Rozdział ten ma pomóc tym, którzy pragną łagodnie przejść na lepszy sposób odżywiania.

Doty- czy to
także tych, którzy już w przeszłości udoskonalali swoją dietę, lecz nadal potrzebują ulepszeń. Została tu
przedstawiona wiedza psychologiczna, zapewniająca powodzenie temu procesowi, oraz typowe wzorce,
które manifestują się w trakcie takiej przemiany, jak również rekomendowane metody dietetyczne, które
zmniejszają nadmiary i usuwają stare toksyczne wzorce.
Zmiany, obejmujące nowy sposób odżywiania, styl życia i inne nastawienie umysłu, będą przebie- gały w
indywidualny sposób, który u każdej osoby zależy od mocy jej postanowienia i zdolności do utrzymania
dyscypliny, od wrodzonej siły czy słabości, od różnicy pomiędzy poprzednią a nową dietą oraz od tempa
następujących zmian. Sposób odżywiania jest jednym z przejawów naszej osobowości. Związek między
pożywieniem a osobowością jest trudny do zdefiniowania, ponieważ niektórzy ludzie odżywiają się źle, a
nadal zachowują emocjonalną integralność. Niedobra dieta jednak w końcu po- gorszy stan nawet
najsilniejszych umysłem i ciałem osób.
Czasami można usłyszeć opinię, że jeśli ktoś zjada niezdrowe pożywienie, to kierowane w stronę posiłków
dobre myśli wystarczą, aby zmienić je w korzystne dla zdrowia. W tym stwierdzeniu tkwi ziarno prawdy,
jednak sami byliśmy świadkami, jak zbyt wielu ludzi o przenikliwych i światłych umy- słach umierało na
raka na skutek nieprawidłowego odżywiania. Na poziomie absolutnym istnieje możliwość całkowitej
przemiany pożywienia za pomocą myśli, ale większość z nas nie rozwinęła tej zdolności. Mówiąc prościej,
jeśli wiesz, że jakiś pokarm jest niedobry, nie jedz go.
Noś tylko jeden kapelusz
Praktyka unikania znanego sobie zła w chińskiej filozofii nazywana jest „noszeniem jednego kapelusza".
„Kapelusz" reprezentuje jakieś działanie w łańcuchu przyczynowo-skutkowym. W od- niesieniu do
niezdrowej żywności pierwszym działaniem, czyli kapeluszem, może być decyzja, żeby takiej żywności nie
jeść. W takim przypadku nosimy tylko jeden kapelusz. Jednak jeśli niezdrowe pożywienie zostanie
zjedzone, działanie to staje się pierwszym kapeluszem, a drugi, trzeci i następne kapelusze to działania,
do których jesteśmy zmuszeni, chcąc przezwyciężyć skutki spożycia tego pożywienia - poprzez cierpienie,
próby zmiany złych wpływów pozytywnym myśleniem o pożywieniu albo przez przyjmowanie lekarstw, a
następnie pokonywanie ich skut- ków ubocznych - innymi słowy, każda reakcja pociąga za sobą następną.
W celu zachowania najlepszego zdrowia zalecane jest noszenie co najwyżej jednego kapelusza. Każdy
kolejny to dodatkowe obciążenie, które powoduje narastanie poczucia przygniecenia i ograniczenie
wolno- ści. Nienoszenie żadnego kapelusza - stan,bezkapeluszowy" - to doświadczanie źródła wszelkiej
zmiany. Podążając ścieżką właściwego działania, przyśpieszamy naszą podróż poprzez cykle świadomo-
ści. Jeśli mamy zrobić postęp, musimy rozwikłać wszystkie negatywne sytuacje przechowywane w
naszych ciałach i umysłach dzięki następującym co chwilę wyborom odpowiedniego postępowa
137

nia. Właściwa dieta jest sprawą indywidualną, tak więc szczegółowa natura tego procesu u każdej osoby
będzie wyglądać inaczej.
Ci, którzy wybierają jakąś dietę, żeby zrobić wrażenie na innych, żeby być modnym, zyskać większą
władzę, a nawet by stać się „zdrowszym", nie poświęcając nawet jednej myśli, by zdobytą wiedzą
podzielić się z innymi, zazwyczaj dosyć trudno przechodzą okres zmiany. Kiedy zaś ktoś kieruje się
idealistycznymi motywami, takimi jak zmiana diety na bardziej „,humanitarną" - ponieważ nie wspiera
zabijania zwierząt (wegetarianizm) lub nie sprzyja uciskowi ludzi zamieszkujących kraje Trzeciego Świata
(unikanie produktów wytwarzanych przez wielkie, międzynarodowe koncerny) - wtedy wydaje się, że
przejściu na nową dietę towarzyszy nie tylko mniej trudności, ale także zdrowsze nastawienie umysłu.
Takie podejście z kolei umożliwia lepszy osąd podczas podejmowania następnych dietetycznych
wyborów.
Kiedy nowa dieta zostanie już zastosowana, można spodziewać się wystąpienia pewnych reakcji, gdy
tylko zmianie ulegną procesy biochemiczne zachodzące w każdej komórce. Jeśli nowy sposób odżywiania
oparty jest na czystej, nietoksycznej żywności, wtedy nagromadzone dawniej toksyny mogą zostać
uwolnione, powodując rozmaite stany złego samopoczucia, znane jako „reakcje ozdrowieńcze". Takie
zmiany na poziomie komórkowym wpływają również na umysł, lecz nie tylko reprezentują zmiany w
wymiarze umysłowym, ale również same w sobie są przekształceniem starych emocjonalnych i
umysłowych wzorców zapisanych w kwasach nukleinowych RNA i DNA wszystkich komórek ciała.
Reakcje ozdrowieńcze
Reakcje ozdrowieńcze stanowią świetną okazję do ponownego zmierzenia się z wszystkimi proble- mami,
które nie zostały dotychczas rozwiązane w życiu danej osoby. W naszych ciałach nosimy całą naszą
osobistą historię. Każde zranienie, które nie zagoiło się do końca - na poziomie ciała, emocji czy umysłu
musi zostać uleczone. Wszelkie przeszkody, toksyny, aberracje i ból muszą zostać Oczyszczone w procesie
całkowitego uzdrowienia.
Natura danej reakcji wskazuje na to, który etap życia ulega uzdrowieniu. Reakcje odczuwane są podobnie
do pierwotnej choroby lub emocjonalnego urazu, ale zazwyczaj występują w mniejszym stopniu. Jeśli
taką reakcją jest emocjonalny wybuch - na przykład gniewu - towarzyszące mu odczucia będą
przypominały jakiś przeżyty wcześniej napad gniewu, nawet jeśli obecny gniew wydaje się spowodowany
przez inne okoliczności. Objawy na poziomie fizycznym także mogą być przypomnieniem przeżytych
dawniej stanów. Jeśli w okresie dzieciństwa dana osoba cierpiała na przewlekły ból gardła, reakcja
ozdrowieńcza może obejmować jedno- lub kilkukrotne wystąpienie bólu gardła, co będzie świadczyć o
usunięciu wszelkich pozostałości, jakie nagromadziły się w wyniku pierwotnej (-nych) infekcji.
Z pewnością każdy by wolał, żeby reakcje ozdrowieńcze były minimalne lub żeby w ogóle nie
występowały. Jednak według tradycyjnej medycyny japońskiej: jeśli nie ma meigan (reakcji
ozdrowieńczej), nie ma też leczenia. Większość reakcji spowodowana jest oczyszczaniem się organizmu z
toksyn. Zewnętrzne objawy procesu usuwania trujących substancji mogą być ciężkie lub umiarkowane,
zależ nie od umiejętności regulowania przebiegiem oczyszczania.
138

Przykłady reakcji ozdrowieńczych

1. Może się pojawić napięcie lub ból w górnej części pleców i w karku, które to odczucie może przesuwać
się w górę w kierunku głowy, w dół poprzez brzuch, ręce i nogi, aż w końcu do samego szczytu głowy,
palców dłoni i stóp. Może wystąpić ból narządów wewnętrznych, szczególnie w obszarze wątroby, po
prawej stronie pod łukiem żebrowym. Powszechnie spotykanym objawem jest ból głowy.
2. Mogą wystąpić wymioty, także wymioty żółcią lub różnego rodzaju śluzem.
3. Zaburzenia trawienne: gazy, skurcze, rozwolnienie itd.
4. Osłabienie, utrata masy ciała, wrażenie zimna i/lub gorąca to oznaki, że ciało bardzo intensywnie
usuwa zbędne substancje przed rozpoczęciem fazy odbudowywania i wzmacniania.
5. Typowe reakcje emocjonalne obejmują nieuzasadnioną niecierpliwość, złość i/lub przygnębienie.
6. Podczas okresu przejściowego może wystąpić zwiększona potrzeba snu, a marzenia senne mogą być
bardzo gwałtowne. Sporadycznie zdarzają się niezwykłe wizje, spotkania z duchami lub zmienione stany
świadomości.
7. Niekiedy ustaje miesiączkowanie, które powróci, kiedy trawienie się ustabilizuje i odnowią się funkcje
nerek i wątroby.
8. Pociąg seksualny zazwyczaj się zmniejsza, szczególnie u mężczyzn, jednak ostatecznie staje się bardziej
zrównoważony niż poprzednio, gdy zostanie wzmocnione funkcjonowanie nerek i nadnerczy.
9. Możliwe wzmożone wydalanie z ciała różnorodnych substancji obejmuje takie objawy, jak czyra- ki,
pryszcze, wysypki, wydzielanie rozmaitych zapachów z ciała, karbunkuły, wydzielinę z nosa i pochwy,
nalot na języku, czarne stolce. Z zębów mogą wypadać amalgamatowe (ze związków rtęci i srebra)
plomby.
Większość reakcji ozdrowieńczych, włączając w to ból i rozmaite wydzieliny, będzie trwała krócej niż
tydzień, chociaż niektóre objawy czasami występują dłużej. Ponieważ w owym czasie ciało będzie w
najmniejszym stopniu potrzebowało funkcji układu seksualno-rozrodczego, najdłużej może trwać
przywracanie energii seksualnej i wznowienie procesu miesiączkowania. Nie zaleca się, aby kobiety
będące w ciąży dokonywały drastycznych zmian w swojej diecie, ponieważ gwałtownie uwolnione
toksyny mogą uszkodzić płód; w ogóle jakikolwiek szok dla organizmu może wywołać odruchowe
poronienie. Ciężarne mogą oczywiście całkiem bezpiecznie powstrzymywać się od przyjmowania skrajnie
działających produktów, takich jak używki i wysoko oczyszczone, przesycone chemią pokarmy.
Chlorofil a okres przejścia na nową dietę
Kiedy podczas reakcji ozdrowieńczych do organizmu zostaną uwolnione toksyny, zastosuj oczysz- czające
pożywienie, które pomoże złagodzić ten proces: warzywa, owoce oraz kiełki nasion, zbóż i roślin
strączkowych. Jeśli pojawia się wychłodzenie i osłabienie, gotuj wszelkie pokarmy oczyszcza-
139

jące, a także stosuj je w mniejszej ilości. Kiedy zmienia się dietę na wzorowaną na wegetariańskim
sposobie odżywiania, niewielkie ilości pożywienia bogatego w odżywcze białka pomogą złagodzić szok,
jaki w organizmie może spowodować odstawienie produktów pochodzenia zwierzęcego. Zasobne w
chlorofil produkty działają szczególnie korzystnie, ułatwiając oczyszczanie z pozostałości toksyn
zwierzęcych, budując nową krew i wspierając odnowę komórek. Podczas występowania reakcji
ozdrowieńczych okresu przejściowego można normalnie stosować wszelkie zielone warzywa.
Trawy zbożowe i mikroalgi to produkty spożywcze, które zawierają połączenie regeneracyjnych cech
chlorofilu i białek. Więcej informacji na temat tych pokarmów i możliwych ograniczeń ich stosowania
znajduje się w rozdziale Produkty z pokarmów zielonych.
Pożywienie przeciwdziałające toksynom
Pewne powszechnie występujące pokarmy są przez medycynę chińską uznawane za neutralizatory
toksyn. Do pokarmów tych zalicza się: tofu, proso, fasolkę mung, fasolkę adzuki, czarną soję, buraka
liściastego", rzodkwie, rzepy i figi. Produkty te mogą być stosowane według uznania podczas okresu
przejściowego, a szczególnie wówczas, gdy wystąpią reakcje ozdrowieńcze (o ile pożywienie jest wtedy w
ogóle tolerowane).
Sól i ocet także działają odtruwająco i w tym celu są często stosowane zarówno na Zachodzie, jak i na
Wschodzie. Są to jednak mocno działające substancje i powinny być przyjmowane z ostrożnością, przede
wszystkim jako środek na problemy trawienne. Zazwyczaj nie spożywa się soli bezpośrednio, nawet w
celach leczniczych. Sól powinna być rozpuszczona w pokarmach lub wodzie albo przyjmowana w postaci
słonych przystawek. Jednorazowa dawka octu z cydru jabłkowego to łyżeczka octu rozpuszczona w 1/3
filiżanki wody (w przypadku zatrucia pokarmowego można przyjąć nierozpuszczony ocet jabłkowy).
Produkty te zostały dokładniej omówione na s. 247 i 248. Nie zalecamy zwyczajowego używania soli i
octu w przypadku zaburzeń pokarmowych. Lepiej zamiast tego starać się przezwyciężyć złe nawyki
żywieniowe.

*
Najsilniejsze reakcje spowodowane przejściem na nową dietę pojawiają się w ciągu pierwszych sześciu
miesięcy, chociaż faktycznie ważniejsze reakcje mogą wystąpić dopiero po latach. U ludzi starszych lub
osłabionych zmiany wzorców odżywiania powinny być przeprowadzane w wolniejszym tempie, poprzez
stopniowe zastępowanie pokarmów o złej jakości lepszymi oraz zmniejszanie spożycia pokarmów o
działaniu osłabiającym. Zob. Zalecenia dietetyczne służące zachowaniu witalności u osób starszych, s.
421.
Burak liściasty, in. boćwina szerokoogonkowa (ang. Swiss chard), to odmiana zwykłego buraka jadalnego (Beta vulgaris),
uprawia na ze względu na duże, delikatne i bogate w składniki mineralne liście i ogonki liściowe. W Polsce mało znana (przyp.
tłum.).

140

Zalecane proporcje grup pokarmowych

Następujące proporcje (wagowe) diety opartej na zbożach i warzywach gwarantują taki sposób
odżywiania, który dostarcza bogactwa błonnika, minerałów i witamin, zawiera umiarkowaną ilość białek i
tłuszczów nienasyconych oraz nieznaczną ilość tłuszczów nasyconych. Ludność, wśród której dominuje
taki sposób odżywiania, charakteryzuje względnie mniejsze występowanie chorób nowotworowych i
chorób serca oraz dłuższe życie1.
35*-60% ZBOZA: pełne zboża, kasze, kiełki zbóż i produkty mączne
20-25% 5-15% WARZYWA: zielone, skrobiowe, niskoskrobiowe; wodorosty i mikroalgi
5-15% · ROŚLINY STRĄCZKOWE: fasole, groch, soczewice, kiełki roślin strączkowych, tofu, miso itd.
5-15% OWOCE oraz małe ilości ORZECHÓW I BOGATYCH W OLEJE NASION
0-10% POKARMY ZWIERZĘCE: nabiał, jajka, ryby, drób oraz mięso ssaków
Podane powyżej zakresy proporcji są wystarczająco szerokie, aby można było dostosować je do potrzeb
większości osób, wyłączając ludzi, u których występują ekstremalne zaburzenia. U osób zdrowych, które
już wcześniej odżywiały się niewielką ilością mięsa i nabiału, spożycie pokarmów zwierzęcych może być
ograniczone do minimalnej ilości lub całkiem wyeliminowane. Ogólnie mówiąc, produkty spożywcze
pochodzenia zwierzęcego powinno się stosować ostrożnie w dietach osób krzepkich z oznakami
nadmiaru, podczas gdy wątłe, niedoborowe osoby mogą tych produktów potrzebować. Orzechy i
nasiona, ze względu na zawartość skoncentrowanych tłuszczów i białek, nie są pokarmami łatwo
strawnymi, powinny być więc spożywane w bardzo małych ilościach. Powszechnym problemem,
objawiającym się poprzez osłabienie trawienia i zmęczenie, jest spożywanie nadmiernych ilości owoców i
ich soków, szczególnie różnych odmian owoców tropikalnych.
Jedzenie pokarmów z wymienionych wyżej grup w zalecanych proporcjach to tylko jeden krok w kierunku
zdrowia. Kwestią równie ważną jest przygotowywanie prostych posiłków z uwzględnie- niem zdrowych
połączeń pokarmowych (zob. rozdział Łączenie pokarmów), nieprzejadanie się, wybieranie i
przygotowywanie pożywienia w dobrym gatunku, odpowiedniego dla indywidualnej konstytucji i
kondycji danej osoby (omawiane w rozdziałach Sześć Kategorii, Pięć Elementów i innych), odpowiednia
ilość ćwiczeń fizycznych oraz mnóstwo czynników umysłowych, które wpływają na nasze trawienie i
ogólnie na zdrowie organizmu.
Więcej informacji na temat natury i zastosowania pokarmów pochodzenia zwierzęcego (włączając w to
nabiał, mięso, ryby i jajka) zamieszczono w rozdziale Białko i witamina B.12 Opisano tam także wiele
bogatych w białko roślin, które mogą być alternatywą dla pokarmów zwierzęcych, oraz metody
przygotowania mięsa jako środka leczniczego. Plan zmniejszania w diecie proporcji mięsa i innych
produktów pochodzenia zwierzęcego zostanie podany dalej.

Wartości procentów zaznaczone gwiazdką są odpowiednie dla większości ludzi przechodzących ze standardowej amerykańskiej diety na
pełnowartościowe odżywianie wegetariańskie. Mniejszy nacisk kładzie się tutaj na zboża, większy na warzywa, owoce i pro- dukty o wysokiej
zawartości białka.

141