‫روش تحقیق‬

‫تبیین یا استدالل قیاسی‬

‫‪ ‬استدالل قیاسی یک رابطه منطقی بین کبرای‪ ،‬صغرای و نتیجه برقرار میکند‪ .‬صغرا رابطه‬
‫کوچکتری است که حالت خاصی از کبرای است‪.‬‬

‫‪ ‬مقدمه کبرای ‪ --‬همه انسانهای فانی هستند‬

‫‪ ‬مقدمه صغرا ‪ --‬سقراط یک انسان است‬
‫‪ ‬نتیجه گیری ‪ --‬سقراط فانی است‪.‬‬
 ‫تبیین یا استدالل استقرائی‬

‫‪ ‬روش استدالل استقرائی به عنوان روش جدید در منطق که توسط بیکن پیشنهاد شد و به طور‬
‫گسترده ای توسط علمای زمان وی مورد استفاده قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ ‬در نظام بیکنی مشاهده ها بر رویداد های مشخصی که در یک طبقه جایگزین می شوند صورت‬
‫میگیرد‪ .‬سپس بر اساس مشاهده حوادث یا رویداد ها استنباط در مورد تمام طبقه ها انجام می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ ‬توجه‪ :‬در استدالل قیاسی قبل از دستیابی به نتیجه‪ ،‬مقدمه باید درست باشد اما در استدالل‬
‫استقرایی نتایج با مشاهده و نمونه و تعمیم به کل‪ ،‬حاصل می شود‪.‬‬
‫‪ ‬همه پستانداران دستگاه تنفسی دارند‪.‬‬
‫‪ ‬همه موش ها پستاندار اند‪.‬‬
‫‪ ‬در نتیجه همه موش ها دستگاه تفسی دارند‪.‬‬
‫روش استقرائی‪ :‬هر خرگوش که تا بحال مشاهده شده است‪ ،‬دستگاه تفسی داشته‪ .‬بنا بر این‬
‫تمام خرگوش ها دستگاه تنفسی دارند‪.‬‬
 ‫علم‬

‫‪ ‬علم عبارت است از مجموعه ای شناخت های سازمان یافته در باره دنیای مادی‪ .‬اجزاء‬
‫تشکیل دهنده و پدیده های موجود در آن که با شیوه خاصی که جهت رسیدن بدان‬
‫شناخت به کارگرفته می شود‪ ،‬مشخص و از سایر روش های رسیدن به شناخت متمایز‬
‫می گردد‪.‬‬
‫‪ ‬هدف علم ایجاد تئوری است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬هدف علم تشریح کلی و کشف روابط علت و‬
‫معلول وقایع طبیعی است که تئوری خوانده می شود‪ .‬علم از چگونگی و روابط بین پدیده‬
‫ها بحث می کند یعنی از آنچه که هست و به این ترتیب‪ ،‬در پی این است که ایده آل ها را‬
‫تعیین کندو حصول به غایت مطلوبی را منظور نظر قرار دهد‪ .‬و بر او نیست که در راه خوب یا‬
‫بد استفاده می شود‪.‬‬
‫انواع تبیین پدیده ها‬

‫‪ ‬تبیین عرفی‬
‫‪ ‬تبیین استنادی‬
‫‪ ‬تبیین فلسفی‬
‫‪ ‬تبیین علمی‬
 ‫تبیین علمی‬

‫‪ ‬جهت ارائه تبیین علمی دست کم چهار نوع عملیات الزم است‬
‫‪ .1‬نمایش همبستگی ( رابطه بین میزان دستمزد و کارایی)‬
‫‪ .2‬حذف همبستگی کاذب (رابطه ای است که بر اثر دخالت وتاثیر عوامل سومی مشاهده‬
‫می شود‪).‬‬
‫‪ .3‬تعیین و ترتیب زمانی حوادث (باید نشان داد که یک پدیده قبل از پدیده دگر رخ داده است)‬
‫‪ .4‬نظریه پردازی ( نظریه پردازی نوعی توجیه مفهومی است که از همبستگی های مشاهده‬
‫شده بدست می آید‪) .‬‬
 ‫نظریه‬

‫‪ ‬هدف اساسی علم تبیین پدیده های طبیعی است‪ .‬تبیین یک پدیده در واقع عبارت است از‬
‫معلوم ساختن علت آن‪ ،‬یعنی امری که مقدم بر آن است‪ .‬به عبارت دیگر هدف نهایی علم‬
‫صورت بندی نظریه است‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف نظریه‪ :‬نظریه مجموعه ای از تعریفها و پیشنهاد ها در باره تعدادی متغییر به هم‬
‫پیوسته است که همه این تعریف ها و پیشنهاد ها بعد منظم و مدونی از وقایع و پدیده ها‬
‫را که در اثر همبستگی ها و تداخل این متغییر ها بوجود می آیند ارائه می دهد‪.‬‬

‫‪ ‬در برخی موارد فرضیه تحقیق از نظریه گرفته می شود‪.‬‬

 ‫ویژگی های نظریه‬

‫‪ ‬نظریه باید توانایی تبیین حقایق و مشاهدات مربوط به یک مساله را به ساده ترین صورت‬
‫مممکن داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه باید با واقعیتهای مشاهده شده و طبیعت دانش پیشین سازگار باشد‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه باید ابزار الزم برای آزمودن خود فراهم سازد‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه باید انگیزه پژوهش در جامعه به وجود آورد و زمینه را برای پژوهشهای جدید فراهم‬
‫سازد‪.‬‬
‫ویژگی های فرآیند پژوهش علمی‬

‫‪ ‬سیستماتیک بودن‬
‫‪ ‬منطقی بودن‬
‫‪ ‬تجربی بودن‬
‫‪ ‬تکرار پذیر و انتقال پذیر‬
‫‪ ‬تسلسلی بودن‬
‫‪ ‬تصحیح کننده بودن‬
 ‫متغیر ها‬

‫متغیر عبارت از حالت‪ ،‬موقعیت و یا چیزی است که بتواند تغییر کند یا تغییر بوجود آورد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬

‫‪ .1‬متغیر مستقل‪:‬‬
‫این متغیر در تغییرات خود مستقل می باشد و به عامل دیگری در پژوهش وابسته نیست‪ .‬در‬
‫واقع متغیر مستقل آن دسته از شرایط یا خصوصیاتی است که پژوهشگر‪ ،‬در کاوش تحقیقی‬
‫خود آنها را دستکاری و کنترل می کند تا رابطه علّی آنها را با متغیر دیگری در موقعیتی ویژه‬
‫مشاهده و بررسی نماید‪.‬‬
‫متغیر مستقل‪ ،‬متغیر پیش فرضی است به این معنی که این متغیر مقدمه و متغیر وابسته‬
‫نتیجه آن است‪.‬‬
 ‫ادامه‬

‫‪ .2‬متغیر وابسته‪:‬‬
‫متغیر وابسته آن شرایط یا ویژگی های است که چون پژوهشگر‪ ،‬متغیر مستقل را در فعالیتهای‬
‫حوزه تحقیق‪ ،‬وارد یا خارج می کند و یا تغییر می دهد‪ ،‬ظاهر یا محو شود یا تغییر کند‪ .‬متغیر‬
‫وابسته نتیجه اعمال و تغییرات متغیر مستقل است و نمی تواند بخودی خود وجود داشته‬
‫باشد‪.‬‬
‫علتها‬ ‫معلولها‬

‫متغیر های مستقل‬ ‫متغیر های وابسته‬

 ‫مثال ها‬

‫‪ :1‬تاثیر پاداش‪ ،‬حقوق و دستمزد باالی کارمندان اداره علت افزایش کارایی آنان می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬متغیر مستقل‪ :‬پاداش حقوق و دستمزد‬
‫‪ ‬متغیر وابسته‪ :‬کارایی‬
 ‫متغیر کمی‬

‫‪ ‬متغیر یک مفهوم است که می تواند مشاهده یا اندازه گیری شود‪ .‬این اندازه گیری ممکن‬
‫است به صورت کیفی یا کمی انجام شود‪ ،‬متغیر کمی به متغیری اطالق می شود که از‬
‫نظر کمی تغییر می کند و تفاوتهای ناشی از این تغییرات را با استفاده از عدد ثبت می کند‬
‫و آنها را می توان باهم جمع کرد‪ .‬مانند وزن‪ ،‬قد‪ ،‬سن و غیره‬
 ‫متغیر کیفی‬

‫‪ ‬به متغیری اطالق می شود که تفاوتهای ناشی از تغییرات آنها کیفی است و برای ثبت آنها‬
‫ممکن است از روشهای دیگری غیر از عدد استفاده کرد‪ .‬برای ثبت مشاهدات یا اندازه‬
‫گیری های که از این متغیر به عمل می آید از حروف الفبا یا کد استفاده می شود‪.‬‬
‫رنگ مو‪ ،‬رنگ چشم‪...‬‬
 ‫متغیر های دو ارزشی و چند ارزشی‬

‫‪ .1‬متغیر های دو ارزشی به متغیر های گفته می شود که به آن فقط دو ارزش یا دو عدد داده‬
‫می شود مانند جنس که دارای دو ارزش مرد و زن است‪.‬‬
‫‪ .2‬متغیر چند ارزشی متغیری است که بیش از دو عدد یا دو ارزش به آن اختصاص داده می‬
‫شود مانند سطح تحصیل و هوش ‪...‬‬
 ‫متغیر های تعدیل کننده‬

‫‪ ‬متغیر تعدیل کننده عاملی است که توسط پژوهشگر‪ ،‬انتخاب‪ ،‬اندازه گیری یا دستکاری می شود تا‬
‫مشخص شود که تغییر آن موجب تغییر همبستگی بین متغیر مستقل و پدیده مشاهده شده‪ ،‬می‬
‫شود یا خیر‪.‬‬
‫‪ ‬یادداشت‪ :‬اگر محقق بخواهد رابطه بین متفیر مستقل ‪ x‬و متغیر مورد مشاهده ‪ v‬را مطالعه کند اما‬
‫مشکوک به این باشد که ماهیت رابطه بین ‪ x‬و ‪ v‬به وسیله متغیر سومی مانند ‪ z‬تغییر می کند‪ ،‬در این‬
‫صورت در تجزیه و تحلیل خود می تواند متغیر ‪ z‬را به عنوان یک متغیر تعدیل کننده به حساب آورد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬میزان خالقیت مدیران متخصص در رشته مدیریت بستگی به نوع نظام آموزشی ( متمرکز یا غیر‬
‫متمرکز دارد) دراد‪.‬‬
‫متغیر مستقل‪ :‬نظام آموزشی متمرکز در مقابل نظام آموزشی غیر متمرکز‬
‫متغیر وابسته‪ :‬میزان خالقیت مدیران‬
‫متغیر تعدیل کننده‪ :‬مدیران متخصص مدیریت در برابر مدیران بدون تخصص مدیریت‬
 ‫متغیر کنترل‬

‫‪ ‬همه متغیر های مربوط به یک موقعیت پژوهشی را نمی توان همزمان مطالعه کرد‪ .‬باید اثر برخی از آن ها‬
‫را خنثی کرد تا اطمینان حاصل شود که اثر تعدیل کننده ها در رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته از‬
‫بین برود‪ .‬به متغیر های که اثر آنها باید خنثی یا کنترل شود‪ ،‬متغیر های کنترل‪ ،‬گفته می شود‪.‬‬
‫تفاوت این گونه متغیر ها با متغیر های تعدیل کننده دراین است که اثر متغیر های کنترل از میان می رود در‬
‫حالی که آثار متغیر های تعدیل کننده مورد مطالعه قرار میگیرد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬پیشرفت تحصیلی دانشجویانی که والدین آنها از وضع مالی خوبی برخوردارند بیشتر از پیشرفت‬
‫تحصیلی دانشجویانی است که والدین آنها از وضع مالی خوبی برخوردار نیستند‪.‬‬
‫‪ ‬متغیر مستقل‪ :‬وضع مالی‬
‫‪ ‬متغیر وابسته‪ :‬پیشرفت تحصیلی‬
‫‪ ‬متغیر کنترل‪ :‬هوش‬
 ‫یادداشت‬

‫‪ ‬به منظور جلوگیری از سوی تعبیر و کج فهمی از متغیر های تحقیق‪ ،‬محقق باید در قسمت‬
‫طرح تحقیق خود شناخت و معرفی کامل از متغیر های خود ارادئه نماید‪.‬‬
‫فرضیه‬