SAMSUN MESLEK

YÜKSEKOKULU

TURİZM VE OTEL
İŞLETMECİLİĞİ PROGRAMI

TOİ150-İş Sağlığı ve İş Güvenliği

Öğr. Gör. Halil YAMAK

 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları,
Çalışma Ortamı Gözetimi, İş Hijyeni,
İşyeri Temizliği ve Düzeni
TOİ150-İş Sağlığı ve İş
Güvenliği
Hafta-11
İş Sağlığı ve
Güvenliği
Kurulları
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
• Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu kapsamına giren işyerleri içindir
• 6 aydan fazla süredir sürekli 50 ve üzerinde çalışana
sahip işyerlerinde İSG Kurulları kurulması işverenin
yükümlülüklerindendir
• İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında
Yönetmelik- (18 Ocak 2013)
 İSG Kurulu

İşveren / İşveren vekili

İş Güvenliği Uzmanı

İşyeri Hekimi

İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya

idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi,
Bulunması halinde sivil savunma uzmanı,
Bulunması halinde formen, ustabaşı veya
usta,
Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok
çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurul Üyelerinin Rol
Dağılımları;

– Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili,

– Kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır.
– İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma
zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul
sekretaryası; insan kaynakları, personel,
sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle
görevli bir kişi tarafından yürütülür.
 KURULUN GÖREV ve YETKİLERİ
 İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve
güvenliği iç yönerge taslağı hazırlamak,
 İşverenin veya işveren vekilinin onayına
sunmak ve yönergenin uygulanmasını izlemek,
 İzleme sonuçlarını rapor haline getirip
alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul
gündemine almak,
 İSG Kurulunun Görevleri

 İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol

göstermek,
 İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri
değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline
bildirimde bulunmak,
 İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve işyerinde meydana gelen
ancak iş kazası olarak değerlendirilmeyen işyeri ya da iş ekipmanının
zarara uğratma potansiyeli olan olayları veya meslek hastalığında
yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli
araştırma ve incelemeyi yapmak
 Alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren
veya işveren vekiline vermek,
 İSG Kurulunun Görevleri

 İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini

planlamak
 Bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak,
işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak
 Bu programların uygulanmasını izlemek ve eksiklik
görülmesi halinde geri bildirimde bulunmak,
 İşyerinde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında
gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak
 Bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek,
 İSG Kurulunun Görevleri

 İşyerinde yangın, doğal afet, sabotaj ve benzeri

tehlikeler için alınan tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin
çalışmalarını izlemek,
 İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği durumuyla ilgili
yıllık bir rapor hazırlamak
 O yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen
tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer
alacak hususları değerlendirerek belirlemek ve işverene
teklifte bulunmak,
 İSG Kurulunun Görevleri

 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü

maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile
ilgili acilen toplanarak karar vermek,
 İşyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları,
sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini
kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye
yönelik çalışmalar yapmak
 İSG Üst Kurul Toplantısı

Toplantı tarihi: Toplantı No: Toplantı yeri:

Toplantıya katılanlar

Adı – Soyadı Görevi İmza Adı – Soyadı Görevi Imza

Toplantı gündemi:

1-Geçen toplantıda alınan kararların görüşülmesi

2-

3-
 Mevzuat
• İş kazalarının ve meslek hastalıklarının
önlenmesinde çalışma ortamının gözetimi
çok büyük öneme sahiptir. Çünkü çalışma
ortamındaki tehlike ve riskler sürekli
değişmekte ve yeni sağlık güvenlik
sorunlarının ortaya çıkmasına neden
olmaktadır.
• İşverenlerin çalışma ortamının gözetimi
yükümlülüğü, 30/6/2012 tarih ve 28339 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
yasası ve bu yasaya göre çıkarılan çeşitli
Yönetmeliklerde yer almaktadır.
 Mevzuat
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’na
göre; işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini
sağlamak için “her türlü önlemi alma”
yükümlülüğü bulunan işverenin, bunu ve
denetleme yükümlülüğünü yerine getirdiğinin
tespiti için, çalışma ortamının gözetimi ile ilgili
sistem kurması ve yapılanları kayıt altına
alması gerekir.
• Çalışma ortamı gözetimi yükümlülüğünü
işveren, kendi personeli arasından yapacağı
görevlendirme ile yerine getirebileceği gibi,
işyeri dışında kurulmuş olan firmadan
hizmet alarak da yerine getirebilir.
• Çalışma ortamı gözetimi ile ilgili iş sağlığı ve
güvenliği mevzuatımızda çeşitli hükümler
bulunmaktadır. Bu konuda iş sağlığı ve
güvenliği kurullarının, işyeri sağlık ve
güvenlik birimlerinin, işyeri hekimi ve iş
güvenliği uzmanlarının görev ve
yükümlülükleri bulunmaktadır.
 1.1 -TANIMI
İşyeri çalışma ortamında çalışanların sağlık ve
güvenlikleri için tehlike ve risk oluşturan çeşitli
madde ve etkenlerin varlığının saptanması,
düzeylerinin ölçülmesi ve gerektiğinde kontrol
altına alınması amacıyla yapılan tüm faaliyetlere
“Çalışma Ortam Gözetimi” denir.
 1.2- KAPSAMI

Çalışma ortamının gözetimi, Önleyici

işyeri sağlık ve güvenlik birimi faaliyet

ile ortak sağlık ve güvenlik Çalışma

biriminin işyerinde sağlık ve Ortam
güvenlik tehlikelerine karşı Gözetimi
yürüteceği her türlü önleyici ve Düzeltici
düzeltici faaliyeti kapsar.
faaliyet

Çalışma Ortam Gözetimi ile ilgili faaliyetler Esas olarak İş

Güvenlik Uzmanının görevleri arasındadır.
Çalışma ortamı gözetimi yapılırken
• İşyerindeki tehlikeler ve riskler belirlenecek,

• Risk değerlendirmesi yapılacak,

• Risk değerlendirmesine göre Ortam Gözetimi için plan

yapılacak,

• Planda yer alan öneriler işverene sunulacak,

• Yerine getirilip getirilmediği izlenecek.

Çalışma ortamı gözetimi yaparken

• İşyeri bina ve eklentileri

• İşyerinde bulunan iş ekipmanları,

• İşyerinde kullanılan ve üretilen

maddeler,

• İşyerinde çalışanlar,

dikkate alınır.
 PERİYODİK KONTROLLER

SAĞLIK YÖNÜNDEN TEKNİK YÖNDEN

İŞ YERİ HEKİMİ İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI

Çalışma ortamı gözetimi faaliyetleri
• Çalışma ortamının gözetimini yapmak

• İş yerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken

periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve
uygulamasını kontrol etmek,

• İş yerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için

mevzuata uygun çalışmalar yapmak ve uygulamaları takip
etmek

• Doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil
durum planlarının hazırlanmasını sağlamak,

• Periyodik olarak eğitimleri ve tatbikatları yaptırmak,

• Acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini sağlamak

 Çalışma ortamı gözetimi 1-İşyeri
• Binaların yapısı, tavan yüksekliği, alanı
• Elektrik tesisatı (Elektrik İç Tesisat Yönetmeliğine
uygunluğu)
• Acil çıkış yolları
• Yangınla mücadele İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE
• Havalandırma ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
• Ortam sıcaklığı Resmi Gazete Tarihi:
• Aydınlatma 17.07.2013/28710

• İşyeri tabanı, duvarı, çatısı

• Pencereler, kapılar
• Dinlenme ve soyunma yerleri, duş, tuvaletler
• İlk yardım odaları
 Çalışma ortamı gözetimi 2-İŞ EKİPMANLARI

• İşin yapılmasında kullanılan makine,alet,ve tesisin işyerindeki

özel çalışma şartlarını, sağlık ve güvenlik göz önünde
bulundurularak seçilecek, tamamen tehlikesiz olamıyorsa riski
en aza indirecek uygun önlemler alınacaktır.

İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA
SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
YÖNETMELİĞİ
Resmi Gazete Tarihi: 25.04.2013
Sayısı:28628
 Çalışma ortamı gözetimi 3-İşyerinde Kullanılan ve Üretilen
Maddeler
• Bunların depolanması, üretilmesi esnasında malzeme
güvenlik belgelerinden (MSDS) yararlanılmalı
• Yanıcı, patlayıcı, toksik olmalarına göre önlemler alınmalı
• Oksitleyici ve yanıcıların ayrı ayrı depolanmalı,
• Yangın söndürme tertibatının maddelerin özelliklerine
göre olmalı,
• Ortam ölçümlerinin periyodik olarak yapılması
Çalışma ortamı gözetimi 4-Çalışanların Sağlık Gözetimi

• İşe ilk giriş muayeneleri,

• Periyodik muayeneleri,
• Diğer gerekli tetkikleri yaptırmak,
• Kayıtlarını tutularak özlük dosyalarında saklanması
(Normal şartlarda bu belgeler en az 15 yıl saklanır,
kanserojen maddelerle çalışmalarda 40 yıl saklanır.)
• İşyeri hekimi ile yıllık değerlendirme raporu hazırlamak,
• İşyeri hekimi ile bir sonraki yılın çalışma planlarını
hazırlamak, işverenin onayından sonra işyerinde ilan
etmektir.
Çalışma ortamı gözetimi 4-Çalışanların Sağlık Gözetimi

• Tüm teknik önlemlere rağmen riskler yok edilemiyorsa

çalışanlara kişisel koruyucu donanımlar verilecektir.
• KKD’ler CE uygunluk işaretini taşıyacaktır.
• Bu işaret KKD’lerin KKD Yönetmeliğine uygun üretildiğini
gösterir.
• KKD’nin kullanma kılavuzu istenecektir. (Kılavuzda hangi
riske karşı kullanıldığı, nasıl ve ne kadar süre için etkili
olacağı belirtilmiş olmalı)
2.2- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİNİN İÇERDİĞİ
İNCELEMELER
• Çalışanın sağlığını etkileyebilecek ergonomik
1 faktörlerin tanımlanması ve değerlendirilmesi

• Çalışanların sağlığı için riskler yaratabilecek fiziksel,kimyasal,biyolojik

2 maruziyetler gibi faktörler ve iş hijyeni koşullarının değerlendirilmesi
2.2- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİNİN İÇERDİĞİ
İNCELEMELER
• İş kazaları riskinin ve önemli tehlikelerin
3 değerlendirilmesi

• Çalışanların olumsuz psikolojik faktörlere maruziyeti ve iş

4 organizasyonu ile ilgili hususların değerlendirilmesi
2.2- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİNİN İÇERDİĞİ
İNCELEMELER
• Toplu ve Kişisel koruyucu donanımın
5 değerlendirilmesi

• Maruziyeti azaltmak,önlemek ve yok etmek için

6 planlanan kontrol sistemlerinin değerlendirilmesi
2.2- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİNİN İÇERDİĞİ
İNCELEMELER

• Genel hijyen ve sağlık olanaklarının

7 değerlendirilmesi
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• İşyerindeki tehlikelerin belirlenmesi, risk analizinin ve

risk değerlendirmesinin yapılması, tehlikelerin
kaynağında yok edilmesine yönelik tedbirlere öncelik
verilerek ortadan kaldırılması ve risklerin kontrol altına

1 alınması için işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini de

alarak gerekli çalışmaları planlanması

• Ortam Ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılması, alınacak

sağlık ve güvenlik önlemlerin belirlenmesi ve
uygulamarının takibi
2
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden

yapılması gereken periyodik bakım ve
kontrollerin planlanması ve uygulamaların
3 takibi

• İşyerinde kaza, yangın, doğal afetler gibi acil

müdahale gerektiren durumlar için acil durum
planının hazırlanması ve uygulamaların takibi
4
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• Yangın veya patlamaların önlenmesi için

gerekli çalışmaların planlanması ve
uygulamaların takibi,olası yangın veya
patlama durumunda alınacak tedbirlerin
5 belirlenmesi

• Gerektiğinde ;İş sağlığı ve güvenliği kurulunun

kurulması,toplantıların düzenli olarak
yapılması,katılımın sağlanması,kararların
6 alınması,uygulanmalarının izlenmesi
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• İşyerinde meydana gelebilecek iş kazaları ve

meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirmelerin
yapılması , gerekli önleyici faaliyet planlarının
7 hazırlanması ve uygulamaların takibi

• İşyerinde meydana gelen iş kazası, meslek

hastalığı veya herhangi bir tehlikeli olayın
tekrarlanmaması için inceleme ve
araştırmaların yapılması, düzeltici faaliyet
8 planlarının yapılması ve uygulamaların takibi
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• İşyerlerinin tasarımı, makine ve diğer teçhizatın

durumu, bakımı, seçimi ve çalışma sırasında
kullanılan maddeler de dahil olmak üzere işin
sağlık ve güvenlik risklerinin belirlenmesi ve

9 organizasyonun belirlenen riskler doğrultusunda

planlanması

• İşyerinde yeni bir bölüm veya sistem kurulacağı

ya da yeni makine, tezgah ve cihaz alınacağı
durumlarda inceleme ve araştırmaların yapılması
sağlık ve güvenlik yönünden uygun seçimlerin
10 yapılması
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• Kişisel koruyucu donanımların seçimi,

temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve
test edilmesi
11
• İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili
Yönetmelik hükümlerine uygun olarak
planlanması ve uygulanması
12
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• Yıllık çalışma planı hazırlanması

13
• İşyerindeki çalışma ortamının gözetimi
ile ilgili tüm çalışmaları kaydedilmesi ve
Yıllık Çalışma Raporunun hazırlanması
14
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

• Birden fazla madde veya etkenin aynı

anda işyerinde bulunmasından dolayı
ortaya çıkabilecek tehlikelerin İş sağlığı
ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda
15 değerlendirilmesi
2.3- ÇALIŞMA ORTAM GÖZETİMİ İLE İLGİLİ FAALİYETLER

İyi çalışma ortamı herkesin

sorunudur.

Bu yalnızca, işveren ve işçilerin

işbirliği ile sağlanır.

İşyerlerinin ve üretim sistemlerinin

yeniden tasarımı veya
değiştirilmesinde psikolojik faktörler
ve insanların reaksiyonları göz önünde
bulundurulmalıdır.
 Örnek Uygulama

Bir Fabrikada çalışma ortamı gözetimi:

• Fabrikada sorumlu teknik elemanlarla

görüşülmeli,

• İşyerinde işçi sağlığı iş güvenliği kurulu

oluşturulmalı ve her ay periyodik olarak
toplanarak, çalışmalar yapmalı.
 Örnek Uygulama

• İşyerinde çalışanların periyodik sağlık kontrolleri ve

tetanos aşıları yaptırılmalı,
• Çalışanların kulak odyogramları ve göğüs filmleri yılda bir
kez çekilerek kontrol edilmeli,
• Çalışanların sağlık durumları ve periyodik muayeneleri
işyeri hekimince izlenmeli,
 Örnek Uygulama

• Tüm kayıtların incelenmesi

• Eğitimler
• Çalışanların belgeleri ( Operatörlük belgesi, vinç oprt. v.b.
)
• Çalışanların işe giriş ve periyodik muayeneleri
• Makine tesisat kontrol belgeleri ( kaldırma araçları,
basınçlı kaplar, kompresör , eletktrik tesisatı , topraklama
, paratoner, asansör v.b. )
• Ortam ölçümleri,
• Hazırlanan talimatlar,
• KKD ve KKD teslim belgeleri,
 Örnek Uygulama

• İş Güvenliği kurulu ile ilgili belgeler,

• Kullanılan kimyasal maddeler ve MSDS (Malzeme
güvenlik Bilgi Formları) ler,
• İşyerinde tüm bölümler denetlenecek ve Denetim Raporu
hazırlanacak,
• Bölüm sorumluları ve çalışanların katılımıyla Risk Analizi
hazırlama,
• Ortam ölçümleri ile ilgili olarak gürültü , aydınlatma, toz,
gaz, termal konfor ölçümleri yapılmalı,
• Ölçüm rapor sonuçlarına göre önlemler alınmalı,
 Örnek Uygulama

• Yangın söndürme cihazları, dolapları ve elektrik panoları

önü boş olmalı,
• Tüm elektrik panolarının önüne yalıtkan malzeme (lastik
paspas) konmalı ve elektrik tesisatı ve topraklama
kontrolü yılda en az bir kere yetkili elemanlarca yapılmalı,
• Fabrikada kullanılan elektrik kabloları ekli ve kopuk
olmamalı,
• İş elbisesi, kulaklık ,toz maskesi, gözlük, eldiven,
çelikburunlu ayakkabı gibi KKD leri kullanmalı,
• Yüksekte yapılacak çalışmalar esnasında paraşüt tipi
emniyet kemeri kullanmalı,
• KKD ler çalışanlara tutanakla teslim edilmeli, eğitim
verilerek kullandırılmaları sağlanmalı,
 Örnek Uygulama

• Hammadde üretimi bölümünde ve tozlu ortamlarda

çalışma yapılacak yerlerde oluşan toza karşı çalışanlar
toz maskesi kullanmalı,
• Gürültüye karşı kulak koruyucusu kullanmalı,
• Uyarı ikaz levhaları yapılan işin özelliğine göre artırılmalı,
• İşyerinde bulunan tüm aydınlatma sistemi exproof olmalı
ve bakım ve temizliği periyodik olarak yapılmalı,
• Makineleri yetkili kişiler kullanmalı ve kullanılan
makinelerin çalıştırma ve iş güvenliği talimatları
bulunmalı
• İşletmede kullanılan kimyasal maddelerin MSDS leri
tedarikçi firmadan temin edilmeli, tehlikeleri ve alınması
gereken önlemler konusunda çalışanlara bilgi verilmeli,
 Örnek Uygulama

• İşletmede mevcut bulunan kompresör, çalışanlardan

uzak, üstü hafif malzeme ile kaplı, yan duvarları sağlam,
ayrı bir bölümde olmalı,
• kompresör, hava tankları, soğutma sistemi ve jeneratörün
periyodik kontrolleri yılda bir kere yapılmalı,
• Kaldırma araçları forklift vinç ,v.b. Periyodik kontrolleri
yetkili kişilerce 3 ayda bir kez yapılmalı,
• Kaldırma araçları forklift , vinç v.b. araçları operatörlük
belgesi olan yetkili kişiler tarafından kullanmalı, sesli ve
ışıklı uyarı sistemi bulunmalı
 Örnek Uygulama

• Sıvı kimyasal maddeler, uyarı-ikaz levhaları olan kapalı

bir yerde , ayrı bir bölümde muhafaza edilmeli ve kilitli
olmalı
• Elektrik tesisatı topraklama ve paratoner kontrolleri yılda
bir kere yapılmalı,
• İşyerinde mevcut bulunan yangın tüpleri 6 ayda bir kez
kontrol edilmeli, işyerinde yangın ekipleri oluşturulmalı,
yangın eğitimi ve tatbikatı yapılmalı,
• İşyerinde acil durum planı hazırlanmalı,
 SAMSUN'un Havza İlçesi'nde saman dövme
makinesinin şaftına giysisini kapılan 68 yaşındaki
Örnek
Bayram Uygulama
Yılmaz, hayatını kaybetti. (5 kasım 2016)

• Fabrikada imalat bölümlerinde, özellikle, mekanik atölye

bölümünde (torna, fereze, matkap v.b.) dönen
makinaların olduğu bölümlerde çalışanlar kolları lastikli,
çok bol yada dar olmayan, vücudu tam saracak şekilde iş
elbiseleri giymeli,
• Bu bölümde kaynak için oksijen ve LPG tüpleri mevcut
olup, tüpler tüp arabası ile taşınmalı, hortumları ve
regülatörleri sağlam olmalı, dik olarak muhafaza edilmeli,
kaynak esnasında kaynakçılar tüm KKD yi kullanmalı,
• Paketleme bölümünde daire testere mevcut olup,
koruyucusu takılı durumda olmalı, çalışanların gözlük ve
kulaklık takmaları sağlanmalı,
• Atıklar ve boş siyah plastik kasalar düzenli istiflenmeli,
geri kazanıma yollanmalı,
 Örnek Uygulama

• Fabrikada bulunan mevcut asansörün periyodik bakım ve

kontrolü yapılmalıdır.
• Fabrika içi ve çevresinde bulunan kanallar ve ızgaraların
üzeri kapatılmalıdır.
• İşletmede bulunan tüm kapılar dışarıya doğru açılmalıdır.
• Fabrika çevresi telle çevrilmiş olup,” fabrika sahasıdır,
girilmez “ gibi uyarı-ikaz levhaları asılmalıdır.
 İŞ
HİJYENİ
HİJYEN
 Sözlük anlamı sağlık bilimi demektir.

 Sağlığı koruma uygulamalarının tümü hijyeni kapsar.

 Temizlik yoluyla sağlığı korumaya yönelik uygulamalar için

kullanılan bir terimdir.

 Hijyen Yunan mitolojisinde, sağlık tanrıçasıdır (Hygieia). Hijyen,

sağlık ve temizlik dolayısıyla sağlığın korunması anlamını taşır.
Hijyen tıbbın tanrısı sayılan Asklepios’un karısı olarak mitolojide
yer almıştır (M.Ö. 293).

52
 AMAÇ

İş hijyeni çalışma sırasında

ortaya çıkan sağlığa zararlı
maddelerin oluşturduğu
ortamın kontrolünü amaçlar.

53
 İş Hİjyenİnİn TanImI ;

Çalışma ortamında oluşan,

hastalıklara veya geri
kazanılması olanaksız sağlık
koşullarına veya işçinin iyilik
halini kaybetmesine neden olan
zararlıları belirleyen,
değerlendirmesini yapan ve
kontrol yollarını gösteren bir bilim
dalıdır.

54
 İş Hijyeninin Kapsamı ;

(1) İş ve işin yürütümü ile

ortaya çıkan etkenleri

tanımlamak ve onların
insan sağlığını hangi yönde
ve nasıl etkilediğini bilmek,

55
 İş Hijyeninin Kapsamı ;
(2) Deneylerle bu zararlıların
miktarlarını ve aynı zamanda
insanların sağlığını etkileme
düzeylerini saptayabilmek,

56
 İş Hijyeninin Kapsamı;
(3) Bu zararlıları ve onların
sağlığa etkilerini yok
etmek için yöntemler
geliştirmektir.

57
Sağlığımız, yaşadığımız ortamın temizliğinden
de doğrudan etkilenir.
Temizlik işlemleri bilinçli olarak yapılmadığında
var olan kirlilik geniş yüzeylere yayılabilir.
Ortamın temizliği olabildiğince sık yapılır.
Temizlik gereçleri temizlenen yüzeylerden
kesinlikle daha temiz olmalıdır.
Önce görünen kirler temizlenir; ileri temizlik
aşamalı olarak uygun sırayla gerçekleştirilir.
Temizlik sırasında mümkünse sıcak su kullanmaya
özen gösterilmelidir.
Temizliği yapılan yüzeyler sonunda kuru olarak
bırakılmalıdır.
Odalarda bulunan çöp sepetleri, küllükler, yerlerdeki
çöpler toplanır.
Küllükler temizlenir. Sepetlerde bulunan hijyenik çöp
poşetlerinden kullanılmayacak durumda olanlar
yenileriyle değiştirilir.
Eşyaların tozlarının alınma işleminde genel prensip en üsten
başlayarak aşağıya doğru inmektir.
Bu şekilde dolap, masa, etajer, sehpa, sandalye, koltuk …vb. tozları
uygun temizlik maddeleri ile hazırlanmış temizleme suyuyla ıslatılıp
iyice sıkılmış nemli bezle yapılır.
Sert zeminler ise zeminin özelliğine göre uygun maddelerle
silinmelidir.
Tuvalet ve banyo gibi enfeksiyon riski yüksek alanlar dezenfektan
özellikli maddeler ile temizlenir. Bu bölgede kullanılan fırça, bez …vb.
malzeme kesinlikle diğer alanlarda kullanılmaz.
 Her gün temizlenmesi gerekmeyen dolap üstleri, masa ve
sandalye ayakları, kalorifer petekleri, yangın söndürme
cihazları, pano ve çerçevelerin tozları alınarak temizliği sağlanır.
 Tüm kapılar, aydınlatma düğmeleri, telefon apareyleri silinir.
 İç ve dış cam temizliği yapılarak doğramalar silinir.
 Koltuk ve sandalyelerin tozları alınır.
 Kişisel Hijyen
 Saçlar
 Ağız – Diş
 Eller
 Ayaklar
 Tırnaklar
 Göz
 Kulak
 Perine
VÜCUDUMUZDA MİKROPLAR YAŞAR

Adet/cm2
Eller 100 – 1000

Alın 10.000 – 100.000

Kafa derisi 1.000.000

Koltuk altı 10.000.000

Burun salgısı 10.000.000

Tükürük 100.000.000

Dışkı 1.000.000.000
Kişisel temizlik ön planda olmalıdır;
 Günlük banyo
 Günlük tıraş
 El ve tırnak temizliği
 Temiz giysi
 Deri ve zarların sağlam ve temiz olması
 Erken tedavi

El yıkama : En azından 15 saniye sabun ile yıkamalı ve

kağıt havlu ile kurulanmalıdır

 El ve kol dışında diğer vücut bölgelerine dokunma sonrası

 Tuvaletten sonra
 Öksürme ve hapşırma sonrası
 Yemeklerden önce ve sonra
 Kirli – Bulaşık yerlerle temas sonrası
eller mutlaka yıkanmalıdır
% 4 Klorheksidin Glukonatlı sıvı sabun cilt temizleyicileri içeren dezenfektanlar
 El Yıkama Çeşitleri

Sosyal el yıkama :
Sabun, su ve mekanik hareketlerle yapılan el yıkama

Hijyenik el yıkama :
Bulaşık eşya ya da enfekte hastadan ellere bulaşan
mikroorganizmalardan kurtulmak için yapılan yıkama

Cerrahi el yıkama:
Cerrahi operasyon öncesi yapılan steril el yıkamadır.
 Havlu, kıyafet, tıraş bıçağı, diş fırçası, terlik gibi
kişisel eşyalar kesinlikle PAYLAŞILMAMALI!

 Yiyeceklerle uğraşırken asla ağız, burun ve saçlara

dokunmamalıdır

 Tüm tat kontrollerinde; Ayrı bir kaşık kullanmalı, eller

kullanılmamalıdır

 İş giysileri daima temiz tutulmalıdır

 Yaralı, kesikli, yanıklı eller ile yiyeceklere asla

dokunulmamalıdır

 Sıvı sabun ve kağıt havlu kullanılmalıdır

 İshalli iken yiyecek ve içecekle ilgili alanda çalışılmamalıdır
 Ayak Hijyeni

Uygun ve rahat bir ayakkabı ayak sağlığı için önemlidir.

 Ayağa tam uymalıdır
 Parmakları sıkmamalı
 Topuğu sıkıca tutmalı
 Ayak kemerini iyice desteklemelidir
 Ökçesi geniş olmalı ve çok yüksek olmamalıdır

 Eğer ayakkabı uygun değilse ayakta nasır, ayak

tabanında kalınlaşmalar, baş parmakta eğrilik ve
tırnak hipertrofisi (büyüme-kabalaşma) oluşabilir
 Hijyen

• Sağlıklı temiz ortam

• Ortamda bulunan
bakteri sayısının
hastalık yapıcı
seviyenin altında
olması
 Hijyenik Koşullar
Sağlanamazsa ne olur?

Mikroplar, hızlı bir şekilde üreyerek

gıda maddelerini bozarlar.

Tüketicinin sağlığını tehdit ederler.

 Mikro-organizmalar

Çıplak gözle görülmeyecek

kadar küçük, ancak
mikroskopla görülebilen
canlılar
Çeşitleri;
• Bakteriler staphylococcus aureas

• Virüsler corynbacterium diptheria

• Mantar ve küfler
• Mayalar
tetanus
 Mikroorganizmalar

faydalı zararlı
– patojen:
– mayalar • Listeria, salmonella
• ekmek – bozucu
• küfler (fındık)
• bira
• maya
– küf • lactobacilli (süt)
• peynir
– Bakteriler
• fırıncılık
• soslar
Mikroplar Nereden Gelir ?

TOPRAKTAN

HAVADAN

KİŞİLERDEN

SUDAN
Mikropların gelişebilmesi için?

SUYA

GIDA MADDELERİNE

İHTİYAÇLARI VARDIR.
 Mikroorganizmalar
• Yararlı ve Zararlı bakteriler
• Bölünerek çoğalırlar
• Üremeleri için gerekli koşullar
• Gıda
• Nem
• Sıcaklık
• Zaman
 NİÇİN PERSONEL HİJYENİ?

ÇALIŞAN PERSONEL DAKİKADA

10.000-100.000
mikroorganizmayı yayabilir.
MİKROORGANİZMLARIN VÜCUDA
GİRİŞİ ve ÇIKIŞI
Solunum
Sindirim
Deri
Ürogenital
yolla olur
 NİÇİN PERSONEL HİJYENİ?

SOLUNUM SAÇLAR
ÖKSÜRME
HAPŞIRMA
TIKSIRMA

GIDA DERİ
KİRLİ ELLER

Çıbandan, kesiklerden
KIYAFETLERDEN Sigara dumanından
Takılarından
SİNDİRİM
DIŞKI İLE TEMAS
 Şaşırtıcı gerçekler
• Gıda servisi yapan personelin % 60’ı
tuvaleti kullandıktan sonra ellerini
yıkamamaktadır
• 5 kat tuvalet kağıdı bile , parmak ucundaki
birkaç hastalık yapıcı mikroorganizmanın
sızmasını ve bulaşmasını engelleyemez
• %40’dan fazla yetişkin ağız ve
burunlarında staphylococcus mikrobu
taşımaktadır
Personel Hijyeni Nasıl
Sağlanır?
Gerekli Koruma Ekipmanları

Her amaç için doğru personel koruma

ekipmanları belirlenmeli
 PERSONEL HİJYENİ NASIL
SAĞLANIR?
• Duş almadan işe başlanmamalıdır.
• Kirli ellerle kesinlikle çalışılmamalıdır.
• Yaralı ellerle, eğer yara büyükse
çalışılmamalı, eğer yara küçükçe yaranın
tamamen kapatılması ve dışarıya
sızmasının engellenmesi sağlandıktan sonra
çalışılmalıdır (eldiven giyilebilir)
 PERSONEL HİJYENİ NASIL
SAĞLANIR?
• Tırnaklar kısa ve tırnak dipleri temiz
olmalıdır.
• Gıda ile temas eden personelin tırnakları
ojeli ve cilalı olmamalıdır.
• Saçların gıdaların içine dökülmesinin
engellenebilmesi için kep veya bone
giymelidir.
• Çalışma sırasında ellerin, yüz, saç, kıyafet ve
para gibi yabancı maddelere sürülmemesi,
eğer sürüldü ise ellerin derhal yıkanması
gerekir.
PERSONEL HİJYENİ NASIL SAĞLANIR?

• Kirli giysilerle çalışılmamalıdır.

• İş başında sigara içilmemelidir.
• İş başında sakız çiğnenmemelidir.
• Personel, kıyafetlerini havlu olarak
kullanmamalıdır.
• Gıda hazırlama ve serviste çalışan
personelin mücevherat (takı, yüzük vs)
kullanmaması gerekir.
PERSONEL HİJYENİ NASIL SAĞLANIR?

• Kirli ellere eldiven giyilmemesi gerekir.

• Gıdaların yıkandığı, veya bulaşıkların
yıkandığı lavabolarda el yıkanmamalıdır.
• Eller ayrı ve sadece el yıkama için
kullanılan bir lavaboda yıkanmalıdır.
• Son ürüne elle dokunulmamalıdır.
PERSONEL HİJYENİ NASIL SAĞLANIR?
• Gıda hazırlanırken veya servis yapılırken
ellerle ağız, burun ve kafanın kaşınmaması
gerekir.
• Tezgahlara oturulmamalıdır.
• Aksırmak, öksürmek veya esnemek gıdalara
mikrop saçabileceğinden yiyeceklere ters
dönülerek veya ağız burun kapatılarak
yapılmalı sonra eller yıkanmalıdır.
PERSONEL HİJYENİ NASIL SAĞLANIR?

• Yiyecekle ilgili alanlara tükürülmemelidir.

• Personel hasta ise doktor uygun görmedikçe
çalışmamalıdır.
• Bazı hastalıklarda hastalık bittikten sonra
da mikroorganizmaların saçılması devam
eder. Böyle hastalıklarda personelin saçıcı
olduğu süre boyunca çalışmaması gerekir.
• Türk Gıda Mevzuatı’na göre Ateşli
hastalığı, cilt hastalığı yada ishali bulunan
personelin derhal sağlık kuruluşuna tetkike
gitmesi gerekir.
KORUYUCU KIYAFETLER
•Her personelin kendine ait iş elbisesi olmalıdır.
•Her zaman temiz iş elbisesi ile çalışılmalıdır.
•Gün içinde elbise kirlendiğinde temizi ile
değiştirilmelidir.
•Her personelin yedek iş elbisesi olmalıdır.
•İş elbisesi ile kirli alanlara çıkılmamalı, tezgah
üstleri ve/veya benzeri yerlere oturulmamalıdır.
•Elbiseler havlu gibi el kurulamada
kullanılmamalıdır.
•Gerekli alanlarda galoş ve ağız bonesi
kullanılmalıdır.
EL HİJYENİ
El yıkamanın önemi çok iyi anlaşılmalı
Ellerin nasıl ve ne sıklıkla yıkanacağı
tüm personel tarafından bilinmeli
Düzenli el yıkama alışkanlığı
kazanılmalı
 El Hijyeni

• El hijyeni mikroorganizmaların
azaltılması için çok önemli bir yoldur
• El hijyeni ile ellerdeki geçici koku
ve kir çıkarılır
 ELLER NE ZAMAN YIKANIR?

• İşe başlamandan önce

• Tuvaletten sonra
• Mendil kullandıktan sonra
• Sigara içtikten sonra
• Saçlar ellendikten sonra
• Çiğ yiyeceklerle temastan sonra
• Öksürüp hapşırdıktan sonra
• Kirli araç-gereç, çalışma yüzeyleri vb.
dokunduktan sonra
• Para ellendikten sonra
Eller nasıl yıkanmalı?
 EL YIKAMA

1- Eller sıcak su ile ıslatılır (yaklaşık 40°C)

2- 5 ml sıvı sabun alınarak tırnak fırçası ile 30
saniye kadar el fırçalanır,
3- Su ile durulanır,
4- Tekrar sıvı sabun alınır,
5- Fırçasız yaklaşık 10 saniye yıkanır,
6- Eller su ile durulanır,
7- Havlu kağıt veya otomatik kurutucularla el
kurulanır.
 Hijyenik el yıkama işlemi

2. Sıvı temizleyicilerin
1.Eller su ile ıslatılır 2. Sıvı sabun bilekler 4. Parmak araları
Elleri temizlemek için sıvı
dezenfektanlı olanları 3. Avuç içleri
seçilmeli ve bir dispenser dahil, elin her yerine temizlenir.
temizleyiciler kullanılır. ovuşturulur.
kullanılmalıdır. yayılır.

5. Parmak uçları 6. Parmaklar kapalı hale 7. Başparmaklar avuç ile 9. Bileklerden

8. Parmak uçları
temizlenir. getirilerek işlem ovuşturulur. başlanarak elller
sürdürülür. avuç içi yardımı ile
durulanır.
temizlenir.

10. Kurulama işlemi için 12. Parmak uçları ve 13. Musluk ellerin 14. Kağıtların atıldığı çöp
11. Yan kısımları dahil
mutlaka kağıt havlu
eller kurulanır. tırnak çevreleri kurulandığı kağıt kutusuna ellerle
kullanılmalı. dokunulmamalıdır.
kurulanır. ile kapatılır.
 DİKKAT!!!

ÜRETİMDE GÖREVLİ TÜM

PERSONEL DÜZENLİ OLARAK
EĞİTİM ALMALI VE HİJYEN
KONUSUNDA
BİLİNÇLENDİRİLMELİDİR
 Sonuç olarak;

• Başta kişinin kendi sağlığı olmak üzere,

başkalarının da sağlığını korumanın en
önemli aracı temizliktir.

• Sadece beden ve besin temizliği değil,

kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz
tutmak da temiz olmanın gereğidir.
• Temizlik, kişisel ve sosyal sağlığın
dayandığı bir temel olmanın yanında,
toplum içinde yaşamanın vazgeçilmez
bir parçasıdır.

• Günümüzde insanların uygarlık

düzeyini gösteren ana ölçü temizliktir.

• Uygar insan vücut, giyecek ve çevre

temizliğine önem veren insandır.
• Üçüncü sınıf bir iş yerinde;
– Çalışanlar yere çöp atar, kimse o
çöpü yerden alıp çöp kutusuna
koymaz.
• İkinci sınıf bir iş yerinde;
– Çalışanlar yere çöp atarlar, ama o
çöpü yerden alıp çöp kutusuna
koyanlar da vardır.
• Birinci sınıf iş yerinde;
– Kimse yere çöp atmaz, Ama yerde
kim çöp görürse o çöpü yerden alır ve
çöp kutusuna atar.

101