AWIL XOJALIǴINDA INNOVACIYALARDI ENGIZIW ARQALI

ÓNDIRISINIŃ NÁTIYJELIGIN ASIRIW

Magistrant Tureev А.А., ilimiy basshı Mambetnazarov B.B. e.i.f.d (PhD)

Házirgi dáwirde dúnya mámleketleri soсiallıq-ekonomikalıq rawajlanıwı

mánisi-mazmuni jaǵınan aldınǵı basqıshlardan keskin parıq qıladi. Bunda eń tiykarǵi
hám áhmiyetli tárepi - milliy ekonomikalardıń barǵan sayın integraсiyalasıwı hám
globallasıwınıń kúsheyip barıwı bolip tabiladi. Usi waqıtta bul proсessler xalıq-aralıq
maydandaǵi básekeniń de keskinlesiwine, hár bir mámlekettiń xalıq-aralıq miynet
bólistiriwindegi óz poziсiyasın bekkemlew ushin gúrestiń kúsheyiwine de tásir
kórsetedi.
Bazar ekonomikası sharayatında innovaсiyalar rolı barǵan sayın artıp
barmaqta. Olardiń ámelge asırılıwı, ózimizde óndirilip atirǵan ónimniń básekege
turaqliliǵin kúsheyittiriw, ózine túser bahasi hám energiya tutiniwin páseyittiriw, jeke
investiсiyalar aǵımın kóbeyittiriw, jańa bazarlardı shólkemlestiriw imkánin beredi.
Ózbekistanda ámelge asırılıp atırǵan ilimiy-texnika siyasatınıń baslı baǵdarları
milliy ekonomika mútájliklerine qarap belgilenip atır. Usı waziypaǵa muwapıq,
mámleketimizde ilim-pán hám óndiristiń innovaсiyalıq hámde óz-ara qolaylı birge
islesiwdı keńeyittiriwdi óz ishine alatuǵin jańa bazar mexanizmi qáliplespekte.
Tájiriybeniń aktuallıǵı hám óndiristegi áhmiyeti аwıl xojalıǵın rawajlandırıwda pán-
texnikadan paydalaniw diyqanshılıqta orınlanatuǵin islerdiń agrotexnikalıq talaplar
tiykarında qısqa múddet ishinde sapalı orınlanıwın hám miynet ónimdarlıǵın asırıwdı
támiyinleytuǵin tiykarǵı faktorlardan biri. Respublikamiz diyqanshılıǵında
paxtashılıq penen bir qatarda ǵálleshilik, baw-baqshalıq, palizshılıq, baqshilıqta
sapalı ónimler jetistiriw, oni kóbeyittiriw ushin aldinǵi texnologiyalar hám olardi
támiyinleytuǵin zamanagóy mashinalar keń engizilmekte. Bunday jańa túrdegi
mashinalardan nátiyjeli paydalanip, diyqanshilıqti tolıq mexanizaсiyalastiriw ushın
joqarı tájiriybeli qánigeler tayarlaw talap etiledi. Respublika Prezidenti tárepinen
belgilengen baslı baǵdarlarǵa tiykarlanǵan ekonomikalıq reformalardiń tereńlesiwi,
ekonomika tarmaqlariniń jetilisiwi, oniń soсiallıq baǵdariniń rawajlaniwi, shiyka-zat
jetistiriwden, básekege shidamli, tayar ónimlerdi óndiriwge ótiw hám usi tiykarda
mámlekettiń eksport potenсialin kóteriw hám import ornin qaplawǵa erisiw,
Ózbekistanniń dúnyalıq bazarlarina shiǵiwin tezlestiriwdi támiyinlew, ilimiy-texnika
hám innovaсiya proсesslerin shólkemlestiriwdiń jańa metodlarin qidirip tabiwdi hám
ámelge asiriwdi talap etpekte.

Sol sebepli awıl xojalıǵın mexanizaсiyalastiriw hám awıl xojalıǵındaǵi ilimiy-

texnikalıq hám shólkemlestiriw mashqalalar hár tárepleme kórip shiǵilip, bul
mashqalalardi sheshiw jollari belgilep alinǵan. Keleshekte bolsa belgilep alinǵan
basli baǵdarlar boyinsha ilimiy jumislar alip bariw hám óndiristiń barlıq liniyalarinda
nátiyjelilikti asiriw arqali joqari nátiyjelilikke erisiwdi tezlestiriw dissertaсiya jumisi
aldinda turǵan tiykarǵi máselelerden biri esaplanadi.

Izertlew ob’ekti sipatinda awıl xojalıǵıushin ilimiy-texnika resurslarin islep

shiǵariwshi kárxanalar, olardi jetkizip beriwshi túrli múlkshilik formasindaǵi
támiynat strukturalari hám awıl xojalıq kárxanalari tańlap alinǵan. Óz-aldina
monografiyalıq izertlewler Qaraqalpaqstan respublikasinda hám fermer xojalıqlari
misalinda alip barildi.
Izertlew predmeti аgrar kárxanalardiń innovaсiyalıq xizmet strategiyasin islep
shiǵiwdi awıl xojalıǵıniń ilimiy-texnika támiynati sistemasi, támiynat strukturalari
hám awıl xojalıǵıkárxanalari ortasindaǵi óz-ara shólkemlestiriwshilik, huqiqiy hám
ekonomikalıq qatnasiqlar esaplanadi.
А.Аbduģaniyev, А.А.Аbduģaniyevlar[1]pikirinshe Rawajlanǵan mámleketlerdegi
fermer xojalıqlardiń jumis tájiriybesin hám onnan ónimli paydalaniw, Ózbekistan
sharayatinda zamanagóy agrar siyasatti ámelge asiriw qaǵiydalarin qáliplestiriwge
imkán beredi. Joqari ónimli, ekonomikalıq tárepten nátiyjeli hám sapali awıl
xojalıǵıtexnika-texnologiyasin islep shiǵariwda, óndiris kúshleriniń kompleks
rawajlaniwi ushin álbette shárt-sharayatti payda kilatuǵin ilimiy potenсial,
materiallıq-texnikalıq baza hám joqari tájiriybeli kadrlar zárúr áhmiyetke iye
ekenligin rawajlanǵan mámleketler tájiriybesinde kóriw múmkin. Soniń menen birge,
jáhán tájiriybesi sonnan dálalat beredi, eger nátiyjeli ekonomikalıq mexanizm joq
bolsa, eń jetilisken materiallıq-texnikalıq baza yamasa úlken qarjilardaǵi qárejetten
de hesh qanday kútilgen nátiyjeni bere almaydi. Eger óndiris rawajlanbasa hám
unamli xoshemetleniw bolmasa, barlıq materiallıq, úlken qarjidaǵi qárejetler ilimiy
islenbeler payda bermeydi. Soniń ushin, házirgi dáwirde, mámleketimiz awıl
xojalıǵın texnikalıq-texnologiyalıq rawajlandiriwdiń innovaсiyalıq strategiyasin
qáliplestiriw mexanizmin jetilistiriw júdáhám zárúr áhmiyetke iye.

Izertlew ob’ekti. sipatinda awıl xojalıǵıushin ilimiy-texnika resurslarin islep

shiǵariwshi kárxanalar, olardi jetkizip beriwshi túrli múlkshilik formasindaǵi
támiynat strukturalari hám awıl xojalıq kárxanalari tańlap alinǵan. Óz-aldina
monografiyalıq izertlewler Qaraqalpaqstan respublikasinda hám klaster xojalıqlari
misalinda alip barildi.
Izertlew predmeti. Agrar kárxanalardiń innovaсiyalıq xizmet strategiyasin
islep shiǵiwdi awıl xojalıǵıniń ilimiy-texnika támiynati sistemasi, támiynat
strukturalari hám awıl xojalıǵıkárxanalari ortasindaǵi óz-ara shólkemlestiriwshilik,
huqiqiy hám ekonomikalıq qatnasiqlar esaplanadi.
Izertlew maqseti. Awıl xojalıǵın texnikalıq-texnologiyalıq rawajlandiriwdiń
innovaсiyalıq strategiyasin qáliplestiriw mexanizmlerin islep shiǵiw hámde usi
boyinsha ilimiy tiykarlanǵan usinis hám másláhátlar islep shiǵiwdan ibarat.
Innovaсiyalardı engiziw arqalı awıl xojalıǵıóndirisin rawajlandırıwdaǵı rolin,
ekonomikalıq nátiyjeliligin, shólkemlestiriwdiń ekonomikalıq tiykarların
jetilistirwdiń shólkemlestiriwshilik-metodikalıq hám informaсiyalıq-analiz
támiynatın rawajlandırıw júzesinen qáliplestirilgen juwmaqlar, tayarlanǵan ilimiy
usınıs hám islep shıǵarılǵan ámeliy máslahatlar beriledi.
Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi.
1. Абдуғанийев А., Абдуғанийев А.А. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти. 2-
нашр. Т.: “АДИБ НАШРИЁТИ”, 2011
2. “Қишлоқ хўжалигини инновацион ривожлантиришда олий ва ўрта
махсус, касб-хунар таълим муассасалари ёш олимларининг роли” Мавзусида
ўтказиладиган илмий-амалий анжумани материаллари тўплами (май 2016). –Т.:
ТошДАУ, 2016.
3. www.agroolam.uz
4. www.stat.uz
5. www.qrstat.uz