Professional Documents
Culture Documents
Redoks
Redoks
(Redoks) Tepkimeleri
Bölüm 8
1
Giriş
• Yükseltgenme-İndirgenme (Redoks)
Tepkimeleri yükseltgenme sayılarının
cebirsel olarak değiştiği tepkimelerdir.
Yükseltgenme sayıları ya gerçek yüklerdir
yada kimyacıların elektron transferini takip
etmesine yardım eden formal yüklerdir.
• Pratikte, yükseltgenme sayıları hesap
yapmamıza yarayan araç olarak
görülebilir.
2
Giriş (devam)
• İndirgenme olmadan yükseltgenme gerçekleşemez.
• Bir redoks tepkimesinde, yükseltgenen madde tepkime
esnasında yükseltgenme sayısını artıran atomlar içerir.
Yükseltgenme elektron kaybıyla ilişkilendirilir.
• Bir redoks tepkimesinde, indirgenen madde tepkime
esnasında yükseltgenme sayısını azaltan atomlar
içerir. İndirgenme elektron kazanımıyla ilişkilendirilir.
• Bir yükseltgen başka bir tepkeni yükseltgeyen
maddedir: kendisi indirgenir! Aynı şekilde, bir indirgen
başka bir tepkeni indirgeyen maddedir: kendisi
yükseltgenir.
• Bir disproporsiyonlaşma tepkimesi (oto yükseltgenme-
indirgenme tepkimesi) aynı elementin hem
yükseltgenip hem de indirgendiği tepkimelerdir.
3
Yükseltgenme Sayılarının
Belirlenmesi: Temel Kurallar
Her hangi bir saf elementin yükseltgenme sayısı sıfırdır. Örneğin, H2 içerisindeki H’ın
yükseltgenme sayısı sıfırdır.
Bir tek-atomlu iyonun yükseltgenme sayısı o iyonun yüküne eşittir. Örnek olarak Cl-
iyonundaki Cl atomunun yükseltgenme sayısı -1, Mg+2 iyonundaki Mg atomunun
yükseltgenme sayısı +2 ve O2- iyonundaki oksijen atomunun yükseltgenme sayısı -2 dir.
Nötr bileşiklerde yükseltgenme sayıları toplamı sıfır, veya iyonik bileşiklerde iyonun yüküne
eşittir.
Alkali metallerin (IA grubu metalleri) bileşiklerindeki yükseltgenme sayıları +1, ve toprak
alkali metallerin (IIA grubu metaller) bileşiklerindeki yükseltgenme sayıları +2 dir. F’in
yükseltgenme sayısı tüm bileşiklerinde -1 dir.
H’ın yükseltgenme sayısı çoğu bileşiklerinde +1dir. Bu kurala uymayan durumlar H2
(burada H = 0) ve NaH gibi iyonik hidrürlerdir (burada H = -1).
O’ın yükseltgenme sayısı çoğu bileşiklerinde -2 dir.. Bu kurala uymayan durumlar O2
(burada O = 0) ve H2O2 yada Na2O2 gibi peroksitlerdir (burada O = -1).
Diğer elementler için genellikle bilinen yükseltgenme sayılarından faydalanarak bilinmeyen
elementin yükseltgenme sayısını yukarda bahsedilen toplama kuralını uygulayarak
bulabilirsiniz.
4
Örnekler
Örnekler:
NO(g) da O = -2, o halde N = +2.
NO2(g) de her biri –2 yükseltgenme sayısına sahip iki tane oksijen atomu var. Öyleyse N +
2(-2) = 0, buradan N = +4.
SO 2- da O = -2. Öyleyse S + 4(-2) = -2. Buradan S = -2 + 8 = +6 olarak bulunur.
4
K2Cr2O7 de K = +1 ve O = -2. Öyleyse 2(+1) + 2 Cr + 7(-2) = 0; 2 Cr = 12; Cr = +6.
5
Yarı-Tepkime Yöntemi ile Redoks
Tepkimelerinin Denkleştirilmesi
• Yükseltgenme-indirgenme tepkimelerinin
denkleştirilmesi sistematik bir yöntem
kullanılmadığı taktirde yanıltıcıdır. Aşağıda
detaylı bir şekilde gösterilen yarı-tepkime
yöntemi sistematik yöntemlerden biridir.
6
Asidik (ya da Nötral) Çözeltideki
Tepkimeler İçin
7
Asidik (ya da Nötral) Çözeltideki Tepkimeler İçin Redoks Tepkimelerinin
Denkleştirilmesi (devam)
Daha sonra asidik (yada nötral) çözeltilerde, eksik olan tarafa H+ ekleyerek
H sayısını denkleştirin:
8
Asidik (ya da Nötral) Çözeltideki Tepkimeler İçin Redoks Tepkimelerinin
Denkleştirilmesi (devam)
9
5 NO2- + 6 H+ + 2 MnO4- 5 NO3- + 2 Mn+2 + 3 H2O
10
Bazik Çözeltideki Tepkimeler İçin Redoks
Tepkimelerinin Denkleştirilmesi
11
Bazik Çözeltideki Tepkimeler İçin Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi
(devam)
1) Denkleştirilmemiş yükseltgenme ve indirgenme yarı-tepkimeleri yazarak işe başlayın
(hangisinin yükseltgenme, hangisinin indirgenme olduğunu bilmek zorunda değilsiniz):
2) a) Sonra atom sayılarını denkleştirin. Bunu ilk önce O ve H den farklı atomlar için yapın:
c) H atomu sayısını bazik çözeltilerde (asidik yada nötral çözeltilerde olduğu gibi) eksik olan
tarafa H+ ekleyerek denkleştirin:
d) Bazik çözeltilerde, H+ ‘yı nötrleştirerek şu adımları izleyin, nötrleştirme işlemi için eşitliğin
her iki tarafına da eklediğiniz H+ kadar OH- ekleyin.
- -
e) Sonra, aynı taraftaki H+ ve OH ları birleştirerek H2O oluşturun (H+ + OH H2O olduğunu
hatırlayın): bu örnekte sol tarafta 4 H2O oluşur:
f) Daha sonra, her iki taraftaki su moleküllerini birbirinden çıkararak sadeleştirin. Şimdi yarı-
tepkimeler aşağıdaki şekildedir:
12
Bazik Çözeltideki Tepkimeler İçin Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi
(devam)
3) Bu aşamada eşitliklerin atom sayıları bakımından denk olması gerekir. Bir sonraki adım
yükler açısından denkleştirmektir. Bunun için, daha pozitif olan tarafa elektronlar (e–) ekleyin:
5) Sonra yukarıdaki yarı-tepkimeleri taraf tarafa toplayarak toplam eşitlik elde edilir:
6) En son iş olarak eşitliğin her iki tarafında bulunan maddeler çıkartılarak sadeleştirme yapılır:
Eşitliğin hem atomlar hem de yükler açısından denk olduğunu kontrol edin.
13
-
6 I - + 4 H2O + 2 MnO4- I2 + 2 MnO2 + 8 OH
14