Athens, 2400 năm trước là một thành phố khá đông đúc với chỉ khoảng 1/4 triệu

dân.
Ở đây có những quầy bar tuyệt đẹp, nhà hát, đền thờ cũng như các trung tâm mua sắm mái vòm và các
trung tâm thể thao.
Khí hậu ấm áp trong phần lớn thời gian của một năm
Và đây cũng chính là quê hương của nhà triết học đầu tiên cũng như vĩ đại nhất:
Plato
Được sinh ra trong một gia đình danh tiếng và giàu có của thành phố
Plato đã dâng hiến đời mình cho một mục tiêu duy nhất: Giúp con người đạt được trạng thái mà ông gọi
là
εὐδαιμονία (Eudaimonia) hay fulfilment (Sự trọn vẹn)
Plato thường có nhiều cuộc tranh cãi với Socrates
Socrates chính là người bạn già và cũng là người đã dạy Plato rất nhiều điều, tuy nhiên ông không viết bất
kì quyển sách nào
Trong khi Plato viết rất nhiều: 36 quyển. Và tất cả đều mở đầu bằng việc mô tả
hình ảnh những cuộc tranh luận với Socrates quanh các vấn đề chính:
The Republic The Symposium (Hội nghị về chế độ cộng hoà)
The Laws (Luật pháp) The Meno (Các chu kì)
The Apology (Sự tự biện)
Plato đã đưa ra 4 yếu tố lớn để khiến cuộc sống trở nên trọn vẹn
Đầu tiên: Nghĩ nhiều hơn.
Chúng ta hiếm khi dành thời gian để nghĩ một cách logic và cẩn thận về cuộc sống của mình hay làm thế
nào để sống
Đôi khi, chúng ta cứ đi loanh quanh với thứ mà người Đức gọi là "doxa": "Quan điểm số đông" (popular
opinions)
Trong 36 quyển sách mà ông đã viết, Plato chỉ ra rằng "thường thức" (common-sense)
thường đi kèm với sai lầm, định kiến và mê tín dị đoan
Có danh vọng là một điều tuyệt vời
Hãy làm theo con tim mách bảo
Tiền chính là chìa khoá của một cuộc sống tốt đẹp
Vấn đề là, những quan điểm của số đông luôn dẫn chúng ta tới giá trị, công việc cũng như những mối
quan hệ sai lầm
Câu trả lời của Plato là
Hiểu rõ bản thân mình
Giống như là bạn đang tự làm một loại liệu pháp tâm lý học hay triết học
Hãy xem xét kĩ lưỡng về những điều mình muốn làm thay vì hành động một cách bốc đồng
Nếu như có thể gia tăng hiểu biết về bản thân, bạn sẽ không còn bị cảm xúc chi phối quá nhiều.
Plato đã so sánh việc bị ảnh hưởng quá nhiều bởi cảm xúc
cũng giống như người đó bị kéo đi khắp nơi bởi một bầy ngựa điên
Để tôn vinh người bạn cũng như người thầy của mình, Socrates, Plato đã đặt tên của việc tự xem xét bản
thân này là "Socratic discussion"
Bạn cũng có thể có đặt tên cho một học thuyết bằng tên mình hoặc
bằng tên người luôn cố bắt bí bạn nhưng luôn giúp bạn làm rõ ý tưởng của mình
Thứ 2: Hãy để người bạn yêu thay đổi bạn
Thật kì lạ khi bạn nghĩ rằng tình yêu có nghĩa là
tìm kiếm người nào đó yêu bạn vì chính con người bạn hiện tại
Trong một buổi tiệc đêm, Plato đã tham gia vào một nhóm bạn và uống rất nhiều
và rồi họ bắt đầu nói chuyện về tình yêu, tình dục và các mối quan hệ
Plato đã nói: "tình yêu chính là sự ngưỡng mộ"
Nói cách khác, bạn cần ở bên một người mà người đó có những phẩm chất
mà bạn còn thiếu
Có thể là sự dũng cảm
ngăn nắp
hay ấm áp và chân thành
Bằng cách luôn ở gần những người như vậy, bạn sẽ ngày càng giống họ hơn
Một người yêu tốt là người giúp chúng ta phát huy được toàn bộ tiềm năng của mình
Đối với Plato, một mối quan hệ đúng đắn là quan hệ mà cả hai không yêu bởi chính con người hiện tại
của họ
mà là cũng nhau cố gắng để hướng dẫn đối phương trở nên tốt hơn và cùng nhau
trải qua những khó khăn không thể tránh khỏi
Mỗi người đều giúp người kia trở thành một phiên bản tốt hơn của chính họ
Thứ 3: Giải mã thông điệp của cái đẹp
Hầu hết mọi người đều yêu cái đẹp
Nhưng Plato là người đầu tiên đặt câu hỏi về việc tại sao chúng ta lại yêu chúng?
Và ông đã tìm được một lý do hấp dẫn
Những đồ vật có vẻ ngoài đẹp sẽ thì thầm vào tai ta sự thật về một cuộc sống tốt đẹp
Chúng ta thấy một vật đẹp bởi vì trong vô thức ta thấy ở chúng những phẩm chất mà ta cần
nhưng lại không tồn tại trong cuộc sống của ta.
Sự hoà nhã
Sự hài hoà
Sự cân bằng
Sự thanh bình
Sức mạnh
Bởi vậy, những thứ xinh đẹp có một công dụng vô cùng quan trọng
Chúng nuôi dưỡng tâm hồn ta
Cả sự xấu xí và nghiêm trọng đều khiến chúng ta có cảm giác nguy hiểm
và vì thế khó để bình tĩnh, tốt bụng và thông thái được
Plato chung rằng nghệ thuật là một liệu pháp tâm lý: Nhà thơ, hoạ sĩ (hay như ngày nay là tiểu thuyết gia
người sản xuất các chương trình truyền hình và các nhà thiết kế) chính là những người sẽ giúp chúng ta
có một cuộc sống tốt.
4. Cải cách xã hội
Plato dành rất nhiều thời gian để nghĩ về việc một chính phủ và xã hội lý tưởng cần như thế nào.
Ông chính là nhà tư tưởng duy tâm đầu tiên của thế giới
Ông đã được truyền cảm hứng rất nhiều từ chính kẻ thù lớn của Athen: những người Sparta
Vùng đát Spata chính là một cỗ máy lớn chuyên sản xuất ra những người lính vĩ đại
Tất cả những gì mà người Spartan đã làm - Cách họ nuôi dạy những đứa trẻ, cách họ sắp xếp quản lý kinh
tế,
người mà họ ngưỡng mộ, cách họ quan hệ, cái họ ăn - tất cả chỉ hướng đến một mục đích duy nhất.
Và người Sparta đã rất thành công nếu như xét về khía cạnh quân sự.
Nhưng đó không phải điều khiến Plato bận tâm. Ông chỉ muốn biết: Làm thế nào để một xã hội
có thể lớn mạnh hơn không phải về mặt sản xuất hay quân sự mà là về sự trọn vẹn trong cuộc sống của
con người.
Trong cuốn sách của mình: "Cộng hoà" (The republic) Plato đã chỉ ra những việc cần phải thay đổi:
Xã hội Athen quá tập trung vào sự giàu có, ví dụ như tên quý tộc Alcibiades mù quáng,
hay những tên vận động viên thể thao nổi tiếng như Milo of Croton
Plato không cảm thấy mấy ấn tượng, ông cho rằng: Những người mà chúng ta ngưỡng mộ
thường có ảnh hưởng rất lớn đến ta từ vẻ ngoài, lý tưởng cho đến phẩm chất đạo đức. Noi theo một người
hùng xấu sẽ khiến ta sống sai lầm.
Vì thế, Plato muốn mang đến cho Athen tấm gương khác thay thế
những người có sự thông thái và tốt bụng được gọi là "những người bảo hộ"
để giúp con người được phát triển tốt hơn
Họ được phân biệt bằng những báo cáo của các dịch vụ cộng đồng, họ khiêm tốn và có những sở thích
đơn giản
họ không có hứng thú với ánh đèn sân khấu cùng với đó họ thông thái và có nhiều kinh nghiệm
Họ chính là những người đáng kính trọng nhất trong cộng đồng.
Plato cũng muốn kết thúc chế độ dân chủ ở Athens. Ông không hề điên chút nào.
Ông chỉ quan sát và nhân ra người dân suy nghĩ hời hợt như thế nào trong các cuộc bỏ phiếu vậy nên hệ
quả là những điều luật kém chất lượng cứ thế ra đời.
Ông không muốn thay chế độ dân chủ bằng chế độ độc tài
tuy nhiên ông muốn ngăn người dân bỏ phiếu cho đến khi họ bắt đầu suy nghĩ một cách nghiêm túc về
vấn đề này.
Cho đến khi họ trở thành những nhà triết học. Không thì, nhà nước cũng chẳng khác gì nơi chuyên ban
hành luật rừng
Để làm được điều đó, Plato đã mở ra các trường học ở Athens (tồn tại đến 300 năm)
Ở đây, học sinh được học không chỉ toán và văn học mà còn là cách để trở thành một người tốt
Mục đích cuối cùng của ông đó chính là những chính trị gia cũng trở thành những nhà triết học:
"Thế giới sẽ không bao giờ tốt đẹp trừ khi những vị vua trở thành nhà triết học hoặc nhà triết học trở
thành vua"
PLATO
Translator: Trang Phan Reviewer: Phu M. Dinh
Hiếm những cá nhân đã ảnh hưởng tới thế giới và trí thức ngày nay như Plato.
Một nhà triết học thế kỉ 20 thậm chí đã
coi toàn bộ triết học phương Tây như một loạt chú thích so với Plato.
Ông thành lập trường đại học phương Tây đầu tiên
và giảng dạy những bộ óc vĩ đại nhất của Hi Lạp cổ đại,
bao gồm cả Aristotle.
Nhưng ngay cả một trong những người tìm ra triết học cũng không hoàn hảo.
Ngoài những ý kiến xuất sắc,
còn có một số tư tưởng của Plato không hoàn toàn đứng vững qua thời gian.
Đây là sơ lược về một vài ý tưởng xuất sắc nhất và tồi tệ nhất của ông.
Plato cho rằng bên ngoài thế giới không hoàn hảo của chúng ta
là một thế giới hoàn hảo vĩnh hằng của các Hình mẫu.
Hình mẫu là những phiên bản lí tưởng của các sự vật và khái niệm xung quanh ta.
Chúng phục vụ như một loại hướng dẫn sử dụng cho thế giới của chúng ta.
Trong thế giới của các Hình mẫu là cái cây lí tưởng,
và kênh YouTube lí tưởng,
và thậm chí cả sự công bằng lí tưởng,
hay tình yêu lí tưởng.
Thực tại chúng ta được tạo nên bởi những bản sao không hoàn hảo của các Hình mẫu.
Plato cho rằng các nhà triết học nên cố gắng chiêm nghiệm
và hiểu về những Hình mẫu hoàn hảo đó
để có thể định hướng tốt hơn cho thực tại đang lạc lối của chúng ta.
Mặc dù nghe có vẻ ngu xuẩn,
sự tách biệt giữa vẻ bề ngoài của thế giới
và sự thật lớn hơn ẩn sau nó
là một trong những vấn đề đau đầu nhất trong triết học.
Nó là chủ đề của hàng ngàn trang luận của các nhà lý luận học,
triết học,
và biên kịch phim.
Nó đặt ra những câu hỏi như chúng ta có nên dùng những giác quan để tìm ra sự thật
hay dùng lý lẽ của chúng ta?
Với Plato, câu trả lời là lý lẽ.
Chỉ mình nó đã cho chúng ta khả năng để chiêm nghiệm về các Hình mẫu.
Nhưng lý lẽ không phải lúc nào cũng hiệu quả với chính Plato.
Khi ông cố gắng đặt con người giữa các loài động vật,
ông nhóm chúng ta với loài chim.
"Loài vật đi bằng hai chân không có lông vũ" là cái tên ông đặt chính thức.
Diogenes Người hoài nghi, khó chịu với định nghĩa này,
đã xông vào lớp của Plato với một con gà bị vặt lông,
tuyên bố rằng, "Hãy nhìn đây. Con người của Plato."
Nhưng trở lại với một vài phát kiến tốt.
Plato là một trong những triết gia chính trị sớm nhất được ghi nhận,
cùng với Aristotle được coi là một trong những người tạo ra khoa học chính trị.
Ông lí luận rằng làm nguyên thủ không khác gì làm các nghề nghiệp khác,
như thợ gốm hay bác sĩ,
và chỉ những người thành thạo việc đó mới phù hợp để lãnh đạo.
Cai trị là công việc chiêm nghiệm các Hình mẫu.
Trong 'Cộng hòa', Plato tưởng tượng ra một xã hội lí tưởng nơi công lý là mục đích cao nhất.
Thành phố lí tưởng của ông hướng tới một sự hòa hợp giữa những phần tử riêng lẻ
và sự cai trị của một vị vua hiền triết.
Hàng thiên niên kỉ trước thời của ông,
Plato còn cho rằng phụ nữ cũng có năng lực tương tự để cai trị thành phố này.
Thật không may là Plato lại không nhất quán về phụ nữ,
đâu đó còn hạ thấp trẻ em so với họ.
Ông còn tin rằng dạ con của người phụ nữ là một động vật sống
có thể lang thang quanh cơ thể cô ấy và gây ra bệnh tật.
Ý kiến tồi tệ này, được ủng hộ bởi những người đương thời,
đáng buồn thay đã ảnh hưởng đến y học châu Âu hàng trăm năm sau.
Hơn nữa, ông nghĩ rằng xã hội nên được chia ra thành 3 nhóm người:
những người lao động,
quân nhân,
và tầng lớp cai trị,
và một lời nói dối cao thượng vĩ đại nên khiến cho mọi người tuân theo trật tự này.
Lời nói dối cao thượng ông đề xuất
là chúng ta đều được sinh ra với vàng, bạc hay một hỗn hợp giữa đồng và sắt
trong tâm hồn chúng ta,
thứ quyết định vai trò của chúng ta trong cuộc sống.
Một số trí thức còn cho khái niệm lời nói dối cao thượng
như một nguyên mẫu của tuyên truyền chính trị thế kỉ 20,
và vị vua hiền triết như một cảm hứng cho các nhà độc tài sử dụng nó.
Vậy những ý kiến tồi tệ
có nên hạ thấp vị trí của Plato như một trong những triết gia vĩ đại nhất lịch sử?
Không!
Plato đã cho những nhà lãnh đạo và trí thức sau ông một điểm khởi đầu.
Qua nhiều thế kỉ,
chúng ta đã có cơ hội kiểm nghiệm những ý kiến đó qua văn chương và trải nghiệm,
và đã chấp nhận một số chúng trong khi đào thải một số khác.
Chúng ta sẽ tiếp tục chắt lọc, cải tiến và chỉnh sửa những ý kiến của ông,
thứ đã trở thành nền tảng của thế giới hiện đại.