Topik  Pengenalan

10 kepada
Teknologi
Komunikasi
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Menerangkan konsep asas Teknologi Maklumat dan Komunikasi
(ICT);
2. Menghuraikan cabaran-cabaran percantuman teknologi dan media;
3. Menjelaskan kesan Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ICT)
terhadap landskap media;
4. Membincangkan kesan teknologi dalam konteks perhubungan; dan
5. Mengenal pasti cabaran-cabaran teknologi yang wujud dalam
komunikasi.

 PENGENALAN
Kemunculan era maklumat bermakna teknologi komunikasi dan maklumat telah
menjadi elemen penting dalam dunia komunikasi. Bidang ini juga telah
mengalami perubahan yang besar selaras dengan kemajuan teknologi. Landskap
media telah berkembang ekoran akses kepada teknologi komunikasi dan
maklumat meningkat. Rangkaian Internet global, yang bermula dengan
penciptaan komputer, telah membentuk medium baharu dalam zaman
maklumat ini. Oleh yang demikian, ia boleh dikatakan bahawa teknologi
komunikasi telah membawa kepada pembentukan hubungan yang tidak
dihadkan oleh sempadan fizikal semata-mata.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

180  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

Topik ini akan membincangkan beberapa konsep penting berkaitan ICT dan
kesannya terhadap landskap media.

10.1 TEKNOLOGI KOMUNIKASI MEDIA

Kemajuan teknologi telah mengakibatkan evolusi dalam penggunaan media
pada setiap peringkat perkembangan manusia. Oleh itu, teknologi juga telah
mengubah proses komunikasi antara orang ramai. Jenis-jenis media yang
mempengaruhi cara orang ramai berkomunikasi telah dibincangkan sebelum ini
dalam Topik 1.

Teknologi merujuk kepada bukan sahaja sebagai satu sistem perkakasan yang
mempunyai fungsi tersendiri tetapi juga sebagai sebahagian daripada kehidupan
masyarakat. Teknologi komunikasi dan maklumat menyebarkan maklumat
menerusi peralatan telekomunikasi seperti telefon, kabel dan satelit. Hubungan
antara teknologi komunikasi dan maklumat dan komunikasi boleh dilihat
apabila perkakasan (peralatan) dan perisian (program komputer) digunakan
untuk membolehkan pengguna berkomunikasi antara satu sama lain. Rangkaian
penyiaran satelit, televisyen, video digital, CD-ROM, cakera video digital,
perakam audio-visual, alat-alat komunikasi tanpa wayar seperti telefon, telefon
bimbit dan Internet ialah hanya beberapa contoh ICT. Kombinasi perkakasan dan
perisian inilah yang menghasilkan teknologi komunikasi dan maklumat (ICT).

Teknologi media elektronik bermula dengan penggunaan telegraf pada tahun

1850. Teknologi ini merupakan satu perubahan besar dari zaman percetakan.
Tidak seperti teknologi percetakan, telegraf membolehkan orang ramai
berkomunikasi pada jarak yang jauh. Ini disusuli pula dengan penciptaan
telefon, satu hasil langsung daripada ciptaan telegraf, yang membawa
komunikasi ke tahap yang lebih maju. Telefon membolehkan komunikasi jarak
jauh yang cepat dan serentak serta memudahkan penyampaian maklumat yang
berkesan. Penciptaan telefon membawa perubahan besar kepada bentuk
komunikasi manusia, tidak seperti komunikasi berbentuk cetak seperti media
bertulis.

Proses berkomunikasi menerusi teknologi digambarkan dalam Rajah 10.1.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  181

Rajah 10.1: Ciri-ciri teknologi komunikasi massa

Rangkaian komunikasi terbentuk apabila orang ramai berkomunikasi antara satu

sama lain dan berkongsi nilai, matlamat dan kepentingan mereka untuk
membentuk satu sistem berasaskan kepada teknologi. Berkomunikasi menerusi
rangkaian teknologi membantu mempercepatkan proses komunikasi dan
membawa kepada penyebaran mesej dan maklumat yang pantas dan berkesan.
Ia juga membantu menjalinkan hubungan antara komunikator yang dipisahkan
oleh lautan dan sempadan. Revolusi dalam rangkaian komunikasi ini telah
mengubah cara maklumat dikongsi dan disebarkan menerusi ICT.

10.2 PERCANTUMAN TEKNOLOGI MAKLUMAT

DAN KOMUNIKASI
Teknologi komunikasi telah menjana satu aliran maklumat yang terkini dan
membawa kepada zaman maklumat yang mengintegrasikan pelbagai elemen
teknologi. Hakikatnya, integrasi teknologi telah memudahkan akses dan
penyampaian maklumat. Percantuman media merujuk kepada integrasi
teknologi media massa, komputer dan telekomunikasi. Konsep percantuman
media telah diperkenalkan oleh Nicholas Negroponte dari Institut Teknologi
Massachusetts (MIT) pada tahun 1978 (Biagi, 2001).

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

182  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

Rajah 10.2: Konsep percantuman media

Sumber: Biagi, S. 2001. Media/Impact: An introduction to mass media.
Wadsworth, CA

Rajah 10.2 menggambarkan konsep percantuman media dan pertindihan antara

tiga industri utama ini dan bagaimana ia mempengaruhi antara satu sama lain.
Ini seterusnya membawa kepada perkembangan teknologi selanjutnya.

(a) Industri Media

Industri media merangkumi bidang-bidang berikut:
(i) Visual (filem, televisyen dan dokumentari) dan audio (studio dan
aktiviti rakaman) penyiaran; dan
(ii) Percetakan (buku, majalah, jurnal, dan sebagainya).

(b) Industri Telekomunikasi

Industry telekomunikasi melibatkan aktiviti-aktiviti yang berkaitan dengan
teknologi satelit, telefon bimbit, operator kabel dan talian telefon jarak jauh.
Faktor-faktor ini membolehkan maklumat dihantar dengan kadar yang
cepat.

(c) Industri Komputer

Industri komputer melibatkan pelbagai bentuk pengeluaran peralatan,
seperti perisian dan perkhidmatan yang berkaitan dengan Internet, bagi
tujuan untuk menyimpan dan menyalurkan maklumat dalam bentuk data
digital menerusi laman web (Straubhaar & LaRose, 2000).

Percantuman teknologi adalah hasil penyimpanan maklumat dalam bentuk

digital menerusi sistem pengkomputeran. Salah satu ciri-ciri percantuman
teknologi ialah aplikasi maklumat digital, di mana maklumat boleh
diperoleh menerusi sistem pengkomputeran. Komunikasi digital merujuk

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  183

kepada format komputer yang boleh dibaca (computer-readable).

Kronologi percantuman teknologi ditunjukkan dalam Jadual 10.1.

Jadual 10.1: Kronologi Percantuman Teknologi

Ciptaan komunikasi digital 1940-an

Ciptaan Transport Control/Internet Protocol (TCP/IP) 1960-an
Lahirnya Internet ciptaan ARPANET Awal 1970-an
Ciptaan komputer peribadi Lewat 1970-an
Terciptanya Hypertext Transport Protocol (HTTP) 1980-an
Internet diperkenalkan kepada orang awam 1992
Ciptaan Mosaic Browser 1992

Komputer membolehkan mesej dihantar, diproses, disimpan dan dikongsi secara

langsung. Program e-mel dan chat dalam talian serta instant messaging
bermakna komunikasi boleh dibangunkan dengan mudah. Media baharu ini
membolehkan komunikasi „one-to-many‰.

Penghasilan dan pembentukan pelbagai bentuk teknologi baharu dalam industri

komunikasi dan telekomunikasi bertujuan untuk proses saling penghantaran,
penyimpanan, penyaluran dan pencarian semula maklumat (Straubhaar &
LaRose, 2000).

Selain itu, kabel dan teknologi fiber optik telah merevolusi cara manusia
berkomunikasi. Maklumat boleh ditawarkan secara langsung dari sumber-
sumber di seluruh dunia dengan cepat dan mudah. Ini memungkinkan individu
dan organisasi untuk berkongsi maklumat dan kepakaran bagi menyebarkan
maklumat.

Pelbagai jenis media membolehkan maklumat dirakam, disimpan dan dikesan

semula dalam bentuk digital menerusi komputer. Ini bermakna, bahawa media
cetak dan teknologi penyiaran boleh diintegrasi dengan menggunakan teknologi
komputer. Teknologi digital juga membenarkan maklumat disimpan dalam
jumlah yang besar.

Untuk mengetahui dengan lebih lanjut tentang perkembangan teknologi

komunikasi, sila layari laman web berikut: http://www.worldhistorysite.com/
communication.html

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

184  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

10.3 KESAN TEKNOLOGI TERHADAP

LANDSKAP MEDIA
Topik ini akan membincangkan perkembangan dua media dalam era digital:
(a) Media cetak · contohnya buku, majalah; dan
(b) Media elektronik · contohnya televisyen, radio, filem dan rakaman.

10.3.1 Media Cetak dalam Era Digital

Media cetak seperti yang kita ketahui, telah mengalami perubahan besar-
besaran, dan sebahagiannya akan diperincikan di bawah ini:

(a) Akhbar
Teknologi percetakan menyumbang kepada perkembangan industri
persuratkhabaran. Perubahan yang dibawa oleh teknologi ini mempunyai
kesan yang besar kepada pencarian berita, periklanan dan penyebaran.
Internet juga telah mengubah cara wartawan mencari maklumat. Tips kini
biasanya diperolehi menerusi e-mel dan menggunakan kaedah yang sama
untuk memastikan kesahihannya. Kajian boleh dilakukan menggunakan
laman web berita, chat-rooms dan newsgroups.

Dengan merujuk kepada penghasilan berita, teknologi satelit membolehkan

penghantar akhbar dari agensi editorial berita ke lokasi-lokasi yang jauh.
Suatu ketika dahulu, media cetak (akhbar) merupakan sumber berita yang
paling utama. Walau bagaimanapun ia telah dipelbagaikan dalam
membekalkan maklumat kepada pembaca dengan mengemukakan berita
melalui ruang siber. Akhbar dalam talian kini dilihat sebagai alternatif
yang berdaya maju dalam menyampaikan berita kepada rakyat. Apa pun,
akhbar bercetak dan dalam talian mempunyai fungsi yang sama, iaitu
mengumpul, menilai dan menyampaikan maklumat kepada penonton
yang besar.

Pada tahun 1980-an, komputer pada awalnya menghantar berita ke rumah-

rumah menerusi teks video. Namun, konsep World Wide Web (WWW)
yang ada sekarang membolehkan berita disebarkan dengan lebih meluas.
Kini, terdapat beribu-ribu akhbar yang diterbitkan dalam talian.

Sempadan ruang dan masa bukan lagi satu halangan kepada sesiapa yang
memerlukan berita terkini. Melalui laman-laman web dan „push
technology‰, orang ramai boleh mengakses berita terkini dengan cepat.
Pada masa yang sama, sistem ini menyimpan berita arkib yang

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  185

membolehkannya dibaca semula pada masa yang lain. Selain itu, dokumen
hypertext ini dihubungkan dengan dokumen-dokumen lain yang serupa,
sekali gus membolehkan dan memudahkan pencarian topik-topik berita
yang berkaitan.

Kemunculan syarikat-syarikat enjin carian seperti Yahoo!, Excite, Lycos,

Alta Vista, Infoseek dan Web Crawler telah mendorong syarikat-syarikat
akhbar untuk bersaing dalam membentuk dan membangunkan laman web
mereka sendiri bagi menarik sejumlah pembaca dan pengiklan yang tinggi.
Enjin carian memudahkan penyemakan pangkalan data yang
mengandungi berjuta-juta dokumen web yang wujud di pelbagai pelayan
web.

(b) Majalah
Apabila Internet mula diperkenalkan, kebanyakan penerbit majalah
percaya bahawa ia akan mengancam penerbitan majalah-majalah bercetak.
Ini kerana peluang yang banyak diberikan oleh Internet, seperti penerbitan
majalah dalam talian secara percuma.

Majalah-majalah dalam talian adalah satu medium baharu yang bersaing

secara langsung dengan majalah bercetak. Menjelang tahun 1995, konsep
majalah dalam talian mula menjadi semakin popular. Rajah 10.3
menerangkan kelebihan-kelebihan mengaplikasikan Internet dalam
industri majalah.

Rajah 10.3: Kelebihan mengeksploitasi internet dalam industri majalah

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)
186  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

(c) Buku
Secara tradisionalnya, buku bercetak mempunyai pelbagai kelemahan
kerana kesukaran dalam mengedit, memperbaiki dan menambah
kandungannya. Industri penerbitan telah menggunakan teknologi digital
untuk memperluaskan pasarannya.

Ekoran daripada ini, buku tidak perlu lagi dicetak untuk penerbitan dan
pemasaran. Kemunculan Internet telah membawa kepada pengeluaran
buku digital yang dikenali sebagai e-books. E-books yang boleh dimuat
turun dalam talian berserta hyperlinks tambahan kini telah menggantikan
buku teks tradisional.

Penerbitan buku-buku digital bermaksud maklumat boleh disebarkan dan

dipasarkan kepada klien, pembaca dan pengguna umumnya secara
langsung menerusi Internet.

Ia juga membolehkan maklumat yang sebelumnya dicetak dalam bentuk

buku boleh diperoleh dengan lebih mudah dan murah.

AKTIVITI 10.1

Namakan beberapa contoh penerbit buku dalam talian.

10.3.2 Media Elektronik dalam Era Digital

Rajah 10.4: Media elektronik dalam era digital

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  187

(a) Radio
Sejak 1920-an, perkembangan penyiaran radio telah selaras dengan
perkembangan industri muzik dan teknologi rakaman.

Perkembangan teknologi dalam penyiaran radio telah membawa kepada

kemunculan teknologi digital yang sofistikated melalui percantuman
komputer, telekomunikasi dan teknologi penyiaran. Internet dan
perkhidmatan WWW juga telah memudahkan proses muat turun perisian
(software) yang diperlukan oleh kebanyakan pengguna pada waktu yang
sama. IBOC (in-band, on-channel), radio satelit dan radio siber (radio
Internet) merupakan radio digital DAB, teknik yang digunakan untuk
menghantar isyarat dalam format digital yang berkualiti. DAB juga
berupaya menghantar isyarat kepada penerima yang „mobile‰.

Kelebihan utama rangkaian penyiaran digital adalah keupayaannya

menghantar data melalui saluran-saluran radio kepada khalayak yang
besar. Sistem ini mampu menghasilkan kualiti audio dan data secara
serentak dalam bentuk teks dan imej. Hari ini, beribu-ribu stesen radio
mempunyai laman web mereka sendiri, malah ada yang menawarkan
perkhidmatan radio siber kepada penonton.

AKTIVITI 10.2
Apakah radio Internet? Namakan dua stesen radio Internet yang
anda tahu.

(b) Penyiaran Televisyen

Industri televisyen ketika ini dalam persaingan dengan saluran-saluran
penyiaran kabel, saluran televisyen satelit, video games dan Internet.
Perkembangan WebTV (1996) menggunakan Internet dan TV kabel
membawa kepada kemunculan teknologi televisyen digital pada tahun
1997, dengan penggunaan televisyen analog. Pada tahun 1998, High
Definition Television (HDTV) menandakan satu era baharu dalam
penyiaran. Kesannya kepada teknologi penyiaran telah melibatkan
penyumbang rancangan, pengiklan dan identifikasi kedudukan
perkhidmatannya. Kelebihan televisyen digital digambarkan dalam Rajah
10.5.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

188  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

Rajah 10.5: Antara kelebihan televisyen digital

(c) Filem
Teknologi digital telah membantu industri perfileman menjadi lebih stabil
dan dibangunkan selaras dengan perkembangan teknologi.
(i) Pada awal 1990-an, studio-studio produksi filem mula menggunakan
komputer untuk suntingan digital dan teknik-teknik kesan khas.
(ii) Toy Story (1995) merupakan filem pertama yang menggunakan
komputer sepenuhnya.
(iii) Pada tahun 1998, filem made-for-the-web dihasilkan menggunakan
teknologi video streaming.
(iv) Pada tahun 1999, filem mula diedarkan ke pawagam-pawagam
menerusi satelit dalam bentuk fail elektronik terus kepada cakera
penerima pawagam tersebut.
(v) Pada tahun 2000, filem ditayangkan menerusi Internet secara digital
untuk pertama kalinya (Rodman, 2001).

Dalam pembikinan filem, teknik-teknik animasi digital 2D dan 3D sering

kali menjadi alternatif utama pengarah dalam menghasilkan imej filem
yang lebih hidup, menarik dan berkesan. Titanic, Spiderman, The Hulk,
Dinosaur dan Chicken Run, contohnya, merupakan filem-filem yang

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  189

menggunakan teknologi animasi digital dalam hampir separuh daripada

penggambarannya. Monsters Inc., Shrek dan Toy Story adalah beberapa
lagi contoh filem yang menggunakan teknologi animasi digital sepenuhnya
dalam penggambarannya.

Pembikin filem cenderung menggunakan teknologi digital kerana:

(i) Ia membantu menghasilkan filem yang lebih menarik dari segi estetik;
(ii) Ia membantu mengurangkan kos produksi, terutamanya bagi filem-
filem animasi.

SEMAK KENDIRI 10.1

1. Bagaimana animasi 2D dan animasi 3D berbeza antara satu sama lain?

2. Apakah kelebihan menggunakan Internet dalam industri majalah?

(d) Rakaman dan Audio

Kini, revolusi audio dan video telah dibangunkan bersama-sama dengan
Internet. Akses Internet yang meluas bermakna cakera padat bukan lagi
menjadi pilihan utama khalayak. Sekarang ini mereka mempunyai
alternatif lain untuk mendapatkan maklumat.

Muzik boleh dipromosi melalui film soundtracks atau OST, periklanan dan
publisiti dalam pelbagai media. Format audio telah banyak berkembang sejak
tahun 1950-an, dari LP dan rekod, pita, kaset, kepada cakera padat (CD).

Terima kasih kepada Internet, penonton boleh memuat turun muzik dalam
bentuk yang dikenali sebagai MP3 (Motion Picture Kumpulan Kejuruteraan
Audio Layer 3). Teknik ini membolehkan muzik untuk dikodkan dalam bentuk
cakera padat, yang kemudiannya akan diprogramkan ke dalam komputer. Dari
segi pemasaran, industri muzik boleh mengedarkan produk kepada seluruh
khalayak yang lebih besar dan meraih keuntungan dengan pemasaran di
Internet, di samping rangkaian jualan, kelab rekod dan kedai muzik.

Format video juga telah berkembang dengan meluas terima kasih kepada
teknologi digital. Ia telah dikembangkan dari VTR (rakaman pita video) pada
tahun 1950-an, VCR (rakaman kaset video), VHS (Video Home System) dan LD
(cakera laser) pada tahun 1980-an, sehinggalah kepada DVD (cakera video
digital) pada tahun 1996 (Rodman, 2001).

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

190  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

AKTIVITI 10.3
Adakah anda merasakan bahawa teknologi komunikasi yang
ditawarkan oleh Internet telah mengambil alih peranan media
elektronik yang lain? Bincangkan.

10.4 CABARAN PERCANTUMAN TEKNOLOGI

DAN KOMUNIKASI MEDIA
Internet, yang sinonim dengan istilah "lebuh raya maklumat", merujuk kepada
konsep network-to-network, yang merupakan satu kaedah komunikasi yang
menghubungkan maklumat dari seluruh dunia melalui rangkaian berkomputer.
Dengan adanya rangkaian-rangkaian berkomputer ini bermakna mesej dan
maklumat boleh disampaikan oleh komunikator dengan seseorang atau
sekumpulan penyampai dalam tempoh yang singkat.

Percantuman teknologi dan media telah menghasilkan pelbagai cabaran, seperti

yang diperincikan dalam Rajah 10.6.

Rajah 10.6: Cabaran-cabaran percantuman teknologi dan media

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  191

10.4.1 Isu-isu Globalisasi Media

Dalam zaman maklumat tanpa sempadan, globalisasi media telah membolehkan
penggunaan media dan sistem pengantara komunikasi, yang memberikan
pelbagai implikasi.

Konsep globalisasi media dibangunkan ekoran peningkatan penggunaan

perantara media dan komunikasi dalam proses interaksi. Globalisasi dalam
konteks media komunikasi melibatkan pengurusan dan pembentukan media. Ia
merujuk terutamanya kepada kepelbagaian kombinasi media digunakan sebagai
satu perantara komunikasi. Salah satu keperluan proses globalisasi adalah
penekanan terhadap kemampuan manusia untuk mengawal pelbagai bentuk
maklumat yang tersedia dalam persekitaran mereka.

Isu-isu globalisasi media juga sering kali dikaitkan dengan budaya imperialisme.
Imperialisme budaya menggambarkan ketidaksamaan aliran media (penyiaran
elektronik, televisyen, filem, muzik, berita dan maklumat). Budaya imperialisme
berlaku apabila pihak-pihak tertentu mengawal kandungan media, khususnya
dalam industri pengeksportan media, pengiklanan dan dalam pemilikan institusi
media.

Budaya imperialisme kerap dikaitkan kepada ketidakseimbangan media dari

aspek aliran maklumat dan berita dalam sesebuah negara. Ini kerana setiap
negara mempunyai corak pembangunan yang berbeza untuk pengantara
komunikasi. Program-program tempatan yang disiarkan kebanyakannya
dihasilkan oleh negara itu untuk tontonan tempatan. Oleh itu, jika mereka
dihasilkan berdasarkan idea-idea, genre dan model negara-negara lain, maka apa
yang dipaparkan di media tempatan, sedikit sebanyak, mencerminkan gaya
hidup yang global.

Perkembangan teknologi serta industri komunikasi dan telekomunikasi juga

memberi kesan kepada budaya masyarakat tertentu di dunia. Isu-isu sosial dan
hak-hak pengguna mula mendapat perhatian dan sering dibincangkan kerana
proses penyebaran maklumat yang berlaku dengan pantas dan tanpa batasan.
Rajah 10.7 merumuskan isu-isu yang dihadapi dalam globalisasi media.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

192  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

Rajah 10.7: Isu globalisasi media

10.4.2 Aliran Maklumat

Keupayaan teknologi untuk mengatasi sempadan ruang dan masa membawa
pelbagai implikasi dari aspek aliran maklumat. Kebebasan maklumat berlaku
apabila tidak ada halangan dalam aliran maklumat. Pada masa yang sama,
pemilikan sumber-sumber maklumat juga menyumbang kepada
ketidakseimbangan aliran maklumat dari aspek keperluan, kehendak, moral,
budaya dan ledakan maklumat. Di samping itu untuk memilih saluran mesej
yang memenuhi keperluan mereka, pengguna juga boleh ditenggelami dengan
mesej-mesej yang tidak diperlukan yang mungkin tidak sesuai. Capaian individu
kepada laman web dan forum tertentu boleh mendedahkan pengguna kepada
pornografi dan laungan elektronik (flaming). Internet sebenarnya adalah satu
sistem maklumat yang mempunyai kelonggaran dari segi pengurusan. Ia adalah
berbeza daripada media konvensional kerana tidak ada kawalan pemilikan
berpusat.

Mowlana (1997) menyatakan bahawa aliran maklumat berlaku pada dua

peringkat, seperti yang dilihat dalam Rajah 10.8.
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)
 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  193

Rajah 10.8: Peringkat aliran maklumat

Aliran maklumat di tahap penghasilan maklumat ditentukan oleh sumber yang

bertindak sebagai komunikator dan bertanggungjawab untuk menentukan mesej-
mesej yang akan disampaikan. Di peringkat penyebaran, walau bagaimanapun,
mesej-mesej akan disebarkan melalui pelbagai pengantara kepada pengguna.

Dalam proses aliran maklumat, kawalan terutamanya adalah penting.

Penyebaran maklumat dalam ruang siber adalah berbeza dari kaedah tradisional.
Pengguna mempunyai akses langsung kepada saluran penyebaran maklumat.
Mereka bukan sahaja bertindak sebagai pengguna tetapi juga membentuk cara
maklumat disebarkan.

Keupayaan teknologi untuk menyalurkan maklumat tanpa had bermakna ia

boleh diakses oleh sesiapa yang mempunyai teknologi. Oleh itu, ia perlu
dikawal, seperti yang digambarkan dalam Rajah 10.9.

Rajah 10.9: Pengawalan aliran maklumat

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

194  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

Kesan positif aliran maklumat boleh dilihat dari beberapa aspek masyarakat,
termasuklah individu, institusi, antara kumpulan, etnik, minoriti dan negara.

Dari aspek individu, aliran maklumat telah mempengaruhi corak pemikiran

individu, dari segi ideologi dan persekitarannya. Aliran maklumat membantu
meningkatkan pengetahuan dan kesedaran terhadap kepentingan peraturan dan
memahami implikasi undang-undang.

Di peringkat institusi, aliran maklumat telah membuka peluang untuk

membentuk satu proses komunikasi yang lebih berkesan dengan pelbagai
institusi masyarakat, sama ada institusi politik, komersial, keagamaan atau
ketenteraan.

Dari aspek ekonomi, teknologi komunikasi telah membawa perubahan kepada

aliran ekonomi dan perdagangan dalam sesebuah negara. Ia bukan sahaja
membantu mempercepatkan proses transaksi perdagangan, tetapi juga
membawa satu transformasi baharu dari segi corak pengendalian dan proses jual
beli perkhidmatan yang biasanya berlaku dalam transaksi ekonomi
konvensional.

10.4.3 Kewujudan Komuniti Baru

Umumnya, sesebuah komuniti adalah satu kumpulan individu yang hidup
bersama dalam suatu ruang fizikal tertentu. Kita sering kali mendengar isu
komuniti siber ekoran dari perkembangan teknologi komunikasi maklumat.
Kumpulan-kumpulan ini berkomunikasi secara dalam talian (online), yang
membentuk komuniti online. Komuniti online juga dikenali sebagai komuniti
maya, dan ia menggabungkan rangkaian teknologi sebagai satu pengantara
komunikasi untuk berintegrasi dan memperkasakan komunitinya.

Menerusi teknologi modem mudah alih, cakera satelit, telefon bimbit, personal
digital assistants (PDA) dan teknologi berkomputer, seseorang individu boleh
membentuk satu komuniti yang berkomunikasi dengan mereka yang
menggunakan teknologi yang sama. Satu implikasi komuniti online adalah
komunikasi boleh berlaku tanpa interaksi secara bersemuka.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  195

Kesan teknologi terhadap komuniti digambarkan dalam Rajah 10.10.

Rajah 10.10: Kesan teknologi media komunikasi terhadap komuniti

(a) Masyarakat tidak lagi terbatas kepada kawasan geografi yang sama tetapi
akan berkembang menjadi masyarakat yang lebih luas tanpa had. Ahli-ahli
masyarakat berhubung melalui teknologi komunikasi (komuniti maya).

(b) Jurang digital (digital divide) timbul akibat ketidakseimbangan hak-hak

dan peluang-peluang untuk memiliki teknologi kerana ketidakupayaan
untuk memilikinya sendiri (the technological haves and have nots). Ia
berkait rapat dengan idea yang mempunyai akses kepada maklumat.
Dalam kebanyakan kes, golongan yang kaya mempunyai peluang yang
lebih tinggi untuk memiliki akses kepada teknologi dan kepakaran,
berbanding dengan orang-orang yang kurang berkemampuan. The "haves"
dapat mengakses Internet dan keadaan ini adalah bertentangan dengan
golongan yang tidak berada atau "haves not".

Kumpulan yang tidak mempunyai akses kepada maklumat dan tidak dapat
memilikinya akan ketinggalan. Perbezaan dalam akses kepada teknologi
menyebabkan ketidakseimbangan dalam aliran maklumat, lantas
membahagikan masyarakat kepada kumpulan-kumpulan yang berbeza.

Selain itu, jurang digital juga berkaitan dengan isu akses yang
menyebabkan pengasingan diri. Satu akibat daripada ketidakseimbangan
ini ialah ia melebarkan jurang kekayaan antara dunia ketiga dan negara-
negara maju.

Faktor yang menyebabkan jurang digital termasuklah kekangan ekonomi,

polisi kerajaan, kekurangan atau ketiadaan infrastruktur untuk menyokong
penggunaan teknologi, seperti perkhidmatan dan talian telefon, faktor-

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

196  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

faktor geografi (sama ada bandar atau luar bandar), kemampuan untuk
membayar perkhidmatan dalam talian, isu-isu sosial (jantina, umur,
bangsa), penguasaan bahasa, kekurangan kepakaran dan latihan dan
sebagainya.

(c) Peningkatan kualiti hidup. Banyak maklumat dan berita terkini boleh
diperoleh dengan mudah menerusi sumber-sumber dalam talian untuk
membantu kita dalam kehidupan peribadi dan profesional.

AKTIVITI 10.4

Bagaimana teknologi boleh mempertingkatkan kualiti kehidupan

sesebuah komuniti? Bincangkan.

(d) Komuniti online mempunyai kesan negatif terhadap komunikasi

antaraperibadi. Interaksi dengan ahli keluarga dan kawan-kawan semakin
berkurangan. Ini berlaku kerana banyak masa dihabiskan untuk
berkomunikasi dalam talian (online) daripada berinteraksi secara
bersemuka.

Namun, komuniti online juga mempunyai kesan positif, kerana ia

mendisiplinkan aktiviti-aktiviti ekonomi menjadi lebih efisien, sofistikated
dan maju dari segi teknologi. E-commerce, contohnya, menyediakan
peluang kepada masyarakat agar lebih terdedah kepada pasaran ekonomi
yang lebih meluas dan global.

(e) Pengurusan ruang siber merupakan cabaran utama yang terhasil daripada
teknologi komunikasi maklumat. Isu-isu utama termasuklah rangka kerja
dan peraturan, yang memastikan teknologi tidak disalahgunakan atau
dieksploitasi sehingga boleh mengancam kebebasan berkomunikasi dalam
talian. Apakah undang-undang yang menentang kebebasan bersuara, hak
intelektual dan aliran maklumat?

Ada kalanya, limpahan pengiklanan di Internet boleh mengaburkan

maklumat sebenar yang dicari oleh seseorang. Ini adalah sama dengan
serangan ke atas hak peribadi (privasi) pengguna yang berlaku melalui
iklan dalam talian yang mengumpul maklumat peribadi pengguna.
Walaupun e-mel itu sepatutnya eksklusif kepada pemiliknya, ia masih juga
boleh dicapai oleh syarikat-syarikat pengiklanan dalam talian dan Internet
Service Providers (ISP).

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

 TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI  197

Kesahihan maklumat juga merupakan isu bermasalah. Kandungan

maklumat Internet boleh disiarkan oleh sesiapa sahaja. Ketidaktentuan
pemilikan maklumat adalah isu kontroversi yang masih tidak dapat
diselesaikan, walaupun sehingga hari ini.

AKTIVITI 10.5
Apakah cabaran-cabaran yang dihadapi oleh pengguna berkaitan
dengan teknologi komunikasi?

 Media dan teknologi komunikasi telah mengubah pengalaman komunikasi

hari ini. Keperluan untuk berkomunikasi tidak lagi bergantung kepada
media tradisional seperti televisyen, radio, filem dan bahan-bahan bercetak.

 Interaksi antara orang ramai sekarang juga berlaku dalam ruang siber dan
komunikasi boleh diwujudkan secara dalam talian (online).

 Teknologi komunikasi menggunakan komputer untuk menyebarkan,

menyimpan dan memproses data dan maklumat dengan cepat. Inovasi ini
kemudiannya tersebar kepada bidang media dan telekomunikasi yang
kemudiannya membawa kepada kemunculan Internet.

 Revolusi dalam teknologi memberi kesan kepada cara kita berkomunikasi.

Kesan teknologi terhadap media tidak terhad kepada pengantarannya sahaja,
tetapi juga kandungan makna komunikasi itu sendiri.

 Isu ledakan maklumat, globalisasi dan komuniti online mempunyai kesan

kepada kehidupan seharian.

 Internet menawarkan maklumat tanpa sempadan. Tanpa mengambil kira

sama ada teknologi akan terus kekal atau berubah mengikut perkembangan,
manusia akan terus dihadapkan dengan pelbagai pilihan.

 Literasi media dan teknologi membentuk manusia menjadi khalayak yang

perlu mengadaptasi diri mereka dalam era maklumat.

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

198  TOPIK 10 PENGENALAN KEPADA TEKNOLOGI KOMUNIKASI

Akhbar Penyiaran televisyen

Buku Radio
Filem Rakaman audio
Majalah Teknologi maklumat dan komunikasi

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)