngay t¹i
58
cÊp huyÖn, ®Ó qua ®ã gióp c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®ång bµo çc
d©n téc thiÓu sè thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN theo
quy ®Þnh cña QCDC. Çc tØnh B×nh Phíc [34], §ång Nai [35], TiÒn Giang
[36] v.v. ®· x©y dùng çc kÕ ho¹ch triÓn khai x©y dùng QCDC lång ghÐp
víi cuéc vËn ®éng "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë khu
d©n c" nh»m tuyªn truyÒn s©u réng çc ®êng lèi, chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña
§¶ng vµ NN, ®ång thêi tiÕp tôc phæ biÕn réng r·i çc néi dung cña QC trong
d©n.
Thø ba, lµ nhiÒu §P, MT çc cÊp ®· rÊt chó träng tíi viÖc tæ chøc
häc tËp, tuyªn truyÒn cho nh÷ng ®èi tîng lµ ngêi cao tuæi, chøc s¾c t«n gi¸o,
giµ lµng, trëng th«n, ngêi tiªu biÓu, ngêi cã uy tÝn trong céng ®ång d©n c;
nh»m t¹o sù hiÓu biÕt vµ ñng hé réng r·i mäi thµnh viªn trong x· héi cho
c«ng t¸c triÓn khai, thùc hiÖn QCDC, bëi hä sÏ lµ nh÷ng ngêi g¬ng mÉu thùc
hiÖn QC; ®ång thêi th«ng qua çc vÞ nµy sÏ gióp MT tuyªn truyÒn, vËn
®éng, gi¶i thÝch trong giíi m×nh, tæ chøc m×nh thùc hiÖn QC. ë BÕn Tre
[37], UBMTTQ cÊp tØnh vµ huyÖn ®· chñ tr× tæ chøc nhiÒu cuéc häp ®Ó
giíi thiÖu, phæ biÕn kü cho nh÷ng ngêi tiªu biÓu (çc chøc s¾c t«n gi¸o, çc
nh©n sÜ trÝ thøc, ngêi Hoa, ngêi tiªu biÓu trong çc d©n téc...) n¾m ®îc
tinh thÇn, néi dung cña QCDC, th«ng qua çc vÞ nµy sÏ gióp MTTQ tuyªn
truyÒn, gi¶i thÝch, vËn ®éng giíi m×nh vµ nh©n d©n thùc hiÖn cã hiÖu
qu¶ h¬n. ë H¶i D¬ng [38], UBMTTQ tØnh ®· cßn ®a gi¸o dôc ph¸p luËt vµo
ch¬ng tr×nh líp xu©n an c cña Gi¸o héi PhËt gi¸o tØnh, giíi thiÖu cho 121
t¨ng ni hiÓu vÒ néi dung QCDC vµ coi ®©y lµ mét kªnh tuyªn truyÒn rÊt
cÇn thiÕt cho çc t¨ng ni, phËt tö trong tØnh. MT çc cÊp cña Ninh B×nh
[39] ®· tæ chøc 221 cuéc häp giíi thiÖu çc néi dung cña QC cho çc chøc
s¾c t«n gi¸o trong tØnh. ë Phó Yªn [40], trong 6 n¨m qua MT çc cÊp trong
tØnh ®· chñ tr×, phèi hîp tæ chøc ®îc 329 cuéc häp ®Ó triÓn khai ChØ thÞ
30 cña Bé chÝnh trÞ vµ N§ 29 cña ChÝnh phñ trong ®éi ngò çn bé MT, çc
chøc s¾c t«n gi¸o, çc nh©n sÜ trÝ thøc, çc giµ lµng vµ ngêi tiªu biÓu,
59
nh»m qua çc vÞ nµy sÏ gióp MT tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch, vËn ®éng giíi
m×nh vµ nh©n d©n thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n. ë T©y Ninh [41], th«ng qua
çc héi nghÞ nh©n d©n, MT tØnh vµ çc huyÖn, thÞ trong tØnh ®· tuyªn
truyÒn trong giíi nh©n sÜ, trÝ thøc, chøc s¾c, giµ lµng ®îc 36 cuéc cã 1.656
ngêi dù.
Thø t, lµ thêi gian qua, viÖc phèi hîp gi÷a MT víi çc tæ chøc thµnh
viªn ®Ó tuyªn truyÒn, phæ biÕn réng r·i trong ®oµn viªn, héi viªn tÝch cùc
thùc hiÖn vµ vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn QCDC còng ®îc ®Èy m¹nh. ë
Qu¶ng Nam [42], MT çc cÊp trong tØnh ®· phèi hîp chÆt chÏ víi çc ®oµn
thÓ ®Ó x©y dùng nhiÒu h×nh thøc tæ chøc tèt cho d©n häc tËp vµ c¶ trong
qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh: tæ chøc theo côm, theo giíi, theo ngµnh nghÒ g¾n
víi m« h×nh khu d©n c. MT tØnh Th¸i Nguyªn [43] ®· trùc tiÕp phèi hîp víi
çc tæ chøc nh Héi Phô n÷, Héi N«ng d©n, §oµn Thanh niªn, Héi Cùu chiÕn
binh, Héi Ngêi cao tuæi më nhiÒu h×nh thøc tuyªn truyÒn lång ghÐp hoÆc
më héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ QC. Phêng TrÇn TÕ X¬ng (TP Nam §Þnh [44])
MT phêng ®· phèi hîp chÆt chÏ víi Héi Cùu chiÕn binh phêng lªn kÕ ho¹ch
vµ tæ chøc th¶o luËn, bµn b¹c hÕt søc cô thÓ tíi çc Ban c«ng t¸c MT vµ Chi
héi cùu chiÕn binh ë tæ d©n phè, nh»m th«ng qua uy tÝn, kinh nghiÖm cña
m×nh vËn ®éng tíi çc tÇng líp nh©n d©n tham gia thùc hiÖn QC cña ph-
êng; kÕt qu¶ phêng ®· trë thµnh mét ®¬n vÞ xuÊt s¾c cña tØnh Nam §Þnh
vÒ c«ng t¸c triÓn khai QC, ®îc nhiÒu n¬i häc tËp kinh nghiÖm, trong ®ã
vai trß cña MT ®îc cÊp ñy §¶ng, CQ, nh©n d©n ®¸nh gi¸ cao
Trong 6 n¨m qua, UBMTTQ çc cÊp, nhÊt lµ ë c¬ së ®· tæ chøc

hoÆc phèi hîp víi CQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn trong c¶ níc ®· tæ chøc hµng
tr¨m ngµn cuéc tuyªn truyÒn, thu hót hµng triÖu lît ngêi tham dù. NhiÒu n¬i
cã tíi 80% ®Õn 90% ®¹i diÖn hé tham dù; cã khu d©n c thu hót tíi 100% ®¹i
diÖn hé tham gia çc buæi häp d©n ®Ó häc tËp QCDC [21]. H×nh thøc tuyªn
truyÒn qua hÖ thèng th«ng tin c«ng céng vµ h×nh thøc UBMTTQ x· phèi hîp
víi CQ vµ çc thµnh viªn cña MT cïng cÊp xuèng tËn th«n, b¶n, tæ d©n phè,
60
khu d©n c phæ biÕn cho nh©n d©n lµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nhê cã nh÷ng h×nh
thøc tuyªn truyÒn thÝch hîp vµ sinh ®éng ®ã ®· lµm cho çc buæi sinh ho¹t
cña d©n thªm hÊp dÉn; nh©n d©n phÊn khëi vµ tin tëng h¬n vµo chñ tr¬ng
®æi míi cña §¶ng vµ NN. MÆt kh¸c, do ®îc tuyªn truyÒn nªn nh©n d©n ®·
n¾m b¾t ®îc çc quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh, tõ ®ã nh©n d©n ®· tÝch
cùc, chñ ®éng trong viÖc tham gia x©y dùng vµ thùc hiÖn nh÷ng chñ tr¬ng,
chÝnh s¸ch cña NN vµ cña CQ§P, nhÊt lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan mËt
thiÕt tíi ®êi sèng cña d©n nh: chÝnh s¸ch thuÕ; chñ tr¬ng xãa ®ãi gi¶m
nghÌo; viÖc ®ãng gãp çc lo¹i phÝ, lÖ phÝ, quü; quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö
dông ®Êt; vÊn ®Ò thu chi tµi chÝnh cña CQ c¬ së; x©y dùng h¹ tÇng c¬
së.v.v.
Nh×n chung, viÖc tham gia tæ chøc vµ thùc hiÖn çc ph¬ng thøc
tuyªn truyÒn, phæ biÕn QCDC cña MT çc cÊp lµ tÝch cùc, cã hiÖu qu¶,
nhiÒu n¬i ®îc çc cÊp ñy §¶ng, CQ vµ nh©n d©n ghi nhËn. ViÖc phèi hîp
trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn QCDC do ®îc UBMTTQ çc cÊp chó
träng, nªn ®· gãp phÇn n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt tíi ®«ng ®¶o
çc tÇng líp nh©n d©n. NhiÒu n¬i CQ, UBMTTQ vµ çc ®oµn thÓ ®· x©y
dùng ®îc kÕ ho¹ch phèi hîp tuyªn truyÒn QCDC. B¸m s¸t vµo néi dung cña
QCDC vµ çc v¨n b¶n híng dÉn cña cÊp trªn, UBMTTQ çc cÊp ®· chñ ®éng
tæ chøc hoÆc phèi hîp víi CQ vµ çc ®oµn thÓ ®Ó tæ chøc çc ho¹t ®éng
tuyªn truyÒn thiÕt thùc, phï hîp ®Ó ®a çc néi dung cña QCDC tíi tõng hé
gia ®×nh, tõng ngêi d©n. Qua ®ã lµm cho QCDC ®îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶
h¬n, mèi quan hÖ gi÷a CQ víi UBMTTQ ®îc t¨ng cêng, t¹o ®iÒu kiÖn cho
CQ còng nh UBMTTQ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn tèt chøc n¨ng,
nhiÖm vô cña m×nh. Cho ®Õn nay, trong nh©n d©n ë c¬ së nhiÒu ngêi th-
êng cã c©u nãi cöa miÖng "D©n biÕt, D©n bµn, D©n lµm, D©n kiÓm tra"
lµ hîp lßng d©n kÓ tõ khi chóng t«i ®îc biÕt QCDC.
Tuy nhiªn, c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng cña UBMTTQ çc cÊp
vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. NhiÒu n¬i ho¹t ®éng cßn mang tÝnh h×nh thøc,
61
tÝnh phong trµo, UBMTTQ mét sè n¬i cßn cha thùc sù chñ ®éng, s¸ng t¹o
trong tuyªn truyÒn; h×nh thøc tuyªn truyÒn cßn ®¬n ®iÖu, néi dung cha
s©u; nªn hiÖu qu¶ cha cao, cha ®ñ søc hÊp dÉn; h¬n n÷a tr×nh ®é mét bé
phËn çn bé MT cÊp x· cßn yÕu nªn viÖc tæ chøc thùc hiÖn vµ gi¶i thÝch
çc néi dung cña QC cßn lóng tóng, cha thËt sù thuyÕt phôc ®îc nh©n d©n.
Mét sè n¬i ho¹t ®éng phèi hîp víi çc tæ chøc thµnh viªn trong tuyªn truyÒn
cßn yÕu, ®ßi hái ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc trong thêi gian tíi.
2.3. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t ho¹t ®éng phèi hîp gi÷a MTTQ víi chÝnh
quyÒn vµ çc tæ chøc thµnh viªn trong viÖc thùc hiÖn Quy chÕ
Cïng víi viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®Ó nh©n d©n n¾m
v÷ng néi dung cña QCDC, UBMTTQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn cßn tÝch cùc
chñ ®éng phèi hîp víi çc cÊp ñy §¶ng, CQ ®Ó tõng bíc ®a QC ®Õn víi mäi
ngêi d©n vµ ®i vµo cuéc sèng. S¸u n¨m qua c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn
QCDC ®· tËp trung vµo çc ho¹t ®éng sau ®©y:
a) Trªn c¬ së çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nhÊt lµ sau khi
ChÝnh phñ ban hµnh N§ sè 50/2001/N§-CP quy ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÒu
cña LuËt MT vµ Ban Thêng trùc UBTWMTTQ ban hµnh Th«ng tri sè
10/2001 vÒ híng dÉn x©y dùng QC phèi hîp c«ng t¸c gi÷a UBMTTQ víi
H§ND vµ UBND, th× c«ng t¸c x©y dùng QC vµ ho¹t ®éng phèi hîp thùc
hiÖn QC gi÷a UBMTTQ víi CQ çc cÊp nãi chung vµ trong c«ng t¸c thùc
hiÖn QCDC nãi riªng trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn rÊt
tÝch cùc. ChÊt lîng x©y dùng çc QC phèi hîp ®· ®îc n©ng lªn mét bíc, nhÊt
lµ ë cÊp x·. §©y chÝnh lµ tiÒn ®Ò quan träng cho viÖc MT tham gia thùc
hiÖn QC.
Cho ®Õn nay hÇu hÕt UBMTTQ çc cÊp ®· ban hµnh QC phèi hîp
c«ng t¸c víi H§ND vµ UBND cïng cÊp trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn çc
kh©u d©n biÕt; d©n bµn; d©n quyÕt ®Þnh; d©n gi¸m s¸t, d©n kiÓm tra.
Trong QC phèi hîp cã ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña tõng bªn trong viÖc
62
phèi hîp thùc hiÖn, quy ®Þnh râ viÖc nµo cña CQ, viÖc nµo do MTTQ vµ
çc ®oµn thÓ thùc hiÖn; qua ®ã nh»m t¹o c¬ së ph¸p lý ®Ó çc bªn nªu cao
tr¸ch nhiÖm trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, lµm cho c«ng t¸c phèi hîp gi÷a
UBMTTQ vµ CQ ë nhiÒu n¬i rÊt chÆt chÏ vµ thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt
tÝch cùc.
Thùc tÕ qua 6 n¨m triÓn khai, thùc hiÖn QCDC ë çc §P cho thÊy,
MT vµ çc tæ chøc thµnh viªn çc cÊp ®· gi÷ vai trß lµ cÇu nèi gi÷a §¶ng,
NN víi nh©n d©n trong viÖc thùc hiÖn QC. MÆt kh¸c, UBMTTQ vµ çc
thµnh viªn ®Òu tham gia Ban chØ ®¹o ë tõng cÊp, nªn ®· cã nh÷ng ®ãng
gãp quan träng vµo viÖc thùc hiÖn QC ë §P.
- Thùc hiÖn QCDC ë c¬ së ®· t¹o nªn mét sù thay ®æi ®¸ng kÓ, lµm
cho bé mÆt ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ ®Òu cã bíc chuyÓn biÕn rÊt tÝch
cùc, khang trang, s¹ch ®Ñp h¬n; cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh míi vÒ x©y dùng
h¹ tÇng c¬ së, çc c«ng tr×nh phóc lîi phôc vô cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña
nh©n d©n, trÞ gi¸ hµng ngµn tØ ®ång ®· ®îc x©y dùng ë nhiÒu n¬i; trong
®ã phÇn lín do nh©n d©n ®ãng gãp. Tríc ®©y, khi §¶ng vµ NN cha ban
hµnh chñ tr¬ng vÒ thùc hiÖn QC th× viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë çc ®Þa
ph¬ng thêng ®îc tiÕn hµnh theo quy tr×nh: cÊp ñy ra chñ tr¬ng, H§ND ra
nghÞ quyÕt, UBND x©y dùng ph¬ng ¸n, kÕ ho¹ch, ph©n bæ kinh phÝ ®Ó
d©n ®ãng gãp vµ tæ chøc thùc hiÖn. C¬ chÕ trªn ®· thùc hiÖn kh¸ tèt ë
nhiÒu n¬i; song ë mét sè n¬i ®· thùc hiÖn kh«ng tèt, do cã nh÷ng quyÕt s¸ch
kh«ng phï hîp víi thùc tÕ, trong qu¶n lý l¹i ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng tiªu cùc trong
viÖc x©y dùng çc c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së; g©y mÊt lßng tin trong nh©n
d©n, lµm ¶nh hëng xÊu tíi t×nh h×nh an ninh, chÝnh trÞ - x· héi cña §P. Tõ
khi thùc hiÖn QC, thùc hiÖn nh÷ng viÖc d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp;
nh©n d©n nhiÒu n¬i ®· trùc tiÕp bµn b¹c, thèng nhÊt vµ quyÕt ®Þnh çc
møc ®ãng gãp ®Ó x©y dùng çc c«ng tr×nh; ®ång thêi tiÕn hµnh kiÓm tra,
gi¸m s¸t thùc hiÖn çc c«ng tr×nh ®ã, nªn chÊt lîng çc c«ng tr×nh ®îc ®¶m
b¶o, tiÕt kiÖm tiÒn b¹c vµ h¹n chÕ nhiÒu tiªu cùc. §iÒu ®¸ng quan t©m lµ ë
63
nhiÒu n¬i nh TP Hµ Néi, §µ N½ng, tØnh Hµ Nam, H¶i D¬ng v.v. MT lµ

nßng cèt híng dÉn, vËn ®éng nh©n d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp
nh÷ng c«ng viÖc liªn quan ®Õn sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña d©n ®Ó x©y
dùng çc c«ng tr×nh phóc lîi ë §P, nh: ®êng ®iÖn, ®êng giao th«ng n«ng
th«n, trêng häc, kªnh n¬ng… VÝ dô nh ë Hµ Nam, mét tØnh thuÇn n«ng, thu
nhËp cña ngêi d©n cßn thÊp, nhng do thùc hiÖn QCDC, mäi vÊn ®Ò thu chi
tµi chÝnh ®Òu ®îc c«ng khai theo QC mµ MT ®· tÝch cùc phèi hîp cïng víi
CQ vËn ®éng nh©n ®ãng gãp ®Ó n©ng cÊp, söa ch÷a ®îc 2.540 km ®êng
giao th«ng n«ng th«n, 100% trêng trung häc phæ th«ng, 95% trêng trung häc
c¬ së, 305 trêng tiÓu häc, trêng mÉu gi¸o vµ 50% tr¹m y tÕ; çc c«ng tr×nh
nµy ®Òu ®îc x©y dùng kiªn cè, trÞ gi¸ tíi 105 tû ®ång, trong ®ã phÇn lín
nh©n d©n tù ®ãng gãp b»ng tiÒn, hiÖn vËt vµ hµng ngµn c«ng lao ®éng.
Hay ë H¶i D¬ng, trong n¨m 2000 çc Ban c«ng t¸c MT phèi hîp víi trëng th«n
lÊy ý kiÕn cña d©n ®ãng gãp ®îc 55 tû ®ång kinh phÝ vµ 2 triÖu ngµy
c«ng ®Ó x©y dùng ®îc gÇn 100 km ®êng giao th«ng n«ng th«n; quyªn gãp
trªn 18 tû ®ång vµ c«ng søc, vËt t ®Ó c¬ b¶n x©y xong nhµ trÎ cho çc gia
®×nh chÝnh s¸ch v.v... ë phêng 7 (thÞ x· B¹c Liªu, tØnh B¹c Liªu) do cã sù
phèi hîp chÆt chÏ gi÷a H§ND, UBND vµ UBMTTQ phêng trong viÖc thùc
hiÖn nh÷ng viÖc d©n bµn, d©n quyÕt ®Þnh trong QC mµ 6 th¸ng triÓn
khai QC, bµ con ®· gãp ®îc h¬n 300 triÖu ®ång ®Ó n©ng cÊp, söa ch÷a
h¬n 100 con hÎm vµ tr¸ng xi m¨ng vØa hÌ cho mét sè tuyÕn ®êng chÝnh
ch¹y qua phêng. Kinh nghiÖm ë phêng 7 còng nh ë nhiÒu c¬ së kh¸c chÝnh
lµ cÊp ñy §¶ng, H§ND, UBND ®· phèi hîp chÆt chÏ víi MTTQ vµ çc ®oµn
thÓ kh¸c ë §P ®i s©u s¸t quÇn chóng, huy ®éng nh©n tµi, vËt lùc trong
nh©n d©n ®Ó x©y dùng phêng, xãm, Êp ngµy cµng v¨n minh, giµu m¹nh.
NhiÒu n¬i, sau çc héi nghÞ cña nh©n d©n kÕt thóc, mÆc dï ®· cã sù nhÊt
trÝ cña ®a sè chñ hé dù häp; nhng UBMTTQ x·, Ban c«ng t¸c MT vÉn phèi
hîp cïng víi CQ vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n ë x·, ë th«n tiÕp tôc vËn ®éng,
64
gi¶i thÝch ®Ó çc hé d©n cßn l¹i hiÓu thªm vµ tù nguyÖn ®ãng gãp theo ý
kiÕn ®a sè.
VÝ dô ë tØnh Thanh Hãa [46] tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2001, ®· x©y
dùng ®îc 2028 km kªnh m¬ng kiªn cè, víi sè vèn lµ 393,445 tØ ®ång, trong
®ã do nh©n d©n tù ®ãng gãp h¬n 131 tØ ®ång. X· Phó Léc (huyÖn HËu
Léc, Thanh Hãa), MTTQ x· vµ CQ tÝch cùc vËn ®éng, tuyªn truyÒn trong
nh©n d©n nªn tõ n¨m 1998 ®Õn th¸ng 5/2001 nh©n d©n ®· ®ãng gãp ®îc
207 triÖu ®ång vµo viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (vÊn ®Ò nµy ®îc nh©n
d©n tù bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh møc vµ thêi gian ®ãng gãp, nhiÒu hé gia
®×nh ®ãng gãp nhiÒu lÇn gÊp 5 lÇn møc b×nh qu©n). ë tØnh Kiªn Giang
[47], qua 6 n¨m thùc hiÖn QC, nh©n d©n ®· tù nguyÖn ®ãng gãp hµng tr¨m
tØ ®ång vµ hµng chôc ngµn ngµy c«ng lao ®éng ®Ó lµm lé, b¾c cÇu, x©y
dùng trêng häc, tr¹m y tÕ; ®Õn nay ®· cã 104/125 x· ®Êt liÒn, 414/739 Êp
cã ®êng « t« ®Õn trung t©m; ®Æc biÖt cã ç nh©n ®· ®ãng gãp tíi 120
triÖu ®ång ®Ó x©y cÇu vµ x©y dùng ®êng « t«; ngoµi ra nh©n d©n cßn
®ãng gãp 2,2 tØ ®ång cho Quü ®Òn ¬n ®¸p nghÜa vµ 5,4 tØ ®ång ®Ó x©y
dùng 2000 c¨n nhµ t×nh th¬ng cho ngêi nghÌo. HuyÖn Ch©u Thµnh (tØnh
An Giang [48]) tõ khi triÓn khai QC ®Õn nay nh©n d©n ®· tham gia ®ãng
gãp ®îc 26,803 tØ ®ång ®Ó cïng víi Nhµ níc x©y dùng 362 c«ng tr×nh cña
®Þa ph¬ng; trong ®ã ®· x©y dùng ®îc 830 c¨n nhµ t×nh th¬ng (mçi c¨n trÞ
gi¸ tõ 2 ®Õn 7 triÖu ®ång), 253 c¨n nhµ t×nh nghÜa (mçi c¨n trÞ gi¸ tõ 12
®Õn 15 triÖu ®ång). NhiÒu n¬i, sau çc héi nghÞ cña nh©n d©n ë khu d©n
c kÕt thóc, mÆc dï ®· cã sù nhÊt trÝ cña ®a sè chñ hé dù häp; nhng MT x·,
Ban c«ng t¸c MT vÉn phèi hîp cïng CQ vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n ë x·,
th«n tiÕp tôc vËn ®éng, gi¶i thÝch ®Ó çc hé d©n cßn l¹i hiÓu thªm vµ tù
nguyÖn ®ãng gãp theo ý kiÕn cña ®a sè.
Song song víi viÖc vËn ®éng nh©n d©n tham gia ®ãng gãp
x©y dùng çc c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së; MT çc cÊp cßn tÝch cùc vËn ®éng
nh©n d©n thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QC vÒ tæ chøc thu, qu¶n lý
65
vµ sö dông çc kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n ®Ó x©y dùng h¹ tÇng c¬ së
(theo tinh thÇn N§ 24/CP1999). PhÇn lín Ban gi¸m s¸t c«ng tr×nh do nh©n
d©n trùc tiÕp thµnh lËp ®Ó gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thu, qu¶n lý vµ sö dông çc
kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n ®Òu cã ®¹i diÖn cña MT vµ Ban TTND x·
tham gia. Víi tr¸ch nhiÖm ®îc giao lµ: gi¸m s¸t toµn diÖn tÊt c¶ çc mÆt, çc
kh©u cña viÖc thu, qu¶n lý vµ sö dông çc kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n
®Ó ®Çu t x©y dùng çc c«ng tr×nh, gi¸m s¸t viÖc nghiÖm thu, bµn giao vµ
quyÕt to¸n c«ng tr×nh theo ®óng quy ®Þnh, ®óng môc ®Ých vµ ®¶m b¶o
hiÖu qu¶. Trong nh÷ng n¨m qua Ban gi¸m s¸t c«ng tr×nh ë çc §P ®· cã
nhiÒu nç lùc ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô cña m×nh; t¹o ®îc sù tin tëng trong
nh©n d©n. Mét sè n¬i, qua thùc hiÖn nhiÖm vô, Ban gi¸m s¸t ®· ph¸t hiÖn
kÞp thêi nhiÒu biÓu hiÖn tiªu cùc trong viÖc thu, qu¶n lý vµ sö dông çc
kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n; ®ång thêi kiÕn nghÞ víi c¬ quan cã thÈm
quyÒn cã biÖn ph¸p xö lý.
Kinh nghiÖm ë nhiÒu n¬i cho thÊy, ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶
nh trªn, cã mét nguyªn nh©n quan träng lµ do cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a
H§ND vµ UBND víi UBMT ë çc cÊp trong viÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn,
vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn vµ ph¸t huy QLC cña m×nh. Th«ng qua çc
cuéc häp d©n ë th«n, lµng do CQ vµ MT c¬ së tæ chøc, mäi ngêi d©n ®Òu
®îc d©n chñ bµn b¹c c«ng khai çc c«ng viÖc liªn quan ®Õn ®êi sèng cña
m×nh vµ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc ®ã; qua ®ã ®· huy ®éng
®îc nguån lùc to lín c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn trong d©n vµo viÖc ph¸t
triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi cña §P. QLC cña nh©n d©n khi ®·
®îc t«n träng vµ thùc sù b¶o ®¶m trong thùc tÕ sÏ lµ mét ®éng lùc v« cïng
quan träng ®Ó çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña NN ®îc
thùc thi cã hiÖu qu¶ trong thùc tÕ.
b) Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC, MTTQ çc cÊp ®· phèi hîp víi
CQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn cïng cÊp ®Ó lång ghÐp néi dung çc phong
trµo, çc cuéc vËn ®éng vµo çc néi dung cña QC ®Ó vËn ®éng nh©n d©n
66
tham gia thùc hiÖn QC ë n«ng th«n. Cuéc vËn ®éng "Toµn d©n ®oµn kÕt
x©y dùng cuéc sèng míi ë khu d©n c" do UBTWMTTQ ph¸t ®éng tríc ®©y,
nay lµ cuéc vËn ®éng "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë
khu d©n c" ®· cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ,
v¨n hãa, x· héi… cña nh©n d©n, nhÊt lµ ë khu d©n c (®Õn nay ®· ®îc triÓn
khai ë 100% khu d©n c); th× nay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QC ®· ®îc
MTTQ çc cÊp lång ghÐp, phèi hîp thùc hiÖn, nªn ®· thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶
to lín h¬n, ®îc §¶ng, NN vµ nh©n d©n ghi nhËn. NhiÒu n¬i nh S¬n La [49],
Hµ Giang, CÇn Th¬ [50], Hng Yªn [51].v.v. MTTQ çc cÊp ®· phèi hîp thùc
hiÖn rÊt cã hiÖu qu¶ QCDC víi çc néi dung cña cuéc vËn ®éng trªn; v× vËy
cuéc vËn ®éng ®· mang l¹i kÕt qu¶ thiÕt thùc, tõng bíc n©ng cao chÊt lîng
cuéc sèng cña nh©n d©n; lµm cho viÖc thùc hiÖn nhiÒu chñ tr¬ng nh xãa
®ãi gi¶m nghÌo, xãa mï ch÷, ph¸ bá c©y thuèc phiÖn, x©y dùng gia ®×nh,
lµng v¨n hãa.v.v. ë §P thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶. ë tØnh An Giang hiÖn cã
339.477 hé gia ®×nh v¨n hãa, ®¹t 75%; cã 409 khãm, Êp, khu d©n c ®¹t danh
hiÖu tiªn tiÕn, xuÊt s¾c vµ ®Æc biÖt xuÊt s¾c, ®¹t 56,3%; cã 5 x·, thÞ trÊn
®¹t danh hiÖu v¨n hãa. T¹i TX R¹ch Gi¸ (tØnh Kiªn Giang), ®Õn nay ®· cã
85,83% hé gia ®×nh; 83,41% Tæ NDTQ vµ 70% Êp- khu phè ®îc c«ng
nh©n ®¹t danh hiÖu v¨n hãa. ë B¾c Giang, MTTQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn
®· g¾n viÖc thùc hiÖn QCDC víi viÖc vËn ®éng nh©n d©n tÝch cùc ñng
hé çc quü t×nh nghÜa, quü xãa ®ãi gi¶m nghÌo; kÕt qu¶ trong 5 n¨m qua
x©y dùng ®îc 186 ng«i nhµ t×nh nghÜa cho çc ®èi tîng chÝnh s¸ch, trÞ gi¸
gÇn 3 tØ ®ång; tÆng 66 ng«i nhµ t×nh th¬ng, trÞ gi¸ 290 triÖu ®ång; nh©n
d©n còng ®èng gãp ®îc 1,81 tØ ®ång vµo quü ngµy v× ngêi nghÌo. MÆt
kh¸c, do ph¸t huy tèt QC trong viÖc chän ®èi tîng ®Ó ñng hé; nh©n d©n ®îc
bµn b¹c c«ng khai, d©n chñ tõ th«n, xãm lªn x· nªn kh«ng cã ®èi tîng ®îc
tÆng tiÒn, tÆng nhµ l¹i g©y th¾c m¾c trong nh©n d©n.
c) Thùc hiÖn QCDC cßn gãp phÇn tÝch cùc vµo sù thµnh c«ng cña
cuéc bÇu cö ®¹i biÓu H§ND çc cÊp nhiÖm kú 1999 - 2004, nhiÖm kú 2004
67
- 2009, cuéc bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi khãa XI. UBMTTQ vµ CQ ®· phèi
hîp chÆt chÏ h¬n trong viÖc tæ chøc çc héi nghÞ lÊy ý kiÕn cña cö tri n¬i c
tró, nh©n d©n ®· ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn th¼ng th¾n, ch©n t×nh víi çc
øng cö viªn; qua ®ã gióp cho MTTQ çc cÊp lùa chän, giíi thiÖu ®îc nh÷ng
øng cö viªn ®ñ tiªu chuÈn, xøng ®¸ng ®Ó bÇu vµo Quèc héi vµ çc c¬ quan
d©n cö ë §P. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ý thøc chÝnh trÞ vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm
cao cña ®¹i ®a sè cö tri trong viÖc ph¸t huy QLC cña m×nh ®Ó x©y dùng
CQ ngµy cµng trong s¹ch, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thùc sù lµ cña d©n.
d) Theo quy ®Þnh cña QCDC th× Ban c«ng t¸c MT cã nhiÖm vô
tham gia phèi hîp víi Trëng th«n, Êp, b¶n trong viÖc x©y dùng céng ®ång
d©n c. §©y lµ mét ho¹t ®éng kh¸ næi bËt cña MT c¬ së trong thêi gian qua.
Nh÷ng n¨m tríc ®©y, viÖc bÇu Trëng th«n cha cã híng dÉn cô thÓ
cña trung ¬ng; nhng trªn c¬ së çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nhiÒu ®Þa ph¬ng
®· ban hµnh v¨n b¶n híng viÖc bÇu Trëng th«n, Tæ trëng tæ d©n phè; vµ vÒ
c¬ b¶n viÖc bÇu Trëng th«n, Tæ trëng tæ d©n phè ë çc n¬i ®Òu diÔn ra
d©n chñ, ®óng luËt, thùc sù lµ nh÷ng ®ît sinh ho¹t chÝnh trÞ cã nghÜa quan
träng ë khu d©n c, thu hót ®îc ®«ng ®¶o nh©n d©n tham gia (nhiÒu n¬i cã
tíi 100% cö tri tham dù). Tõ khi thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 13/2002 cña Bé
néi vô, th× viÖc bÇu Trëng th«n, tæ trëng tæ d©n phè ®· ®i vµo nÒ nÕp
h¬n. Quy tr×nh bÇu trëng th«n ®îc thùc hiÖn nh sau: c¨n cø vµo tiªu chuÈn
cña Trëng th«n, Ban c«ng t¸c MT hiÖp th¬ng giíi thiÖu nh©n sù ®Ó ®a ra
héi nghÞ nh©n d©n ë th«n, lµng ®Ó nh©n d©n trùc tiÕp quyÕt ®Þnh; nh©n
d©n bÇu b»ng çch bá phiÕu kÝn, hoÆc gi¬ tay do héi nghÞ nh©n d©n
quyÕt ®Þnh. Qua kiÓm tra, kh¶o s¸t vµ b¸o ço cña çc ®Þa ph¬ng; th× nh×n
chung çc Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng cña çc §P ®· tham gia tÝch cùc, cã
hiÖu qu¶ c«ng t¸c hiÖp th¬ng giíi thiÖu nh©n sù, vËn ®éng nh©n d©n ®i
bÇu, gi¸m s¸t viÖc kiÓm phiÕu, còng nh phèi hîp tæ chøc çc héi nghÞ nh©n
d©n ë th«n, lµng ®Ó nh©n d©n bÇu Trëng th«n. Qua tæng kÕt thùc tiÔn
68
viÖc bÇu Trëng th«n, UBTWMTTQ ®· cïng víi Bé néi vô ra th«ng t liªn tÞch
híng dÉn quy tr×nh bÇu, miÔn nhiÖm, b·i nhiÖm Trëng th«n.
MTTQ ë c¬ së cßn tham gia phèi hîp víi CQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn
trong viÖc x©y dùng tæ an ninh nh©n d©n, tæ b¶o vÖ s¶n xuÊt, tæ hßa gi¶i
nh©n d©n, tæ nh©n d©n tù qu¶n v.v ë th«n, lµng, Êp, b¶n; nh: lùa chän, giíi
thiÖu ngêi ®Ó nh©n d©n bÇu vµo tæ hßa gi¶i, tham gia tuyªn truyÒn ph¸p
luËt vÒ hßa gi¶i cho nh©n d©n. §©y lµ nh÷ng tæ chøc ë c¬ së gãp phÇn
thiÕt thùc vµo viÖc b¶o vÖ an ninh trËt tù ë ®Þa ph¬ng vµ gi¶i quyÕt cã
hiÖu qu¶ nh÷ng m©u thuÉn trong néi bé nh©n d©n; h¹n chÕ ®îc nhiÒu çc
vô khiÕu kiÖn vît cÊp; vËn ®éng nh©n d©n ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng s¶n
xuÊt, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, gi¶i quyÕt viÖc lµm, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo,
®oµn kÕt t¬ng trî, gióp ®ì nhau trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng; b¶o ®¶m cho
QCDC thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. ë tØnh §ång Th¸p, MTTQ ®· phèi hîp víi
ngµnh t ph¸p kiÖn toµn ®îc 1014 tæ hßa gi¶i/ 139 x·, phêng, thÞ trÊn, víi
4725 thµnh viªn; trong 5 n¨m qua ®· hßa gi¶i thµnh 23.255/30.403 vô viÖc,
®¹t tØ lÖ 76,4% (trong ®ã MT vµ çc ®oµn thÓ ®ãng vai trß nßng cèt). ë
Nam §Þnh, hiÖn nay tÊt c¶ 3685 khu d©n c trong tØnh ®Òu ®· kiÖn toµn
®îc çc tæ hßa gi¶i (mçi tæ cã tõ 5 ®Õn 7 thµnh viªn, gåm çn bé MT, ®¹i
diÖn çc ®oµn thÓ vµ nh÷ng ngêi cã uy tÝn t¹i khu d©n c); trong nh÷ng n¨m
qua çc tæ hßa gi¶i ®· tiÕn hµnh hßa gi¶i hµng ngµn vô viÖc, víi tØ lÖ
thµnh c«ng lµ trªn 70%. MTTQ çc tØnh trong c¶ níc ®· phèi hîp víi Së t
ph¸p theo sù híng dÉn cña Bé t ph¸p vµ UBTWMTTQ ®Ó tæ chøc cuéc thi
hßa gi¶i viªn giái trong toµn tØnh, tiÕn tíi cuéc thi hßa gi¶i viªn giái toµn
quèc n¨m 2001 nh»m ®éng viªn vµ n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c«ng
t¸c hßa gi¶i. ë tØnh CÇn Th¬, qua 3 n¨m thùc hiÖn QCDC, MTTQ c¬ së
trong tØnh ®· tham gia tæ chøc hßa gi¶i thµnh h¬n 9000 vô viÖc, xÝch
mÝch m©u thuÉn trong néi bé nh©n d©n. ë Tuyªn Quang [52], MTTQ çc
cÊp ®· chó träng phèi hîp víi çc c¬ quan chøc n¨ng kiÖn toµn, cñng cè vµ
duy tr× ho¹t ®éng cña çc tæ hßa gi¶i, hiÖn toµn tØnh cã 2.248 tæ hßa gi¶i
69
víi 9.118 thµnh viªn, trong 3 n¨m 1998 -2000 ®· tiÕp nhËn 5.855 vô vµ ®·
hßa gi¶i thµnh 5.201 vô ®¹t 88%.
e) Thùc hiÖn çc quy ®Þnh cña QCDC vÒ vai trß cña MT trong
viÖc x©y dùng h¬ng íc, quy íc vµ Th«ng t liªn tÞch sè 03, ngµy 31/03/2000
cña UBTWMTTQ víi Bé t ph¸p, Bé v¨n hãa th«ng tin vÒ viÖc híng dÉn x©y
dùng vµ thùc hiÖn h¬ng íc, quy íc cña th«n, lµng, Êp, b¶n [53]; thêi gian qua
MT nhiÒu ®Þa ph¬ng, nhÊt lµ MT cÊp x· vµ Ban c«ng t¸c MT ®· tÝch cùc,
chñ ®éng vµ ®ãng vai trß lµ nßng cèt trong viÖc phèi hîp x©y dùng vµ vËn
®éng, tæ chøc ®Ó nh©n d©n th«ng qua. NhiÒu n¬i, Ban c«ng t¸c MT cïng
víi Trëng th«n vµ BÝ th chi bé ë th«n, b¶n, khu d©n c ®· chñ ®éng phèi hîp
chÆt chÏ ®Ó tuyªn truyÒn, vËn ®éng nh©n d©n tham gia bµn b¹c, x©y
dùng, gãp ý vµo çc b¶n Dù th¶o h¬ng íc, quy íc lµng v¨n hãa ë tõng khu d©n
c tríc khi tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Çc h¬ng íc, quy íc ®îc
ban hµnh nh»m ®iÒu chØnh nhiÒu lÜnh vùc trong cuéc sèng ë céng ®ång
d©n c, nh: quy íc x©y dùng gia ®×nh v¨n hãa, quy íc vÒ viÖc cíi, viÖc tang,
lÔ héi, quy íc b¶o vÖ an ninh. §Õn hÕt th¸ng 6 n¨m 2003, nhiÒu §P cã çc
th«n, lµng, Êp, b¶n x©y dùng ®îc h¬ng íc, quy íc cã tØ lÖ cao nh tØnh Ninh
B×nh (100%), tØnh Hµ TÜnh (87%).
ViÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn h¬ng íc, quy íc ë th«n, lµng, Êp,
b¶n ®· gãp phÇn lµm lµnh m¹nh mét bíc m«i trêng x· héi, m«i trêng v¨n hãa
gi¸o dôc, quan hÖ øng xö trong gia ®×nh vµ céng ®ång ngµy cµng tèt ®Ñp;
lµm æn ®Þnh t×nh h×nh an ninh trËt tù, ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña
nh©n d©n, cña céng ®ång d©n c ë çc lµng, xãm, khèi phè, x©y ®¾p thªm
t×nh lµng nghÜa xãm, lµm gi¶m ®îc nhiÒu m©u thuÉn ë céng ®ång d©n c;
b¶o vÖ m«i trêng, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh, gia ®×nh v¨n hãa. ë B¾c
Giang, khi thùc hiÖn h¬ng íc, quy íc ®· gióp bµi trõ ®îc nhiÒu çc phong
tôc, tËp qu¸n l¹c hËu, mª tÝn dÞ ®oan trong nh©n d©n, nh: trong viÖc cíi ®·
bá ®îc nh÷ng thñ tôc ¨n hái rêm rµ, kh«ng hót thuèc, kh«ng uèng rîu say, c«
d©u mÆc ¸o dµi d©n téc; trong viÖc tang kh«ng tæ chøc cÇu hån, kh«ng l¨n
70
®Êt, kh«ng ®Ó thi hµi qu¸ 24 tiÕng, kh«ng thæi kÌn qu¸ khuya.v.v; ®Æc
biÖt ë x· Qu¶ng Minh (huyÖn ViÖt Yªn), nhê thùc hiÖn híng íc mµ MTTQ
®· vËn ®éng nh©n d©n trong x· kh«ng tæ chøc ¨n, uèng rîu trong ngµy lÔ
tang, lµm tiÕt kiÖm ®îc tõ mçi ®¸m tõ 3 ®Õn 5 triÖu ®ång.
Trªn c¬ së chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, nh×n chung MTTQ çc
cÊp, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së ®· tham gia rÊt tÝch cùc, cã hiÖu qu¶, tõ kh©u
tham gia vµo nhãm so¹n th¶o ®Õn viÖc vËn ®éng nh©n d©n ®Õn dù çc çc
héi nghÞ gãp ý kiÕn, th¶o luËn vµ th«ng qua h¬ng íc, quy íc; gãp phÇn tÝch
cùc vµo c«ng t¸c x©y dùng h¬ng íc, quy íc ë çc §P. Song mét sè §P, MTTQ
cßn cha chñ ®éng ®i s©u nghiªn cøu ®Ó gãp phÇn cïng víi cÊp ñy §¶ng vµ
CQ x©y dùng quy chÕ, quy íc vµ h¬ng íc theo sù híng dÉn cña cÊp trªn; néi
dung çc híng íc, quy íc cßn quy ®Þnh chung chung, thiÕu cô thÓ, cha bao
qu¸t hÕt çc vÊn ®Ò trong ®Þa bµn d©n c, cha c¨n cø vµo truyÒn thèng tèt
®Ñp vµ ®Æc ®iÓm cña tõng ®Þa ph¬ng; viÖc phª duyÖt h¬ng íc, quy íc
cña UBND cÊp huyÖn cßn chËm, dÉn ®Õn tiÕn ®é x©y dùng h¬ng íc, quy
íc ë th«n, lµng, Êp, b¶n ë mét sè ®Þa ph¬ng cßn chËm. Çc tØnh Nam bé, do
cha cã tiÒn lÖ cña h¬ng íc, quy íc nªn lóng tóng trong viÖc x©y dùng h¬ng -
íc ë th«n, Êp.
f) §Ó thùc hiÖn tèt çc chøc n¨ng thùc hiÖn QCDC, mÊy n¨m qua, tõ
TW ®Õn §P UBMTTQ çc cÊp ®· tËp trung kiÖn toµn, cñng cè vµ n©ng
cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña çc Ban c«ng t¸c MT. §iÒu lÖ cña MTTQ ®· quy
®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cô thÓ cña çc Ban c«ng t¸c MT; trong ®ã cã
viÖc phèi hîp víi trëng th«n x©y dùng céng ®ång d©n c, vËn ®éng nh©n
d©n thùc hiÖn çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN, thùc
hiÖn nghÞ quyÕt cña H§ND, quyÕt ®Þnh cña UBND vµ thùc hiÖn QCDC.
UBMTTQ çc cÊp ë §P ®· vµ ®ang rµ so¸t, kiÓm tra viÖc tæ chøc vµ ho¹t
®éng cña Ban c«ng t¸c MT ®Ó tiÕp tôc n©ng cao h¬n n÷a chÊt lîng ho¹t
®éng cña Ban. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000, c¶ níc ®· kiÖn toµn ®îc 87.438
Ban c«ng t¸c MT víi h¬n 600 ngµn ngêi. §©y lµ mét lùc lîng quan träng, gãp
71
phÇn thùc hiÖn tèt QCDC ë çc §P nãi chung còng nh c«ng t¸c MT tham gia
thùc hiÖn QCDC nãi riªng.
Tuy nhiªn, trong c«ng t¸c phèi hîp gi÷a UBMTTQ çc cÊp víi H§ND
vµ UBND trong viÖc thùc hiÖn QCDC cã lóc cßn thiÕu chÆt chÏ, cha thêng
xuyªn, cã n¬i cßn mang tÝnh h×nh thøc. NhiÒu n¬i cha x©y dùng ®îc QC
phèi hîp gi÷a UBMTTQ víi CQ§P; mét sè n¬i viÖc lång ghÐp thùc hiÖn
QCDC vµo néi dung cña cuéc vËn ®éng: "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng
®êi sèng v¨n hãa ë khu d©n c" cßn cha chÆt chÏ hoÆc cã n¬i cßn lóng tóng
khi thùc hiÖn; mét sè n¬i, UBMTTQ x·, phêng cßn cã biÓu hiÖn e ng¹i,
thiÕu tin tëng vµo hiÖu qu¶ cña QC, cho r»ng CQ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n
trong viÖc hiÖn QCDC; cã nh÷ng ®Þa ph¬ng CQ cha lµm ®Çy ®ñ tr¸ch
nhiÖm theo QC, nhng UBMT kh«ng kiÕn nghÞ, nªn ho¹t ®éng phèi hîp cã
lóc cßn mang tÝnh h×nh thøc. Mét sè n¬i, UBMT cßn cha nhËn thøc râ vai
trß cña m×nh trong viÖc tham gia thùc hiÖn QCDC; c«ng t¸c chØ ®¹o cßn
chung chung, thiÕu kiÓm tra ®«n ®èc, triÓn khai çc chñ tr¬ng cña cÊp trªn
cßn chËm vµ kh«ng s©u. Mét sè ®Þa ph¬ng, UBMT cßn cha chñ ®éng ®i
s©u nghiªn cøu ®Ó gãp phÇn cïng víi cÊp ñy §¶ng vµ CQ x©y dùng QC,
quy íc vµ h¬ng íc theo sù híng dÉn cña cÊp trªn. Mét sè ®iÒu trong h¬ng íc,
quy íc vÒ h×nh ph¹t cßn tr¸i ph¸p luËt.
2.4. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t ho¹t ®éng gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn Quy chÕ
d©n chñ cña MÆt trËn Tæ quèc
MTTQ võa cã nhiÖm vô tham gia triÓn khai QCDC th«ng qua c«ng
t¸c tuyªn truyÒn, c«ng t¸c phèi hîp víi CQ, võa cã chøc n¨ng gi¸m s¸t viÖc
triÓn khai thùc hiÖn QCDC. Ho¹t ®éng gi¸m s¸t ®îc nh©n d©n vµ MTTQ
çc cÊp ®Æc biÖt coi träng, tËp trung vµo çc néi dung ®· ®îc quy ®Þnh
trong QC nh: gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña H§ND, UBND, ®¹i biÓu H§ND, çn bé,
c«ng chøc NN; gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan
®Õn QLC cña nh©n d©n.
72
§Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng gi¸m s¸t, mét sè n¬i trong qu¸ tr×nh triÓn
khai c«ng t¸c tuyªn truyÒn, MTTQ çc cÊp ®· hÕt søc chó träng viÖc vËn
®éng nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t trùc tiÕp ®èi víi toµn bé çc ho¹t
®éng trong qu¸ tr×nh triÓn khai QCDC; nhÊt lµ QLC trùc tiÕp cña nh©n
d©n. NhiÒu h×nh thøc, biÖn ph¸p gi¸m s¸t ®îc nh©n d©n vµ MTTQ çc cÊp
thùc hiÖn, ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ thiÕt thùc, ®ã lµ:
a) Th«ng qua viÖc phèi hîp víi CQ ®Ó thùc hiÖn çc néi dung cña
QCDC. ë §P ®¹i diÖn MT tham gia víi vai trß lµ thµnh viªn Ban chØ ®¹o
thùc hiÖn QC cña tõng cÊp (nhiÒu n¬i lµ Phã ban chØ ®¹o). ViÖc phèi hîp
thêng xuyªn, chÆt chÏ víi CQ trong toµn bé qu¸ tr×nh triÓn khai, thùc hiÖn
QC lµ ®Ó MT thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh; ®ång thêi còng
lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho MT thùc quyÒn gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QC ë
§P. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, ë nhiÒu n¬i c«ng t¸c phèi hîp
gi÷a MT vµ CQ§P trong viÖc thùc hiÖn QCDC lµ cã hiÖu qu¶; mét sè n¬i
MT ®· gãp nhiÒu ý kiÕn vµ kiÕn nghÞ kÞp thêi, cã gi¸ trÞ gióp cho cÊp ñy
§¶ng, CQ cã nh÷ng quyÕt s¸ch phï hîp, ®óng ®¾n h¬n ®Ó thùc hiÖn tèt QC
ë §P.
b) Th«ng qua h×nh thøc tiÕp d©n vµ xö lý ®¬n th khiÕu n¹i tè

ço cña c«ng d©n, ë ®©y bªn c¹nh viÖc cïng víi CQ§P tÝch cùc ®Èy m¹nh
viÖc triÓn khai vµ thùc hiÖn QCDC ë ®Þa bµn cña m×nh, MTTQ çc cÊp
lu«n lu«n l¾ng nghe nh÷ng ý kiÕn, nguyÖn väng cña d©n ®Ó ph¶n ¸nh,
kiÕn nghÞ víi CQ xem xÐt, gi¶i quyÕt. NÕu thÊy cã biÓu hiÖn nµo cha
®óng tõ phÝa çn bé CQ th× nh©n d©n hoÆc MT kiÕn nghÞ ®Ó xö lý.
MÆt kh¸c, MT cßn gi¸m s¸t CQ gi¶i quyÕt nh÷ng khiÕu n¹i tè ço, nh÷ng
kiÕn nghÞ ®ã cña d©n. ë T©y Ninh, qua 3 n¨m thùc hiÖn QCDC, MT vµ çc
®oµn thÓ nh©n d©n ®· gi¸m s¸t CQ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè ço ®îc 81,6%
sè ®¬n th khiÕu n¹i tè ço; gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña ®¹i biÓu d©n cö ®· kiÕn
nghÞ c¬ quan chøc n¨ng b·i miÔn 11 ®¹i biÓu H§ND cÊp x·; gi¸m s¸t CQ xö
lý 40 trêng hîp çn bé §P bÞ sai ph¹m v.v...ë Yªn B¸i, qua 6 n¨m thùc hiÖn
73
QCDC, MT tiÕp 1.650 lît c«ng d©n víi 2.105 ®¬n khiÕu n¹i tè ço; qua
nghiªn cøu xem xÐt, MT ®· cã c«ng v¨n yªu cÇu çc c¬ quan chøc n¨ng xem
xÐt, gi¶i quyÕt vµ tr¶ lêi cho MT vµ c«ng d©n ®îc biÕt, nh»m ®¶m b¶o
quyÒn lîi hîp ph¸p cho c«ng d©n.
c) Mét h×nh thøc kh¸c lµ th«ng qua viÖc tham gia çc kú häp cña
H§ND cÊp x·, çc buæi tiÕp xóc cö tri ®Ó gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña H§ND vµ
®¹i biÓu H§ND, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çn bé UBND. Ho¹t ®éng nµy diÔn
ra kh¸ thêng xuyªn vµ thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶. Qua ®ã, nÕu cö tri vµ MT ph¸t
hiÖn thÊy ®¹i biÓu nµo kh«ng lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña m×nh th× ®Ò nghÞ
c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý, hoÆc b·i nhiÖm hoÆc kh«ng bÇu vµo çc c¬
quan d©n cö trong nhiÖm kú sau. VÝ dô ë tØnh §¾c L¾c, kú häp H§ND lÇn
thø nhÊt x· Eadoal (huyÖn M§rak) nhiÖm kú 1999-2004 qua ph¸t hiÖn vµ
kiÕn nghÞ cña d©n vµ MT ®· ®Ò nghÞ b·i nhiÖm kh«ng c«ng nhËn 1 ®¹i
biÓu H§ND x·. ë H¶i Phßng sau 3 n¨m triÓn khai thùc hiÖn QCDC nh©n
d©n, MT vµ çc ®oµn thÓ quÇn chóng cña thµnh phè ®· ®Èy m¹nh çc ho¹t
®éng gi¸m s¸t; kÕt qu¶ ®· ph¸t hiÖn ®îc 225 vô vi ph¹m kû luËt, trong ®ã cã
102 vô vi ph¹m vÒ d©n chñ, 123 vô vi ph¹m vÒ kinh tÕ. Qua ®ã ®· ®Ò
nghÞ cÊp ñy, CQ, H§ND cÊp x· xö lý kû luËt 243 çn bé, §¶ng viªn víi h×nh
thøc khiÓn tr¸ch, c¶nh ço ®Õn buéc th«i viÖc; trong ®ã cã 35 ngêi lµ BÝ
th, Phã bÝ th, 56 ngêi lµ Chñ tÞch, Phã chñ tÞch UBND x·, phêng. Thêi gian
qua, nhiÒu n¬i nh Thõa Thiªn HuÕ, Yªn B¸i, H¶i D¬ng. B¾c Giang...MT
tØnh ®· phèi hîp víi Thêng trùc H§ND hµng n¨m tiÕn hµnh kh¶o s¸t, ®¸nh
gi¸ vµ ph©n lo¹i chÊt lîng cña ®¹i biÓu H§ND çc cÊp víi sù tham gia ®ãng
gãp cña hµng ngµn cö tri. Qua çc ®ît kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸, MT ®· cã v¨n b¶n
®Ò nghÞ H§ND çc cÊp cã nh÷ng gi¶i ph¸p gióp ®ì nh÷ng ®¹i biÓu yÕu
kÐm, hoÆc ®Ò nghÞ cho th«i kh«ng tham gia lµm ®¹i biÓu víi nh÷ng ngêi
kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô hay kh«ng cßn tÝn nhiÖm víi nh©n d©n.
d) H×nh thøc gi¸m s¸t phæ biÕn vµ cã kÕt qu¶ cao ®ã lµ th«ng qua
ho¹t ®éng cña TTND ë cÊp x·. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× TTND do
74
MT x·, phêng tæ chøc, híng dÉn vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng [61]. Trong nh÷ng
n¨m qua, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TTND ®· ®îc MT çc cÊp chó träng nªn
®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ. TÝnh ®Õn nay, c¶ níc ®· cã 9.829
Ban TTND cÊp x· ®îc thµnh lËp trªn tæng sè 10.500 x· (®¹t tû lÖ 93,61%)
[76]. Sau khi ®îc kiÖn toµn tæ chøc, çc ®Þa ph¬ng ®Òu tæ chøc tËp huÊn
nghiÖp vô cho çc Ban TTND. Theo quy ®Þnh trong QC th× TTND lµ c«ng
cô ®Ó nh©n d©n x· thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t trùc tiÕp viÖc thùc hiÖn
QCDC. Thùc tiÔn nhiÒu n¨m qua cho thÊy, ho¹t ®éng cña TTND ë çc n¬i
®· thùc hiÖn tèt chøc n¨ng gi¸m s¸t, ph¸t hiÖn ®îc nhiÒu çc viÖc lµm vi
ph¹m ph¸p luËt, kiÕn nghÞ víi CQ ®Ó xö lý thu vÒ cho NN hµng tû ®ång,
gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc lµm h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc ë c¬ së trªn çc
lÜnh vùc nh ®Êt ®ai, giao th«ng, thu chi ng©n s¸ch, chÝnh s¸ch ®èi víi çc
®èi tîng ®îc hëng u ®·i cña NN v.v...
Tõ khi cã chñ tr¬ng x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së, çc Ban
TTND lµ c«ng cô ®Ó nh©n d©n ë x· thùc hiÖn quyÒn gi¸m trùc tiÕp viÖc
thùc hiÖn QC vµ thùc tÕ ®· tÝch cùc thùc hiÖn nhiÖm vô gi¸m s¸t cña
m×nh theo çc néi dung ®· ®îc quy ®Þnh trong QC. NhiÒu n¬i, khi triÓn
khai ë nh÷ng x· lµm ®iÓm, Ban TTND ®· cö ñy viªn trùc tiÕp gi¸m s¸t qu¸
tr×nh x©y dùng çc c«ng tr×nh ë x·, th«n, lµng nh: x©y dùng ®êng giao
th«ng, tr¹m y tÕ, nhµ trÎ, mÉu gi¸o...Nh©n d©n ë nh÷ng n¬i ®ã rÊt yªn t©m
khi cã TTND thay mÆt m×nh trùc tiÕp gi¸m s¸t qu¸ tr×nh x©y dùng h¹ tÇng
c¬ së ë çc khu d©n c; ngîc l¹i çc Ban TTND cã tr¸ch nhiÖm rÊt cao khi ®îc
nh©n d©n giao nhiÖm vô gi¸m s¸t, kiÓm tra, ph¸t hiÖn nh÷ng viÖc lµm
kh«ng ®óng ph¸p luËt hoÆc kh«ng ®óng víi nh÷ng yªu cÇu mµ nh©n d©n
®· bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp. MTTQ çc cÊp ë §P ®· tËp trung chØ ®¹o
tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Ban TTND x·, phêng g¾n víi viÖc thùc hiÖn
QCDC ë c¬ së. NhiÒu n¬i nh: H¶i D¬ng, Hµ Néi, Lµo Cai, BÕn Tre, §µ
N½ng, Hµ TÜnh, TiÒn Giang... lµ nh÷ng §P lµm tèt c«ng t¸c TTND. VÝ dô
ë H¶i D¬ng, do thùc hiÖn tèt QCDC mµ trong n¨m 1998-1999 çc Ban TTND
75
cÊp x· trong tØnh ®· ph¸t hiÖn 3.861 vô viÖc cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p
luËt, kiÕn nghÞ çc cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt xong ®¹t 90% sè vô kiÕn
nghÞ; thu håi cho NN ®îc 96.285 m2 ®Êt, trªn 454 triÖu ®ång vµ 57 tÊn
thãc. C«ng t¸c gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc ®¹i biÓu H§ND x· còng ®îc çc
Ban TTND ®Èy m¹nh vµ thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶ tÝch cùc. Ban TTND phêng
26 (quËn B×nh Th¹nh, Thµnh phè Hå ChÝ Minh) nhËn ®îc ®¬n tè ço «ng
Phã chñ tÞch UBND phêng nhËn hèi lé 50 triÖu ®ång, TTND ®· trùc tiÕp
gÆp ®¬ng sù, thu thËp çc chøng cø liªn quan, thÊy r»ng viÖc tè ço lµ cã
c¨n cø nªn ®· kiÕn nghÞ víi §¶ng ñy vµ UBND phêng xem xÐt gi¶i quyÕt.
Sau khi kiÓm tra, x¸c minh, UBND phêng ®· x¸c nhËn hµnh vi vi ph¹m ph¸p
luËt cña «ng Phã chñ tÞch UBND phêng lµ cã thËt vµ ®· xö lý kû luËt. ë x·
An Bµi (huyÖn Quúnh Phô, Th¸i B×nh) qua gi¸m s¸t, TTND, ®· ph¸t hiÖn
mét ®¹i biÓu H§ND x· lµ çn bé th¬ng binh x· héi cña x· cã biÓu hiÖn
kh«ng râ rµng vÒ chi tr¶ tiÒn chÝnh s¸ch; ®· kiÕn nghÞ H§ND vµ UBND
kiÓm tra. KÕt qu¶ ®¹i biÓu ®ã ®· lîi dông chøc vô ®Ó tham « vµ xö lý
b»ng h×nh thøc b·i nhiÖm ®¹i biÓu H§ND, cho th«i c«ng t¸c vµ ph¶i hoµn
tr¶ l¹i sè tiÒn ®· biÓn thñ. ë Thõa Thiªn HuÕ, tõ cuèi n¨m trë l¹i ®©y, TTND
®· ph¸t hiÖn 3.633 vô viÖc vi ph¹m, kiÕn nghÞ CQ kiÓm tra xö lý 3209 vô,
chiÕm tû lÖ 88.32%, thu vÒ cho NN 398.923 triÖu ®ång, ®a h¬n 30.000 m2
®Êt c«ng bÞ lÊn chiÕm vµo diÖn qu¶n lý cña NN, xö lý kû luËt hoÆc
khiÓn tr¸ch 27 çn bé c¬ së cã vi ph¹m, 1 ngêi bÞ khai trõ ra khái §¶ng.
HuyÖn Duy Tiªn (Hµ Nam) sau 3 n¨m triÓn khai thùc hiÖn QCDC, trong
c«ng t¸c gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chÕ ®é ®èi víi çc ®èi tîng chÝnh s¸ch; lùc
lîng TTND ®· ph¸t hiÖn, kiÕn nghÞ xö lý 2 çn bé lµm c«ng t¸c chi tr¶
chÝnh s¸ch, ®· lîi dông s¬ hë trong qu¶n lý, khai man ®Ó tÝnh tiÒn phô cÊp
cña nh÷ng ®èi tîng hëng chÝnh s¸ch ®· qua ®êi dïng vµo viÖc ¨n tiªu, chi
phÝ cho m×nh, ®· khëi tè tríc ph¸p luËt vµ thu vÒ cho NN 43 triÖu ®ång;
ngoµi ra cßn gi¸m s¸t viÖc thu chi ng©n s¸ch x· vµ kiÕn nghÞ 70 vô chi
kh«ng ®óng nguyªn t¾c, thu vÒ cho NN gÇn 2 tû ®ång. NhiÒu n¬i nh Cµ
76
Mau, Hµ TÜnh, Lµo Cai... qua ho¹t ®éng TTND còng ®· kiÕn nghÞ víi CQ
xö lý hµng tr¨m vô viÖc vi ph¹m ph¸p luËt thu vÒ cho NN hµng tû ®ång;
nhiÒu n¬i TTND qua kiÕn nghÞ ®· buéc CQ ph¶i tr¶ l¹i cho nh©n d©n tiÒn
thu vÒ ®Êt, thu vÒ ®iÖn vît tréi so víi quy ®Þnh hµng triÖu ®ång. Nh÷ng
kÕt qu¶ ®¹t ®îc qua ho¹t ®éng cña TTND ®· thùc sù kh¼ng ®Þnh ®îc uy
tÝn, vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña TTND vµ ®· ®îc çc ®Þa ph¬ng tiÕn
hµnh tæng kÕt 10 n¨m ho¹t ®éng trong n¨m 2001 trªn ph¹m vi toµn quèc -
mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng tù qu¶n kh«ng thÓ thiÕu ë c¬ së vµ sÏ gãp phÇn
tÝch cùc vµo viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn QCDC ë x·.
Tuy nhiªn, vai trß gi¸m s¸t cña MT ë nhiÒu n¬i cßn h¹n chÕ. Tr×nh
®é çn bé MT cßn non yÕu. Dï QCDC ®· triÓn khai ®îc h¬n 6 n¨m, nhng ë
mét sè n¬i, MT cÊp x· cßn cha n¾m v÷ng ®îc néi dung QC vµ cha x¸c ®Þnh
®îc vai trß, nhiÖm vô cña c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC; mét sè néi
dung gi¸m s¸t cña nh©n d©n cßn yÕu, ®ã lµ: gi¸m s¸t thu chi ng©n s¸ch x·,
gi¸m s¸t viÖc qu¶n lý dông ®Êt ®ai, gi¸m s¸t çc dù ¸n cña NN, nguån tµi trî
cña çc tæ chøc, ç nh©n ®Çu t trùc tiÕp cho c¬ së vµ gi¸m s¸t kÕt qu¶ thanh
tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt çc vô viÖc tiªu cùc, tham nhòng liªn quan ®Õn çn
bé x·. Bëi, ®Ó gi¸m s¸t çc néi dung trªn ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ,
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña CQ vµ çc c¬ quan h÷u quan. TTND ®· ®îc
kiÖn toµn vµ ®i vµo ho¹t ®éng kh¸ tèt, nhng mét sè n¬i ho¹t ®éng cßn h×nh
thøc, thµnh lËp ra mµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng yÕu; kh«ng ®îc tËp huÊn nghiÖp
vô hoÆc cã nhng s¬ sµi; kinh phÝ l¹i kh«ng ®¶m b¶o nªn hiÖu qu¶ cha cao,
cha t¬ng xøng víi chøc n¨ng cña m×nh. Gi¸m s¸t cña nh©n d©n ®îc quy
®Þnh trong QCDC kh¸ râ vÒ néi dung, ph¬ng thøc gi¸m s¸t nhng cha cã c¬
chÕ rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan, tæ chøc, ç nh©n ph¶i tr¶ lêi vµ xö
lý çc kiÕn nghÞ qua gi¸m s¸t cña nh©n d©n. V× vËy, MT ë c¬ së cßn lóng
tóng trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô nµy.
2.5. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t kÕt qu¶ vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n
chÕ yÕu kÐm
77
Nh÷ng mÆt ®îc.
Qua 6 n¨m triÓn khai x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC, cã thÓ
kh¼ng ®Þnh ®©y lµ mét chñ tr¬ng hÕt søc ®óng ®¾n, hîp lßng d©n cña
§¶ng vµ NN ta; ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng t©m t, nguyÖn väng, nh÷ng vÊn ®Ó
bøc xóc cña nh©n d©n, nªn ®îc ®«ng ®¶o çc tÇng líp nh©n d©n ®ång t×nh
hëng øng. Thùc hiÖn QCDC ®· lµm chuyÓn biÕn mét bíc trong nhËn thøc
cña çn bé c«ng chøc, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n vÒ ph¸t huy quyÒn d©n chñ
trùc tiÕp cña nh©n d©n. §Õn nay, ph¬ng ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n
lµm, d©n kiÓm tra" ®· tõng bíc ®i vµo cuéc sèng [59].
ViÖc thùc hiÖn QCDC ®· cã t¸c dông tÝch cùc trªn tÊt c¶ çc
lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, an ninh, quèc phßng cña §P; lµ ®éng lùc
quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ-x· héi §P, ph¸t huy QLC
cña nh©n d©n, kh¬i dËy vµ ph¸t huy nguån lùc vËt chÊt vµ tinh thÇn to lín
trong nh©n d©n ®Ó phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc hiÖn çc
nhiÖm vô x· héi, x©y dùng céng ®ång d©n c tù qu¶n ë th«n, b¶n. Qua thùc
hiÖn QCDC, nh©n d©n cßn tÝch cùc tham gia vµo viÖc x©y dùng §¶ng,
x©y dùng CQ, MT, çc ®ît sinh ho¹t chÝnh trÞ cña ®Êt níc vµ ®Þa ph¬ng.
Thùc hiÖn QCDC ®· thóc ®Èy viÖc ®æi míi vµ n©ng cao
chÊt lîng HTCT ë c¬ së; sù l·nh ®¹o cña çc cÊp ñy §¶ng ph¶i chó träng ®æi
míi; c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña CQ n¨ng ®éng vµ tr¸ch nhiÖm h¬n;
ho¹t ®éng cña MT çc cÊp ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ theo híng d©n chñ thùc
chÊt h¬n, gÇn d©n, träng d©n vµ cã tr¸ch nhiÖm víi d©n h¬n. ViÖc thùc
hiÖn QCDC ®· t¸c ®éng tèt tíi tinh thÇn ®oµn kÕt néi bé trong §¶ng vµ
nh©n d©n; lµm cho mèi quan hÖ gi÷a §¶ng víi CQ vµ nh©n d©n ngµy cµng
®îc cñng cè, g¾n bã mËt thiÕt h¬n; gãp phÇn lµm h¹n chÕ nhiÒu tiªu cùc ë
c¬ së.
Thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña m×nh theo ChØ thÞ 30 cña Bé
ChÝnh trÞ, MTTQ çc cÊp cµng thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ph¶i tham
78
gia tÝch cùc vµo viÖc tuyªn truyÒn vËn ®éng nh©n d©n, tham gia thùc
hiÖn çc quy ®Þnh cña QCDC vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng gi¸m s¸t viÖc thùc
hiÖn QC; HÖ thèng MTTQ çc cÊp ®· cã nhiÒu ®æi míi vÒ tæ chøc vµ ph-
¬ng thøc ho¹t ®éng, nhÊt lµ çc Ban C«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp, b¶n, tæ
d©n phè; qua ®ã vai trß, vÞ trÝ cña MTTQ ®îc kh¼ng ®Þnh.
Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n
H¹n chÕ
Trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ thùc hiÖn QCDC ë cÊp x·, mÆc dï
®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhng MT çc cÊp, nhÊt lµ
cÊp c¬ së ®· cã nhiÒu nç lùc, cè g¾ng, võa vËn ®éng nh©n d©n ph¸t huy
QLC, võa thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t theo quy ®Þnh, võa phèi hîp víi CQ
cïng cÊp tæ chøc thùc hiÖn QC, qua ®ã ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ, vai trß
cña MT.
Tuy nhiªn, c«ng t¸c MÆt trËn Tæ quèc tham gia thùc hiÖn Quy chÕ
d©n chñ cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ, vÉn cßn tån t¹i mét sè khã kh¨n, cha ®¹t kÕt
qu¶ nh mong muèn. §ã lµ:
Mét sè cÊp ñy §¶ng, CQ, MTTQ vÉn cha nhËn thøc ®Çy ®ñ ý
nghÜa, môc ®Ých, ®éng lùc vµ nh÷ng t¸c dông to lín cña viÖc thùc hiÖn
d©n chñ trùc tiÕp, nªn cha thêng xuyªn quan t©m chØ ®¹o, rót kinh nghiÖm,
còng nh theo dâi, kiÓm tra, ®«n ®èc, gi¸m s¸t thêng xuyªn viÖc thùc hiÖn
QCDC.
ViÖc triÓn khai tæ chøc thùc hiÖn QCDC chØ ®îc chó träng ë
giai ®o¹n míi triÓn khai; thêi gian sau ®ã nhÊt lµ sau khi tiÕn hµnh s¬ kÕt 3
n¨m thùc hiÖn QC th× ë nhiÒu n¬i cßn bu«ng láng, thiÕu ®«n ®èc kiÓm tra
viÖc thùc hiÖn QC. ë nhiÒu n¬i, nh÷ng kÕt qu¶ sau 6 n¨m thùc hiÖn QC
kh«ng cã nhiÒu thay ®æi so víi sau khi s¬ kÕt 3 n¨m. ë mét sè n¬i, Ban chØ
®¹o thùc hiÖn QC ë cÊp huyÖn, cÊp x· ho¹t ®éng cßn yÕu, chËm ®îc kiÖn
toµn cñng cè, nhÊt lµ sau §¹i héi §¶ng bé çc cÊp vµ bÇu cö.
79
NhiÒu n¬i, viÖc g¾n thùc hiÖn QCDC víi c¶i çch hµnh
chÝnh, söa ®æi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ thñ tôc hµnh chÝnh lµm cßn chËm;
x©y dùng h¬ng íc vµ quy íc còng cßn chËm; thËm chÝ cã nhiÒu n¬i ®Õn
nay vÉn cha x©y dùng ®îc h¬ng íc, quy íc hoÆc ®· x©y dùng nhng cha ®îc
cÊp huyÖn phª chuÈn. ViÖc thùc hiÖn QCDC g¾n víi x©y dùng HTCT theo
tinh thÇn NghÞ quyÕt TW5 nhiÒu n¬i chuyÓn biÕn chËm. §éi ngò çn bé c¬
së cßn nhiÒu yÕu kÐm, võa thiÕu l¹i võa yÕu vÒ tr×nh ®é chÝnh trÞ,
chuyªn m«n nghiÖp vô; n¨ng lùc tæ chøc thùc tiÔn h¹n chÕ còng lµ nh÷ng
c¶n trë kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC.
Cßn nhiÒu mèi quan hÖ c«ng t¸c trong HTCT ë c¬ së cha ®îc x©y
dùng thµnh c¬ chÕ, quy chÕ. Mèi quan hÖ gi÷a çc thµnh viªn trong MT ®Ó
thùc hiÖn çc kh©u cña QCDC còng cha cã sù phèi hîp vµ thèng nhÊt hµnh
®éng chÆt chÏ. Nªn cã ®oµn thÓ kh«ng râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc
tham gia thùc hiÖn QC, do ®ã cha t¹o thµnh søc m¹nh cña MT ë c¬ së.
MT ë mét sè n¬i cßn tham gia cha thêng xuyªn vµ cha chñ ®éng
phèi hîp víi CQ trong viÖc thùc hiÖn QC; c«ng t¸c tuyªn truyÒn cßn cha s©u;
ho¹t ®éng gi¸m s¸t cßn h×nh thøc; viÖc lång ghÐp çc cuéc vËn ®éng, çc
phong trµo vµo viÖc thùc hiÖn QC cã n¬i cßn lóng tóng, cha hiÖu qu¶. Ho¹t
®éng cña TTND ë mét sè n¬i cßn lóng tóng vµ h×nh thøc. Cô thÓ lµ
- C«ng t¸c tuyªn truyÒn cña MTTQ ë nhiÒu n¬i cßn mang tÝnh h×nh
thøc, cha chñ ®éng nªn hiÖu qu¶ cha cao. Mét sè n¬i cã biÓu hiÖn ®èi phã,
lµm lít, cho qua ®Ó b¸o ço, thiÕu s¸ng t¹o v× vËy néi dung kh«ng s©u vµ
kh«ng ®Çy ®ñ, cha ®ñ søc hÊp dÉn ®Ó thu hót nh©n d©n. Mét sè n¬i l¹i
thÊy do ph¶i thùc hiÖn nhiÒu néi dung, çi g× còng c¶m thÊy khã, lóng tóng,
cã t tëng û l¹i, chê híng dÉn cña cÊp trªn míi thùc hiÖn.
- Sù phèi hîp gi÷a MTTQ vµ çc tæ chøc thµnh viªn víi CQ tõng n¬i,
tõng lóc cßn thiÕu chÆt chÏ, cha thêng xuyªn; vÉn cßn mét sè néi dung
80
chÝnh quyÒn Ýt quan t©m phèi hîp thùc hiÖn; nhiÒu néi dung cã khuynh h-
íng phã th¸c cho MT.
- C«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t cña MTTQ nh×n toµn côc cßn rÊt yÕu,
MT, çc ®oµn thÓ còng cha lµm trßn chøc n¨ng vËn ®éng vµ t¹o ®iÒu kiÖn
cÇn thiÕt ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn kiÓm tra, gi¸m s¸t. Ban TTND ®·
®îc kiÖn toµn vµ ®i vµo ho¹t ®éng kh¸ tèt, nhng nhiÒu n¬i ho¹t ®éng cßn
h×nh thøc, thµnh lËp ra mµ hiÖu qu¶ cßn rÊt thÊp; nghiÖp vô kh«ng ®îc tËp
huÊn hoÆc cã nhng s¬ sµi; kinh phÝ l¹i kh«ng b¶o ®¶m nªn hiÖu qu¶ cha
cao, cha t¬ng xøng víi chøc n¨ng cña m×nh.
Thùc hiÖn gi¸m s¸t nh©n d©n cña MT ®èi víi ho¹t ®éng cña c¬ quan
NN, ®¹i biÓu d©n cö, çn bé c«ng chøc NN vµ ®èi víi CQ ë c¬ së trong
nh÷ng n¨m qua ®· cã mét sè kÕt qu¶ bíc ®Çu thÓ hiÖn qua nh÷ng ph¸t hiÖn,
kiÕn nghÞ hîp t×nh, hîp lý cña MT vµ ®îc CQ çc cÊp, ®Æc biÖt lµ CQ ë
c¬ së tiÕp thu, ®îc nh©n d©n hoan nghªnh, nhng ®¸nh gi¸ kh¸ch quan th×
viÖc gi¸m s¸t cña MT cßn nhiÒu h¹n chÕ, tån t¹i vµ cã thÓ nãi ®©y lµ kh©u
yÕu nhÊt cña MT hiÖn nay mµ cã thÓ nªu mét çch kh¸i qu¸t lµ:
Mét lµ, cã thª thÊy r»ng, nh÷ng quy ®Þnh vß gi¸m s¸t cña MT trong
HiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ çc v¨n bn quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c míi chñ yÕu lµ
nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh chÊt chung, vµ chñ yÕu quy ®Þnh quyÒn
n¨ng gi¸m s¸t, ch-a c· nh÷ng quy ®Þnh c« thã vµ ®Çy ®ñ vß tr¸ch nhiÖm, c
châ, hËu qu ph¸p lý, cßng nh- nh÷ng ®ißu kiÖn ®m bo cho ho¹t ®Ðng gi¸m
s¸t cña MT. Ngay trong LuËt MTTQ t¹i §ißu 2 vµ §ißu 12 cßng mÝi quy
®Þnh c· týnh ch£t nguyªn t¾c vß môc ®Ých gi¸m s¸t, ®èi tîng, h×nh thøc
gi¸m s¸t vµ mét sè c¬ chÕ tr¶ lêi kiÕn nghÞ gi¸m s¸t cña MT ®Ìi vÝi ho¹t
®Ðng cña c quan NN, ®¹i biãu d©n cö vµ çn bÐ, c«ng chøc NN. Nhißu nÐi
dung quan träng trong nhiÖm v« gi¸m s¸t cña MT ch-a ®-îc quy ®Þnh c« thã
nh- viÖc phÌi hîp tham gia çc ®oµn gi¸m s¸t cña QuÌc hÐi, HÐi ®ång d©n
tÐc, çc UB cña QuÌc hÐi, Chýnh phñ, çc BÐ, H§ND çc c£p th× tr¸ch
81
nhiÖm, quyßn h¹n cña MT bao gåm nh÷ng v£n ®ß g×, hËu qu ph¸p lý cña çc
phn biÖn, kiân nghÞ cña MT ®ân ®©u ch-a ®-îc quy ®Þnh r©. NhiÒu lÜnh
vùc bøc xóc nh©n d©n cã nhiÒu ý kiÕn nhng cha cã c¬ chÕ cô thÓ ®Ó gi¸m
s¸t, nh gi¸m s¸t çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n do NN ®Çu t trùc tiÕp t¹i x·, thu, chi
ng©n s¸ch x·, thu chi çc lo¹i quÜ, çc kho¶n ®ãng gãp cña d©n, gi¸m s¸t ®¹i
biÓu H§ND, çn bé, c«ng chøc v.v...
MÆt kh¸c, trong çc v¨n bn ph¸p luËt cßn thiâu nh÷ng quy ®Þnh c«
thã vß tr¸ch nhiÖm cña çc c quan NN trong viÖc gii quyât, tr lªi nh÷ng ph¸t
hiÖn, kiân nghÞ cña MT vµ tr¸ch nhiÖm trong viÖc ®¸p øng çc ®ißu kiÖn
cÇn thiât cho ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t cña MT. Do ®·, ch£t lîng vµ hiÖu qu ho¹t
®Ðng gi¸m s¸t cña MT cßn r£t th£p, ch-a ®¸p øng mong ®îi vµ nh÷ng ®ßi
h¸i cña d©n. Qua ®· cho th£y, QLC trªn thïc tâ cña nh©n d©n trong viÖc
tham gia qun lý x· hÐi vµ kiãm so¸t quyßn lïc NN cßn ch-a ®-îc nhißu, ®ång
thªi vÐn cßn nguy c vµ kh n¨ng thïc tâ lµm tha ho¸, biân d¹ng quyßn lïc NN,
vi ph¹m QLC cña nh©n d©n, cßng nh- tÖ tham nhòng, quan liªu, cöa quyßn,
h¸ch dÞch trong bÐ m¸y vµ çn bÐ, c«ng chøc NN, trong ®ã cã cÊp c¬ së.
Hai lµ, ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t cña MT trong thïc tâ cßn h×nh thøc, hiÖu
qu ph¸p lý ch-a cao, nhißu ®ß xu£t, kiân nghÞ cña MT ch-a ®-îc c¬ quan NN,
CQ ë c¬ së vµ çc cÊp xem x§t, gii quyât vµ tr¶ lêi, mÆc dï ë mét sè lÜnh
vùc ®· cã qui ®Þnh cña ph¸p luËt.
Ba lµ, ph¹m vi ®Ìi t-îng bÞ gi¸m s¸t trong thïc tâ cña MT cßn ch-a
®Çy ®ñ, ch-a toµn diÖn, thËm chý lµ b¸ trÌng. MT mÝi chñ yâu tham gia
gi¸m s¸t ®îc mét sè ho¹t ®Ðng cña c quan CQ, cßn ®Ìi vÝi ho¹t ®Ðng cña c
quan d©n cö vµ t- ph¸p th× ch-a ®-îc bao nhiªu.
Bèn lµ, c-ªng ®Ð çc ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t ch-a ®-îc quan t©m thïc
hiÖn thªng xuyªn, liªn t«c. Thïc tâ cho th£y gi¸m s¸t lµ mÐt nhiÖm v« c¬ b¶n
cña MT nh»m tËp hîp, x©y dïng khÌi ®¹i ®oµn kât toµn d©n, ph¸t huy QLC
cña d©n, tham gia x©y dùng CQ nhng ®©y l¹i lµ mÐt nhiÖm v« r£t kh·
82
kh¨n, phøc t¹p, thËm chý lµ "r£t tâ nhÞ" trong quan hÖ chýnh trÞ - x· hÐi
gi÷a çc c quan, çc ç nh©n trong HTCT. V× vËy, dï lµ mÐt nhiÖm v« c¬
b¶n, mÐt kh©u yâu cña MT, nh-ng ch-a thïc sï ®-îc sï quan t©m chØ ®¹o,
®«n ®Ìc th-ªng xuyªn cña Ban th-ªng trïc MT çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së.
N¨m lµ, thùc hiÖn quyßn gi¸m s¸t cña MT ch-a m¹nh mÏ vµ ch-a thã
hiÖn ®ãng vµ ®Çy ®ñ quyßn lïc cña nh©n d©n. Bn th©n MT cßng kh«ng
tr¸nh kh¸i thiâu s·t nh-: nhËn thøc vÒ gi¸m s¸t cßn cha ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c,
xem nhÑ quyßn gi¸m s¸t cña chýnh m×nh, n·i nhißu lµm ýt, ho¹t ®Ðng gi¸m
s¸t ®«i khi chØ g·i gän trong ho¹t ®Ðng cña UBMT, ch-a l«i k§o, ph¸t huy
tæng hîp søc m¹nh çc tæ chøc thµnh viªn tham gia ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t, cßn
nÐ tr¸nh ng¹i va ch¹m vÝi çc c quan NN...
Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm
Nh×n mét çch kh¸i qu¸t, nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i vµ
khã kh¨n ®èi víi viÖc MT tham gia thùc hiÖn QCDC th× bªn c¹nh nh÷ng
nguyªn nh©n kh¸ch quan nh: do c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng, nh©n d©n bÞ cuèn
hót vµo çc ho¹t ®éng lµm ¨n kinh tÕ, v× thÕ hä Ýt quan t©m tíi çc ho¹t
®éng ®oµn thÓ; th× mét nguyªn nh©n quan träng lµ tõ phÝa çc c¬ quan
MTTQ vµ çc ®oµn thÓ. §ã lµ do n¨ng lùc tr×nh ®é cña ®éi ngò çn bé
MTTQ, nhÊt lµ çn bé MT c¬ së cßn yÕu, tuæi ®êi l¹i cao (phÇn nhiÒu lµ
çc cô ®· nghØ hu); mét sè n¬i nhËn thøc cña cÊp uû §¶ng vÒ c«ng t¸c
MTTQ cßn cha ®óng; nhiÒu n¬i çc tµi liÖu phôc vô cho c«ng t¸c MT ë c¬
së hÕt søc thiÕu thèn. VÊn ®Ò gi¸m s¸t cña MT vÉn cha cã mét c¬ chÕ ®Çy
®ñ, râ rµng vµ cô thÓ. V× thÕ ®· g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña
çc c¬ quan MTTQ nãi chung vµ c«ng t¸c MTTQ tham gia thùc hiÖn QCDC
ë x·, phêng, thÞ trÊn nãi riªng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc
trong thêi gian tíi.
Nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng MTTQ cã nhiÒu h¹n chÕ, khã
kh¨n, tån t¹i trong tham gia thùc hiÖn QCDC, nhÊt lµ c«ng t¸c gi¸m s¸t cña
83
MT nãi chung vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QCDC nãi riªng nh ®· nªu trªn cã
thÓ nªu kh¸i qu¸t lµ:
Mét lµ, nßn kinh tâ thÞ tr-ªng ®Þnh h-Ýng XHCN mµ §ng, NN vµ
nh©n d©n ta ®ang x©y dïng mÝi ë vµo giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t
triãn. Do ®· ch-a bÐc lÐ vµ ph¸t huy ®Çy ®ñ nh÷ng ®Æc ®iãm vµ bn ch£t
cña n· trong ®ªi sÌng chýnh trÞ - x· hÐi. Kh n¨ng gii ph·ng vµ ph¸t triãn lïc l-
îng sn xu£t cña nßn kinh tâ cßn h¹n châ, QLC vß kinh tâ cña nh©n d©n cßn
ch-a ®-îc ph¸t huy, "cæ phÇn kinh tâ" cña ®¹i ®a sÌ nh©n d©n lao ®Ðng
tham gia vµo viÖc qun lý, ph¸t triãn sn xu£t... chiâm tû träng ch-a cao. Chýnh
nh÷ng ®ißu kiÖn kinh tâ ®· ®· c· t¸c ®Ðng vµ nh h-ëng kh«ng nh¸ ®ân
viÖc ®æi mÝi vµ hoµn thiÖn HTCT; ®ân tÌc ®Ð ci çch thÓ chÕ, c¶i çch
hµnh chýnh; ®ân viÖc x©y dïng, hoµn thiÖn NN ph¸p quyßn XHCN; ®ång
thªi nh hëng ®ân viÖc ph¸t huy QLC cña nh©n d©n trong ®ªi sÌng chýnh trÞ,
trong viÖc tham gia gi¸m s¸t, kiãm so¸t ho¹t ®Ðng cña c quan NN, çn bÐ
c«ng chøc NN, dï lµ gi¸m s¸t trïc tiâp hay qua MT vµ çc ®oµn thã cña m×nh.
Hai lµ, nh×n mÐt çch tæng thã th× ®ißu kiÖn kinh tâ - x· hÐi cña n-
Ýc ta cßn ë tr×nh ®Ð th£p, tr×nh ®Ð d©n trý th£p k×m theo ®· lµ sï nh hëng
cña nßn kinh tâ vµ nßn hµnh chýnh quan liªu bao c£p trong ®ªi sÌng x· hÐi
cßn t-ng ®Ìi lÝn. V× vËy ®· lµm cho tr×nh ®Ð d©n chñ cña çn bÐ, ®ng
viªn vµ nh©n d©n cßn th£p. Trong thïc tâ, mçi çn bÐ, ®ng viªn hÇu nh- ch-a
quan t©m ®Çy ®ñ ®ân viÖc ph¸t huy vai trß lµm chñ cña d©n th«ng qua
MT vµ çc ®oµn thã cña m×nh. MÆc dï ®· c· nh÷ng chñ tr-ng cña §ng, ph¸p
luËt cña NN quy ®Þnh vß chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT, nh-ng çc chñ tr-ng, ®-
ªng lÌi vµ çc chýnh s¸ch ph¸p luËt mÝi chñ yâu ®ß ra nh÷ng chøc n¨ng
chung, nguyªn t¾c chung chø ch-a quy ®Þnh c« thã, r© rµng vµ ®Çy ®ñ vß
chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT. Do vËy, kh«ng ýt çn bÐ, c«ng d©n kh«ng biât
lµ MT c· chøc n¨ng nhiÖm v« gi¸m s¸t mµ chØ hiãu MT lµ tæ chøc chuyªn
lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®Ðng quyªn gãp, ®oµn kât nh©n d©n vµ lµm
tâ thiÖn.
84
Ba lµ, §ng cÐng sn lµ ng-ªi l·nh ®¹o NN, MT vµ toµn x· hÐi. §©y lµ
mÐt t£t yâu kh¸ch quan, x§t c vß phng diÖn thïc ti¤n lÞch sö lÐn phng diÖn
ph¸p lý. Do vËy, vai trß cña §ng, cô thÓ lµ c£p uû §ng ®Ìi vÝi viÖc l·nh ®¹o
®æi mÝi HTCT; ®Ìi vÝi viÖc l·nh ®¹o NN vµ l·nh ®¹o MT gi¸m s¸t, kiãm
so¸t quyßn lïc NN lµ r£t quan träng. §ißu ®· g·p phÇn quan träng mang týnh
quyât ®Þnh tríc hÕt n©ng cao ®Þa vÞ l·nh ®¹o cña §¶ng, ®ân viÖc n©ng
cao vÞ trý, vai trß cña MT trong ®ªi sÌng chýnh trÞ - x· hÐi, cßng nh- gãp
phÇn n©ng cao ch£t l-îng, hiÖu qu ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t cña c¬ quan quyÒn
lùc NN.
Trong c«ng cuÐc ®æi mÝi, §ng ta ®· quan t©m nhißu hn ®ân viÖc
l·nh ®¹o vµ ph¸t huy vai trß cña MT trong ®ªi sÌng x· hÐi, thã hiÖn qua
nhißu nghÞ quyât, chØ thÞ cña §ng vß §¹i ®oµn kât d©n tÐc vµ vß MT d©n
tÐc thÌng nh£t, g·p phÇn t¨ng c-ªng vai trß l·nh ®¹o cña §ng ®Ìi vÝi khÌi ®¹i
®oµn kât toµn d©n vµ n©ng cao mÐt b-Ýc vÞ trý, vai trß cña MT trong hÖ
thÌng chýnh trÞ. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tiân bÐ, tých cïc, trong thïc tâ hiÖn nay
vÐn tån t¹i mÐt sÌ ®iãm b£t cËp khi thïc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT ®Ìi
vÝi ho¹t ®Ðng cña çc c quan NN, ®· lµ:
- NhËn thøc cña kh«ng ýt c£p uû §ng vß vÞ trý, vai trß, chøc n¨ng,
nhiÖm v« cña MT cßn ch-a ®Çy ®ñ, ch-a toµn diÖn vµ ch-a ngang tÇm vÝi
nhiÖm v« çch m¹ng trong giai ®o¹n mÝi, nhÊt lµ nhËn thøc vÒ vai trß ph¶n
biÖn vµ gi¸m s¸t cña MTTQ. Kh«ng ýt c£p uû §ng vµ çn bÐ, ®ng viªn cßn
coi nhÑ c«ng t¸c MT. Nhißu c£p uû §ng bÌ trý çn bÐ kh«ng thých hîp, do ®·
®· h¹n châ t¸c d«ng vµ hiÖu qu ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t cña MT çc c£p.
- Nhißu c£p uû §ng cßn ch-a quan t©m ®ân viÖc gi¸o d«c, kiãm tra,
®«n ®Ìc ®ng viªn g-ng mÐu thïc hiÖn çc Ch-ng tr×nh hµnh ®Ðng chung
cña MT ®· ®-îc çc thµnh viªn hiÖp th¬ng tho¶ thuËn th«ng qua, ®Æc biÖt
lµ çc ch-ng tr×nh liªn quan ®ân chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT.
Bèn lµ, tr¸ch nhiÖm cña hÖ thÌng NN:

85
- QuÌc hÐi vµ çc c quan cña QuÌc hÐi cßn chËm trong viÖc thã châ
ho¸ çc quan ®iãm cña §ng vß MT vµ chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT. ChÝnh
phñ, Toµ ¸n, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao còng cha cô thÓ ho¸ thµnh
c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ®Ó thùc hiÖn trªn çc lÜnh vùc mµ ph¸p luËt
qui ®Þnh MTTQVN cã quyÒn gi¸m s¸t. Do vËy hiÖn nay cßn thiâu mÐt hÖ
thÌng v¨n bn ph¸p luËt quy ®Þnh ®Çy ®ñ vµ r© rµng vß nÐi dung, h×nh
thøc, c¬ châ vµ hiÖu qu ph¸p lý gi¸m s¸t cña MT.
- Trong çc v¨n bn ph¸p luËt ®ßu quy ®Þnh çc c quan NN ®m bo çc
®ißu kiÖn cÇn thiât cho ho¹t ®Ðng cña MT ®¹t hiÖu qu. Nh-ng trong thïc tâ
®ißu kiÖn vµ kinh phý ho¹t ®Ðng cña MT çc c£p, nh£t lµ c£p c së hiÖn nay
cßn r£t nhißu kh· kh¨n. Ng©n s¸ch ho¹t ®Ðng cña MT ch-a ®-îc thïc hiÖn
theo hÖ thÌng däc, mµ vÐn theo c châ "xin - cho", ph« thuÐc vµo c quan NN,
nh£t lµ c quan hµnh ph¸p. Do vËy, ho¹t ®Ðng cña MT kh«ng thã ph¸t huy
®ãng vµ ®Çy ®ñ chøc n¨ng, nhiÖm v« cña m×nh, gi¸m s¸t ho¹t ®Ðng cña
çc c quan NN, ®¹i biÓu d©n cö vµ çn bÐ, c«ng chøc NN.
- C«ng t¸c tuyªn truyßn, phæ biân gi¸o d«c ph¸p luËt trong nh©n d©n
cña çc c quan NN cßn h¹n châ, nh£t lµ tuyªn truyßn vß MT vµ chøc n¨ng nhiÖm
v« gi¸m s¸t cña MT. V× vËy, mÆc dï MT lµ tæ chøc liªn minh chýnh trÞ, n¬i
thÓ hiÖn ý chý, nguyÖn väng cña çc tÇng lÝp nh©n d©n nhng trong thïc tâ
nh÷ng hiãu biât cña nh©n d©n vß MT, vß vÞ trý, vai trß cña MT trong HTCT
cßn r£t h¹n châ, thËm chý nhißu ng-ªi ch-a hiãu vai trß, vÞ trÝ, nhiÖm vô cña
MT.
N¨m lµ, tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc MT:
- Ban th-ªng trïc MT cßn thiâu sï quan t©m, ®Çu t-, nghiªn cøu vµ
chØ ®¹o th-ªng xuyªn ®Ìi vÝi nhiÖm v« gi¸m s¸t cña MT. Thïc tâ cho th£y,
gi¸m s¸t tuy lµ mÐt nhiÖm v« quan träng nh-ng l¹i lµ mÐt nhiÖm v« kh·
kh¨n, phøc t¹p. Trong HTCT n-Ýc ta, gi¸m s¸t (dï lµ gi¸m s¸t mang týnh c«ng
quyßn hay gi¸m s¸t mang týnh nh©n d©n) vÝi t- çch lµ mÐt ph-ng thøc thïc
86
thi quyßn lïc cña nh©n d©n cßn ch-a ®-îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ triãn khai
c· hiÖu qu trong viÖc thiât kâ, vËn hµnh cña HTCT. MÆt kh¸c, do tr×nh ®Ð
ph¸t triãn kinh tâ - x· hÐi vµ tr×nh ®Ð d©n trý ch-a cao nªn nh÷ng ®ßi h¸i vµ
yªu cÇu vß QLC th«ng qua chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT ®Ìi vÝi ho¹t ®Ðng
cña c quan NN ch-a trë thµnh -c«ng viÖc thªng xuyªn, ¸p lïc cña d©n, cña çc
thµnh viªn trong MT ®Ìi vÝi v£n ®ß nµy cßng ch-a m¹nh mÏ.
- MT cßn thiâu sï chñ ®Ðng phÌi hîp th-ªng xuyªn vÝi çc c quan NN
vµ sï phÌi hîp thÌng nh£t hµnh ®Ðng vÝi çc thµnh viªn. Ho¹t ®Ðng cña MT
n·i chung vµ ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t cña MT n·i riªng chØ cÐng h-ëng søc m¹nh
vµ ph¸t huy hiÖu qu m¹nh mÏ khi MT x©y dïng vµ hoµn thiÖn çc quy châ
phÌi hîp vÝi çc c quan NN ®ång thªi t¹o ®-îc c châ phÌi hîp thÌng nh£t hµnh
®Ðng gi÷a çc tæ chøc thµnh viªn trong MT. Nâu kh«ng c· nh÷ng quy châ vµ
c châ phÌi hîp th× ho¹t ®Ðng cña MT sÏ trë lªn lÎ loi, kh«ng ph¸t huy ®-îc søc
m¹nh cña tæ chøc liªn minh chýnh trÞ, kh«ng cßn lµ c së chýnh trÞ cña CQ
nh©n d©n vµ xa rªi týnh ch£t nh©n d©n.
- Do nh÷ng h¹n châ trong çch bÌ trý çn bÐ MT cña çc c£p uû §ng
vµ do m«i tr-ªng, ®ißu kiÖn, kinh phý ho¹t ®Ðng h¹n châ cña MT v× vËy
nh×n tæng quan c· thã nhËn th£y r»ng: tr×nh ®Ð, n¨ng lïc ®Ði ngß çn bÐ
MT cßn nhißu h¹n châ; bn lÜnh chýnh trÞ cña çn bÐ nh×n chung ch-a cao,
ch-a tng xøng yªu cÇu thªi kó mÝi n·i chung vµ ch-a ®¸p øng yªu cÇu cña
ho¹t ®Ðng gi¸m s¸t n·i riªng.
- SÌ l-îng çn bÐ qu¸ ýt, kh«ng ®m bo ®¸p øng hiÖu qu cao çc chøc
n¨ng, nhiÖm v« cña MT, ®Æc biÖt lµ chøc n¨ng gi¸m s¸t - mÐt chøc n¨ng r£t
quan träng cña MT trong HTCT n-Ýc ta;
- UBTWMTTQVN ch-a c· c châ ®ã khai th¸c c· hiÖu qu ho¹t ®Ðng cña

çc HÐi ®ång t- v£n. MÆc dï hiÖn nay, ë c£p Trung ng c· tÝi 8 HÐi ®ång t-
v£n, quy t« ®-îc nhißu chuyªn gia gi¸i vµ nhißu nhµ khoa häc, nhµ qun lý, nhµ
ho¹t ®Ðng thïc tiÏn c· chuyªn m«n tham gia, nh-ng do ch-a c· châ ®Ð ®·i ngÐ
87
tho ®¸ng vµ châ ®Ð lµm viÖc khoa häc ®Ìi vÝi çc thµnh viªn HÐi ®ång t-
v£n nªn ho¹t ®Ðng cña çc HÐi ®ång ch-a ph¸t huy ®-îc ch£t l-îng hiÖu qu, cßn
mang týnh h×nh thøc "xu©n thu nhÞ kó" vµ g©y sï l·ng phý trý tuÖ r£t lÝn
ph«c v« cho ho¹t ®Ðng chung cña MT.
2.6. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi
víi vai trß cña MTTQ ViÖt Nam trong thùc hiÖn QCDC ë c¬ së
2.6.1. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm
Qua 6 n¨m tham gia thùc hiÖn QCDC cña MTTQ çc cÊp, cã thÓ rót
ra mét sè kinh nghiÖm sau:
Mét lµ, ph¶i tæ chøc qu¸n triÖt, tËp huÊn thËt s©u s¾c çc chñ tr¬ng
cña §¶ng, NN, cña MTTQ c¶ ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng vÒ x©y dùng vµ
thùc hiÖn QCDC cho ®éi ngò çn bé lµm c«ng t¸c MT; nhÊt lµ víi çn bé MT
c¬ së; nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ d©n chñ, võa lµ môc tiªu, lµ ®éng lùc
cña çch m¹ng; võa lµ kh©u träng yÕu hiÖn nay, nh»m ®éng viªn søc m¹nh
çc tÇng líp nh©n d©n vît qua khã kh¨n, thö th¸ch, thùc hiÖn çc nhiÖm vô
çch m¹ng, ®Èy lïi tiªu cùc, suy tho¸i, x©y dùng §¶ng, CQ, MT vµ çc ®oµn
thÓ ë c¬ së v÷ng m¹nh. BiÖn ph¸p ®Ó n©ng cao nhËn thøc lµ ph¶i biªn so¹n
thµnh bµi gi¶ng ®a vµo ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong çc trêng §¶ng, trêng
qu¶n lý NN, trêng ®µo t¹o, båi dìng cña MT vµ çc ®oµn thÓ. §ång thêi ph¶i
cã sù híng dÉn, kiÓm tra, ®«n ®èc, chØ ®¹o s¸t sao, thêng xuyªn cña
UBMTTQ cÊp trªn vµ sù quan t©m cña cÊp uû §¶ng, CQ cïng cÊp trong
c«ng t¸c MTTQ tham gia x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC.
Hai lµ, çc cÊp ñy §¶ng ph¶i thêng xuyªn quan t©m l·nh ®¹o,
chØ ®¹o, kiÓm tra, híng dÉn viÖc triÓn khai vµ thùc hiÖn QC. §Ó thùc hiÖn
çc quan ®iÓm cña §¶ng trong ChØ thÞ 30, çc quy ®Þnh trong çc QCDC
cÇn ph¶i ban hµnh rÊt nhiÒu v¨n b¶n cô thÓ thµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, chÕ
®é th× míi biÕn thµnh hiÖn thùc ®a vµo cuéc sèng thùc hiÖn. Do ®ã, çc
Ban chØ ®¹o tõ Trung ¬ng ®Õn c¬ së ph¶i x©y dùng danh môc çc v¨n b¶n
88
cÇn ban hµnh ë tõng cÊp ®Ó yªu cÇu çc c¬ quan, tæ chøc so¹n th¶o ban
hµnh. MÆt kh¸c, ph¶i h×nh thµnh çc chuyªn ®Ò nghiªn cøu, tæng kÕt thùc
tiÔn vµ lý luËn vÒ d©n chñ trùc tiÕp, vÒ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn çc
kh©u cña QCDC, vÒ ®æi míi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi CQ, MTTQ vµ
çc ®oµn thÓ.
Ba lµ, ®Ó d©n chñ trùc tiÕp tõng bíc ®îc më réng ®Õn víi çc
lo¹i h×nh c¬ së, ®Õn víi ngêi d©n, th× ngêi ®øng ®Çu CQ, çc c¬ quan NN,
çc tæ chøc kinh tÕ ph¶i trùc tiÕp triÓn khai thùc hiÖn çc ®iÒu ®· ®îc quy
®Þnh trong çc QCDC ë çc kh©u c«ng khai - d©n chñ - gi¶i quyÕt vµ tr¶ lêi
çc kiÕn nghÞ cña d©n nh ®· nªu ë phÇn trªn, mÆt kh¸c ph¶i ban hµnh ®Çy
®ñ çc lo¹i quy chÕ cô thÓ trong c¬ quan, tæ chøc, ®¬n vÞ ®Ó thùc hiÖn
QCDC. Thùc hiÖn tiÕp d©n, ®èi tho¹i víi d©n, gi¶i quyÕt kÞp thêi çc kiÕn
nghÞ, khiÕu n¹i, tè ço cña c«ng d©n [57].
Bèn lµ, ph¶i x©y dùng ®îc ®éi ngò çn bé MT c¬ së ®ñ m¹nh, cã
t©m huyÕt vµ cã kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ ph¸p luËt. ChØ cã nh vËy míi cã
kh¶ n¨ng hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô cña MT nãi chung còng nh nhiÖm vô
cña MTTQ trong viÖc tham gia thùc hiÖn QCDC nãi riªng. Chó träng c«ng
t¸c tËp huÊn, båi dìng çn bé MT.
N¨m lµ, c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn çc néi dung cña QCDC,
ph¶i ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, liªn tôc kh«ng lµm lít, lµm véi, mµ ph¶i kiªn
tr×; nªn lÊy viÖc tæ chøc nh÷ng viÖc lµm cô thÓ thay thÓ cho c«ng t¸c tuyªn
truyÒn, phæ biÕn th«ng thêng. MT çc cÊp cÇn thêng xuyªn bæ sung, cñng
cè thªm nhËn thøc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN vÒ vÊn
®Ò nµy. Thùc tÕ cho thÊy trong çc cuéc häp d©n, ngêi d©n thêng quan
t©m tíi çc vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp tíi quyÒn lîi cña m×nh nh: c«ng t¸c
®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, viÖc hç trî ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh,
çc chÝnh s¸ch thuÕ cña NN, thu chi çc kho¶n ®ãng gãp cña d©n... Nh÷ng
cuéc häp nh vËy sÏ thu hót ®«ng ®¶o nh©n d©n tham gia, cßn çc cuéc häp
89
kh¸c th× tû lÖ ®¹t rÊt thÊp. V× vËy, ngoµi ph¬ng ph¸p vËn ®éng truyÒn
thèng, MT çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së cÇn lång ghÐp çc néi dung ch¬ng
tr×nh cã liªn quan ®Õn ®êi sèng nh©n d©n mét çch hµi hoµ sinh ®éng, cã
søc hÊp dÉn h¬n vµo trong çc cuéc häp; qua ®ã thu hót ®îc ®«ng ®¶o
nh©n d©n tham gia. Ph¶i lång ghÐp çc néi dung d©n biÕt, d©n bµn, d©n
lµm, d©n kiÓm tra trong çc phong trµo, çc cuéc vËn ®éng, nhÊt lµ cuéc
vËn ®éng: toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ ë khu d©n c ®Ó
ph¸t huy QLC trùc tiÕp cña d©n vµ d©n chñ ®¹i diÖn th«ng qua ho¹t ®éng
cña MT çc cÊp [58].
S¸u lµ, UBMTTQ çc cÊp cÇn ph¶i x©y dùng çc kÕ ho¹ch, QC ®Ó
phèi hîp víi H§ND vµ UBND trong viÖc tham gia thùc hiÖn QCDC sao cho
phï hîp víi ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm cña tõng ®Þa ph¬ng, trong ®ã cã nªu râ
nhiÖm vô cña tõng bªn. §Þnh kú cã s¬ kÕt, tæng kÕt ho¹t ®éng phèi hîp cña
UBMTTQ víi CQ, ®Ó kÞp thêi rót ra nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i vµ ®Ò ra nh÷ng
gi¶i ph¸p thÝch hîp; cã nh vËy, c«ng t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC míi
thu hót ®îc kÕt qu¶ tèt h¬n trong thêi gian tíi.
B¶y lµ, ph¶i cñng cè, kiÖn toµn vµ n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña
çc Ban TTND; bëi ®©y lµ mét c«ng cô hÕt søc quan träng ®Ó nh©n d©n
gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶ viÖc thùc hiÖn QCDC ë ®Þa ph¬ng. Ph¶i chó träng
n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña çc Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp, b¶n.
§Æc biÖt lµ ph¸t huy vai trß cña Ban c«ng t¸c MT trong c«ng t¸c x©y dùng
céng ®ång d©n c - mét néi dung quan träng cña QCDC. Bëi ngêi trùc tiÕp
tham gia thùc hiÖn QCDC ë x· lµ Ban c«ng t¸c MT. BÝ th chi bé, Trëng
th«n, Trëng ban c«ng t¸c MT lµ 3 chñ thÓ cã vai trß rÊt quan träng ë th«n,
lµng, Êp, b¶n, khu phè trong viÖc x©y dùng céng ®ång d©n c tù qu¶n.
T¸m lµ, hµng n¨m c¨n cø vµo ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cña MT,
Ban Thêng trùc UBMTTQ çc cÊp ph¶i chñ ®éng x©y dùng néi dung c«ng
t¸c MT tham gia thùc hiÖn QCDC theo ChØ thÞ 30/CT cña Bé ChÝnh trÞ,
90
N§ 29/CP cña ChÝnh phñ (nay lµ N§ 79/CP) vµ çc v¨n b¶n cã liªn quan.
X©y dùng çc QC phèi hîp thèng nhÊt hµnh ®éng gi÷a çc tæ chøc thµnh
viªn; ®Èy m¹nh c«ng t¸c båi dìng çn bé, s¬, tæng kÕt çc chuyªn ®Ò.
2.6.2. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra
§¶m b¶o quyÒn lùc cña nh©n d©n lµ môc tiªu, lµ ®éng lùc cña
chÕ ®é ta. TriÓn khai QCDC ë c¬ së mét chñ tr¬ng ®óng ®¾n, ®¸p øng
nguyÖn väng cña nh©n d©n, hîp lßng d©n. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh QCDC ë c¬
së lµ ph¬ng thuèc ®Æc trÞ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt d©n chñ, vi ph¹m
çc quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n hiÖn nay. Do ®ã, ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn
QCDC, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong ®¶m b¶o d©n chñ ë c¬ së hiÖn nay,
cÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y:
Tríc hÕt, ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao nhËn thøc vÒ môc
®Ých, néi dung, yªu cÇu cña viÖc triÓn khai QCDC, vÒ QLC cña nh©n d©n
trong çc tæ chøc §¶ng, CQ, MT vµ çc ®oµn thÓ vµ víi mçi ngêi d©n. SÏ
kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ nÕu c¬ së kh«ng thùc hiÖn mét çch tù gi¸c, nÕu
kh«ng coi ®ã lµ quyÒn lîi thiÕt th©n cña c¬ së, cña nh©n d©n. MÆt kh¸c,
n©ng cao nhËn thøc vÒ chÝnh trÞ, vÒ d©n chñ ph¶i g¾n liÒn víi n©ng cao
d©n trÝ nãi chung, nhÊt lµ ë çc c¬ së vïng s©u, vïng xa. Kh«ng lµm ®îc
®iÒu ®ã, sÏ kh«ng kh¬i dËy ®îc søc m¹nh cña quÇn chóng nh©n d©n. Cßn
nÕu sö dông çc biÖn ph¸p Ðp buéc, hµnh chÝnh th× sím muén, vÊn ®Ò
d©n chñ chØ cßn lµ h×nh thøc, phi d©n chñ. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y
lµ lµm thÕ nµo, b»ng nh÷ng h×nh thøc nµo ®Ó cã thÓ tuyªn truyÒn cã hiÖu
qu¶ nhÊt, ®a th«ng tin ®Çy ®ñ nhÊt, nhanh nhÊt, dÔ tiÕp thu nhÊt, kÕt hîp
tuyªn truyÒn thùc hiÖn QCDC víi tuyªn truyÒn ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña
NN. Tuyªn truyÒn gi¸o dôc c¶ vÒ bÒ réng c¶ vÒ bÒ s©u ®Õn mçi ngêi d©n,
91
mçi gia ®×nh ®Ó hä võa tù gi¸c thùc hiÖn kû c¬ng phÐp níc, võa ph¸t triÓn
®îc kinh tÕ, v¨n ho¸ ë c¬ së.
Thø hai, ph¸t huy vai trß cña MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n
trong ®¶m b¶o d©n chñ ë c¬ së còng nh ®Ó ®¹t ®îc thµnh qu¶ d©n chñ ë c¬
së tuú thuéc ë chÝnh vÊn ®Ò phèi hîp çc thµnh viªn còng nh vai trß tæ chøc
thùc hiÖn cña c¶ HTCT ë c¬ së, trong ®ã çc cÊp uû ®¶ng c¬ së ph¶i ®ãng
vai trß l·nh ®¹o. H§ND vµ UBND phèi hîp trùc tiÕp vµ ph¸t huy vai trß cña
MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó MT vµ çc ®oµn thÓ
nh©n d©n gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QCDC, tuyªn truyÒn m¹nh mÏ vÒ QC vµ
tÝch cùc vËn ®éng ®Ó nh©n d©n tù gi¸c tham gia thùc hiÖn QC. Kh«ng
t×m gi¶i ph¸p ®Ó t¹o lËp sù phèi hîp chÆt chÏ ®ã, çc thµnh viªn dï cã cè
g¾ng ®Õn mÊy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng còng kh«ng cao.
Ph¸t huy vai trß tiªn phong, ®Çu tµu, g¬ng mÉu, l¨n lén víi
phong trµo, kh¾c phôc mäi khã kh¨n cña mçi ®¶ng viªn, çn bé MT trong tæ
chøc lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh [60]. Trong ®ã, tríc hÕt ph¶i nãi
®Õn vai trß cña bÝ th ®¶ng uû, çc bÝ th chi bé, cña chñ tÞch UBND, chñ
tÞch UBMTTQ. ChØ cã nh vËy, míi cã thÓ cã hy väng n¾m b¾t t©m t,
nguyÖn väng cña nh©n d©n, th¸o gì nh÷ng víng m¾c, khã kh¨n, gi¶i quyÕt
kÞp thêi nh÷ng bøc xóc cña cuéc sèng, ®éng viªn kÞp thêi phong trµo. Bæ
sung, hoµn chØnh çc v¨n b¶n ph¸p lý vÒ d©n chñ ë c¬ së vµ çc v¨n b¶n h-
íng dÉn ®Ó thèng nhÊt hµnh ®éng.
MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n cÇn tËp trung vµo nh÷ng ho¹t
®éng ®óng víi chøc n¨ng cña m×nh, nh tuyªn truyÒn, vËn ®éng, ®Çu tµu, g-
¬ng mÉu trong phong trµo; g¾n tham gia thùc hiÖn QCDC víi viÖc cñng cè
tæ chøc cña mçi ®oµn thÓ, víi çc ch¬ng tr×nh, çc cuéc vËn ®éng cña mçi
tæ chøc trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng cuéc sèng v¨n ho¸ ë c¬ së.
TiÓu kÕt ch¬ng 2

92
Trong h¬n 6 n¨m qua, qu¸ tr×nh triÓn khai vµ thùc hiÖn QCDC ë cÊp
x·, mÆc dï ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhng MTTQVN
çc cÊp, nhÊt lµ MTTQ cÊp c¬ së ®· cã nhiÒu nç lùc, cè g¾ng, võa vËn
®éng nh©n d©n ph¸t huy QLC, võa thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t theo quy
®Þnh, võa phèi hîp víi CQ cïng cÊp tæ chøc thùc hiÖn QC, qua ®ã ®·
kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ, vai trß cña MT ®èi víi thùc hiÖn QCDC. Trong 5
kh©u: Nh÷ng viÖc cÇn th«ng b¸o ®Ó nh©n d©n biÕt; Nh÷ng viÖc nh©n
d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp; Nh÷ng viÖc nh©n d©n bµn, tham gia ý
kiÕn, CQ quyÕt ®Þnh; Nh÷ng viÖc nh©n d©n gi¸m s¸t vµ x©y dùng céng
®ång d©n c ë th«n, lµng, Êp b¶n, th× ë kh©u thø 2 vµ thø 5, ho¹t ®éng cña
UBMTTQ lµ râ nÐt vµ ®¹t kh¸ nhiÒu kÕt qu¶, cã nhiÒu khëi s¾c. Thùc
hiÖn QCDC, ®êi sèng chÝnh trÞ, tinh thÇn, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ë c¬ së
®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng ®óng ®¾n
cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Nh÷ng kÕt qu¶ mang l¹i, biÓu thÞ quan ®iÓm ®óng
®¾n, ®óng híng, kh¼ng ®Þnh nh÷ng cè g¾ng to lín cña toµn §¶ng, toµn
d©n, cña vai trß MÆt trËn vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n, ®iÒu ®ã cÇn tiÕp
tôc kh¼ng ®Þnh [56]. Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai QCDC ë c¬ së do cã nhiÒu
nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan nh ®· nªu ë trªn, nªn kÕt qu¶ trªn nhiÒu
mÆt cßn bÞ h¹n chÕ, ®ßi hái ph¶i cã quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc (lµ
nh÷ng chñ ®Ò ®îc nghiªn cøu ë ch¬ng 3 cña luËn v¨n) trong thêi gian tíi, ®Ó
QCDC thËt sù ®i vµo cuéc sèng.
93
Ch¬ng 3
QUAN §IÓM Vµ GI¶I PH¸P PH¸T HUY
VAI TRß CñA MÆT TRËN Tæ QUèC VIÖT NAM ÇC CÊP
TRONG THùC HIÖN QUY CHÕ THùC HIÖN D¢N CHñ ë C¥ Së
3.1. Quan ®iÓm ph¸t huy vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt
Nam çc cÊp trong thùc hiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
QC thùc hiÖn d©n chñ ë x· ®îc c¶ níc ®ãn nhËn, thùc hiÖn vµ
®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Thùc tiÔn cuéc sèng
lu«n vËn ®éng vµ biÕn ®æi, QCDC ®ßi hái kh«ng ngõng hoµn thiÖn vµ
ph¶i dùa trªn c¬ së nh÷ng quan ®iÓm mang tÝnh nguyªn t¾c sau:
Thø nhÊt, ®Æt viÖc ph¸t huy QLC cña nh©n d©n ë c¬ së
trong c¬ chÕ ho¹t ®éng tæng thÓ cña HTCT "§¶ng l·nh ®¹o, NN qu¶n lý,
nh©n d©n lµm chñ". Coi träng c¶ ba mÆt nãi trªn, kh«ng v× nhÊn m¹nh mét
mÆt mµ coi nhÑ, h¹ thÊp çc mÆt kh¸c, nhng viÖc cÊp b¸ch lµ ph¶i ®æi míi,
kiÖn toµn HTCT, tríc hÕt lµ HTCT ë c¬ së trong ®ã cã MTTQVN cÊp x·.
D©n chñ vµ HTCT cã mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng vµ

chuyÓn hãa lÉn nhau gi÷a môc ®Ých vµ ph¬ng tiÖn, gi÷a nguyªn nh©n vµ
kÕt qu¶. XÐt ®Õn cïng, ®æi míi HTCT kh«ng chØ lµ môc ®Ých tù th©n
mµ v× thùc hiÖn d©n chñ. Trong " C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi
k× qu¸ ®é lªn CNXH", §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh: " Toµn bé tæ chøc vµ ho¹t ®éng
cña HTCT níc ta trong giai ®o¹n míi lµ nh»m x©y dùng, lµ tõng bíc hoµn
thiÖn nÒn d©n chñ XHCN, ®¶m b¶o quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n" [62,
tr.19].
HTCT lµ mét chØnh thÓ çc tæ chøc chÝnh trÞ-x· héi hîp ph¸p,
çc ®¶ng chÝnh trÞ hîp ph¸p vµ NN cña chñ thÓ cÇm quyÒn (ë níc ta lµ
§¶ng, NN, MT vµ çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi), cïng quan hÖ qua l¹i gi÷a
94
çc yÕu tè ®ã ®Ó t¸c ®éng vµo çc qu¸ tr×nh kinh tÕ - x· héi nh»m cñng cè,
duy tr× vµ ph¸t triÓn chÕ ®é x· héi ®¬ng thêi. Cã thÓ xem HTCT nh lµ c¬
chÕ chung, tæng thÓ x¸c ®Þnh quyÒn lùc cña nh©n d©n vµ ph¬ng thøc thùc
hiÖn quyÒn lùc ®ã. HTCT còng cã thÓ coi lµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn
d©n chñ nh»m híng quyÒn lùc chÝnh trÞ, tËp trung ë quyÒn lùc NN, thuéc
vÒ d©n. Bëi vËy, ®æi míi HTCT, trong ®ã ®Ó §¶ng lµ h¹t nh©n l·nh ®¹o,
NN thùc sù lµ tæ chøc qu¶n lÝ, nh©n d©n lµ ngêi chñ ch©n chÝnh (trong
®ã MT vµ çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi lµ çc tæ chøc trùc tiÕp cña nh©n
d©n), võa lµ yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn QCDC, võa lµ yªu cÇu cña viÖc
x©y dùng HTCT thùc sù d©n chñ, híng tíi viÖc hoµn thiÖn nÒn d©n chñ
XHCN, b¶o ®¶m toµn bé quyÒn lùc thuéc vÒ d©n. Nh vËy, ®æi míi, kiÖn
toµn HTCT lµ ®æi míi, kiÖn toµn c¬ chÕ chung, tæng thÓ mang tÝnh thùc
hiÖn quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ, ®Ó gi¸ trÞ d©n
chñ cã thÓ hiÖn thùc ho¸ mét çch sinh ®éng trong cuéc sèng cÇn thiÕt ph¶i
cã tæng hîp çc tiªu chÝ, ®iÒu kiÖn, biÖn ph¸p ®Ó híng dÉn vµ tæ chøc
thùc hiÖn d©n chñ. §ã lµ c¬ chÕ d©n chñ cô thÓ, lµ nh÷ng chØ dÉn hµnh
®éng s¸t thùc cho çc chñ thÓ, h¬n thÕ n÷a, ®ã cßn chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu
kiÖn, hµnh lang ph¸p lÝ cho viÖc tæ chøc, thùc thi vµ kiÓm so¸t quyÒn lùc,
b¶o ®¶m cho tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña mçi chñ thÓ vµ ng¨n ngõa nh÷ng
sù th¸i qu¸, kh¾c phôc t×nh tr¹ng d©n chñ h×nh thøc.
Trong HTCT níc ta, ®æi míi, kiÖn toµn tæ chøc MT nh»m môc
®Ých ph¸t huy QLC cña nh©n d©n ë c¬ së trong c¬ chÕ tæng thÓ cña
HTCT "§¶ng l·nh ®¹o, NN qu¶n lý, nh©n d©n lµm chñ" th× cÇn ph¸t huy tèt
h¬n vai trß cña MTTQ vµ ®oµn thÓ nh©n d©n trong tæ chøc, vËn ®éng,
tËp hîp nh©n d©n thùc hiÖn QCDC ë c¬ së, trong phèi hîp víi tæ chøc §¶ng
vµ CQ ®Ó thùc hiÖn QC, vµ trong gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn QC.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC ë c¬ së, MTTQ vµ ®oµn thÓ
nh©n d©n nhiÒu n¬i ®· cã vai trß rÊt quan träng trong ph¸t huy QLC cña
nh©n d©n. NhiÒu n¬i, MTTQ ®· lµm tèt c«ng t¸c phèi hîp víi CQ ®Ó ph¸t
95
huy quyÒn tù chñ cña nh©n d©n trong thùc hiÖn çc dù ¸n nhá. VÝ dô nh-,
khi thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh 135 vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn 1000 x·
®Æc biÖt khã kh¨n, nh÷ng c«ng tr×nh cã kü thuËt kh«ng phøc t¹p, vèn ®Çu
t- d-íi 500 triÖu ®ång ®-îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ d©n chñ ®Æc biÖt, phï
hîp víi kh¶ n¨ng cña çn bé vµ ®ång bµo çc d©n téc ®Þa ph-¬ng. §¸ng chó ý
nh- ë Tuyªn Quang, tØnh chän x· lµ ®¬n vÞ dù ¸n, mçi x· cã mét ban qu¶n lý
dù ¸n. ë çc x· thuéc ph¹m vi Ch-¬ng tr×nh 135 ®· thµnh lËp ban gi¸m s¸t do
Chñ tÞch H§ND lµm tr-ëng ban, cã çc thµnh viªn ®¹i diÖn MTTQ, ®oµn
thÓ, çc hé lµm ¨n giái, çc giµ lµng, tr-ëng b¶n ®Ó gi¸m s¸t qu¸ tr×nh ®Çu t-
x©y dùng çc c«ng tr×nh. §©y lµ mét kinh nghiÖm tèt.
Trong thêi gian tíi, cÇn chó ý mÊy vÊn ®Ò sau:
a) N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n
trong x©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, tæ chøc, vËn ®éng nh©n d©n
thùc hiÖn QCDC c¬ së.
MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn
QCDC, ph¶n ¸nh ý kiÕn cña quÇn chóng vÒ x©y dùng §¶ng vµ CQ, ph¸t gi¸c
çc hµnh vi tham nhòng, l·ng phÝ, vi ph¹m d©n chñ; tham gia hoµ gi¶i çc
m©u thuÉn trong néi bé nh©n d©n, bµy tá th¸i ®é ®èi víi nh÷ng khiÕu kiÖn
cña d©n ®Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt tõ gèc. CÇn ®a d¹ng ho¸ çc h×nh thøc tËp
hîp d©n; coi träng vµ më réng çc ho¹t ®éng tù qu¶n cña nh©n d©n d-íi
nhiÒu h×nh thøc phong phó; çc héi viªn, ®oµn viªn chñ ®éng tham gia vµo
çc tæ chøc ®ã, lµm nßng cèt vËn ®éng vµ tæ chøc ho¹t ®éng ®óng môc
®Ých, ®óng ph¸p luËt.
§æi míi néi dung vµ ph-¬ng thøc ho¹t ®éng cña MT vµ çc
®oµn thÓ nh©n d©n ®Ó s¸t hîp víi nhu cÇu vµ lîi Ých cña héi viªn ë c¬ së;
trªn c¬ së ®ã tËp hîp réng r·i vµ n©ng cao tÝnh tù gi¸c cña héi viªn, ®oµn
viªn, x©y dùng tæ chøc v÷ng m¹nh; tuyªn truyÒn çc chñ tr-¬ng; chÝnh s¸ch
cña §¶ng vµ NN ®Õn mäi ng-êi d©n; vËn ®éng nh©n d©n tham gia thùc
96
hiÖn çc nhiÖm vô kinh tÕ - x· héi, an ninh, quèc phßng; tiÕn hµnh cã hiÖu
qu¶ çc phong trµo thi ®ua; thùc hiÖn tèt QCDC; tu©n thñ ®óng h-¬ng íc,
quy -íc.
Ph¶i coi träng ®æi míi c¶ h×nh thøc tæ chøc vµ h×nh thøc tuyªn
truyÒn ®èi víi d©n, nh»m môc tiªu b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ, cñng cè ®oµn
kÕt d©n téc, lµm thÊt b¹i ©m m-u chia rÏ cña çc thÕ lùc thï ®Þch. C«ng t¸c
cña MT vµ ®oµn thÓ nh©n d©n ph¶i gãp phÇn tÝch cùc vµo ph¸t triÓn ®êi
sèng kinh tÕ - x· héi, tõng b-íc ®-a ®-êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµo cuéc
sèng.
b) §æi míi néi dung vµ ph-¬ng thøc ho¹t ®éng cña MT vµ ®oµn
thÓ h-íng vµo gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña ®êi sèng nh©n d©n ë
c¬ së.
§Ó thùc sù trë thµnh tæ chøc ®¹i diÖn cho quyÒn vµ lîi Ých cña
nh©n d©n, MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n ph¶i ph¸t ®éng, l«i cuèn ®-îc
nh©n d©n tham gia bµn b¹c nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ®êi sèng hµng
ngµy. §¸ng chó ý lµ vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, dån « ®æi thöa,
kiªn cè ho¸ kªnh m-¬ng, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, huy ®éng quü çc lo¹i,
thùc hiÖn chØ tiªu thuÕ vµ nghÜa vô, x©y dùng lµng v¨n ho¸ vµ gia ®×nh
v¨n ho¸, x©y dùng quy -íc, h-¬ng íc ë n«ng th«n, giíi thiÖu ®¹i biÓu ra øng
cö H§ND çc cÊp. QuyÒn gi¸m s¸t cña d©n ®èi víi çc lo¹i quü do d©n ®ãng
gãp vµ çc quü kh¸c vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo quy ®Þnh cña QC
cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn tèt. §Ó lµm tèt chøc n¨ng ®¹i diÖn cho lîi Ých cña
nh©n d©n MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n cÇn ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi
ph-¬ng thøc ho¹t ®éng, kh¾c phôc çc biÓu hiÖn hµnh chÝnh ho¸. Ho¹t
®éng cña MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n cÇn h-íng vµo nh÷ng vÊn ®Ò
thiÕt thùc, cã chiÒu s©u vÒ d©n sinh, d©n trÝ vµ d©n quyÒn. Chó ý n¾m
ch¾c çc thµnh phÇn cã uy tÝn trong lµng, b¶n, nhÊt lµ tr-ëng th«n, trëng
b¶n, giµ lµng, ng-êi ®øng ®Çu çc t«n gi¸o … ®Ó tuyªn truyÒn thùc hiÖn
97
QCDC ë c¬ së. Ph¸t huy quyÒn tù qu¶n trªn c¬ së kÕ thõa nh÷ng truyÒn
thèng tèt ®Ñp trong luËt tôc cña çc d©n téc.
Do t¸c ®éng tõ mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr-êng, nhiÒu th«n, x·
thiÕu æn ®Þnh; t×nh tr¹ng trém c¾p, nghiÖn hót, bu«n lËu, tranh chÊp tµi
s¶n, ®Êt ®ai, ®¸nh nhau, c·i nhau, bÊt chÊp kû c-¬ng ph¸p luËt diÔn ra ë
nhiÒu n¬i. Cã vïng, ®Æc biÖt vïng ®ång bµo d©n téc Ýt ng-êi miÒn nói,
vïng s©u, vïng xa, tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp, nhiÒu ng-êi ch-a biÕt ch÷, Ýt
hiÓu biÕt ®-êng lèi, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, ®êi sèng v¨n ho¸ thÊp. §ã lµ
nh÷ng c¶n trë lín ®èi víi qu¸ tr×nh më réng d©n chñ ë c¬ së nãi chung vµ
thùc hiÖn QCDC nãi riªng. V× vËy, trªn c¬ së nh÷ng v¨n b¶n cña NN vÒ ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi, MTTQ cÇn gi¶i thÝch cho nh©n d©n hiÓu ®Ó thùc
hiÖn.
c) CÇn ch¨m lo ®éi ngò çn bé chuyªn tr¸ch vµ b¸n chuyªn tr¸ch
lµm c«ng t¸c quÇn chóng ë c¬ së.
§Ó ®æi míi ph-¬ng thøc ho¹t ®éng cña MT vµ çc tæ chøc

thµnh viªn, tr-íc hÕt cÇn ph¶i x©y dùng ®éi ngò çn bé ®ñ n¨ng lùc, kh¾c
phôc mét thùc tÕ lµ nh÷ng çn bé kÐm n¨ng lùc th× ®-a sang lµm c«ng t¸c
MTTQ vµ ®oµn thÓ. Kinh nghiÖm cho thÊy, nh÷ng n¬i triÓn khai nhanh,
gän, thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ QCDC ë c¬ së lµ nhê çn bé ®ñ tr×nh ®é n¾m
b¾t nh÷ng néi dung cña QC vµ cã n¨ng lùc vËn ®éng quÇn chóng thùc hiÖn.
Bªn c¹nh ®ã còng ph¶i nhÊn m¹nh ®Õn tinh thÇn nhiÖt t×nh cña ®éi ngò çn
bé trong vÊn ®Ò nµy. Dï lµ c¬ së hµnh chÝnh sù nghiÖp, doanh nghiÖp NN
hay x·, ph-êng, thÞ trÊn ®Òu cÇn ®éi ngò çn bé lµm tèt c«ng t¸c d©n vËn.
§Æc biÖt ë n«ng th«n miÒn nói cã ®Þa h×nh chia c¾t, çn bé ph¶i hÕt søc
vËt v¶ khi ®Õn tõng hé gia ®×nh tuyªn truyÒn vµ cµng khã h¬n ®èi víi viÖc
vËn ®éng nh÷ng ngêi mï ch÷. §éi ngò çn bé ®ã ph¶i hiÓu biÕt ®iÒu kiÖn
tù nhiªn, ®Þa h×nh, thæ nh-ìng, khÝ hËu, ®Æc ®iÓm téc ngêi… cña tõng
®Þa ph¬ng th× míi triÓn khai thuËn lîi. Ngay tõ çc kh©u t¹o nguån, ®¹o t¹o,
98
bçi d-ìng çn bé cho khèi d©n vËn ë çc §P trong thêi gian tr-íc m¾t còng nh-
l©u dµi cÇn ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ çc yÕu tè nªu trªn. Thùc tÕ cho thÊy,
cµng ë nh÷ng n¬i ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi thÊp, viÖc ph¸t huy d©n chñ
cµng kh«ng thÓ tiÕn hµnh thuËn lîi nÕu nh- tríc ®ã ch-a cã ®éi ngò çn bé
®ñ kh¶ n¨ng vËn ®éng quÇn chóng. CÇn thiÕt g¾n liÒn víi çc ch¬ng tr×nh,
dù ¸n lín vµ cÇn ph¶i dµnh mét kho¶n kinh phÝ thÝch ®¸ng cho vÊn ®Ò
®µo t¹o nguån nh©n lùc, nhÊt lµ ®µo t¹o çn bé MT çc x· - nh÷ng ng-êi ®¹i
diÖn cho lîi Ých ch©n chÝnh cña nh©n d©n, h-íng dÉn, vËn ®éng nh©n
d©n thùc hiÖn.
Tãm l¹i:
+ VÒ tæ chøc: X©y dùng MTTQ v÷ng m¹nh vÒ tæ chøc, ho¹t

®éng ngµy cµng thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶, thùc sù lµ tæ chøc liªn minh chÝnh
trÞ, liªn hiÖp tù nguyÖn réng r·i nhÊt, tËp hîp vµ ph¸t huy søc m¹nh ®¹i
®oµn kÕt toµn d©n téc, lµ c¬ së chÝnh trÞ cña CQ nh©n d©n. C¶i tiÕn vµ
n©ng cao chÊt lîng sinh ho¹t, thùc hiÖn tèt h¬n n÷a nguyªn t¾c hiÖp th¬ng
d©n chñ, phèi hîp vµ thèng nhÊt hµnh ®éng gi÷a çc tæ chøc thµnh viªn.
Ch¨m lo x©y dùng ®éi ngò çn bé MT v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ,
thµnh th¹o c«ng viÖc, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao tríc nh©n d©n. §Èy m¹nh
vµ n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c båi dìng çn bé chuyªn tr¸ch vµ ®éi ngò céng
t¸c viªn.
§Èy m¹nh viÖc x©y dùng çc tæ chøc t vÊn, thu hót ®«ng ®¶o
çc chuyªn gia, céng t¸c viªn ë tÊt c¶ çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së, nh»m ph¸t
huy n¨ng lùc, trÝ tuÖ vèn sèng vµ kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña ®éi ngò nµy,
gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña MT.
+ VÒ ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng
Ho¹t ®éng cña MTTQVN ph¶i thùc sù ®æi míi, b¸m s¸t çc
nhiÖm vô kinh tÕ - x· héi quan träng cña ®Êt níc, cña §P, s¸t víi c¬ së céng
®ång d©n c. TiÕp tôc n©ng cao hiÖu qu¶ phèi hîp víi çc c¬ quan NN, thùc
99
hiÖn tèt çc quy chÕ phèi hîp c«ng t¸c, çc nghÞ quyÕt, th«ng t liªn tÞch ®·
ký kÕt. T¹o chuyÓn biÕn thùc sù trong viÖc phèi hîp vµ thèng nhÊt hµnh
®éng víi çc tæ chøc thµnh viªn ë tÊt c¶ çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së vµ khu
d©n c trªn mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng.
CÇn híng m¹nh ho¹t ®éng vÒ c¬ së, céng ®ång d©n c vµ hé gia
®×nh. TriÓn khai thùc hiÖn tèt QCDC. N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña
Ban c«ng t¸c MT, x©y dùng céng ®ång d©n c tù qu¶n, gãp phÇn ®æi míi tæ
chøc vµ ho¹t ®éng cña HTCT ë c¬ së. Kh¾c phôc çch ho¹t ®éng hµnh
chÝnh, h×nh thøc, xa d©n. Híng dÉn vµ ph¸t huy vai trß cña çc ç nh©n tiªu
biÓu, ®éng viªn mäi ngêi tham gia çc ho¹t ®éng do MT çc cÊp ®Ò ra.
Thø hai, x©y dùng, hoµn thiÖn vµ hiÖn thùc ho¸ QCDC g¾n
liÒn víi viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi,
n©ng cao d©n trÝ, tõng bíc më réng vµ hoµn thiÖn nÒn d©n chñ XHCN.
D©n chñ ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ hai néi dung c¬ b¶n cña
qu¸ tr×nh ®æi míi. D©n chñ võa lµ tiÒn ®Ò võa lµ ®iÒu kiÖn cho ph¸t
triÓn kinh tÕ; trong ®ã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi lµ yÕu tè quan
träng, quyÕt ®Þnh tr×nh ®é d©n chñ ho¸ x· héi. Kh«ng thÓ cã çi gäi lµ d©n
chñ trong c¶nh nghÌo ®ãi tóng quÉn, x· héi cßn nhiÒu tÖ n¹n tiªu cùc, bÊt æn
®Þnh. Còng sÏ mÊt ph¬ng híng, nÕu nh d©n chñ kh«ng híng tíi ph¸t triÓn
mµ tríc hÕt lµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
Bëi vËy, x©y dùng, hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn QCDC tríc hÕt
nh»m môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, thùc hiÖn th¾ng lîi CNH, H§H n«ng
nghiÖp, n«ng th«n. Qu¸ tr×nh nµy b¾t ®Çu tõ qu¸ tr×nh thay ®æi c¬ cÊu
kinh tÕ ë n«ng th«n theo híng CNH. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn tíi viÖc tÝch tô,
tËp trung ruéng ®Êt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng manh món g¾n liÒn víi s¶n xuÊt
nhá, vµ khi qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt diÔn ra, kinh tÕ trang tr¹i sÏ ph¸t
triÓn vµ hîp t¸c x· kiÓu míi víi nhiÒu h×nh thøc sÏ xuÊt hiÖn. Mét khi kinh
tÕ hé gia ®×nh, trang tr¹i, kinh tÕ hîp t¸c x· ph¸t triÓn th× ®êi sèng nh©n
100
d©n ë n«ng th«n sÏ ®æi míi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc më réng d©n
chñ XHCN, quyÒn vµ nghÜa vô cña nh©n d©n ®îc t«n träng. §ång thêi víi
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, kh«ng ngõng ch¨m lo viÖc n©ng cao d©n trÝ,
trong ®ã bao gåm kiÕn thøc v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, kh¶ n¨ng øng dông
nh÷ng thµnh tùu khoa häc n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ sù hiÓu biÕt vÒ ph¸p
luËt, ý thøc sèng vµ lµm viÖc theo HiÕn ph¸p, ph¸p luËt cña nh©n d©n.
Lªnin ®· tõng c¶nh b¸o: " Mét ngêi kh«ng biÕt ch÷ lµ ngêi ®øng
ngoµi chÝnh trÞ..." [63, tr.365], muèn x©y dùng x· héi céng s¶n ®ßi hái ph¶i
cã mét nÒn häc vÊn cao, " ph¶i hiÓu r»ng ®iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-
îc trªn c¬ së mét nÒn häc vÊn hiÖn ®¹i, vµ nÕu hä kh«ng cã nÒn häc vÊn
®ã, th× chñ nghÜa céng s¶n vÉn chØ lµ mét nguyÖn väng mµ th«i" [63,
tr.365]. B¸c Hå còng ®· d¹y, ®Ó cho d©n biÕt lµm çch m¹ng, tríc hÕt ph¶i
lµm cho d©n gi¸c ngé. Cã nh vËy, d©n míi hiÓu râ quyÒn h¹n vµ nghÜa vô
cña m×nh, cã n¨ng lùc ®Ó biÕt, bµn, lµm, kiÓm tra. VËy lµ, ý thøc, n¨ng lùc
lµm chñ cña d©n tríc hÕt tuú thuéc vµo tr×nh ®é d©n trÝ, ý thøc sèng, lµm
viÖc theo hiÕn ph¸p, ph¸p luËt. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó
nh©n d©n tham gia tÝch cùc vµo qu¶n lÝ x· héi, qu¶n lÝ nhµ níc. Trªn c¬ së
kinh tÕ-x· héi ph¸t triÓn, trong ®ã d©n trÝ ngµy cµng ®îc n©ng cao, tõng b-
íc më réng d©n chñ x· héi chñ nghÜa, ®¶m b¶o quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n
d©n.
Thø ba, võa ph¸t huy tèt chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, võa thùc
hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp ë cÊp c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ
quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc quan träng thiÕt thùc, g¾n liÒn víi
lîi Ých cña m×nh.
D©n chñ trùc tiÕp ®· vµ ®ang trë thµnh mét nhu cÇu to lín, bøc
xóc ®èi víi tÊt c¶ nh©n lo¹i tiÕn bé trªn thÕ giíi. Trong xu thÕ Êy, §¶ng vµ
Nhµ níc ta chñ tr¬ng thùc hiÖn ph¬ng ch©m ''D©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm,
d©n kiÓm tra''. KÓ tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay, chñ tr¬ng
101
®ã ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng ghi nhËn. Nhê chñ tr¬ng ®ã, quÇn
chóng nh©n d©n tham gia vµo çc c«ng viÖc chÝnh trÞ ngµy mét tÝch cùc.
Trong ®iÒu kiÖn cña níc ta, khi nÒn d©n chñ ®¹i diÖn cßn lµ chñ
yÕu th× d©n chñ vÒ chÝnh trÞ tríc hÕt ph¶i lµ d©n chñ trong bÇu cö, song
ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó nh©n d©n chän lùa ®îc nh÷ng ngêi xøng ®¸ng, cã
®øc, cã tµi vµo çc c¬ quan c«ng quyÒn, tr¸nh h×nh thøc. §Ó lµm ®îc ®iÒu
®ã, d©n chñ trùc tiÕp cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, nhÊt lµ d©n chñ trùc
tiÕp ë c¬ së [65, tr.122].
Thùc tiÔn ®· chøng minh r»ng, h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp
®ãng vai trß quan träng trong viÖc gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng mÊt d©n chñ ë mét
sè n¬i, gãp phÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt ®oµn kÕt, chèng bÖnh quan liªu,
bÌ ph¸i, tham nhòng, l·ng phÝ,... khi ý kiÕn cña quÇn chóng nh©n d©n ngµy
mét ®îc coi träng. C¬ së lµ n¬i mµ nh©n d©n ®ang cã nhiÒu ®ßi hái vÒ
d©n chñ vµ còng lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn quyÒn d©n chñ mét çch
trùc tiÕp vµ réng r·i nhÊt. Do vËy, ®Ó ph¸t huy ®îc QLC trùc tiÕp cña
nh©n d©n, cÇn ph¶i cã nh÷ng quan ®iÓm, chÝnh s¸ch ®Þnh híng; ph¶i x©y
dùng thiÕt chÕ d©n chñ ë c¬ së mét çch cô thÓ, phï hîp víi mçi ®èi tîng
d©n c; ph¶i ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh ph¸p lý ®Ó mäi ngêi d©n
thÊy râ tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nghiªm chØnh. Kh©u quan träng vµ cÊp b¸ch
tríc m¾t lµ ph¸t huy QLC cña nh©n d©n mét çch trùc tiÕp ë c¬ së ®Ó hä
thùc hiÖn QLC cña m×nh, tham gia kiÓm tra vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc
c¬ quan NN ë c¬ së.
Trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay, tæ chøc vµ thùc hiÖn tèt chÕ
®é d©n chñ ®¹i diÖn, n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu lùc hµnh ®éng cña
H§ND, UBND cÊp x·, ®ång thêi thùc hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp
®Ó d©n tham gia bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc quan
träng thiÕt thùc, g¾n liÒn víi lîi Ých cña hä cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi
viÖc thùc thi QCDC.
102
§ång thêi víi viÖc kiªn tr× chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, tæ chøc
vµ thùc hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp nh»m kh¬i dËy vµ ph¸t huy mäi
tiÒm n¨ng trÝ tuÖ, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ-x· héi vµ tr¸ch nhiÖm
c«ng d©n cña nh©n d©n trong x©y dùng, b¶o vÖ Tæ quèc. Th«ng qua d©n
chñ trùc tiÕp, nh©n d©n cã ®iÒu kiÖn bµy tá t©m t, nguyÖn väng chÝnh
®¸ng cña m×nh trªn mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi, gãp phÇn gi÷ v÷ng b¶n
chÊt giai cÊp c«ng nh©n, tÝnh nh©n d©n cña NN ta; bªn c¹nh ®ã, khi thùc
hiÖn tèt d©n chñ trùc tiÕp sÏ trë thµnh hÖ thèng kiÓm tra, gi¸m s¸t ®èi víi
d©n chñ ®¹i diÖn, víi bé m¸y NN, gãp phÇn t¨ng cêng mèi quan hÖ mËt
thiÕt gi÷a §¶ng víi d©n.
Thø t, x©y dùng, hoµn thiÖn QCDC ë c¬ së ph¶i phï hîp víi
hiÕn ph¸p, ph¸p luËt, thÓ hiÖn tinh thÇn d©n chñ ®i ®«i víi kû c¬ng trËt
tù, quyÒn h¹n g¾n liÒn víi tr¸ch nhiÖm, lîi Ých ®i ®«i víi nghÜa vô; chèng
quan liªu, mÖnh lÖnh, ®ång thêi chèng t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ, lîi dông
d©n chñ vi ph¹m ph¸p luËt vµ QCDC ph¶i thiÕt thùc vµ cã tÝnh kh¶ thi.
Néi dung cña QCDC c¬ së ë x· lµ nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ song

míi lµ nh÷ng qui ®Þnh khung c¬ b¶n. Trong khi ®ã, thùc tiÔn rÊt phong
phó, ®a d¹ng. §êi sèng x· héi ë x· kh¸c víi phêng vµ thÞ trÊn, hay nãi mét
çch kh¸c, n«ng th«n kh¸c víi thµnh thÞ. H¬n n÷a, mçi §P cã tËp qu¸n sèng
vµ lµm ¨n kh¸c nhau, ®Æc biÖt tËp tôc, luËt tôc cña çc d©n téc kh«ng ®ång
nhÊt. Ngay trong mét vïng ®ång b»ng nh B¾c bé vµ Nam bé còng cã sù kh¸c
nhau. V× vËy, qu¸ tr×nh x©y dùng, thùc hiÖn vµ hoµn thiÖn QCDC ph¶i
®¶m b¶o néi dung kh«ng tr¸i víi HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.
Thø n¨m, g¾n qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC víi
c«ng t¸c c¶i çch hµnh chÝnh söa ®æi nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ thñ tôc
hµnh chÝnh kh«ng phï hîp.
Thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së phô thuéc phÇn lín vµo c¬ chÕ
chÝnh s¸ch, çc quy ®Þnh vÒ thñ tôc mµ d©n ph¶i tu©n theo. Çc chÝnh
103
s¸ch kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, d©n téc, t«n gi¸o, chÝnh s¸ch çn bé do NN ban
hµnh ®Òu t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ph¸t huy QLC cña nh©n
d©n.
Ngoµi viÖc cã chÝnh s¸ch cÇn ph¶i cã c¬ chÕ thÝch hîp ®Ó

chÝnh s¸ch ®ã ®i vµo cuéc sèng, ph¸t huy søc m¹nh cña d©n. Ph¶i cã sù
thèng nhÊt tõ TW ®Õn c¬ së vÒ mèi quan hÖ §¶ng l·nh ®¹o, NN qu¶n lý,
nh©n d©n lµm chñ. Ph¶i cã QC cô thÓ ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn ph¬ng
ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra". D©n ph¶i ®îc biÕt râ
çi g× ? §îc bµn çi g× ? §îc kiÓm tra çi g× ? QC Êy ph¶i cã c¬ chÕ phï hîp
®Ó d©n thùc hiÖn: D©n biÕt b»ng çch nµo ? D©n bµn víi ai ? Bµn ®Õn
®©u ? D©n kiÓm tra ai ? KiÓm tra nh thÕ nµo ? Cïng víi nh÷ng néi dung
trªn ph¶i lîc bá bít nh÷ng kh©u trung gian, çch bøc, çc thñ tôc phiÒn hµ ®Ó
çc c¬ quan NN s¸t d©n h¬n, híng vµo gi¶i quyÕt mäi nhu cÇu chÝnh ®¸ng
cña d©n, ®Þnh kú tr¶ lêi gi¶i quyÕt nh÷ng khiÕu kiÖn ®¬n tõ tè ço cña
d©n.
Thùc hiÖn QCDC ë c¬ së cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi c¶i çch
hµnh chÝnh NN. C¶i çch hµnh chÝnh cã hiÖu qu¶ sÏ ®em l¹i nh÷ng kÕt
qu¶ tÝch cùc, t¹o m«i trêng thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn QC; ngîc l¹i, thùc hiÖn
QC cã kÕt qu¶ sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn tiÕn ®é c¶i çch hµnh chÝnh.
§èi víi nh÷ng nhiÖm vô kinh tÕ - x· héi, an ninh - quèc phßng,

nh÷ng c«ng viÖc ®îc ph©n cÊp qu¶n lý ë cÊp nµo, ngµnh nµo th× cÊp ®ã,
ngµnh ®ã ph¶i ra quyÕt ®Þnh tæ chøc thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc
cÊp trªn. §èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®îc cÊp trªn uû quyÒn, c¬ quan hµnh
chÝnh tæ chøc thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh cña cÊp trªn. §èi víi nh÷ng
c«ng viÖc tù qu¶n ë th«n, b¶n vµ çc tæ chøc tù qu¶n kh¸c, c¬ quan hµnh
chÝnh híng dÉn, hç trî vµ gi¸m s¸t viÖc tu©n thñ ph¸p luËt. §èi víi çc viÖc
khiÕu kiÖn cña d©n ph¶i ®Ò cao tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt theo thÈm quyÒn,
kh«ng ®Ó vît cÊp hoÆc d©y da kÐo dµi, g©y phøc t¹p t×nh h×nh.
104
§i ®«i víi vÊn ®Ò lµm râ tr¸ch nhiÖm thÈm quyÒn cña tõng
cÊp, tõng ngµnh, tõng c¬ quan, ®¬n vÞ, ç nh©n trong qu¸ tr×nh c¶i çch
hµnh chÝnh cßn ph¶i t¨ng cêng gi¸o dôc vÒ chÝnh trÞ t tëng ®èi víi çn bé,
c«ng chøc, ng¨n ngõa çc biÓu hiÖn tham nhòng, quan liªu, th¸i ®é ®¹i kh¸i,
v« tr¸ch nhiÖm tríc nguyÖn väng cña d©n. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i c¶i tiÕn lÒ
lèi lµm viÖc cña c¬ quan c«ng quyÒn. N©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c tiÕp
d©n, kh¾c phôc tÖ quan liªu, cñng cè mèi quan hÖ gi÷a NN vµ nh©n d©n.
Khi triÓn khai thùc hiÖn çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n, mét nguyªn t¾c ®îc ®Ò cao
lµ d©n chñ, c«ng khai. Khi ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n ph¶i
b¶o ®¶m hai lîi Ých: x· cã c«ng tr×nh ®Ó phôc vô nh©n d©n; ngêi d©n cã
viÖc lµm t¨ng thu nhËp tõ lao ®éng x©y dùng c«ng tr×nh cña x·. Çc danh
môc c«ng viÖc mµ QC yªu cÇu (14 viÖc) ®Òu ph¶i ®îc niªm yÕt c«ng khai
t¹i c«ng së ®Ó nh©n d©n tiÖn theo dâi.
Tãm l¹i, thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë níc ta hiÖn nay lµ mét vÊn
®Ò bøc xóc, song kh«ng v× thÕ mµ chóng ta n«n nãng, gi¶n ®¬n hay véi
vµng gi¶i quyÕt mét çch thiÕu kh¸ch quan vÊn ®Ò cã ý nghÜa hÕt søc
quan träng nµy. §Ó gãp phÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn d©n chñ c¬ së ë níc ta
hiÖn nay, theo chóng t«i, cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n sau.
3.2. Gi¶i ph¸p ph¸t huy vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam çc
cÊp trong thùc hiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
3.2.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ nhËn thøc, t tëng
§Èy m¹nh c«ng t¸c t- t-ëng, lý luËn cña §¶ng nh»m lµm cho
çn bé, quÇn chóng nhËn thøc ®Çy ®ñ vÞ trÝ, vai trß, néi dung cña QCDC
vµ lµm s¸ng tá çc khÝa c¹nh cô thÓ vÒ c¬ chÕ ®¶m b¶o thùc hiÖn d©n chñ
XHCN.
Thø nhÊt, ®Èy m¹nh gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, cæ ®éng ®Ó

gióp mäi ®¶ng viªn vµ quÇn chóng nhËn thøc ®Çy ®ñ néi dung cña QC vµ
ý nghÜa cña viÖc thùc hiÖn Quy chÕ.
105
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm h¹n chÕ hiÖu qu¶ thùc hiÖn
QC lµ nhiÒu tæ chøc §¶ng, ®¶ng viªn vµ quÇn chóng ch-a nhËn thøc ®-îc
tÇm quan träng cña QC [66, tr.123]. Nhu cÇu vÒ d©n chñ th× bÊt cø ng-êi
d©n nµo còng cã, nhng d-êng nh- t©m lý phæ biÕn cña sè ®«ng nh©n d©n
lµ thô ®éng chê hëng thô thµnh qu¶ d©n chñ, Ýt khi nghÜ r»ng m×nh ph¶i
chñ ®éng t¹o ra vµ ®ãn lÊy çc gi¸ trÞ d©n chñ mét çch tù gi¸c. Ngay c¶ khi
®· cã QC, kh«ng Ýt ng-êi vÉn l·nh ®¹m, thê ¬ víi QC, kh«ng hiÓu râ nh÷ng
quy ®Þnh vÒ QLC cña m×nh gåm nh÷ng néi dung g×. §Õn khi n¶y sinh mét
nhu cÇu nµo ®ã vÒ quyÒn vµ nghÜa vô tr-íc ph¸p luËt th× l¹i khiÕu kiÖn
®Õn çc cÊp, thËm chÝ khiÕu kiÖn trµn lan, v« tæ chøc. Thùc tÕ, nÕu thùc
hiÖn tèt nh÷ng quyÒn d©n chñ mµ QC ®· ghi nhËn th× ng-êi d©n sÏ cã ®Þa
vÞ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh ë c¬ së, t×nh tr¹ng khiÕu kiÖn v-ît cÊp
sÏ gi¶m. ChÝnh v× vËy, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, n©ng cao nhËn thøc cho ng--
êi d©n vÒ néi dung QC vµ ý nghÜa cña viÖc thùc hiÖn QC lµ mét gi¶i ph¸p
quan träng hiÖn nay.
QC cã néi dung rÊt réng lín, thËm chÝ nhiÒu ®iÒu kho¶n qu¸ r-
êm rµ, phøc t¹p, ng-êi d©n rÊt khã nhËn thøc ®Çy ®ñ nÕu thiÕu sù gi¶i
thÝch cô thÓ. V× vËy, c«ng t¸c tuyªn truyÒn cÇn tËp trung vµo mÊy vÊn
®Ò träng yÕu sau:
- Lµm cho mçi tæ chøc §¶ng, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n hiÓu râ
vµ qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC ë c¬
së:
+ §Æt viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së trong tæng thÓ c¬ chÕ

"§¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n-íc qu¶n lý, Nh©n d©n lµm chñ".
+ Võa ph¸t huy chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, n©ng cao chÊt l-îng
ho¹t ®éng cña Quèc héi, chÝnh phñ, H§ND vµ UBND çc cÊp; võa thùc
hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ quyÕt
106
®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc quan träng, thiÕt thùc, g¾n liÒn víi lîi Ých
cña m×nh.
+ Ph¸t huy d©n chñ g¾n liÒn víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ
n©ng cao d©n trÝ, t¹o ®iÒu kiÖn më réng d©n chñ víi chÊt l-îng vµ hiÖu
qu¶ cao.
+ Ph¸t huy d©n chñ ph¶i qu¸n triÖt ®Çy ®ñ ph-¬ng ch©m d©n
chñ ®i ®«i víi kû c-¬ng, trËt tù, quyÒn h¹n g¾n liÒn víi tr¸ch nhiÖm, víi
nghÜa vô; chèng quan liªu mÖnh lÖnh, ®ång thêi chèng t×nh tr¹ng v« chÝnh
phñ, lîi dông d©n chñ ®Ó thùc hiÖn çc hµnh vi ph¹m ph¸p luËt.
- Sö dông nhiÒu "kªnh" kh¸c nhau ®Ó tuyªn truyÒn QC, g¾n

tuyªn truyÒn QC víi phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt. §©y kh«ng ph¶i lµ vÊn
®Ò míi, nh-ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy, mét h¹n chÕ trong thùc hiÖn QC
lµ ng-êi d©n thiÕu th«ng tin, v× vËy, çc cÊp, çc ngµnh, çc ®oµn thÓ
quÇn chóng ph¶i phèi hîp chÆt chÏ ®Ó ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn, phæ biÕn
QC g¾n liÒn víi gi¸o dôc ph¸p luËt, n©ng cao d©n trÝ. Tuyªn truyÒn QC nãi
riªng vµ ph¸p luËt nãi chung kh«ng chØ th«ng qua çc ph-¬ng tiÖn th«ng tin
®¹i chóng mµ cßn ph¶i th«ng qua hÖ thèng çc c¬ quan cã chøc n¨ng tuyªn
truyÒn, gi¸o dôc, ho¹t ®éng chÝnh trÞ, xuÊt b¶n, v¨n ho¸, v¨n nghÖ, tranh cæ
®éng … Chó ý khai th¸c vµ ph¸t huy h¬n n÷a hiÖu qu¶ c«ng t¸c tuyªn
truyÒn, gi¸o dôc QC ngay tõ trong nhµ tr-êng. Th«ng qua çc tæ chøc lµm
dÞch vô t- vÊn ph¸p luËt ®Ó h-íng dÉn, gi¶i ®¸p QC cho quÇn chóng. Th«ng
tin réng r·i trªn çc "kªnh" b¸o chÝ, héi häp vµ tuyªn truyÒn miÖng; møc ®é
th«ng tin ph¶i cã ®é s¸t thùc ®Ó ng-êi d©n cã ®iÒu kiÖn dÔ hiÓu, dÔ nhí,
dÔ thùc hµnh.
Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu §P ®· cã çc h×nh thøc tuyªn

truyÒn rÊt phong phó cÇn ®-îc chó ý ®Ó nh©n réng. Cã §P ®· më chuyªn
môc t×m hiÓu QCDC ë c¬ së trªn ®µi ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh, ®-a néi
dung ChØ thÞ 30 cña Bé chÝnh trÞ vµ QCDC vµo ch¬ng tr×nh båi d-ìng çn
107
bé, ®¶ng viªn ë çc tr-êng chÝnh trÞ tØnh, thµnh phè vµ trung t©m bçi d-ìng
chÝnh trÞ huyÖn, quËn. Mét sè n¬i cã çch lµm hay, nh- NghÖ An tæ chøc
çc cuéc thi t×m hiÓu, thi s¸ng t¸c, biÓu diÔn th¬ ca, nh¹c, kÞch vÒ QC. Mét
sè tØnh cã ®«ng ®ång bµo d©n téc Ýt ngêi ®· dÞch QC ra tiÕng d©n téc vµ
kÕt hîp víi bé ®éi biªn phßng ®-a QC ®Õn víi nh©n d©n ë biªn giíi, vïng
s©u, vïng xa (§¾c L¾c, Kon Tum, Trµ Vinh, Hµ giang, Lµo Cai, Bao B»ng
…). NhiÒu ®Þa ph¬ng ®· in hµng ngh×n tµi liÖu hái ®¸p, hµng v¹n tê r¬i
vÒ QC. Çc tØnh §ång b»ng s«ng Cöu Long tæ chøc çc thuyÒn l-u ®éng
vµo çc vïng s©u, vïng xa tuyªn truyÒn vÒ QC; tæ chøc ®ãn d©n ®i häp
nghe phæ biÕn QC (Cµ Mau, B¹c Liªu, An Giang …). Cã n¬i chia thµnh çc
tæ d©n c- ®Ó häc tËp vµ ®· ®Ó x· cã thÓ chØ ®¹o trùc tiÕp (Kiªn Giang).
NhiÒu ®Þa ph-¬ng cßn tuyªn truyÒn QC trong çc cuéc tiÕp xóc cö tri cña
çc ®¹i biÓu H§ND.
- C«ng t¸c tuyªn truyÒn ph¶i h-íng tíi viÖc t¹o m«i tr-êng x· héi
lµnh m¹nh ®Ó thùc hiÖn më réng nÒn d©n chñ XHCN. §Æc ®iÓm ®¸ng
chó ý trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC lµ çc thÕ lùc thï ®Þch ra søc lîi dông
vÊn ®Ò d©n chñ, nh©n quyÒn m-u toan g©y hçn lo¹i x· héi, nhiÔu lo¹i
th«ng tin, t¹o nhËn thøc lÖch l¹c vÒ vÊn ®Ò d©n chñ. V× vËy, c«ng t¸c
tuyªn truyÒn ph¶i híng vµo nhiÖm vô chñ ®¹o lµ gi¸o dôc tinh thÇn t«n träng
quyÒn con ngêi ch©n chÝnh, quý träng vµ b¶o vÖ cña c«ng, tin t-ëng ë çc
®iÒu kho¶n mµ QC ®em l¹i quyÒn d©n chñ cho mäi thµnh viªn trong céng
®ång, kh«ng bÞ r¬i vµo çc luËn ®iÖu tuyªn truyÒn cña çc thÕ lùc cña
®Þch. Tin ë QC tøc lµ tin ph¸p luËt, kh«ng lo t×m sù ñng hé cña phe çnh,
kh«ng dùa dÉm vµo t×nh ®ång h-¬ng, ®ång t«ng vµ sù che chë cña « dï.
Trong m«i tr-êng Êy, con ng-êi míi tù tin, cëi më, cã høng thó quan t©m ®Õn
c«ng viÖc chung, kh«ng coi viÖc chung lµ cña §¶ng, cña NN, mµ lµ cña mçi
mét con ng-êi trong x· héi, tõ ®ã h¨ng h¸i tham gia. §ã lµ m«i trêng t¹o thãi
quen cã nÒn nÕp cña bÇu kh«ng khÝ d©n chñ ë c¬ së. HiÖn nay, d©n cßn
thiÕu th«ng tin vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, nhÊt lµ nh÷ng th«ng
108
tin liªn quan ®Õn ®êi sèng, lîi Ých hµng ngµy cña hä. Ph-¬ng ch©m "d©n
biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra" trong çc lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi ch-a ®-îc nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ cô thÓ trªn tõng khÝa c¹nh vµ thiÕu c¬
chÕ thùc hiÖn. NhiÒu n¬i, trong t©m lý cña ng-êi d©n, ph-¬ng ch©m Êy
cßn mang tÝnh ®éng viªn, tuyªn truyÒn h¬n lµ mét hµnh ®éng thùc tiÔn.
§iÒu nµy, ®· g©y t©m lý hoµi nghi cña mét sè ng-êi d©n, nhÊt lµ khi cã
®¶ng viªn, çn bé vi ph¹m ph¸p luËt, t×nh tr¹ng quan liªu, tham nhòng diÔn
biÕn phøc t¹p. Do ®ã, c«ng t¸c tuyªn tuyÒn ph¶i ®ãng gãp phÇn gi¶i to¶
nh÷ng t©m lý hoµi nghi nªu trªn.
Sù ph¸t triÓn cña çc ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· cã t¸c
dông lín trong më mang nhËn thøc, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ quyÒn vµ nghÜa
vô cña c«ng d©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QCDC. §µnh r»ng, ®©y vÉn lµ
vÊn ®Ò bøc xóc vµ khã kh¨n ®èi víi c¬ së n«ng th«n, miÒn nói, khi cßn
thiÕu çc ph¬ng tiÖn b¸o viÕt, b¸o h×nh, phim ¶nh … Kh«ng Ýt n¬i nh©n
d©n cã vèn hiÓu biÕt vÒ QC chñ yÕu lµ nhê phæ biÕn, vËn ®éng gi¶i
thÝch cña çn bé trong çc cuéc häp khu d©n c-, chø kh«ng ph¶i tõ çc ph-
¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Kh«ng Ýt n¬i, kÎ xÊu lîi dông t×nh h×nh khã
kh¨n vµ nh÷ng h¹n chÕ cña ta, ra søc tuyªn truyÒn kÝch ®éng g©y chia rÏ
trong néi bé nh©n d©n, chia rÏ d©n víi §¶ng, nãi xÊu çn bé, xuyªn t¹c b¶n
chÊt chÕ ®é, l«i kÐo quÇn chóng, kÝch ®éng b¹o lo¹n, truyÒn ®¹o tr¸i
phÐp, g©y hoang mang, lµm gi¶m lßng tin cña nh©n d©n vµo qu¸ tr×nh më
réng d©n chñ XHCN. Do ®ã, t¨ng c-êng vai trß cña çc ph-¬ng tiÖn th«ng tin
®¹i chóng trong t×nh h×nh hiÖn nay, ®-a b¸o chÝ thùc sù trë thµnh mét
"kªnh" trùc tiÕp nèi CQ víi nh©n d©n, bªnh vùc, b¶o vÖ quyÒn lîi cho nh©n
d©n, ®Êu tranh víi nh÷ng biÓu hiÖn quan liªu, hµ hiÕp d©n…lµ mét gi¶i
ph¸p cã ý nghÜa rÊt quan träng.
Thø hai, c«ng t¸c lý luËn cña §¶ng ph¶i lµm s¸ng tá çc khÝa
c¹nh cô thÓ vÒ c¬ chÕ thùc hiÖn d©n chñ trong t×nh h×nh míi. §Õn nay, nãi
tíi d©n chñ XHCN ai còng nhËn thøc râ lµ ®éng lùc, lµ mét lo¹i lîi Ých, cã
109
t¸c dông to lín thóc ®Èy c«ng cuéc ®æi míi ®i vµo chiÒu s©u. Nh÷ng kÕt
qu¶ bíc ®Çu thùc hiÖn QC ®· kiÓm chøng râ ®iÒu ®ã, nh-ng nh÷ng h¹n
chÕ cña nÒn d©n chñ XHCN trong nh÷ng n¨m qua ®ßi hái c«ng t¸c lý luËn
ph¶i chØ ra nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p th¸o gì. BÊt kú lÜnh vùc nµo muèn
ph¸t triÓn còng cÇn cã lý luËn dÉn ®-êng, vµ h¬n bÊt cø lÜnh vùc nµo, d©n
chñ ho¸ x· héi lµ vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m, nÕu thiÕu b-íc ®i thËn träng, v÷ng
ch¾c, th× rÊt dÔ ®æ vì, thËm chÝ ®Ó thï lîi dông. Song thËn träng kh«ng
cã nghÜa lµ chËm ch¹p, bá lì çc c¬ héi ®Ó thóc ®Èy c«ng cuéc ®æi míi
tiÕn lªn, kh«ng bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi çc n -
íc trong khu vùc. ChØ thÞ sè 10-CT/TW vÒ TiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc thùc
hiÖn QC còng ®· yªu cÇu: "Héi ®ång lý luËn TW cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu
s©u h¬n n÷a nh÷ng vÊn ®Ò vÒ d©n chñ XHCN, d©n chñ trong ®iÒu kiÖn
mét ®¶ng cÇm quyÒn, çc h×nh thøc d©n chñ; lµm râ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó
thùc hiÖn "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra" ë tõng lo¹i h×nh c¬
së vµo ch-¬ng tr×nh huÊn luyÖn cña çc tr-êng chÝnh trÞ, qu¶n lý". Héi
nghÞ lÇn thø n¨m Ban ChÊp hµnh TW kho¸ IX cã NghÞ quyÕt "VÒ nhiÖm
vô chñ yÕu cña c«ng t¸c t- t-ëng, lý luËn trong t×nh h×nh míi", ®· ®Ò ra
nhiÖm vô "§Èy m¹nh tæng kÕt thùc tiÔn vµ nghiªn cøu lý luËn, tiÕp tôc lµm
s¸ng tá h¬n lý luËn vÒ CNXH vµ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc
ta". T×nh tr¹ng quan liªu, tham nhòng, vi ph¹m quyÒn d©n chñ cña nh©n
d©n diÔn biÕn phøc t¹p ®Æt ra 3 vÊn ®Ò cÇn ph¶i quan t©m:
- - X©y dùng c¬ chÕ nh- thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o QC ®-îc thùc
hiÖn cã hiÖu qu¶, réng kh¾p vµ th-êng xuyªn, tr¸nh çc kiÓu thùc hiÖn
"chiÕn dÞch"?
- - Ngoµi ph¹m vi t¸c ®éng cña QC th× cßn nh÷ng khÝa c¹nh nµo
cña nÒn d©n chñ XHCN cÇn ph¶i t×m tßi, nghiªn cøu trong t×nh h×nh hiÖn
nay?
110
Gi¶i ®¸p ®-îc ®Çy ®ñ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn míi ®¶m b¶o QC
®i vµo cuéc sèng nhanh chãng, hiÖu qu¶ vµ th-êng xuyªn h¬n. §Ó thùc hiÖn
®îc ®iÒu nµy ®ßi hái ngay b¶n th©n c«ng t¸c nghiªn cøu lý luËn còng ph¶i
®¶m b¶o bÇu kh«ng khÝ d©n chñ s©u réng víi tinh thÇn trao ®æi th¼ng
th¾n vµ ®èi tho¹i nghiªm tóc trªn mäi vÊn ®Ò, t¹o ra ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn
s¸ng t¹o lý luËn. Thùc tiÔn 20 n¨m ®æi míi ®· cung cÊp nhiÒu luËn cø quan
träng cho phÐp nhËn d¹ng kh¸ ®Çy ®ñ diÖn m¹o mäi mÆt ®êi sèng x· héi
®Ó t×m ra c¨n nguyªn s©u xa cña nh÷ng h¹n chÕ trong nÒn d©n chñ XHCN
mµ chóng ta ®ang x©y dùng. Thùc tiÏn ®ã lµ nguån gèc ®éng lùc cña nhËn
thøc lý luËn. §éng lùc lµ khëi nguån cña sù tù do t- t-ëng, tù do tranh luËn,
më réng sù kh¸m ph¸, s¸ng t¹o trong khoa häc víi th¸i ®é, tr¸ch nhiÖm tr-íc
vËn mÖnh, tiÒn ®å cña d©n téc khi ®èi diÖn víi nh÷ng gay g¾t, nghiÖt ng·
cña thêi cuéc. CÇn tho¸t khái çc c¨n bÖnh minh ho¹ mét çch thô ®éng theo
nh÷ng luËn ®Ò cã s½n, thiÕu ãc s¸ng t¹o… §ã lµ sù c¶n trë cho nghiªn cøu lý
luËn, nhÊt lµ khi nghiªn cøu nÒn d©n chñ XHCN - mét lÜnh vùc ®ßi hái
b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, võa ph¶i cã th¸i ®é khoa häc nghiªm tóc, thËt
sù cã tr¸ch nhiÖm tr-íc §¶ng vµ d©n, ph¶i s¸ng t¹o kh«ng ngõng.
3.2.2. Nhãm gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt
1) Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ Quy chÕ
a) Bæ sung, hoµn thiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ s¬, x©y dùng çc
thiÕt chÕ phï hîp b¶o ®¶m ph¸t huy d©n chñ ®óng h-íng.
Thùc tiÔn thùc hiÖn QCDC ë c¬ së cho thÊy, mçi lo¹i h×nh c¬
së cã nh÷ng ®Æc thï riªng nªn cÇn ph¶i ngiªn cøu kü l-ìng ®Ó cã chÝnh s¸ch
t¸c ®éng phï hîp. Lo¹i h×nh c¬ së x·, ph-êng, thÞ trÊn kh«ng thÓ ®ång nhÊt
víi c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ doanh nghiÖp NN. Ngay trong mét
lo¹i h×nh c¬ së x· - ph-êng - thÞ trÊn th× ë ®ång b»ng kh«ng thÓ gièng çc
tØnh miÒn nói - n¬i ®ång bµo d©n téc Ýt ng-êi chiÕm sè ®«ng.
111
Mét thùc tÕ ®ang ®Æt ra viÖc thùc hiÖn QCDC ë x· - ph-êng -

thÞ trÊn l¹i tiÕn triÓn tèt h¬n so víi trong doanh nghiÖp NN vµ c¬ quan
hµnh chÝnh sù nghiÖp [67, tr.109] vµ ®¸ng chó ý h¬n lµ viÖc thùc hiÖn
QCDC trong c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp diÔn ra rÊt chËm ch¹p. V×
vËy, cÇn ph¶i hoµn thiÖn QC, nhÊt lµ nghiªn cøu lµm s¸ng tá nh÷ng quan
hÖ mµ QC hiÖn hµnh kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c«ng chøc trong tõng
c¬ quan, ®¬n vÞ. Ph¸t hiÖn ®ã sÏ gióp cho chóng ta ban hµnh ®-îc nh÷ng
v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña çn bé, c«ng chøc
trong qu¸ tr×nh c¶i çch nÒn hµnh chÝnh NN. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, nh÷ng
néi dung d©n chñ mµ QC ®em l¹i kh«ng thÓ lµ ®iÒu kiÖn "®ñ" cho qu¸
tr×nh më réng d©n chñ trong c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ doanh
nghiÖp NN, v× n¬i ®©y cßn chÞu sù t¸c ®éng cña çc quyÕt ®Þnh "ngang"
vµ "däc" kh¸c nhau trong c¬ chÕ vËn hµnh cña HTCT.
QCDC do chÝnh phñ ban hµnh mang tÝnh phæ qu¸t, song bªn
c¹nh ®ã còng cÇn tÝnh ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï cña çc §P, nhÊt lµ
®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, vÊn ®Ò téc ng-êi [68, tr.99]...Nh÷ng v¨n b¶n h-
íng dÉn cña tØnh, huyÖn tr-íc hÕt ph¶i b¸m s¸t sù chØ ®¹o cña TW, ®ång
thêi cã sù vËn dông phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ kh¸ch quan cña tõng §P,
tõng lo¹i h×nh c¬ së, tõng téc ng-êi. NhÊt lµ trong viÖc x©y dùng quy -íc vÒ
lµng b¶n v¨n ho¸, ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò b¶o ®¶m sù thèng nhÊt ý chÝ ph¸p
luËt chung, th× mçi §P, mçi d©n téc cÇn cã nh÷ng nÐt riªng, nh»m b¶o tån
vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng trong hiÖn t¹i vµ t-¬ng lai.
Thùc hiÖn QCDC ph¶i g¾n liÒn víi çc nhiÖm vô ph¸t triÓn
kinh tÕ, x· héi, gi÷- v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, n©ng cao
d©n trÝ vµ ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho nh©n d©n ë tõng §P. Nh÷ng
yÕu tè nµy cã t¸c ®éng qua l¹i ®èi víi viÖc thùc hiÖn QCDC ë çc lo¹i h×nh
c¬ së: n¬i nµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn th× sÏ t¹o ®iÒu kiÖn
ph¸t huy d©n chñ vµ khi d©n chñ ®-îc ph¸t huy sÏ thóc ®Èy kinh tÕ - x· héi
®i lªn. §Ó cã thÓ cô thÓ ho¸ tèt vµ kh«ng chÖch khái QC chung, ®ßi hái
112
ph¶i cã sù chØ ®¹o s¸t sao cña çc cÊp, çc ngµnh. §Æc biÖt ë lo¹i h×nh c¬ së
x·, cÇn ph¶i t¨ng cêng vai trß chØ ®¹o s¸t sao, tû mû cña huyÖn ®èi víi tõng
lµng, b¶n, phum, sãc trong thùc hiÖn QC. Bëi v×, ®éi ngò çn bé n¬i ®©y cã
tr×nh ®é n¨ng lùc rÊt thÊp, l¹i chÞu nhiÒu quan hÖ cña dßng hä, lµng b¶n
chi phèi, thêng hay cã biÓu hiÖn nÓ nang, nÐ tr¸nh. Cã n¬i, nÕu kh«ng cã sù
®«n ®èc, chØ ®¹o cña cÊp trªn c¬ së th× tõng tæ chøc §¶ng vµ CQ ë c¬ së
kh«ng thÓ tù m×nh ®¶m ®-¬ng çc c«ng viÖc. Song còng l-u ý r»ng cÊp trªn
c¬ së kh«ng lµm thay chøc n¨ng cña c¬ së, mµ lµ t¹o çc ®iÒu kiÖn cÇn vµ
®ñ ®Ó c¬ së ph¸t huy tÝnh ®éc lËp, tù chñ trong c«ng t¸c.
Mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ lµm s¸ng tá nh÷ng thiÕt chÕ
chÝnh trÞ - x· héi kh«ng chÝnh thèng ®ang t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh thùc
hiÖn QCDC ë x·. §ã lµ thiÕt chÕ lµng ë §ång b»ng B¾c Bé, Êp - phum - sãc
ë Nam Bé, b¶n ë miÒn nói phÝa B¾c. §Þa bµn ®ång b»ng vµ miÒn nói
phÝa B¾c chÞu sù ¶nh hëng vµ t¸c ®éng cña nhiÒu thiÕt chÕ chÝnh trÞ - x·
héi truyÒn thèng, trong ®ã vai trß cña tr-ëng th«n, giµ lµng, tr-ëng b¶n vµ
luËt tôc lµ mét nÐt næi bËt. NhiÒu n¬i thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ ë c¬
së lµ nhê n¾m ch¾c giµ lµng, tr-ëng th«n, tr-ëng b¶n. §©y lµ tÇng líp cã vèn
hiÓu biÕt quy luËt cña thiªn nhiªn, thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn m«i tr-êng vµ ph--
¬ng ph¸p canh t¸c, s¶n xuÊt, quan hÖ øng xö … h×nh thµnh dùa trªn kinh
nghiÖm truyÒn thèng. Çc kinh nghiÖm ®ã chñ yÕu dùa vµo tuæi t¸c, tuæi
cµng cao th× kinh nghiÖm cµng nhiÒu. Tuæi t¸c lµ mét gi¸ trÞ biÓu t-îng
trong x· héi n«ng nghiÖp. Sù tån t¹i l©u dµi vµ t¸c ®éng cña tr-ëng th«n, giµ
lµng, tr-ëng b¶n ®èi víi ®êi sèng x· héi ViÖt Nam cßn do vÞ trÝ, vai trß cña
quan hÖ dßng hä, thiÕt chÕ gia ®×nh vµ ®Æc biÖt lµ vÞ trÝ, vai trß cña
luËt tôc hay tËp qu¸n trong viÖc ®iÒu chØnh çc quan hÖ s¶n xuÊt.
NÕu xem tr-ëng th«n, giµ lµng, tr-ëng b¶n lµ çn bé th× kh«ng
®óng, nh-ng trong mäi c«ng t¸c cña §¶ng, CQ nÕu thiÕu ®éi ngò nµy, nhÊt
lµ vËn ®éng tæ chøc quÇn chóng thùc hiÖn, th× kh«ng thÓ thµnh c«ng, v×
vËy, cÇn nhËn thøc ®óng ®¾n vai trß cña ®éi ngò nµy. §µnh r»ng, ®éi ngò
113
nµy chñ yÕu sö dông kinh nghiÖm, nªn khi thay mÆt cho d©n qu¶n lý çc dù
¸n vÉn cã nh÷ng lóng tóng. Do ®ã, g¾n liÒn víi çc dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ -
x· héi n«ng th«n cÇn dµnh mét nguån kinh phÝ nhÊt ®Þnh ®µo t¹o, båi d--
ìng ®éi ngò nh÷ng ng-êi ®øng ®Çu lµng, b¶n, phum, sãc vÒ çch thøc qu¶n
lý dù ¸n. Trªn c¬ së ®ã, vÊn ®Ò sö dông ®éi ngò nµy míi ®i vµo thùc chÊt,
n©ng cao chÊt l-îng trong ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së miÒn nói.
Trong triÓn khai thùc hiÖn QCDC ë c¬ së n«ng th«n, luËt tôc
gi÷ mét vÞ trÝ rÊt quan träng. ë mét sè téc ng-êi, luËt tôc ®· ®-îc v¨n b¶n ho¸
nh- "H-¬ng -íc" cña ng-êi Kinh. "HÞt b¶n khoong m-¬ng" (LuËt lÖ b¶n m-
êng) cña ng-êi Th¸i, "LÖ nhµ lang" cña ng-êi M-êng. NhiÒu d©n téc kh¸c,
tuy luËt tôc ch-a ®-îc v¨n b¶n ho¸ nh-ng cè ®Þnh b»ng v¨n vÇn, th¬ ca, çc
thµnh ng÷ ng¾n gän, nh-ng mäi thµnh viªn rÊt dÔ nghe, dÔ nhí, nh- "Bidue"
cña ng-êi £®ª hay "Ol" cña ng-êi Xtiªng ë T©y Nguyªn… Çi hay cña luËt tôc
lµ do nh©n d©n x©y dùng nªn vµ tù nguyÖn phôc tïng víi ý thøc tù gi¸c rÊt
cao, tÝnh céng ®ång râ nÐt, cã nhiÒu t¸c dông trong b¶o vÖ çc gi¸ trÞ céng
®ång, tËp thÓ, mang d¸ng dÊp cña d©n chñ s¬ khai. §µnh r»ng, trong ¸p
dông luËt tôc cÇn cã sù h-íng dÉn tû mû cña chÝnh quyÒn vµ MTTQ ®Ó
b¶o ®¶m kh«ng tr¸i víi luËt ph¸p hiÖn hµnh. Ph¶i chñ yÕu ®Ò cao tÝnh
rµng buéc h¬n lµ chÕ tµi xö ph¹t, sö dông khen th-ëng vµ r¨n ®e lµ chñ yÕu
®Ó khuyÕt khÝch nh÷ng hµnh vi ®¹o ®øc tèt ®Ñp, ng¨n chÆn çc biÓu
hiÖn tiªu cùc trong ®êi sèng x· héi.
Khã kh¨n lín nhÊt hiÖn nay lµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së vïng cã
®ång bµo d©n téc thiÓu sè vµ gi¸o d©n. Tõ l©u ®êi, gi¸o d©n, t¨ng ni, phËt
tö phÇn lín trung thµnh víi sù nghiÖp çch m¹ng, tin t-ëng ë ®-êng lèi cña
§¶ng, ph¸p luËt cña NN, thÓ hiÖn ®óng tinh thÇn "sèng tèt ®êi ®Ñp ®¹o",
"sèng phóc ©m trong lßng d©n téc". Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, çc thÕ lùc
thï ®Þch thùc hiÖn ©m m-u chia rÏ khèi ®oµn kÕt d©n téc, ra søc ph¸ ho¹i
sù nghiÖp çch m¹ng, nªn ®· t×m çch mua chuéc, l«i kÐo, lõa phØnh mét bé
phËn ®ång bµo d©n téc thiÓu sè vµ gi¸o d©n, g©y ra t×nh h×nh phøc t¹p ë
114
mét sè n¬i. §Õn nay t×nh h×nh phøc t¹p ë mét sè n¬i vÒ c¬ b¶n ®· ®-îc gi¶i
quyÕt, nh-ng chóng ta vÉn kh«ng ®-îc mÊt c¶nh gi¸c. Bµi häc rót ra ë ®©y
lµ ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Õn ®êi sèng cña ®ång bµo ë vïng s©u, vïng xa;
çc cÊp uû §¶ng vµ CQ cÇn gÇn d©n; s¸t d©n, ph¸t huy quyÒn d©n chñ cña
d©n, n¾m ch¾c nguyÖn väng cña d©n; kÞp thêi phæ biÕn tuyªn truyÒn ®-
êng låi cña ®¶ng, ph¸p luËt cña NN ®Ó d©n biÕt; dùa vµo chøc s¾c trong
t«n gi¸o vµ ng-êi cã uy tÝn trong çc d©n téc thiÓu sè ®Ó vËn ®éng quÇn
chóng thùc hiÖn ®óng ph¸p luËt cña NN; c« lËp, ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng
phÇn tö lîi dông vÊn ®Ò d©n téc vµ t«n gi¸o ®Ó g©y rèi lo¹i x· héi, chèng
ph¸ chÕ ®é XHCN.
b) VÒ çc ®iÒu, kho¶n cô thÓ cña Quy chÕ, chóng t«i cã mét sè
nhËn xÐt vµ ®Ò nghÞ söa ®æi cô thÓ nh sau.
Mét lµ, QC quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cßn cha cô thÓ, cha râ rµng.
ë §iÒu 4 ghi: "kiªn quyÕt xö lý nh÷ng hµnh vi lîi dông d©n chñ, vi ph¹m
HiÕn ph¸p, ph¸p luËt..."; §iÒu 21 ghi: "Çn bé, c«ng chøc CQ çc cÊp vµ
nh©n d©n cã nghÜa vô chÊp hµnh nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh trong QC
nµy"; §iÒu 25 ghi: "Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn QC, çc tæ chøc, ç nh©n cã
thµnh tÝch sÏ ®îc khen thëng; çc tæ chøc, ç nh©n vi ph¹m sÏ bÞ xö lý theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh"...Nh vËy, trong QC chØ quy ®Þnh: tæ
chøc, ç nh©n lµm tèt ®îc khen thëng, ai vi ph¹m hoÆc lîi dông d©n chñ sÏ
bÞ nghiªm trÞ, nhng nÕu kh«ng thùc hiÖn, thùc hiÖn chËm hoÆc hêi hît,
chiÕu lÖ...th× xö lý thÕ nµo, QC cha nªu râ. VËy chóng t«i ®Ò nghÞ: víi
QCDC ë x·, ph¶i quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm çn bé chñ chèt cÊp x·, Ýt nhÊt lµ
ba chøc danh: BÝ th ®¶ng uû, Chñ tÞch H§ND, Chñ tÞch UBND. N¬i nµo
kh«ng thùc hiÖn, thùc hiÖn chËm hoÆc thùc hiÖn theo kiÓu ®èi phã th×
nh÷ng chøc danh trªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc §¶ng vµ ph¸p luËt. NÕu quy
®Þnh ®óng nh vËy th× ®ång lo¹t mäi c¬ së ®Òu thùc hiÖn QC mét çch
nghiªm tóc.
115
Hai lµ, kh«ng nªn thµnh lËp Ban chØ ®¹o thùc hiÖn QCDC mµ
chØ cÇn t¨ng cêng chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cho çn
bé c¬ së. H¬n n÷a, viÖc thµnh lËp Ban chØ ®¹o riªng sÏ g©y t©m lý Ø l¹i,
®øng ngoµi cuéc ®èi víi çn bé kh«ng n»m trong thµnh phÇn Ban chØ ®¹o
thùc hiÖn QC.
Ba lµ, mét sè ®iÒu, kho¶n vµ c©u ch÷ cÇn thiÕt ph¶i söa ch÷a,
bæ sung ®Ó hoµn thiÖn. §iÒu 6 nãi vÒ viÖc cung cÊp th«ng tin, cÇn ®a
thªm ph¬ng thøc thø 6 n÷a lµ h×nh thøc tiÕp d©n ®Þnh kú, tr¶ lêi d©n khi
hä kªu oan, khiÕu kiÖn; ph¶i cã thêi h¹n cung cÊp th«ng tin, vÝ dô: khi cã
kÕt qu¶ thanh tra th× sau mét tuÇn ph¶i c«ng bè cho d©n râ.
§iÒu 7, cuèi ý 2 cÇn thªm côm tõ "phï hîp víi HiÕn ph¸p vµ ph¸p
luËt; tríc ý 4 cÇn thªm côm tõ "thµnh lËp Ban thanh tra nh©n d©n vµ lËp
ban gi¸m s¸t çc c«ng tr×nh x©y dùng do d©n ®ãng gãp"...
§iÒu 17, nªn quy ®Þnh râ nhiÖm kú cña trëng th«n, lµng, b¶n,
Êp.
§iÒu 21, thªm "çn bé §¶ng, CQ, MTTQ vµ çc ®oµn thÓ"...
Bèn lµ, viÖc hoµn chØnh QC lµ cÇn thiÕt, ®iÒu quan träng lµ
l·nh ®¹o, chØ ®¹o viÖc x©y dùng çc quy íc d©n chñ vÒ c«ng t¸c tµi chÝnh,
qu¶n lý, sö dông, b¶o vÖ tµi s¶n, quy íc tiÕp d©n, quy íc x©y dùng tæ nh©n
d©n tù qu¶n...TÊt c¶ çc quy íc nµy lµ sù cô thÓ ho¸ QC, kh«ng tr¸i víi HiÕn
ph¸p vµ ph¸p luËt, ®ång thêi còng tr¸nh t×nh tr¹ng h×nh thøc, kÐm tÝnh kh¶
thi.
N¨m lµ, s¬ kÕt, tæng kÕt, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm
®Ó bæ sung, hoµn thiÖn QC, quy íc d©n chñ lµ ®ßi hái cña thùc tiÔn; qua
®ã kÞp thêi biÓu d¬ng nh÷ng viÖc lµm tèt, kinh nghiÖm hay, nh©n réng çc
®iÓn h×nh tiªn tiÕn; ®ång thêi uèn n¾n, xö lý kÞp thêi, nghiªm minh nh÷ng
trêng hîp lµm sai, vi ph¹m. ViÖc biÓu d¬ng, khen thëng hoÆc chÊn chØnh
xö lý, kû luËt ph¶i nghiªm minh, chÝnh x¸c, cã lý, cã t×nh, sÏ cã tÝnh gi¸o
116
dôc cao. Ngîc l¹i, viÖc xö lý kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ®óng lóc, ®óng møc sÏ
g©y bÊt b×nh trong nh©n d©n, lµm cho vÊn ®Ò b×nh thêng trë nªn phøc
t¹p, thËm chÝ g©y mÊt ®oµn kÕt néi bé. Bëi vËy, hoµn thiÖn QC ph¶i g¾n
liÒn víi s¬ kÕt, tæng kÕt thùc tÕ, víi xö lý nh÷ng vi ph¹m.
c) T¨ng cêng tÝnh ph¸p lý cña QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së,
n©ng QC thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lªn thµnh ph¸p lÖnh hoÆc luËt. CÇn
kh¼ng ®Þnh vµ ®Ò cao tÝnh ph¸p lý cña QC. Trªn thùc tÕ, QC lµ mét v¨n
b¶n ph¸p lý, b¶o vÖ QLC cña nh©n d©n, ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña NN, cña chÕ
®é ta. Tuy nhiªn, ë møc ®é QC th× cha t¬ng xøng víi tÇm vãc cña vÊn ®Ò.
§· ®Õn lóc cÇn ph¶i n©ng QCDC thµnh bé luËt hoÆc ph¸p lÖnh b¶o vÖ
QLC cña nh©n d©n. Cã nh vËy, tÝnh hiÖu lùc míi cao vµ do ®ã tÝnh kh¶
thi míi thùc tÕ. 2) X©y dùng míi mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt
a) Ban hµnh LuËt riªng vÒ thanh tra nh©n d©n
TTND lµ tæ chøc thanh tra cña nh©n d©n ë c¬ së do MTTQ x·

híng dÉn, tæ chøc, chØ ®¹o ho¹t ®éng nh»m ph¸t huy quyÒn d©n chñ cña
d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n tham gia qu¶n lý NN, qu¶n lý x· héi.
Th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh çc Ban TTND thùc hiÖn quyÒn lùc cña d©n
®Ó gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña c¬ quan NN vµ mäi ç nh©n ë §P trong viÖc
thi hµnh ph¸p luËt vµ nh÷ng quy ®Þnh cña §P. TTND kh«ng chØ lµ chñ thÓ
®Ó tiÕn hµnh gi¸m s¸t ph¸t hiÖn mµ cßn lµ ph¬ng tiÖn ®Ó d©n tham gia
gi¸m s¸t. NhiÖm vô hµng ®Çu cña TTND lµ gi¸m s¸t thêng xuyªn, t¹i chç
viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña NN, gi¸m s¸t viÖc thùc
hiÖn QCDC ë x·; gi¸m s¸t viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè ço cña d©n; ®ång
thêi ®éng viªn nh©n d©n tham gia gi¸m s¸t ph¸t hiÖn nh»m x©y dùng CQ
thùc sù lµ chÝnh quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n; t«n träng vµ ph¸t huy
quyÒn d©n chñ cña d©n. ChÝnh v× vËy, nhiÖm vô cña Ban TTND chÝnh
lµ gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng CQ vµ b¶o vÖ ph¸p luËt, n©ng cao hiÖu
qu¶ qu¶n lý NN ë §P [69, tr. 39].
117
Gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña TTND trong t×nh
h×nh míi lµ:
- UBMTTQ çc cÊp thêng xuyªn tham mu gióp cÊp ñy phèi hîp
víi CQ híng dÉn vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho TTND ho¹t ®éng. Kh«ng ngõng qu¸n
triÖt n©ng cao nhËn thøc cho çc c¬ quan, tæ chøc çn bé, §¶ng viªn vµ nh©n
d©n vÒ vai trß, vÞ trÝ, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TTND. Kiªn quyÕt kiÕn
nghÞ víi CQ, c¬ quan chøc n¨ng vÒ viÖc kh«ng tr¶ lêi hoÆc thiÕu tr¸ch
nhiÖm trong viÖc tr¶ lêi kiÕn nghÞ cña Ban TTND [70, tr.25].
- Thêng xuyªn båi dìng, n©ng cao kiÕn thøc ph¸p luËt, tr×nh ®é,
nghiÖp vô c«ng t¸c cho TTND. Çc ñy viªn TTND cÇn tù häc tËp, nghiªn
cøu, cËp nhËt th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt rÌn luyÖn n©ng cao tr×nh
®é hiÓu biÕt, phÈm chÊt n¨ng lùc, b¶n lÜnh chÝnh trÞ vµ tÝn nhiÖm tríc
nh©n d©n ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô.
- N©ng cao chÊt lîng gi¸m s¸t, ph¸t hiÖn, kiÕn nghÞ cña TTND,
x¸c ®Þnh TTND kh«ng lµm thay chøc n¨ng cña TTNN, kh«ng lµm hßa gi¶i
cña ngµnh t ph¸p, kh«ng trùc tiÕp tæ chøc tiÕp d©n vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i,
tè ço cña CQ vµ c¬ quan chøc n¨ng.
- Lµm tèt c«ng t¸c chØ ®¹o, kiÓm tra, rót kinh nghiÖm, khen th-
ëng, biÓu d¬ng thanh tra viªn vµ Ban TTND cã thµnh tÝch xuÊt s¾c trong
c«ng t¸c TTND.
- TiÕp tôc cô thÓ hãa çc ®iÒu kiÖn vµ b¶o ®¶m kinh phÝ ho¹t
®éng cña Ban TTND ë §P theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt.
HiÖn nay, trªn ph¹m vi c¶ níc ®· cã 9.829 Ban TTND

x·, phêng ®ang ho¹t ®éng. TTND qua h¬n 10 n¨m tæ chøc vµ ho¹t ®éng ®·
thùc sù lµ c«ng cô cña nh©n d©n, do nh©n d©n lËp ra, thùc hiÖn quyÒn
gi¸m s¸t ®èi víi mäi ho¹t ®éng cña CQ ë c¬ së. Thêi gian qua, hÇu hât
UBMTTQ çc tØnh, thµnh phÌ ®ßu ®ß nghÞ UBTWMTTQVN sÝm c· kiân
nghÞ vÝi UBTV QuÌc hÐi nghiªn cøu, söa ®æi ph¸p lÖnh thanh tra theo h-
118
Ýng x©y dïng luËt riªng cho TTND mÝi ®¸p øng ®-îc yªu cÇu thïc tâ, phï
hîp vÝi LuËt MT, LuËt khiâu n¹i tÌ ço vµ N§ cña Chýnh phñ vß thïc hiÖn
QCDC ë c së; ®ã kh«ng bÞ nhÇm lÐn vÝi chøc n¨ng thanh tra, kiãm tra cña
TTNN. Nay ®· cã LuËt thanh tra míi, trong ®ã cã qui ®Þnh vÒ TTND. Tuy
nhiªn, ®ã thïc hiÖn ®-îc ®Çy ®ñ, c· hiÖu qu nh÷ng nhiÖm v«, quyßn h¹n
cña Ban TTND trªn c së qu¸n triÖt NghÞ quyât ®¹i hÐi IX §ng cÐng sn ViÖt
Nam, QCDC ë c¬ së, LuËt MT, viÖc ban hµnh LuËt riªng vß TTND vÉn lµ
cÇn thiât, c£p b¸ch nh»m t¹o c së ph¸p lý ®Çy ®ñ hn, cao h¬n vµ chi tiÕt
h¬n cho tæ chøc vµ ho¹t ®Ðng cña TTND.
NghÞ quyât §¹i hÐi §ng toµn quÌc lÇn thø IX kh¼ng ®Þnh: "§ng vµ
NN x©y dïng vµ hoµn chØnh çc QC ®ã çc ®oµn thã nh©n d©n ph¸t huy
QLC cña nh©n d©n tham gia ph¸t triãn kinh tâ-x· hÐi, thïc hiÖn "d©n biât,
d©n bµn, d©n lµm, d©n kiãm tra, qua ®· t¨ng cªng ®oµn kât toµn d©n. H-
Ýng m¹nh çc ho¹t ®Ðng vß c së, cÐng ®ång d©n c- vµ tâng gia ®×nh". B¸o
ço cña BÐ Chýnh trÞ vß c«ng t¸c tæ chøc-çn bÐ t¹i HÐi nghÞ TW 6 vâa qua
ë M«c 5 çc gii ph¸p c· nªu cÇn phi hoµn thiÖn hÖ thÌng ph¸p luËt, thïc hiÖn
tÌt çc h×nh thøc gi¸m s¸t cña nh©n d©n ®Ìi vÝi çn bÐ, c«ng chøc. Do vËy,
m«c ®ých chýnh cña viÖc ban hµnh LuËt vß TTND lµ tiâp t«c ph¸t huy
quyßn lµm chñ cña nh©n d©n, më rÐng quyßn d©n chñ trïc tiâp cña nh©n
d©n tham gia x©y dïng vµ cñng cÌ chýnh quyßn ë c së theo çc NghÞ quyât
cña §ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n-Ýc trong thªi kó ®æi mÝi.
b) Ban hµnh LuËt vÒ ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña nh©n d©n
Ho¹t ®éng gi¸m s¸t thùc hiÖn QCDC ®îc çc cÊp MT thùc hiÖn
víi 3 ph¬ng thøc: vËn ®éng nh©n d©n trùc tiÕp gi¸m s¸t; gi¸m s¸t cña Ban
TTND vµ ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña UBMTTQ. Trong ba ph¬ng thøc võa nªu,
nh ®· nãi ë môc trªn, MT tËp trung chØ ®¹o ho¹t ®éng cña Ban TTND. §èi
víi ho¹t ®éng gi¸m s¸t trùc tiÕp cña nh©n d©n thêng tËp trung vµo gi¸m s¸t
viÖc qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai, viÖc ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng; gi¸m
119
s¸t viÖc x©y dùng çc c«ng tr×nh do d©n ®ãng gãp x©y dùng h¹ tÇng; gi¸m
s¸t viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh, dù ¸n do NN ®Çu t trùc tiÕp cho x·; gi¸m s¸t
viÖc gi¶i quyÕt çc vô viÖc tiªu cùc, tham nhòng liªn quan ®Õn çn bé x·. §èi
víi ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña UBMTTQ, mµ trùc tiÕp vµ chñ yÕu lµ ë cÊp x·
®· ngµy cµng ph¸t huy vai trß vµ QLC cña nh©n d©n th«ng qua MT tham
gia gãp ý kiÕn bæ khuyÕt cho nh÷ng thiÕu sãt, tån t¹i trong ho¹t ®éng qu¶n
lý NN, qu¶n lý x· héi, trong viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÓm trong QCDC,
nhÊt lµ ph¶i thùc hiÖn tèt viÖc c«ng khai (th«ng tin, th«ng b¸o ®Ó d©n
biÕt), d©n chñ (bµn b¹c, th¶o luËn, ®èi tho¹i víi d©n) gi¶i quyÕt vµ tr¶ lêi
(nh÷ng kiÕn nghÞ, khiÕu n¹i, tè ço cña d©n) cña CQ vµ c¬ quan NN çc
cÊp.
§Ó thùc hiÖn QCDC tèt h¬n n÷a, ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn tèt
chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT ®èi víi viÖc thùc hiÖn QCDC, NN cÇn nghiªn
cøu vµ ban hµnh LuËt vÒ ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña nh©n d©n, trong ®ã cã qui
®Þnh vÒ ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña MTTQ. Trong LuËt nµy qui ®Þnh ®Çy ®ñ
vµ râ rµng vÒ néi dung, h×nh thøc, c¬ chÕ vµ hËu qu¶ ph¸p lý cña ho¹t ®éng
gi¸m s¸t cña MT. §ång thêi, LuËt còng qui ®Þnh râ vÒ tr¸ch nhiÖm cña çc
c¬ quan NN tríc çc yªu cÇu kiÕn nghÞ gi¸m s¸t cña MT còng nh b¶o ®¶m
nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm gi¸m
s¸t cña MT. §ã lµ nh÷ng c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó thùc hiÖn tèt vµ cã
hiÖu qu¶ chøc n¨ng gi¸m s¸t cña MT ®èi víi ho¹t ®éng cña c¬ quan NN, çc
®¹i biÓu d©n cö vµ çn bé, c«ng chøc NN, gãp phÇn t¨ng cêng sù l·nh ®¹o
cña §¶ng ®èi víi NN vµ ph¸t huy QLC cña nh©n d©n th«ng qua MÆt trËn.
c) X©y dùng LuËt vÒ chÕ ®é tù qu¶n
Thùc hiÖn chñ tr¬ng ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së do §¶ng ta ®Ò

xíng, NN ta ®· ban hµnh QCDC ë c¬ së. Çc QCDC ë c¬ së ®· vµ ®ang tiÕp
tôc ban hµnh lµ mét bíc cô thÓ ho¸ thùc tÕ QLC cña ngêi d©n lµ sù ph¶n ¸nh
cô thÓ b¶n chÊt NN cña d©n, do d©n, v× d©n trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ë
120
mét cÊp c¬ së. Ph¬ng ch©m d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra tõ
ý tëng, chñ tr¬ng ®· ®ang biÕn thµnh çc ho¹t ®éng cô thÓ th«ng qua çc
qui ®Þnh râ rµng, rµnh m¹ch trong QCDC. Tuy nhiªn khi d©n chñ ë c¬ së ®·
thËt sù biÕn thµnh phong trµo quÇn chóng th× khu«n khæ "qui chÕ" sÏ trë
nªn chËt hÑp vµ khã t¹o thµnh mét mÆt b»ng ph¸p lý - ®ång bé, thèng nhÊt
cho quyÒn d©n chñ cña ngêi d©n. Sù ph¸t triÓn m¹nh cña ®êi sèng chÝnh
trÞ - x· héi víi nh÷ng thay ®æi lín lao cña thêi ®¹i, tÊt yÕu sÏ ®Æt ra nhu
cÇu vÒ mét ph¹m vi vµ møc ®é ®iÒu chØnh ph¸p lý réng lín h¬n ®èi víi
quyÒn d©n chñ cña ngêi d©n. T×nh h×nh Êy ®ßi hái ph¶i suy nghÜ tíi viÖc
x©y dùng trong t¬ng lai mét ®¹o luËt vÒ chÕ ®é tù qu¶n cña ngêi d©n. Tù
qu¶n ®· lµ mét thùc tiÔn ph¸p lý trong nhiÒu quèc gia ph¸t triÓn, nã cho
phÐp huy ®éng m¹nh mÏ quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña chÝnh ngêi d©n
trong viÖc gi¶i quyÕt çc c«ng viÖc cña chÝnh m×nh mµ kh«ng cÇn sö
dông ®Õn søc m¹nh cña quyÒn lùc NN. Tù qu¶n lµ mét h×nh thøc phi NN
ho¸ ho¹t ®éng qu¶n lý dùa trªn çc c¬ së x· héi. Trong t¬ng lai cÇn chuÈn bÞ
vµ x©y dùng mét ®¹o luËt vÒ chÕ ®é tù qu¶n cña ngêi d©n. §¹o luËt nµy sÏ
t¹o ra mét mÆt b»ng ph¸p lý vµ mét hµnh lang ph¸p lý thèng nhÊt cho quyÒn
tù qu¶n cña ngêi d©n.
d) X©y dùng LuËt trng cÇu ý d©n
Trng cÇu ý d©n lµ mét trong nh÷ng quyÒn kh«ng thÓ chuyÓn
nhîng ®îc cña nh©n d©n.
QCDC hiÖn t¹i hay mét ®¹o luËt vÒ tù qu¶n trong t¬ng lai còng
chØ míi bµn vµ qui ®Þnh çc QLC cña ngêi d©n ë cÊp c¬ së tøc lµ ë tÇm vi
m«. V× vËy QLC cña ngêi d©n cÇn ®îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt ph¸p luËt kh«ng
chØ ë cÊp vi m« mµ cßn cÇn ë cÊp vÜ m«, ë ph¹m vi quèc gia. Nh©n d©n
víi tÝnh çch lµ chñ thÓ tèi cao vµ duy nhÊt cña quyÒn lùc NN, ®¬ng nhiªn
lµ ph¶i cã quyÒn quyÕt ®Þnh çc vÊn ®Ò quan träng cña quèc gia. Tøc lµ
ph¬ng ch©m d©n biÕt, d©n bµn, d©n quyÕt ®Þnh cÇn ®îc thÓ hiÖn ngay
121
ë tÇm vÜ m«. §iÒu hÕt søc quan träng lµ ë chç ph¶i t¹o ra ®îc c¬ së ph¸p lý
cho çc c«ng d©n tham gia vµo viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò quèc kÕ d©n
sinh víi mét kh¶ n¨ng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ ý chÝ cña hä trong çc vÊn ®Ò ®Æt
ra cña ®Êt níc. Mét trong nh÷ng ph¬ng thøc ph¸p lý cÇn ®îc nghiªn cøu øng
dông lµ x©y dùng vµ ban hµnh mét ®¹o luËt vÒ trng cÇu ý d©n. Thùc ra
quyÒn phóc quyÕt çc vÊn ®Ò quèc gia ®¹i sù cña ngêi d©n ®· ®îc qui
®Þnh ngay t¹i b¶n HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña níc ta - HiÕn ph¸p 1946 vµ ®îc
kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p 1992. Tuy nhiªn cho ®Õn nay quyÒn phóc
quyÕt nµy vÉn míi dõng l¹i ë mét qui ®Þnh hiÕn ph¸p vµ cha trë nªn mét
thùc tiÔn do cha ®îc cô thÓ ho¸ b»ng mét ®¹o luËt: luËt vÒ trng cÇu ý d©n.
LuËt vÒ trng cÇu ý d©n sÏ lµ mét c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó mçi ngêi d©n
thùc hiÖn quyÒn chÝnh trÞ cña m×nh trong tr¸ch nhiÖm tham gia quyÕt
®Þnh çc nhiÖm vô quèc kÕ d©n sinh vµ con ®êng ph¸t triÓn cêng thÞnh
cña d©n téc. §· ®Õn lóc cÇn nghiªn cøu ®Ó x©y dùng mét ®¹o luËt nh vËy
®Ó t¹o ra c¬ së ph¸p luËt cho mét sù lùa chän thËt sù cña ngêi d©n ®èi víi
çch thøc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt níc, ®ång thêi n©ng cao
tr¸ch nhiÖm c«ng d©n cña mçi ngêi trong nç lùc chung cña d©n téc nh»m
môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
®) X©y dùng LuËt d©n nguyÖn
Cïng víi LuËt vÒ trng cÇu ý d©n, ®Ó thùc sù ph¸t huy quyÒn
d©n chñ cña ngêi d©n, ®· ®Õn lóc cÇn nghiªn cøu x©y dùng LuËt d©n
nguyÖn. Trong mÊy chôc n¨m chÝnh thÓ céng hoµ cña chóng ta, §¶ng, NN
vµ nh©n d©n lu«n g¾n bã mËt thiÕt, ý ®¶ng lßng d©n t¹o nªn søc m¹nh vËt
chÊt cña çch m¹ng h¬n nöa thÕ kû qua trªn con ®êng trêng chinh ®Õn ®éc
lËp, tù do vµ chñ nghÜa x· héi. NN ta kh«ng chØ lÊy nguån gèc quyÒn lùc
cña m×nh ë nh©n d©n, kh«ng chØ chÞu kiÓm tra thêng xuyªn cña nh©n
d©n, kh«ng chØ cã mét tinh thÇn ho¹t ®éng lµ gÇn d©n, th©n d©n, nh»m
phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n mµ cßn xuÊt ph¸t tõ nguyÖn väng cña nh©n
d©n. Nguån trÝ tuÖ cña §¶ng ta, nhµ níc ta lµ ë nh©n d©n. Nh©n d©n nªu
122
s¸ng kiÕn, NN cã chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm ph¸t hiÖn vµ hoµn chØnh nh÷ng
s¸ng kiÕn Êy ®Ó lµm thµnh nh÷ng chÝnh s¸ch, luËt ph¸p cña m×nh. Mét
NN biÕt l¾ng nghe vµ häc hái nh©n d©n, biÕt båi dìng vµ n©ng cao nh©n
d©n, th× sÏ thÊy nh©n d©n kh«ng chØ nãi lªn ®iÒu m×nh mong muèn, mµ
cßn biÕt gîi ý hoÆc chØ ra r»ng cÇn ph¶i cã luËt lÖ g× vµ luËt Êy ph¶i cã
néi dung nh thÕ nµo. C¬ së, ph¬ng thøc, h×nh thøc ®Ó ph¸t huy s¸ng kiÕn
cña nh©n d©n, t¹o c¬ së ph¸p lý cho nh©n d©n ®îc quyÒn nãi lªn nh÷ng
®iÒu m×nh mong muèn, muèn tr×nh bµy nh÷ng ý chÝ, nguyÖn väng liÒn
kÒ cña m×nh cho §¶ng, cho NN, t¹o nªn nguån trÝ tuÖ vµ søc sèng cho chÕ
®é d©n chñ cÇn ®îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt ph¸p luËt th«ng qua mét ®¹o luËt
vÒ d©n nguyÖn. LuËt vÒ d©n nguyÖn nÕu ®îc x©y dùng vµ th«ng qua sÏ
lµ mét c¬ së ph¸p lý quan träng cho viÖc thùc hiÖn quyÒn d©n chñ trùc tiÕp
cña nh©n d©n.
3.2.3. Nhãm gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t
®éng cña MTTQ, nhÊt lµ MTTQ ViÖt Nam cÊp x· vµ t¨ng cêng sù l·nh
®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c MTTQ vµ c«ng t¸c gi¸m s¸t cña MTTQ
a) §æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña MTTQ, nhÊt lµ
MTTQ ViÖt Nam cÊp x·
B¸o ço chÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX cña §¶ng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh:
" MTTQVN, çc ®oµn thÓ nh©n d©n cã vai trß rÊt quan träng trong sù
nghiÖp ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc;... tiÕp tôc
®æi míi ph¬ng thøc hµnh ®éng cña MTTQ vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n,
kh¾c phôc t×nh tr¹ng hµnh chÝnh ho¸, ph« tr¬ng h×nh thøc, quan liªu, xa
d©n... híng m¹nh çc ho¹t ®éng vÒ c¬ së, céng ®ång d©n c vµ tõng gia
®×nh".
Cô thÓ ho¸ NghÞ quyÕt IX cña §¶ng, Héi nghÞ TW 5 ®· ra NghÞ

quyÕt vÒ " §æi míi vµ n©ng cao chÊt lîng HTCT ë c¬ së x·, phêng, thÞ
123
trÊn". Trong NghÞ quyÕt cã mét phÇn rÊt quan träng vÒ " §æi míi c«ng t¸c
MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n" víi 2 néi dung chÝnh lµ:
1. MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n ®ãng vai trß nßng cèt x©y dùng
khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n vµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së.
2. §æi míi c¬ chÕ b¶o ®¶m kinh phÝ ho¹t ®éng cña MTTQ vµ çc
®oµn thÓ nh©n d©n ë c¬ së.
Thùc hiÖn çc chñ tr¬ng nªu trªn, tõ ®¹i héi toµn quèc lÇn thø IV, thø
V cña MTTQVN, UBTWMTTQ ®· ®Ò ra chñ tr¬ng më réng vÒ tæ chøc vµ
®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña MTTQ, trong ®ã träng t©m lµ cÊp x·.
VÒ tæ chøc, tËp trung vµo viÖc kiÖn toµn UBMTTQ cÊp x·,
trong ®ã x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña
UBMTTQ theo luËt MT; c¬ cÊu tæ chøc Ban Thêng trùc UBMTTQ; x©y
dùng mèi quan hÖ gi÷a MTTQ víi H§ND, UBND x·. KiÖn toµn vÒ tæ chøc
cña Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp, b¶n; ph©n cÊp c«ng t¸c qu¶n lý çn bé
x·, th«n; x©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi dìng çn bé x·, çn bé th«n hµng
n¨m theo ch¬ng tr×nh néi dung do UBTWMTTQ biªn so¹n. Trong n¨m 2003,
víi chñ tr¬ng tiÕn hµnh §¹i héi MT c¬ së trong ph¹m vi c¶ níc tiÕn tíi §¹i héi
VI MTTQVN, viÖc kiÖn toµn UBMTTQ ®îc chØ ®¹o theo ChØ thÞ 21 cña
Ban BÝ th vµ NghÞ quyÕt cña UBTW, §oµn Chñ tÞch MT lµ më réng
UBMTTQ cÊp x· tõ 25 - 35 Uû viªn, thay v× tríc ®©y lµ tõ 20 - 25 Uû viªn;
më réng c¬ cÊu thµnh phÇn Uû ban ®Õn çc Trëng Ban c«ng t¸c MT (víi
h¬n 60 v¹n çn bé), ç nh©n tiªu biÓu lµ giµ lµng, chøc viÖc, Trëng téc, ngêi
cã uy tÝn trong x·, trong th«n (thµnh phÇn ngêi tiªu biÓu còng ®îc më réng
h¬n gåm çc giµ lµng, trëng hä, trëng téc, ngêi cã uy tÝn trong çc tÇng líp ë
th«n, x·, th©n nh©n ngêi ViÖt Nam ë níc ngoµi (nÕu cã) vµ phÊn ®Êu cã
30% ngêi ngoµi §¶ng vµ 20% lµ ®¹i biÓu phô n÷. VÒ Ban Thêng trùc
UBMTTQ x· còng ®îc t¨ng cêng, nhiÒu n¬i ®· cö 2 phã Chñ tÞch, kh«ng kÓ
cã 1 ®Õn 2 Uû viªn thêng trùc lµ ngêi ®øng ®Çu cña ®oµn thÓ. ViÖc më
124
réng vÒ tæ chøc UBMTTQ cßn thÓ hiÖn lµ MT híng dÉn, gióp ®ì, t¹o ®iÒu
kiÖn ®Ó nhiÒu tæ chøc tù qu¶n cña nh©n d©n ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng,
nh Héi nh©n ®¹o, tõ thiÖn, héi khuyÕn häc, Héi nu«i t«m, trång tiªu, ®iÒu,
Héi dÖt chiÕu, x©y nhµ, c©y kiÓng v.v... NhiÒu Héi ®· ®îc MT kÕt n¹p lµ
thµnh viªn cña MTTQ x·, phêng, thu hót thªm nhiÒu thµnh viªn lµ tæ chøc vµ
ç nh©n tiªu biÓu nh»m tËp hîp, ®oµn kÕt ®îc ®«ng ®¶o çc tÇng líp nh©n
d©n trªn çc lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, y tÕ, gi¸o dôc, thÓ
thao v.v...
ViÖc ®æi míi tæ chøc, ®îc UBMTTQ çc cÊp chó träng 5 n¨m
qua lµ kiÖn toµn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Ban C«ng t¸c MT ë çc th«n,
lµng, Êp, b¶n, khu phè. §Õn nay 100% th«n, lµng, Êp, b¶n, khu phè ®· cã
Ban C«ng t¸c MT vµ ®· ®îc tËp huÊn hµng n¨m vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô,
mèi quan hÖ, ph¬ng ph¸p tæ chøc çc ho¹t ®éng theo ch¬ng tr×nh hµnh ®éng
cña MT. Vai trß Ban C«ng t¸c MT trong quan hÖ víi BÝ th chi bé vµ Trëng
th«n lµ 3 chñ thÓ thùc hiÖn QCDC ë díi c¬ së ngµy cµng thÓ hiÖn râ trong
viÖc x©y dùng céng ®ång d©n c ë th«n, lµng theo h¬ng íc, quy íc.
VÒ ho¹t ®éng: Víi chñ tr¬ng híng m¹nh c«ng t¸c MT vÒ ®Þa bµn
d©n c, ®Õn tõng hé gia ®×nh, tõng ngêi d©n, c«ng t¸c MT hiÖn nay chñ
yÕu lµ ®Èy m¹nh cuéc vËn ®éng: "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng
v¨n ho¸ ë khu d©n c" víi 6 néi dung nh»m n©ng cao d©n sinh, d©n trÝ, d©n
chñ, x©y dùng §¶ng, x©y dùng CQ; chØ ®¹o ho¹t ®éng cña Ban TTND; chØ
®¹o ho¹t ®éng cña çc ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp, b¶n; chØ ®¹o vµ tæ
chøc çc cuéc vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn phong trµo ®Òn ¬n ®¸p
nghÜa, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, phßng chèng téi ph¹m, gióp ®ì ®ång bµo çc
vïng bÞ thiªn tai.... cïng víi viÖc tæ chøc çc phong trµo, çc cuéc vËn ®éng,
c«ng t¸c vËn ®éng ®ång bµo cã ®¹o, d©n téc thiÓu sè, çc chøc s¾c, chøc
viÖc, giµ lµng ®îc UBMT cÊp x· coi träng vµ lµ thÕ m¹nh cña c«ng t¸c MT
ë x· vµ th«n.
125
Mét sè träng t©m cña c«ng t¸c MT ë x· mµ tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y
®· ®i vµo thêng xuyªn lµ phèi hîp víi CQ x·, th«n tæ chøc thùc hiÖn QCDC
víi 3 néi dung chÝnh lµ: tuyªn truyÒn ®Ó nh©n d©n hiÓu chñ tr¬ng cña
§¶ng (theo chØ thÞ 30 cña Bé chÝnh trÞ) vÒ më réng d©n chñ trùc tiÕp ë c¬
së; vËn ®éng çc tÇng líp nh©n d©n, héi viªn, ®oµn viªn g¬ng mÉu thùc
hiÖn vµ tham gia thùc hiÖn çc quy ®Þnh cña QCDC vµ gi¸m s¸t viÖc thùc
hiÖn QCDC. Qua h¬n 6 n¨m thùc hiÖn QCDC ë x·, MTTQ ë c¬ së ®· t×m
®îc çch lµm phï hîp, ®ã lµ chó träng nh÷ng viÖc ch¨m lo ®Õn quyÒn vµ lîi
Ých cña ngêi d©n, vËn ®éng nh©n d©n cïng nhau gãp søc x©y dùng vµ c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn sèng, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng h¬ng íc, quy íc,
tæ chøc çc h×nh thøc tù qu¶n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn kinh tÕ ®îc
nh©n d©n hëng øng vµ tham gia tù nguyÖn. Thùc hiÖn tèt QCDC sÏ tËp hîp,
®oµn kÕt çc tÇng líp nh©n d©n, t¹o søc m¹nh cña céng ®ång d©n c, x©y
dùng n«ng th«n ngµy cµng giµu ®Ñp, v¨n minh kh«ng chØ ë tõng th«n, lµng
mµ ®èi víi tïng gia ®×nh víi môc tiªu cña phong trµo tõng bíc x©y dùng ®Ó
cã nhiÒu "lµng v¨n ho¸", "gia ®×nh v¨n ho¸" ë tõng x·, phêng.
Tuy nhiªn, tån t¹i lín nhÊt hiÖn nay vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña
UBMTTQ x· lµ:
Thø nhÊt, viÖc më réng vÒ tæ chøc ®Ó tËp hîp ®«ng ®¶o çc
tÇng líp nh©n d©n trong MTTQ, çc ®oµn thÓ vÉn cßn h¹n hÑp, lóng tóng
vµ bÞ ®éng. ViÖc tËp hîp vµ ph¸t huy vai trß ngêi tiªu biÓu cßn h¹n chÕ.
NhiÒu n¬i míi tËp hîp ®îc 20 - 30% ®èi tîng cÇn tËp hîp ®oµn kÕt. Cßn bé
phËn rÊt ®«ng d©n c cha ®îc tËp hîp, sinh ho¹t trong çc tæ chøc quÇn
chóng ë n«ng th«n (n¬i cao nhÊt míi tËp hîp ®îc 60% sè d©n ë khu d©n c).
Ngêi ngoµi §¶ng trong UBMTTQ rÊt Ýt (díi 20%). Thø hai, UBMTTQ, çc
®oµn thÓ ë nhiÒu c¬ së cha thùc sù lµ ngêi ®¹i diÖn cho quyÒn vµ lîi Ých
chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n, héi viªn, ®oµn viªn; khi quyÒn vµ lîi Ých chÝnh
®¸ng cña c«ng d©n bÞ x©m ph¹m UBMT nhiÒu n¬i thiÕu kiªn quyÕt trong
viÖc xem xÐt, kiÕn nghÞ víi CQ gi¶i quyÕt; c«ng t¸c n¾m t tëng, tËp hîp ý
126
kiÕn, kiÕn nghÞ cña çc tÇng líp nh©n d©n ®Ó ph¶n ¸nh kÞp thêi víi cÊp uû
§¶ng, CQ cßn rÊt yÕu. Ho¹t ®éng gi¸m s¸t viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch, ph¸p
luËt cha ®îc ®Ò cao.
Thø ba, ®éi ngò çn bé MT x· yÕu vÒ tr×nh ®é vµ n¨ng lùc, l¹i
thay ®æi thêng xuyªn hµng n¨m vµ theo nhiÖm kú, cha ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n
vµ båi dìng kü n¨ng thùc hµnh vÒ c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng. TÝnh thô
®éng cßn ®äng s©u cña c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp. C¬ chÕ
chÝnh s¸ch çn bé MT ë c¬ së vµ díi c¬ së cßn nhiÒu bÊt cËp.
Thø t, mèi quan hÖ c«ng t¸c trong HTCT ë x·, ë th«n cha ®îc
x©y dùng ®ång bé vÒ c¬ chÕ, nhÊt lµ quan hÖ gi÷a UBMT víi H§ND,
UBND, quan hÖ phèi hîp vµ thèng nhÊt hµnh ®éng trong çc tæ chøc thµnh
viªn cña MTTQ díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng uû x·. NhËn thøc vÒ vai trß, vÞ trÝ,
quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña MTTQ trong HTCT ë c¬ së cha ®îc qu¸n triÖt
®Çy ®ñ theo LuËt MT vµ N§ 50/CP cña ChÝnh phñ.
Thø n¨m, kinh phÝ vµ ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m ho¹t ®éng cña
UBMTTQ x· cßn thiÕu thèn vµ bÊt cËp.
Nh÷ng tån t¹i, khã kh¨n nªu trªn phÇn nµo ¶nh hëng vµ h¹n chÕ
kh¶ n¨ng tham gia thùc hiÖn QCDC cña MTTQ c¬ së; trong viÖc cñng cè vµ
x©y dùng tæ chøc MT v÷ng m¹nh, còng nh thùc hiÖn ®æi míi ho¹t ®éng cña
UBMTTQ.
§Ó tiÕp tôc n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña UBMTTQ ë x·,
xin nªu mét sè biÖn ph¸p sau ®©y:
1. Ph¶i thêng xuyªn qu¸n triÖt ®Ó n©ng cao nhËn thøc trong
toµn §¶ng, toµn d©n vµ c¶ HTCT vÒ " Ph¸t huy søc m¹nh ®¹i ®oµn kÕt
toµn d©n vµ vai trß cña MTTQVN trong thêi kú míi", ®ã lµ ®éng lùc to lín
cña çch m¹ng ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc.
127
Tríc ®©y, trong çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n, MTTQ
cïng víi §¶ng l·nh ®¹o vµ vËn ®éng nh©n d©n ®øng lªn lËt ®æ chÕ ®é thùc
d©n, phong kiÕn giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay c«ng n«ng. Ngµy nay víi
HTCT hoµn chØnh th× nhËn thøc cña mét bé phËn x· héi vÒ MTTQ cßn cha
®óng, cha ®Çy ®ñ; nhiÒu çn bé §¶ng viªn cßn cho r»ng MTTQ còng lµ mét
®oµn thÓ nh©n d©n. Do cha cã s¸ch gi¸o khoa gi¶ng d¹y vÒ HTCT ë níc ta,
vÒ vai trß, vÞ trÝ cña MTTQ nªn líp trÎ hiÖn nay cµng kh«ng hiÓu vÒ
MTTQ. V× thÕ, cÇn ph¶i lËp m«n häc nµy ®a vµo gi¶ng d¹y ë çc trêng
§¶ng, trêng ®¹i häc vµ phæ th«ng trung häc.
2. TiÕp tôc më réng vÒ tæ chøc, ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng
cña UBMTTQ, sù ®æi míi tríc nhÊt vµ m¹nh mÏ lµ tõ cÊp x·, ®ång thêi ®Æt
trong khu«n khæ ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng uû ®èi víi UBMTTQ
vµ çc ®oµn thÓ [72, tr.39].
§èi víi MTTQ th× tÊt c¶ çc phong trµo, çc cuéc vËn ®éng
nh©n d©n ®Òu n»m ë khu d©n c. NÕu kh«ng ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t
®éng th× çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ®a vµo cuéc sèng sÏ dõng ë
cÊp x· vµ cÊp x· sÏ trë thµnh kh©u trung gian, quan liªu hµnh chÝnh, xa d©n
vµ çi ®éng lùc ®ã sÏ kh«ng ®îc truyÒn t¶i thµnh hµnh ®éng çch m¹ng
trong nh©n d©n. §èi víi c«ng t¸c MT ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng lµ ph¶i
®a çc néi dung phong trµo, çc cuéc vËn ®éng vÒ tíi khu d©n c ®Ó truyÒn
t¶i tíi tõng hé gia ®×nh vµ ngêi d©n. MT ®· vµ ®ang thùc hiÖn nh vËy, ®ã
lµ cuéc vËn ®éng: "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ ë khu
d©n c" - mét cuéc vËn déng çch m¹ng s©u réng mang tÝnh toµn d©n, toµn
diÖn, toµn quèc.
ë cÊp x·, ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng tríc hÕt cÇn
thùc hiÖn nÒ nÕp chÕ ®é lµm viÖc ®Þnh kú gi÷a bÝ th §¶ng uû víi chñ
tÞch MT; gi÷a ban thêng vô §¶ng uû víi Ban Thêng trùc UBMTTQ; thùc
hiÖn chÕ ®é lÊy ý kiÕn UBMTTQ ®èi víi çc chñ tr¬ng c«ng t¸c cña §¶ng
128
uû cã liªn quan ®Õn ®êi sèng nh©n d©n trong x·; sinh ho¹t chi bé hµng th¸ng
cã néi dung kiÓm ®iÓm sù l·nh ®¹o ®èi víi Ban c«ng t¸c MT vµ thùc hiÖn
tèt quy ®Þnh cña Bé chÝnh trÞ vµ chñ tÞch MT x· cÊu t¹o trong §¶ng uû
hoÆc thêng vô §¶ng uû x·. §¹i diÖn Ban Thêng trùc UBMT x· lµ ®¹i biÓu
H§ND x·.
3. X©y dùng QC phèi hîp c«ng t¸c gi÷a UBMT víi H§ND vµ
UBND ë tÊt c¶ çc x· theo N§ 50/CP cña ChÝnh phñ ®Ó MT thùc hiÖn tèt
quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh theo quy ®Þnh cña LuËt MT, nhÊt lµ
nh÷ng quy ®Þnh nh»m tao c¬ chÕ phèi hîp ®Ó thùc hiÖn tèt QCDC theo
N§29/CP cña ChÝnh phñ [73, tr.22].
4. Th«n, lµng, Êp, b¶n lµ n¬i trùc tiÕp vËn ®éng nh©n d©n
thùc hiÖn chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN, çc nghÞ quyÕt
cña §¶ng uû, H§ND, çc quyÕt ®Þnh cña UBND. Ngêi tiÕp xóc hµng ngµy
víi nh©n d©n lµ trëng th«n, trëng ban c«ng t¸c MT vµ bÝ th chi bé. Ba chøc
danh nµy cã thÓ coi lµ çn bé chñ chèt cña th«n, lµ ngêi triÓn khai nh÷ng
c«ng viÖc cña CQ, MTTQ vµ §¶ng uû x· ®ång thêi còng cä s¸t víi mäi vÊn
®Ò trong mèi quan hÖ víi ngêi d©n, cÇn cã chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®èi víi ba
chøc danh nµy.
ë th«n, ngoµi ph¸p luËt NN ®îc thùc thi, ë ®©y cßn ph¶i x©y
dùng h¬ng íc, quy íc d©n chñ mang tÝnh tù qu¶n cña nh©n d©n, do nh©n
d©n x©y dùng, UBND huyÖn phª chuÈn. Ban c«ng t¸c MT ë th«n, lµng, Êp,
b¶n cã vai trß quan träng cña c¬ cÊu tæ chøc MTTQ. Mçi Ban c«ng t¸c MT
cã tõ 8 ®Õn 15 ngêi lµ nh÷ng çn bé cña çc ®oµn thÓ chÝnh trÞ x· héi, tæ
chøc x· héi, ngêi tiªu biÓu ®îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña UBMTTQ x·.
NhiÖm vô chñ yÕu cña Ban lµ vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn çc chñ tr-
¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN, quyÕt ®Þnh cña UBND, ch¬ng
tr×nh hµnh ®éng cña MTTQ; ®éng viªn nh©n d©n gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn
129
chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt; phèi hîp víi trëng th«n thùc hiÖn QCDC vµ
ho¹t ®éng tù qu¶n ë céng ®ång d©n c.
5. Theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW 5, ë x· cã nhiÒu lo¹i çn bé,

®èi víi MTTQ còng cÇn ®îc tiªu chuÈn ho¸ ®Ó tõng bíc tiªu chuÈn ho¸ ®éi
ngò çn bé x· ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é ®¶m ®¬ng nhiÖm vô ë c¬ së. CÇn cã
chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l¬ng phï hîp víi c«ng t¸c ë x· theo thang b¶ng l¬ng
thèng nhÊt, chÝ Ýt b¶o ®¶m møc sèng kh¸ ®Ó çn bé yªn t©m lµm viÖc vµ
tËn t©m víi c«ng viÖc. Chñ tÞch MTTQ cã møc l¬ng cao h¬n ngêi ®øng
®Çu çc ®oµn thÓ. ViÖc kho¸n chi phÝ cho MTTQ vµ ®oµn thÓ ph¶i kh¸c
nhau; b¶o ®¶m møc ho¹t ®éng theo çc nhiÖm vô do ph¸p luËt quy ®Þnh
®èi víi UBMTTQ vµ cao h¬n çc ®oµn thÓ (çc ®oµn thÓ cßn cã héi phÝ,
®oµn phÝ vµ nh÷ng thu nhËp kh¸c lµm quü). Kinh phÝ ho¹t ®éng cña
UBMTTQ ph¶i bao gåm c¶ kinh phÝ ho¹t ®éng cña çc Ban c«ng t¸c MT ë
th«n, lµng, Êp, b¶n. NÕu x· kh«ng c©n ®èi ®îc th× huyÖn vµ tØnh ph¶i cÊp
bï. ViÖc kho¸n kinh phÝ ho¹t ®éng cña UBMT x· theo quy ®Þnh thèng nhÊt
cña Bé tµi chÝnh vµ UBTWMTTQVN.
b) T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c MTTQ vµ
c«ng t¸c gi¸m s¸t cña MTTQ
§Ó ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña MTTQVN,

nhÊt lµ MT cÊp x· nh»m thùc hiÖn tèt QCDC ë c¬ së cÇn t¨ng cêng sù l·nh
®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c MT vµ c«ng t¸c gi¸m s¸t cña MT.
Trong giai ®o¹n çch m¹ng míi, ®Ó t¨ng cêng khèi ®¹i ®oµn
kÕt toµn d©n, ph¸t huy søc m¹nh toµn d©n téc, tiÕp tôc ®æi míi, thùc hiÖn
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc v× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x·
héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh §¶ng cÇn quan t©m l·nh ®¹o ®Ò cao vai
trß, vÞ trÝ cña MT, nhÊt lµ vai trß cña MT trong viÖc t¨ng cêng chøc n¨ng
ph¶n biÖn vµ gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng cña çc c¬ quan NN, ®¹i biÓu d©n
cö vµ çn bé, c«ng chøc NN. T×nh h×nh míi cµng ®ßi hái t¨ng cêng sù l·nh
130
®¹o cña §¶ng ®èi víi MT ®Ó ph¸t hiÖn, ®µo t¹o, båi dìng nh÷ng ®¶ng viªn
cã phÈm chÊt, n¨ng lùc, uy tÝn giíi thiÖu vµo ®¶m nhËn nh÷ng nhiÖm vô
trong hÖ thèng MT, nhÊt lµ MT c¬ së th× míi n©ng cao ®îc n¨ng lùc gi¸m
s¸t cña MÆt trËn [74, tr.51]. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi MT ®Ó
§¶ng quan t©m chØ ®¹o kh¾c phôc nh÷ng quan ®iÓm, t tëng kh«ng ®óng,
nhÊt lµ t tëng coi nhÑ vai trß, vÞ trÝ cña MT vµ c«ng t¸c MT, ®Ó kh¾c
phôc t×nh tr¹ng bè trÝ çn bé MT mét çch tuú tiÖn, ¸p ®Æt, kh«ng t¬ng
xøng víi nhiÖm vô vµ cÇn cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®èi víi çn bé MT tõ
TW ®Õn c¬ së, nhÊt lµ c¬ së. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi MT
®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho MT tham gia ®ãng gãp x©y dùng chñ tr¬ng
chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña NN, tham gia gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çn
bé, ®¶ng viªn vµ çc tæ chøc ®¶ng trªn c¬ së hiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ nh÷ng
qui ®Þnh cña §iÒu lÖ §¶ng. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi NN
trong viÖc thÓ chÕ ho¸ çc chñ tr¬ng ®êng lèi cña §¶ng vÒ MÆt trËn d©n
téc thèng nhÊt, vÒ ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc, vÒ chøc n¨ng gi¸m s¸t cña
MT trªn çc lÜnh vùc mµ quyÒn n¨ng ph¸p luËt ®· qui ®Þnh thµnh ph¸p luËt
®Ó t¹o hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña MT nãi chung vµ ho¹t
®éng gi¸m s¸t nãi riªng ®¹t hiÖu qu¶. §Ó t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi
víi MT, çc cÊp uû ®¶ng cÇn gi¸o dôc çn bé, ®¶ng viªn g¬ng mÉu chÊp
hµnh chñ tr¬ng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt, g¾n bã mËt thiÕt víi nh©n d©n,
thêng xuyªn tù phª b×nh vµ l¾ng nghe ý kiÕn phª b×nh cña nh©n d©n, cña
MT. Cã t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi MT th× sù nghiÖp n©ng cao
chÊt lîng ho¹t ®éng cña MT çc cÊp nãi chung vµ MT cÊp x·, MT ë th«n,
lµng, Êp, b¶n, tæ d©n phè nãi riªng míi cã thÓ thµnh c«ng. T¨ng cêng sù l·nh
®¹o cña §¶ng ®èi víi MT v× vËy lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt.
3.2.4. Nhãm gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¬ chÕ phèi hîp gi÷a MÆt
trËn víi çc tæ chøc kh¸c trong hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së
131
X©y dùng c¬ chÕ phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a MTTQ vµ çc
®oµn thÓ nh©n d©n víi çc tæ chøc kh¸c trong HTCT ®Ó thùc hiÖn tèt
QCDC ë c¬ së.
Qua kh¶o s¸t cho thÊy, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm h¹n
chÕ kÕt qu¶ thùc hiÖn QC lµ do thiÕu sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a çc tæ
chøc trong HTCT trong thùc hiÖn QC. Ch-a cã c¬ chÕ ®Ó çc tæ chøc quÇn
chóng cã tiÕng nãi "®éc lËp", cã träng l-îng t¸c ®éng tíi CQ, nhÊt lµ khi
ph¶n ¸nh nh÷ng hµnh vi sai tr¸i cña çn bé chñ chèt trong bé m¸y §¶ng vµ CQ.
NhiÒu n¬i, tæ chøc quÇn chóng vÉn ch-a tho¸t khái t×nh tr¹ng ho¹t ®éng
cÇm chõng, thiÕu ®æi míi, trë thµnh mét "çi bãng" cña CQ, kh«ng b¶o vÖ
®-îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nh©n d©n [75, tr.44]. V× vËy, n©ng cao
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña MT vµ çc tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi kh¸c lµ vÊn
®Ò cã ý nghÜa quan träng, liªn quan trùc tiÕp ®Õn thùc hiÖn QCDC ë c¬
së. Trong ®ã vÊn ®Ò mÊu chèt lµ phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a l·nh ®¹o CQ víi
MT, çc tæ chøc ®oµn thÓ chÝnh trÞ - x· héi ®Ó thùc hiÖn QC cã kÕt qu¶;
cñng cè Ban TTND ë cÊp x· ®Ó gi¸m s¸t, kiÓm tra çn bé, c«ng chøc ë c¬ së.
MTTQ vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi
CQ tõ TW ®Õn c¬ së ®Ó thùc hiÖn tèt QCDC ë c¬ së. CÇn cã tiÕng nãi ®Ó
b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
QC. §èi víi nh÷ng n¬i thùc hiÖn QC chËm ch¹p, h×nh thøc, cÇn cã tiÕng nãi
ph¶n ¸nh víi çc c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó ®«n ®èc, chØ ®¹o.
Mét yªu cÇu kh¸c kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ çc tæ chøc
quÇn chóng cÇn ph¸t huy tÝnh chñ ®éng trong t¹o kinh phÝ vµ sö dông kinh
phÝ, tr¸nh lÖ thuéc qu¸ nhiÒu vµo CQ cïng cÊp, rÊt khã trong ho¹t ®éng.
CÇn ph¶i söa ®æi nh÷ng quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp víi héi phÝ, ®oµn
phÝ; thu ®ñ héi phÝ, ®oµn phÝ vµ -u tiªn dµnh cho c¬ së. NN cÊp mét
phÇn kinh phÝ ho¹t ®éng cho MTTQ vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n t¹o ®iÒu
kiÖn ®Ó çc ®oµn thÓ g©y dùng quü theo ®óng ph¸p luËt. Kinh phÝ do
132
NN cÊp ®-îc H§ND ë c¬ së giao kho¸n cho MTTQ vµ tõng ®oµn thÓ nh©n
d©n chñ ®éng quyÕt ®Þnh viÖc chi tiªu, kÓ c¶ viÖc tr¶ phô cÊp cho çn bé
chuyªn tr¸ch.
§¶ng l·nh ®¹o s¸t sao CQ ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó
MT vµ çc ®oµn thÓ nh©n d©n thùc hiÖn tèt QCDC. Çc ngµnh, çc ®Þa
ph-¬ng cÇn hoµn thiÖn QC phèi hîp gi÷a tæ chøc §¶ng, CQ víi MT vµ çc
®oµn thÓ trong ho¹t ®éng. Çc cuéc häp cña tæ chøc §¶ng, CQ çc cÊp khi
bµn nh÷ng vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n
ph¶i cã ®¹i diÖn MTTQ vµ çc ®oµn thÓ tham gia, ®ãng gãp ý kiÕn. CQ
ph¶i hç trî tÝch cùc vÒ çc ®iÒu kiÖn vËt chÊt, vÒ mÆt ph¸p lý, trªn c¬ së
duy tr× sù ®éc lËp t¬ng ®èi trong h×nh thøc vµ ph-¬ng ph¸p ho¹t ®éng cho
çc ®oµn thÓ quÇn chóng.
§èi víi çc §P vïng biªn giíi cÇn chó ý phèi hîp víi bé ®éi biªn
phßng trong vËn ®éng, gi¸o dôc nh©n d©n tu©n thñ ph¸p luËt, b¶o vÖ chñ
quyÒn cña Tæ quèc, thùc hiÖn tèt QCDC, ph¸t triÓn kinh tÕ v¨n ho¸, x· héi.
Çc tæ chøc trong HTCT x©y dùng quy chÕ phèi hîp c«ng t¸c, h-
íng dÉn vµ gióp nh÷ng c¬ së ®Æc thï, khã kh¨n thùc hiÖn QCDC.
C¨n cø chñ tr¬ng chung, çc bé, ban, ngµnh, ®oµn thÓ TW chñ
®éng híng dÉn kÞp thêi, gióp çc c¬ së thùc hiÖn ®ång bé vµ thuËn lîi. L·nh
®¹o çc c¬ quan, ®¬n vÞ trùc tiÕp phèi hîp triÓn khai theo hÖ thèng ngµnh,
lÜnh vùc, §P, ®Ó thùc hiÖn QCDC phï hîp thùc tÕ, ®¹t hiÖu qu¶.
Çc ngµnh, çc cÊp phèi hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó
MTTQ, çc ®oµn thÓ nh©n d©n x©y dùng c¬ së, lµm tèt c«ng t¸c tuyªn
truyÒn, gi¸o dôc, tham gia thùc hiÖn, gi¸m s¸t, híng dÉn, vËn ®éng vµ
khuyÕn khÝch nh©n d©n thùc hiÖn tèt quy íc, h¬ng íc. Ph¸t huy vai trß giµ
lµng, ngêi tiªu biÓu, ngêi cã uy tÝn cña çc tÇng líp nh©n d©n, ®Èy m¹nh
çc cuéc vËn ®éng, çc phong trµo thi ®ua yªu níc g¾n víi thùc hiÖn QCDC
ë c¬ së.
133
kÕt luËn ch¬ng 3
§iÒu mÊu chèt ®Ó x©y dùng vµ thùc hiÖn tèt QCDC lµ thùc sù ph¸t
huy QLC cña nh©n d©n. Muèn vËy, viÖc cÊp b¸ch lµ ph¶i ®æi míi, kiÖn
toµn HTCT trong c¬ chÕ tæng thÓ "§¶ng l·nh ®¹o, NN qu¶n lý, nh©n d©n
lµm chñ", ph¸t huy m¹nh mÏ h¬n n÷a vai trß cña MTTQVN víi tÝnh çch lµ
mét tæ chøc cña b¶n th©n quÇn chóng, nh©n d©n; g¾n liÒn viÖc thùc hiÖn
QC víi viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi, n©ng
cao d©n trÝ, tõng bíc më réng vµ hoµn thiÖn nÒn d©n chñ XHCN; võa ph¸t
huy tèt chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, võa thùc hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc
tiÕp ë cÊp c¬ së ®Ó d©n bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc
quan träng thiÕt thùc, g¾n liÒn víi lîi Ých cña m×nh; chèng quan liªu, mÖnh
lÖnh, ®Èy m¹nh c¶i çch hµnh chÝnh vµ söa ®æi nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
vµ thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng phï hîp. Ph¸t huy vai trß cña MTTQVN çc cÊp
trong thùc hiÖn QCDC ë c¬ së cÇn thùc hiÖn ®ång bé çc gi¶i ph¸p cô thÓ
vÒ nhËn thøc, t tëng; gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt; gi¶i ph¸p ®æi míi tæ
chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña MTTQVN, nhÊt lµ MTTQVN cÊp x·;
gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¬ chÕ phèi hîp gi÷a MT víi çc tæ chøc kh¸c trong
HTCT ë c¬ së. §Æc biÖt, d©n ph¶i ®îc bÇu trùc tiÕp chñ tÞch cÊp x· vµ bæ
sung thªm ph¬ng ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra"
nh÷ng néi dung míi nh: d©n ®Ò xuÊt, d©n quyÕt ®Þnh, d©n gi¸m s¸t ®Ó
thÓ hiÖn tÝnh chñ ®éng, tÝch cùc cña ngêi lµm chñ... vµ ®Ó QCDC mang
tÝnh thiÕt thùc vµ cã tÝnh kh¶ thi.
134
KÕt luËn
Trong giai ®o¹n míi cña çch m¹ng hiÖn nay, më réng d©n chñ x· héi
chñ nghÜa, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lµ môc tiªu, ®ång thêi lµ
®éng lùc b¶o ®¶m cho th¾ng lîi cña çch m¹ng, cña c«ng cuéc ®æi míi.
D©n chñ theo çch hiÓu truyÒn thèng lµ quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n
d©n, quyÒn lùc cña nh©n d©n. D©n chñ ë níc ta lµ: NÒn d©n chñ x· héi
chñ nghÜa. NÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa huy ®éng toµn d©n vµo sù
nghiÖp qu¶n lý Nhµ níc, qu¶n lý x· héi; lµ d©n chñ gÊp triÖu lÇn h¬n d©n
chñ t s¶n. Mét trong nh÷ng ®Æc trng quan träng cña nÒn d©n chñ x· héi chñ
nghÜa ë níc ta lµ ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam
vµ çc tæ chøc quÇn chóng nh©n d©n, vµo viÖc thùc hiÖn d©n chñ, ph¸t
huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc c¬ quan nhµ n-
íc vµ chÝnh quyÒn çc cÊp, trong ®ã cã chÝnh quyÒn ë c¬ së. D©n chñ cã
d©n chñ ®¹i diÖn vµ d©n chñ trùc tiÕp, trong ®ã díi chÕ ®é ta, d©n chñ
trùc tiÕp ngµy cµng ®îc më réng vµ cã vÞ trÝ quan träng. "D©n biÕt, d©n
bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra" lµ cèt lâi cña d©n chñ trùc tiÕp. ChÝnh ë
®©y, chÕ ®é ta lµ cña d©n, do d©n vµ v× d©n nªn c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ,
trong ®ã cã MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam cã vai trß hç trî quan träng ®Ó
nh©n d©n thùc hiÖn nh÷ng quyÒn d©n chñ trùc tiÕp vµ d©n chñ ®¹i diÖn
cña m×nh, trong ®ã cã ho¹t ®éng tham gia thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬
së x·, phêng, thÞ trÊn vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn çc cÊp, ®Æc
biÖt lµ chÝnh quyÒn ë c¬ së ®èi víi viÖc thùc hiÖn çc quyÒn d©n chñ cña
ngêi d©n cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam.
X©y dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së lµ mét chñ tr¬ng
lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. H¬n 6 n¨m qua, kÓ tõ khi Bé ChÝnh trÞ ra ChØ
thÞ sè 30/CT-TW, ngµy 18/2/1998, vÒ viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn Quy
chÕ d©n chñ ë c¬ së, viÖc triÓn khai thùc hiÖn chñ tr¬ng nµy ®· ®îc çc
135
cÊp ñy, chÝnh quyÒn, MÆt trËn Tæ quèc Trung ¬ng vµ çc ®Þa ph¬ng qu¸n
triÖt s©u réng ®Õn çc c¬ së, tríc hÕt lµ ë x·, phêng, thÞ trÊn; ®îc nh©n
d©n ®ång t×nh ñng hé, tÝch cùc tham gia vµ thùc hiÖn. ViÖc triÓn khai
thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu rÊt
®¸ng phÊn khëi, tríc hÕt lµ trong lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng, gãp phÇn tÝch cùc vµo cuéc vËn ®éng x©y dùng,
chØnh ®èn §¶ng, c¶i çch hµnh chÝnh vµ t¨ng cêng mèi quan hÖ mËt thiÕt
gi÷a §¶ng vµ nh©n d©n...Trªn thùc tÕ, vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt
Nam çc cÊp, nhÊt lµ cÊp c¬ së trong tham gia thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ
ë x·, phêng, thÞ trÊn ngµy cµng ®îc ph¸t huy trªn çc mÆt: tuyªn truyÒn, vËn
®éng nh©n d©n tÝch cùc tham gia thùc hiÖn Quy chÕ; phèi hîp víi chÝnh
quyÒn trong viÖc thùc hiÖn Quy chÕ; vµ chñ ®éng gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn
Quy chÕ. Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai thùc hiÖn Quy chÕ cña MÆt trËn Tæ
quèc ë nhiÒu c¬ së vÉn cßn cha ®ång bé, thêng xuyªn. Nh÷ng n¬i triÓn khai,
cã n¬i cßn lóng tóng, bÞ ®éng trong tæ chøc thùc tiÔn. KÕt qu¶ kinh
nghiÖm thu ®îc lµ kh¸c nhau vµ thËt ®a d¹ng.
Cïng víi viÖc x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn Nhµ níc ph¸p
quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n, v× d©n, nÒn kinh tÕ
thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa; cïng víi sù quan t©m l·nh ®¹o, chØ
®¹o cña çc cÊp ñy §¶ng ®èi víi tæ chøc ho¹t ®éng MÆt trËn vµ vai trß cña
MÆt trËn trong thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së; cïng víi viÖc ph¸t huy
tr¸ch nhiÖm cña çc c¬ quan nhµ níc trong x©y dùng, hoµn thiÖn çc c¬
chÕ, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cho ho¹t ®éng cña MÆt trËn trªn lÜnh vùc
d©n chñ, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, nhÊt lµ ë c¬ së x·, phêng,
thÞ trÊn; cïng víi sù nç lùc, hoµn thiÖn vµ v¬n lªn cña chÝnh b¶n th©n hÖ
thèng MÆt trËn cho ngang tÇm yªu cÇu ph¸t triÓn cña thêi ®¹i vµ ®ßi hái
cña nh©n d©n, nhÊt ®Þnh MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam çc cÊp, nhÊt lµ
cÊp c¬ së sÏ thùc hiÖn ngµy mét tèt vµ hiÖu qu¶ h¬n çc chøc n¨ng cña
136
m×nh nh»m ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trong mäi lÜnh vùc cña
®êi sèng x· héi. §ã còng chÝnh lµ môc tiªu híng tíi cña chñ nghÜa x· héi.
137
nh÷ng c«ng tr×nh liªn quan ®Õn luËn v¨n

®· ®îc c«ng bè
1. LuËt MTTQVN - c¬ së ph¸p lý b¶o ®¶m cho sù ®æi míi ho¹t ®éng cña
MTTQVN (T¹p chÝ Nhµ níc vµ ph¸p luËt sè 8/1999)
2. D©n chñ, ®oµn kÕt díi ¸nh s¸ng t tëng Hå ChÝ Minh (T¹p chÝ Céng s¶n
sè 19/10/2001)
3. §¹i ®oµn kÕt toµn d©n - ®éng lùc chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc (T¹p
chÝ Ngêi ®¹i biÓu nh©n d©n sè 24/09/2001)
4. X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn trªn nÒn t¶ng ®oµn kÕt, d©n chñ, nh©n
d©n (T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p sè 8/8/2002)
5. MTTQVN ph¸t huy vai trß vËn ®éng nh©n d©n thùc hiÖn QCDC ë c¬ së
(T¹p chÝ d©n vËn sè 11/2002)
6. Vai trß cña MTTQVN trong viÖc thùc hiÖn QCDC ë c¬ së (T¹p chÝ
Qu¶n lý Nhµ níc sè 11/2002)
7. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thanh tra nh©n d©n ë x·,
phêng, thÞ trÊn (T¹p chÝ Thanh tra sè 9/2002 vµ sè 10/2002)
8. §Ó MTTQVN ph¸t huy vai trß tËp hîp, x©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn
d©n trong t×nh h×nh míi (T¹p chÝ Lý luËn chÝnh trÞ sè 1/2003)
9. Nh×n l¹i c«ng t¸c d©n chñ - ph¸p luËt n¨m 2002 cña MTTQVN (T¹p chÝ
MÆt trËn sè 8/12/2002)
10.Tinh thÇn c«ng khai, d©n chñ vµ b×nh ®¼ng cña vËn ®éng bÇu cö
(Th«ng tin c«ng t¸c MÆt trËn sè 3/2002)
11.Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña TTND
x·, phêng, thÞ trÊn (Th«ng tin c«ng t¸c MÆt trËn sè 8/2002)
12.Lêi høa trang träng cña ®¹i biÓu quèc héi tríc nh©n d©n (T¹p chÝ Khoa
häc vµ Tæ quèc sè 15/2002)
138
13.MTTQVN víi c«ng t¸c phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt (T¹p chÝ D©n chñ &
Ph¸p luËt sè chuyªn ®Ò vÒ phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt th¸ng 04/2004)
14.Thùc tiÔn 10 n¨m ho¹t ®éng thanh tra nh©n d©n ë c¬ së (T¹p chÝ Nhµ n-
íc vµ ph¸p luËt sè 3/2003)
15.X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n díi sù l·nh ®¹o
cña §¶ng b¶o ®¶m thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa
®Êt níc (T¹p chÝ Th«ng tin khoa häc x· héi sè 11/2003)
16.Vai trß cña Héi, tæ chøc phi chÝnh phñ trong ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt
níc (T¹p chÝ Lý luËn chÝnh trÞ sè 4/2004)
17.Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña MTTQVN víi t çch lµ bé phËn hÖ thèng
chÝnh trÞ ë níc ta (T¹p chÝ Th«ng tin khoa häc x· héi sè 2/2003)
18.Nh×n l¹i 4 thi hµnh LuËt MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam (Th«ng tin c«ng
t¸c MÆt trËn sè 4/11/2003)
19.X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n, v×
d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng (T¹p chÝ Céng s¶n sè 4/02/2004)
20."Quan tÝnh" vµ xãa bá quan tÝnh (T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p sè
5/2002)
21.X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn tõ sù h×nh thµnh x· héi c«ng d©n (T¹p
chÝ Céng s¶n sè 17/09/2004)
22.VÒ vÊn ®Ò x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn ë níc ta hiÖn nay (T¹p chÝ
Khoa häc vµ Tæ quèc sè 18/09/2004)
23.§Ó quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së kh«ng trë thµnh h×nh thøc (T¹p
chÝ Th«ng tin chÝnh trÞ häc sè 2/2004)
24.Tù do vµ ph¸p luËt (T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p sè 9/2004)
25.B×nh ®¼ng vµ luËt ph¸p (T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p sè 12/2004)
26.D©n trÝ vµ d©n chñ (T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p sè 3/2005)
139
danh môc Tµi liÖu tham kh¶o
1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
2. Hå ChÝ Minh (1995), Toµn tËp, tËp 7, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
3. §ç Mêi (1997), "Ph¸t huy d©n chñ x· héi chñ nghÜa - mét gi¶i ph¸p c¬
b¶n, cÊp thiÕt ®Ó x©y dùng Nhµ níc trong s¹ch, v÷ng m¹nh", T¹p
chÝ Céng s¶n, (14).
4. Lª Kh¶ Phiªu (1998), "Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng
vµ thùc hiÖn thiÕt chÕ d©n chñ c¬ së", T¹p chÝ Céng s¶n, (3).
5. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1997), NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh
Trung ¬ng lÇn thø ba khãa VIII, Hµ Néi.
6. Ban Tæ chøc - Çn bé ChÝnh phñ (1998), V¨n b¶n vÒ quy chÕ thùc hiÖn
d©n chñ vµ NghÞ ®Þnh 29/N§-CP, Côc xuÊt b¶n - Bé V¨n hãa
th«ng tin, Hµ Néi.
7. ChÝnh phñ, NghÞ ®Þnh sè 29/1998/N§-CP (nay lµ NghÞ ®Þnh sè
79/2003/N§-CP)
8. Hå ChÝ Minh (1995), Toµn tËp, tËp 4, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
9. HiÕn ph¸p níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992.
10.LuËt MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam.
11.§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung -
¬ng §¶ng lÇn thø b¶y (phÇn 2) khãa IX, Hµ Néi.
12.Hå ChÝ Minh (1989), Toµn tËp, tËp 3, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
13.Hå ChÝ Minh (1989), Toµn tËp, tËp 9, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
14.Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 6, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
140
15.§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1993), NghÞ quyÕt sè 07/TW cña Bé ChÝnh
trÞ ngµy 17/11, Hµ Néi.
16.§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), B¸o ço chÝnh trÞ t¹i §¹i héi lÇn thø VIII
cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Hµ Néi.
17.§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung -
¬ng lÇn thø b¶y (khãa VIII), Hµ Néi.
18.§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1998), ChØ thÞ 30-CT/TW cña Bé ChÝnh trÞ
ngµy 18/2 vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, Hµ
Néi.
19.MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam (1998), Th«ng tri sè 01 cña Ban thêng trùc
ñy ban Trung ¬ng MTTQ ViÖt Nam ngµy 26/5 híng dÉn c«ng t¸c
cña ñy ban MÆt trËn Tæ quèc çc cÊp ë ®Þa ph¬ng tham gia thùc
hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë x·, phêng, thÞ trÊn, Hµ Néi.
20.MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, Ph¸t huy vai trß cña MÆt trËn Tæ quèc
ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, §Ò tµi
khoa häc cÊp Bé cña Ban d©n chñ - ph¸p luËt, ñy ban Trung ¬ng
MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, Hµ Néi.
21.MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, B¸o ço tæng kÕt 3 n¨m cña ñy ban Trung -
¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam vÒ MÆt trËn Tæ quèc tham gia
thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, Hµ Néi.
22.MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam, B¸o ço tæng kÕt 6 n¨m cña ñy ban Trung -
¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam vÒ MÆt trËn Tæ quèc tham gia
thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, Hµ Néi.
23.B¸o ço tæng kÕt 6 n¨m MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam tham gia thùc hiÖn
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh NghÖ An.
Quy chÕ d©n chñ cña thµnh phè Hå ChÝ Minh.
141
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh TiÒn Giang.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh L¹ng S¬n.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Ninh ThuËn.
Quy chÕ d©n chñ cña thµnh phè §µ N½ng.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Hµ TÜnh.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Hµ Nam.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh BÕn Tre.
Quy chÕ d©n chñ cña thµnh phè H¶i Phßng.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Hµ Giang.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh B×nh Phíc.
Quy chÕ d©n chñ cña §ång Nai.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh TiÒn Giang.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh BÕn Tre.
142
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh H¶i D¬ng.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Ninh B×nh.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Phó Yªn.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh T©y Ninh.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Qu¶ng Nam.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh tØnh Th¸i Nguyªn.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Nam §Þnh.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Yªn B¸i.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Thanh Hãa.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Kiªn Giang.
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh An Giang
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh S¬n La
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh CÇn Th¬
143
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Hng Yªn
Quy chÕ d©n chñ cña tØnh Tuyªn Quang
53.Th«ng t liªn tÞch sè 03, ngµy 31/03/2000 cña ñy ban Trung ¬ng MTTQ
ViÖt Nam víi Bé t ph¸p vµ Bé v¨n hãa th«ng tin vÒ viÖc híng dÉn
x©y dùng vµ thùc hiÖn h¬ng íc, quy íc cña th«n, lµng, Êp, b¶n, côm
d©n c
54.NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 79/2003 N§-CP ngµy 07/7/2003 ban hµnh
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·
55.ChØ thÞ sè 10-CT/TW cña Ban BÝ th vÒ tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc x©y
dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ngµy 28-03-2002
56.B¸o ço tæng kÕt 6 n¨m thùc hiÖn ChØ thÞ sè 30-CT/TW cña Bé ChÝnh
trÞ (khãa VIII) vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬
së cña Ban chØ ®¹o thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ trung ¬ng th¸ng 9
n¨m 2004
57.B¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së tõ n¨m 1998 ®Õn
n¨m 2004 cña ChÝnh phñ ngµy 23-09-2004
58.B¸o ço cña Ban thêng trùc ñy ban Trung ¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt
Nam t¹i Héi nghÞ BiÓu d¬ng khu d©n c tiªu biÓu toµn quèc lÇn thø
II, th¸ng 8 n¨m 2004: "Ph¸t huy kÕt qu¶ ®¹t ®îc, tiÕp tôc ®Èy m¹nh
cuéc vËn ®éng "Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ ë
khu d©n c"
59.KÕt luËn vÒ kÕt qu¶ 5 n¨m thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së cña Uû
ban Thêng vô Quèc héi ngµy 21-09-2004
60.Th«ng b¸o KÕt luËn cña Ban BÝ th vÒ kÕt qu¶ 6 n¨m thùc hiÖn ChØ thÞ
sè 30-CT/TW cña Bé ChÝnh trÞ (kho¸ VIII) vÒ tiÕp tôc chØ ®¹o
x©y dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ c¬ së ngµy 15-11-2004
144
61.NghÞ ®Þnh sè 50/2001/N§-CP cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh chi tiÕt thi
hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam
62.§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸
®é lªn chñ nghÜa x· héi, NXB. Sù thËt, Hµ Néi, 1991
63.V.I.Lªnin: Toµn tËp, NXB. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1977, t.41
64.ChØ thÞ sè 30-CT/TW cña Bé ChÝnh trÞ (kho¸ VIII) vÒ x©y dùng vµ
thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ngµy 18-02-1998
65.Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë cÊp x· - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc
tiÔn, Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Chñ biªn PGS.
TS. D¬ng Xu©n Ngäc, NXBCTQG, Hµ Néi, 2000
66.Thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së trong t×nh h×nh hiÖn nay - Mét sè
vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, PGS. TS. NguyÔn Cóc (chñ biªn),
NXBCTQG, Hµ Néi, 2002
67.D©n chñ vµ viÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, TS. L¬ng Gia Ban
(chñ biªn), NXBCTQG, Hµ Néi, 2003
68.Tham luËn t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña MÆt trËn Tæ
quèc ViÖt Nam, NXBCTQG, Hµ Néi, 2005
69.Tµi liÖu båi dìng c«ng t¸c MÆt trËn (Dµnh cho çn bé MÆt trËn Tæ quèc
çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng) cña Uû ban Trung ¬ng
MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam
70.MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam (2005), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø VI, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
71.Phan Xu©n S¬n (Chñ biªn) (2002), Çc ®oµn thÓ nh©n d©n víi viÖc b¶o
®¶m d©n chñ ë c¬ së hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
72.Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña MÆt trËn Tæ quèc ë
x·, §ç Duy Thêng, Phã chñ tÞch Uû ban Trung ¬ng MÆt trËn Tæ
quèc ViÖt Nam, Kû yÕu ®Ò tµi khoa häc cÊp Bé cña Ban d©n chñ
- ph¸p luËt, MÆt trËn Tæ quèc Trung ¬ng "Ph¸t huy vai trß cña
145
MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m
s¸t nh©n d©n ®èi víi chÝnh quyÒn ë c¬ së", n¨m 2005
73.§ç Duy Thêng (2004), "NghÞ ®Þnh 79/CP vÒ thùc hiÖn d©n chñ ë x· - b-
íc tiÕn míi vÒ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ë c¬ së",
MÆt trËn, (12).
74.Ban D©n vËn Trung ¬ng (2002), X©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n
chñ ë c¬ së, Ban chØ ®¹o x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ
ë c¬ së, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
75.Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña MÆt trËn Tæ quèc
ViÖt Nam, Kû yÕu khoa häc ®Ò tµi cÊp Bé cña Trung t©m c«ng
t¸c lý luËn, MÆt trËn Tæ quèc Trung ¬ng
76.B¸o ço tæng kÕt 10 n¨m ho¹t ®éng cña Ban thanh tra nh©n d©n x·, ph-
êng, thÞ trÊn cña UBTWMTTQVN
77.
Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, ViÖn ng«n ng÷ häc, Hoµng Phª (chñ biªn), NXB §µ
N½ng vµ Trung t©m tõ ®iÓn häc, n¨m 1995

Luan Van - Chinh Thuc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Luan Van - Chinh Thuc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Luan Van - Chinh Thuc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi

3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn v¨n

1. Lµm râ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vÞ trÝ, vai trß, chøc n¨ng,

4. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn v¨n

5. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n

Trªn c¬ së lµm rç nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ viÖc ph¸t

6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n

7. kÕt cÊu cña luËn v¨n

D¢N Chñ Vµ D¢N Chñ ë C¥ Së

1.1. D©n chñ vµ Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së

1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ d©n chñ vµ d©n chñ ë c¬ së

QC thùc hiÖn d©n chñ ë x· cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:

3. Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai;

4. Dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· hµng n¨m;

6. Çc ch¬ng tr×nh, dù ¸n do NN, çc tæ chøc vµ ç nh©n ®Çu t, tµi

VÒ d©n bµn cã 2 lo¹i gåm:

1. Dù th¶o nghÞ quyÕt cña H§ND x·;

3. Dù th¶o quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai ë ®Þa ph¬ng vµ

4. Ph¬ng ¸n quy ho¹ch khu d©n c; ®Ò ¸n ®Þnh canh, ®Þnh c, vïng

9. Nh÷ng c«ng viÖc kh¸c mµ CQ x· thÊy cÇn thiÕt.

5. Dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·;

8. Qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai t¹i x·;

§¶ng vµ NN ta ®· nhËn thÊy nh÷ng yÕu kÐm cña d©n chñ ë c¬ së

Nh vËy, viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn QCDC ë c¬ së lµ mét c¸ch

§iÒu 9 HiÕn ph¸p 1992 kh¼ng ®Þnh:

MTTQVN lµ tæ chøc liªn minh chÝnh trÞ, liªn hiÖp tù

§Ó lµm râ h¬n vÒ mÆt ph¸p lý kh¸i niÖm vÒ MTTQVN vµ vÊn ®Ò

§iÒu 1 LuËt MTTQVN quy ®Þnh: "MTTQVN lµ bé phËn cña HTCT

- Th«ng qua viÖc tham dù c¸c kú häp H§ND, UBND.

kÕt luËn ch¬ng 1

2.1.3 Ho¹t ®éng cña ñy ban MTTQ ë c¬ së

Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai thùc hiÖn QCDC ë c¬ së cña

Trong 6 n¨m qua, UBMTTQ c¸c cÊp, nhÊt lµ ë c¬ së ®· tæ chøc

nhiÒu n¬i nh TP Hµ Néi, §µ N½ng, tØnh Hµ Nam, H¶i D¬ng v.v. MT lµ

b) Th«ng qua h×nh thøc tiÕp d©n vµ xö lý ®¬n th khiÕu n¹i tè

Nh÷ng mÆt ®îc.

Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n

Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm

Bèn lµ, tr¸ch nhiÖm cña hÖ thÌng NN:

N¨m lµ, tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc MT:

- UBTWMTTQVN ch-a c· c châ ®ã khai th¸c c· hiÖu qu ho¹t ®Ðng cña

2.6.1. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm

2.6.2. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra

TiÓu kÕt ch¬ng 2

QUAN §IÓM Vµ GI¶I PH¸P PH¸T HUY

TRONG THùC HIÖN QUY CHÕ THùC HIÖN D¢N CHñ ë C¥ Së

D©n chñ vµ HTCT cã mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng vµ

Trong thêi gian tíi, cÇn chó ý mÊy vÊn ®Ò sau:

§Ó ®æi míi ph-¬ng thøc ho¹t ®éng cña MT vµ c¸c tæ chøc

+ VÒ tæ chøc: X©y dùng MTTQ v÷ng m¹nh vÒ tæ chøc, ho¹t

+ VÒ ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t ®éng

Néi dung cña QCDC c¬ së ë x· lµ nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ song

Ngoµi viÖc cã chÝnh s¸ch cÇn ph¶i cã c¬ chÕ thÝch hîp ®Ó

§èi víi nh÷ng nhiÖm vô kinh tÕ - x· héi, an ninh - quèc phßng,

3.2.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ nhËn thøc, t tëng

Thø nhÊt, ®Èy m¹nh gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, cæ ®éng ®Ó