SAMSUN MESLEK

YÜKSEKOKULU

TURİZM VE OTEL
İŞLETMECİLİĞİ PROGRAMI

TOİ150-İş Sağlığı ve İş Güvenliği

Öğr. Gör. Halil YAMAK

İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili
Dünyada ve Türkiye’deki
Gelişmeler
TOİ150-İş Sağlığı ve İş
Güvenliği
Hafta-2
 Konunun
• İSG’nin Dünya’daki Tarihsel Alt
Dünya’daki Gelişimi
Gelişim Başlıkları

• İSG’nin Türkiye’deki Tarihsel

Türkiye’deki Gelişimi
Gelişim

• Kavram ve gelişme aşamaları

• Kapsamı
Çağdaş İSG • İş ve sağlık ilişkileri
• Uygun işe yerleştirme
• İşyeri ortam faktörlerinin
Çağdaş İSG değerlendirilmesi
Uygulama • Sağlık risklerinin kontrolü
İlkeleri • Aralıklı kontrol
muayenesi
 İş Sağlığının Gelişme Süreci

Günümüz
Endüstri
Bernardino Devrimi
Ramazzini ve
Taş Sonrası
İlk Çağlar Ocakları
Madenler

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 İSG Tarihsel Gelişim
• MÖ. 2000’li yıllarda, Babil-Hammurabi
Kanunları’nda inşaatlar sırasında oluşan ölümler
ve hasarlarla ilgili yüksek cezaların
tanımlanması
• Eski Mısır’da (M.Ö. 1500), piramitlerin yapımı
sırasında iş gücü kayıplarını önlemeye yönelik
tıbbi servisler kurulması
• Heredot’un, çalışanların iş verimini artırmak için
yüksek enerjili besinlerle beslenmeleri
gerektiğini belirtmesi
Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
M.Ö. 2000’lerde Babil dönemi Hammurabi Kanunlarından;
Eğer bir müteahhidin sağlam yapmadığı bir binanın çökmesi
sonucunda bina sahibi hayatını kaybederse, müteahhit ölüm
cezasına çarptırılır
Eğer bina sahibinin oğlu hayatını kaybetmişse, müteahhidin oğlu
ölüm cezasına çarptırılır
Eğer bina sahibinin kölesi hayatını kaybetmişse, müteahhit aynı
değerde bir köleyi bina sahibine verir
Eğer müteahhidin sağlam yaptığı bir binanın çökmesi sonucunda
bina sahibinin malları hasar görmüşse, müteahhit binayı yeniden
yapacağı gibi, bina sahibinin tüm zarar ve ziyanını da karşılayacaktır
Bir binanın inşaat kurallarına uyulmadan yapılan bir duvarı
yıkılırsa, müteahhit tüm masrafları kendisine ait olmak üzere o
duvarı sağlamlaştırmak zorundadır
Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 Hipokrates
(MÖ.466-379)
• İlk kez kurşunun zararlı etkilerine bağlı halsizlik,
kabızlık, felçler ve görme bozuklukları gibi
bulguları kurşun zehirlenmesi ile ilişkilendirmiş,
• Roma İmparatorluğu döneminde toksikoloji
oldukça ilerlemiş, birçok bitkisel kaynaklı zehiri
tanımlanmıştır (örn. arsenik ve arsenik
bileşenleri) Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
İşe bağlı hastalıklar ve ilk koruyucu önlemler
• Plini (M.S 23-79):
– çalışma ortamındaki tehlikeli tozlara karşı çalışanların
korunması amacıyla maske yerine geçmek üzere başa
torba geçirilebilir
• Juvenal:
– özellikle demirin işlenmesi sırasında görülen göz
yakınmalarının yapılan işten kaynaklanmaktadır
– Ve sürekli olarak ayakta çalışanlarda varisler oluşabilir

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 İşe bağlı hastalıklar ve ilk koruyucu
önlemler
George Agricola (1494-1555):
• Çalışmaları sırasında, maden
ocaklarında çalışanların sorunlarını
incelemiş ve gözlemlerini 1530 yılında
“De Re Metallica" isimli eserinde
yayınlamıştır
• Bu yapıt, zamanın jeoloji, madencilik,
metalurji bilgilerini de kapsayan ilk
önemli yapıtıdır
– Tozun önlenmesi için maden ocaklarının
havalandırılması
– İş kazalarının önlenmesine yönelik güvenlik
önerileri

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 İşe bağlı hastalıklar ve ilk koruyucu önlemler

Alman hekimi Paracelsus (1493 ile 1541):

• Tirol maden işletmelerinde işyeri hekimi olarak
çalıştığı yıllarda yazdığı, o gün için dünyada ilk iş
hekimliği kitabı olan "De Morbis Metallicis” te;
– İşletmenin çeşitli bölümlerindeki çalışanlarda görülen ve
bugün pnömokonyozların tanımlanmasında da
kullanılan bazı belirtileri tanımlamıştır

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• Yine bu dönemde Paracelsus
(1493-1541), kimyasal
maddelerin zehirlenme etkisine
yönelik, doz ve metabolik yanıt
arasındaki ilişkisini araştırmıştır
• Paracelsus, modern
toksikolojinin başlangıcı
sayılmaktadır

“Bütün maddeler zehirdir. Uygun doz, zehir

ve ilaç arasındaki farkı yaratır”

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• İtalyan klinisyen Bernardino Ramazzini
(1633-1714), De Morbis Artificum Diatriba
isimli kitabında endüstrileşme ve meslek
hastalıkları arasındaki ilişkiyi metodolojik
anlamda inceleyen ilk bilim adamıdır
• Kitabında özellikle işkazalarını önlemek için,
koruyucu güvenlik önlemleri önermiştir
• Ramazzini, yaptığı çalışmalar nedeniyle iş
sağlığının (işyeri hekimliğinin)
kurucusu sayılmaktadır
• Ramazzini, Hipokrat çağından bu yana hastalara
sorulan gelenekselleşmiş sorulara iş sağlığı ve
güvenliği ilkesini eklemiştir
• “Hastalara mesleğini sorunuz”
• Bu yaklaşım, kişinin çalışma hayatında
karşılaştığı etkenlere yönelik sağlık sorunlarının
açıklanabilmesini sağlamıştır
• Kurşun ve cıva zehirlenmelerinin belirtilerini
saptamıştır
• İşyerlerinin sıcaklık derecesi ve havalandırma
koşullarını inceleyerek iş sağlığı ve güvenliği ile
ilgili korunma yöntemleri önermiştir
• İş sağlığına yönelik ilk önemli sorun ve gelişmeler
sanayi devrimi sonrası İngiltere'de gerçekleşmiştir:
– Üretim araç ve gereçlerin değişimi- buharlı makineler
(1761),
– Küçük zanaat ve atölye üretiminden fabrikalara geçiş
– Tarımda çalışanların gelişmiş makine ve aletlerle
çalışmaya başlamak üzere kente göçü ve artan iş
temposu
– İş kazalarının artması
– Olumsuz çevre koşulları, salgın hastalıklar

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
Sanayi devrimi sonrası;

• metalurji ve kimya sanayi alanındaki gelişmelere bağlı

olarak bir çok kimyasal madde üretimde kullanılmaya
başlamış, zararlı ve zehirli gaz ve dumanlara maruziyet
sonucu; meslek hastalıklarına bağlı ölümler artmış,

• İngiltere’de 16-18 saati bulan uzun çalışma süreleri

çalışan sağlığının daha da bozulmasına neden olmuştur

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• Diğer Avrupa ülkelerinde de özellikle dokuma sanayinde kadın ve
çocuklara ödenen ücretlerin düşük olması nedeniyle;
– 8-10 yaşlarındaki çocuklar ile kadınların maden işletmelerinde ve
fabrikalarda 16-18 saat gibi çok kötü çalışma koşullarında
çalıştırılmaları sonucu, genç yaşta ölümler çoğalmış, sakatlıklar
artmıştır
• Grev, miting, gösterilerle ortaya çıkan işçi tepkileri
• 19. yy başlarından itibaren aydınların, hekimler, mühendisler ve
bazı işverenlerin çalışma koşullarının düzeltilmesi için çaba
göstermeye başlaması

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 • Dr. Thomas Percival’in
Çıraklık Sağlık ve Ahlakı genç işçilerin çalışma
1802 Kanunu saat ve koşulları ile ilgili
• Dünya’da ilk 58 saat /hafta çalışma süresi raporu bir işveren
ve parlamenter olan Sir
Robert Peel‘i etkilemiş
1833 Fabrikalar Kanunu-Denetim
ve parlamentoda
• 10 yaşından küçükler çalıştırılamaz, 18 Y. altı girişimlerde bulunarak
12 h ten fazla çalıştırılamaz
1802’de “Çıraklık Sağlık
1847 Çalışma yaşı ve Ahlakı Kanunu’nun
• En uzun çalışma süresi 10 saat çıkarılmasını sağlamıştır
• Doktor raporu (işe giriş muayenesi)

1895’de ise bazı tehlikeli meslek hastalıklarının

bildirimi zorunlu hale getirilmiştir

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• 19 yy.da Amerika'da ise hızlı sanayileşmenin getirdiği
olumsuz çalışma koşullarının önlenmesi için , önce
eyaletlere verilen yetki daha sonra federal hükümet
üzerine alınmıştır
• Massachusetts eyaletinde 1836’da çocuk işçiler ile ilgili
bir yasa çıkarılmıştır
• 1867’de ise özel denetim yasasının uygulanmasını
sağlayacak örgüt kurulmuş, istatistik veri toplama
çalışmaları yoğunlaşmıştır

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• ABD'deki meslek hastalıkları konusunda bilimsel
çalışmalar:
– Cornell Üniversitesi öğretim üyesi William
GilmannThompson'ın “The Occupatonal Diseases"
adındaki kitabını 1914’de yayınlaması
– C.Voegtlin 1926’da arseniğin etkisini,
– P.Muller, DDT ve bazı insektisitlerin zararları,
– G.Schrader orgonofosfat bileşiklerinin zararlı etkilerini
araştırmıştır.

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Önemli Kuruluşlar ve
 1913’de ABD’de Ulusal Güvenlik Konseyi (NSC)
Düzenlemeler
kurulması
 1918 Yılında, günde azami 8 saat çalışmanın kabulü
 1970’de ABD’de Mesleki Güvenlik ve Sağlık Kanunu
(OSHA) ve daha sonra Ulusal Mesleki Sağlık ve
Güvenlik Enstitüsü (NIOSH) ve Amerikan Güvenlik
Mühendisleri Derneği’nin kurulması
 1972 Yılında Dortmund’da İş Sağlığı ve Güvenliği ve
Kaza Araştırma Merkezi (Bundesanstalt für
Arbeitsschutz Undfalforschung-BAU) kurulması
 1974 Yılında, Wuppertall’de (Kuzey Rhne-Westphalia)
İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili yüksek mühendislik
bölümünün açılması
Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• 18. yy.da Avrupa'da gelişmeye başlayan sosyal güvenlik
ilkelerinin 19. yy da yaygınlaşması, çeşitli sigorta
kurumları kurulması ve iş kazaları ile meslek hastalıkları
sigortası uygulamaları
• Dünyadaki meslek hastalıkları ve işkazalarının
önlenmesine yönelik çalışmalarda sendikaların rolü,
• Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1919’da kurulması
ve 1946’da Birleşmiş Milletler ile imzalanan anlaşma
sonucu bir uzmanlık kuruluşu olarak kabulü

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 International Labour Organization ILO
(Uluslararası Çalışma Örgütü)

Herhangi bir ülkenin, emeğin insani koşullarını benimsememesi,

kendi ülkelerindeki durumu iyileştirme isteğinde olan
diğer ülkeler için bir engel teşkil eder. ILO Anayasası

Kuruluş tarihi: 1919 Versay Anlaşması

ILO Sekreteryası: Cenevre
40 ülkede bölge, alan, ülke ofisi
Amaç: Sosyal adalet ve uluslararası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi
*İnsan haklarına saygı
*Yeterli yaşam şartları
*İnsanca çalışma koşulları
*İstihdam imkanları 220 üye ülke
*Ekonomik güvence
22
1932 Türkiye üye
Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 Dünya Sağlık Örgütü
WHO, 1948

19-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında New York’ta toplanan

Uluslararası Sağlık Konferansı’nda kararlaştırılmış,

Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne üye

olmuştur. 26 üye ülkenin resmi kabul işlemi 7 Nisan 1948 tarihinde
netleşmiş ve 7 Nisan günü tüm Dünya’da “Dünya Sağlık Günü”
olarak kabul edilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti, 9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanun’la

Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nı onaylayarak WHO’ya resmen üye
olmuştur.
23
Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 Tanzimat
öncesi

Tanzimat
ve
Meşrutiyet
dönemi

Cumhuriyet
dönemi

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 Osmanlı İmparatorluğu Döneminde
İş Sağlığı ve Güvenliği
• Loncalar üzerinden; 16. ve 17. yy da Osmanlı
İmparatorluğu'nda küçük zanaat ve atölye üretimine dayanan
işyerlerinde usta, kalfa ve çırak olarak ücretle çalışanlarla
işverenler arasındaki ilişkileri ve çalışma koşullarının kuralları
ve geleneklerin belirlenmesi
• Ülkede iş yaşamını düzenleyen dini bir yasa olan Mecelle’de
işçi işveren ilişkilerini kapsayan hükümler bulunmadığından,
işçi işveren ilişkilerini yeni gelişmelere uygun
olarak düzenlemek amacıyla değişik tarihlerde çeşitli yasal
düzenlemeler yapılmıştır

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• II. Mahmut döneminde (1785-1839), İlk sanayi
kuruluşları savaş sanayi ile birlikte başlamış,
• Sinop, İzmit ve İstanbul tersanelerinde buharlı
gemi imalatı kömüre gereksinim giderek
artmıştır.
• Ülkenin ilk kömür havzası 1829’da işletmeye
açılmıştır.

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• Bu dönemde işçilere vakıf ve esnaf kuruluşları
aracılığıyla yapılan yardımların yasal zorunlulukları
yoktur ve bu durumla ilgili Tanzimat'tan sonra (1839) işçi
yararına düzenlemeler yapılmıştır
• Ereğli Kömür İşletmeleri'nin Deniz Bakanlığı'na geçmesi
ile kömür ocaklarında çalışan işçilerin çalışma koşullarını
düzenleyen yasalar çıkarılmıştır
• Ancak 1820'lerde işçi sağlığının düzeltilmesi amacıyla
başlayan mücadeleler 1850’de çıkarılan Polis
Nizamnamesi ile engellenmiştir
II. Mahmut Döneminde İş sağlığıyla ilgili temel
sorunlar:
• 16 saate varan ağır işlerde kadın ve çocukların çalıştırılması
yaygınlaşmıştır
• Fransızlar tarafından işletilen Ereğli Havzası'ndaki kömür
ocaklarında beslenme yetersizliğiyle ve sağlıksız barınaklarda
yaşayan işçiler , kısa sürede meslek hastalıklarına
yakalanmış ve üretim de düşmüştür
• Üretimi artırmak amacıyla 1865’de Madeni Hümayun Nazırı
Dilaver Paşa’nın hazırladığı tüzükle çalışma koşullarına
ilişkin bazı düzenlemeler getirilmiş ve kömür havzasında bir
hekim bulundurulması hükme bağlanmıştır
• Tanzimat'tan sonraki ikinci önemli belge olan Maadin
Nizamnamesi (1869) hükümlerine göre;
– İşveren iş kazasının oluşmasını önlemek için gerekli önlemleri
alarak iş güvenliğini sağlamak zorundadır.
– Kazaya maruz kalanlara veya ailesine mahkeme tarafından
hükmedilecek tazminat işveren tarafından ödenecektir.
– Kaza, işverenin kötü yönetim ve denetimi veya gereken
önlemlerin yasalara uygun olarak yerine getirilmemiş olması
nedeniyle olmuşsa, işveren ayrıca 15-20 altın tutarında daha
fazla tazminat ödeyecektir.
– Havzada her işveren, diplomalı bir hekim çalıştırmak ve
eczane bulundurmak zorundadır.
• Maadin Nizamnamesi de işverenler tarafından
uygulanmamış ve hükümleri yaşama
geçirilememiştir.
• Bu dönemde çıkarılan diğer tüzükler;
– Tersane-i Amiriye ve Mensip İşçilerin Emeklilikleri
Hakkında Tüzük,
– Hicaz Demir Yolu Memur ve Hizmetlerine Hastalık Kaza
Hallerinde Yardım Tüzüğü,
– Askeri Fabrikalar Tüzüğü (daha çok sosyal yardım amaçlı
hükümler içermiştir)
• İşçi sendikalarının 1908’de kurulmasına izin
vermesi ve iş sağlığı güvenliği sorunlarının
gündeme gelmesine karşın somut gelişme
sağlanamamış ve ağır çalışma koşulları
düzeltilememiştir.
• 1913’de 16.975 ve 1915 yılında 14.060 kişinin
çalıştığı gıda, toprak, deri, ağaç, dokuma,
kırtasiye, kimya, madeni imalat gibi iş
kollarında yoğunlaşan işletmelerde uzun savaş
yılları boyunca işçilerin askere gitmesi
nedeniyle büyük bir kısmı vasıfsız olan işçilerin
ve kadın işçilerin çalıştırılması yaygınlaşmıştır
Birinci Büyük Millet Meclisi Döneminde İş Sağlığı
ve Güvenliği
• İktisat Vekili Mahmut Celal Bey’in meclis kürsüsünde
Zonguldak ve Ereğli Kömür İşletmelerindeki işçilerin
çalışma koşullarını ortaya koyması işçilerin sağlık,
sosyal ve ekonomik durumlarının düzeltilmesine
yönelik bazı yasaların çıkarılmasına öncülük etmiştir

• Bu gelişmeler sonucu bu dönemde arka arkaya iki

yasa çıkarılmıştır
• 10 Eylül 1921’de çıkan 151 sayılı Ereğli Havzai
Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna
Müteallik düzenlemeye göre;
– Kömür işçilerinin çalışma koşulları düzeltilecek,
– Yardımlaşma sandıkları kurulacak ve bunların Amele
Birliği içinde birleştirilerek hastalık ve iş kazaları
durumlarında gerekli yardımlar için kullanılması
sağlanacak,
– İşveren yardım sandığına işçinin ücretinin %1'inden
az olmamak kaydıyla yardımda bulunacak,
– İşveren hastalanan ve kaza geçiren işçileri tedavi
ettirecektir
– Bu amaçla işveren işyerinde hekim çalıştıracak,
hastane ve eczane açacaktır.
• 10 Eylül 1921’de çıkan 151 sayılı Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden
Amelesinin Hukukuna Müteallik düzenlemeye göre;
– Kazada yaralanan ile ölenlerin yetimlerine mahkeme kararı ile tazminat
ödenecektir. Eğer kaza işverenin yönetim veya denetim hatası ile
oluşmuş ise ayrıca 500-5000 TL fazla tazminat ödenecektir
– Çalışma süresi günde sekiz saat olacak, fazla çalışma iki tarafın oluruna
bağlı olup, iki kat ücret ödenecektir
– İşveren yeni işçilerin eğitiminden sorumlu olacaktır
– Bu yasa gereği Amele Birliği, İhtiyat ve Teavün Sandıkları kurulacaktır
 İktisat Kongresi- 4 Mart 1923

• İzmir'de toplanan Kongre'de işçi delegeleri

30 maddelik bir öneri listesi sunmuştur

• Bu öneriler daha sonraları gerçekleşen

yasaların çekirdeklerini oluşturmuştur
1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu (1930)
• 7. bölümü ”İşçiler hıfzıssıhhası” olup, 173-180 inci maddelerini
kapsamaktadır.
• Bu maddelere göre, endüstriyel kuruluşlarda 12 yaş çocuk ve
kadınların çalıştırılma koşulları, işçiler için gece hizmetleri,
gebe kadınların doğumdan önce ve sonra çalıştırılma
koşulları, işyerlerindeki işçi yasağı konuları hükme
bağlanmıştır.
• 179. madde işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması
amacıyla tüzükler çıkarılmasını,
• 180. madde ise işyerlerine sağlık hizmeti verecek işyeri
hekiminin çalıştırılmasına, kurulacak revir, hastane gibi
kuruluşlara ilişkin düzenlemeleri içermektedir.
 Özetle;
 I.Tanzimat öncesi
 1766 Kütahya Fincancılar Sözleşmesi
 Lonca (Orta Sandığı – Teavün Sandığı)
 II.Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi
 1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi
 1921 Havza-i Fahmiye Teamülnamesi
 1869 Maadin Nizamnamesi
 1871 Ameleperver Cemiyeti
 1895 Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti
 III. Cumhuriyet dönemi
 Ereğli Havza-ı Fahmiye Maden Amelesinin
 Hukukuna Müteallik Kanun
 1923 İktisat kongresi
 1926 Borçlar Kanunu
 1930 Umumi Hıfzıssıha Kanunu (173-180. m.)
 Anayasa
• T.C. Anayasası’nın 18, 49, 50, 51, 52, 53, 54,55, 56,
60, 61, 62. maddeleri iş sağlığı ve güvenliğine yönelik
temel hakları ifade eder;
• Madde 50:
– Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan
işlerde çalıştırılamaz
– Küçükler ve Kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği
olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak
korunurlar
 3008 Sayılı Çalışma Hayatının İlk Önemli Yasası
15.06.1937 tarihinde yürürlüğe girmiştir
İş Kanunu

İSG yönünden bir çok tüzük ve yönetmelik uygulamaya

1475 Sayılı konmuştur
İş Kanunu 25.08.1971 tarihinde yürürlüğe girmiştir

4857 Sayılı 10.06.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir

İş Kanunu

6331 Sayılı 20.06.2012 yayınlanma tarihi

İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
• 6331 sayılı yasaya dayanan
yönetmelikler de yayım tarihinden
itibaren güncellenmeye
başlanmıştır ve değiştirilmeye
devam etmektedir.
İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kanun,
Tüzük ve Yönetmelikler

4857 Sayılı İş Kanunu

4857 Sayılı İş Kanunu’na göre

çıkartılan 24 teknik, 12 sosyal,
Toplam 36 yönetmelik

41
Yeni Çıkan Yönetmelikler

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 7. Gürültü Yönetmeliği

2. Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik 8. Titreşim Yönetmeliği
Yönetmeliği 9. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık
3. Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
Yönetmelik
10. Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
4. Yeraltı ve Yerüstü Maden Yönetmeliği
İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği 11. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
5. Sondajla Maden Çıkarılan
Yönetmelik
İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği 12. Kanserojen ve Mutajen Maddelerle
6. İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Hekimlerinin Görevleri hakkında Önlemleri Hakkında Yönetmelik
Yönetmelik 13. Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden
Çalışanların Korunması Hakkında 42
Yönetmelik
Yeni Çıkan Yönetmelikler

14. İş Güvenliği ile Görevli Mühendis ve 20. İş Ekipmanlarının Kullanımında

Teknik Elemanların Görev Yetki ve Sağlık ve Güvenlik Şartları
Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik Yönetmeliği
15. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği 21. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma
Usul ve Esasları Hakkında
16. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Yönetmelik
Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin
Yönetmelik 22. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
Hakkında Yönetmelik
17. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
23. Biyolojik Etkenlere Maruziyet
18. Kişisel Koruyucu Donanımların Risklerinin Önlenmesi Hakkında
İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
Yönetmelik
24. Geçici ve Belirli Süreli İşlerde İş
19. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği Sağlığı ve Güvenliği Hakkında
Yönetmelik
43
İş Sağlığı ve Güvenliği
Kavramlarında Değişim-
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ
1950 WHO

Bütün mesleklerde
çalışanlarının;
Bedensel – Ruhsal – Sosyal ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ
ILO
yönden iyilik hallerinin
En üstün düzeyde tutulması
Çağdaş İSG Uygulama
Sürdürülmesi
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
İş Hekimliği
Çalışma hayatı ile ilgili sağlık sorunlarının –
hastalıkların tanı ve tedavisi ile bu hastalıklardan
korunma konusundaki tıbbi etkinlikler

İş Hijyeni
İşyerlerinde bulunan sağlık risklerinin saptanması,
ölçümler yapılması, bu risklerin ortadan kaldırılması
amacı ile teknik düzenlemeler yapılması

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 İş Sağlığı ve Güvenliği
• Çalışanların sağlıklarını; sosyal, ruhsal ve
bedensel olarak en üst düzeyde sürdürmek
• Çalışma koşullarını; Sağlığa uygun hale
getirmek için - Çalışanları zararlı etkilerden ve
tehlikelerden koruyup daha güvenli bir çalışma
ortamı oluşturmak
• İşin ve çalışanın; birbirine uyumunu
sağlamak üzere kurulmuş bir bilim dalıdır

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 İSG
Planlı Bilimsel Sürekli
• İSG’nin öncelikli hedefi; Çalışanları İş Kazası ve Meslek
Hastalığından korumak ve işyerlerinde sağlığın geliştirilmesi
çalışmalarını planlamaktır
• İSG, kaza olduktan sonra konuyu ele alan değil, kaza
olasılıklarını ortadan kaldırmaya ve korunmaya yönelik
çalışmalar yapan teknik bir bilim dalıdır
Çağdaş İSG Uygulama
Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
İş Sağlığı ve Güvenliği;
Tıbbi
Teknik
Ekonomik
Sosyal ve
Hukuki yönleri
olan bir kavram olarak kısaca;
“İşçilerin iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı
korunmalarının sağlanması” şeklinde tanımlanır
 İş riskleri
Ortam riskleri
İşçi İşveren Ürün riskleri
İş Kazaları
Malzeme ve donanım Meslek Hastalıkları
Devlet İşyeri riskleri
Çalışma Koşulları
Tehlikeler
İnsan Faktörü

Çağdaş İSG Uygulama

Dünya’daki Gelişim Türkiye’deki Gelişim Çağdaş İSG
İlkeleri
 İş Sağlığı ve Güvenliği

İşverenler;
Maddi ve manevi çıkarları nedeniyle,
İşçiler;
Doğrudan doğruya canları yanan kişiler olarak
Devlet;
Vatandaşın mutlu yaşamı ve sağlığını düşünmek zorunda olduğu
için
İSG ile yakından ilgilenmek durumundadır.
 Yeni İsg Yaklaşımının
En Belirgin Özellikleri
Çalışanların Katılımı

Risk A C Uzman Katkısı

Değerlendirmesi Sağlanması
İSG

Koruma Önleme E D Çalışanların

Anlayışı Bilgilendirilmesi
ve Eğitimi
EKONOMİK VE SOSYAL KOMİTENİN RAPORU; TÜRKİYE
• Genelde risk değerlendirme ve yazılı hale getirme-dokümantasyonun kurumsal hale getirilemediği,
• Risk değerlendirme kavramının ülke ve topluluk geneline yaygınlaştırılamadığı,

FRANSA (5.11.2001): Risk değerlendirmesi En az yılda bir defa yapılacak ve belgelendirilecek,

ALMANYA: Bütün işyerlerinin %75 sistematik ve ayrıntılı risk değerlendirmesi yapmıştır.

Adalet Divanı Kararı (C-5/00) 7.2.2002

10 ve daha az işçi çalıştıran işyerlerinde risk değerlendirmesinin yazılı olarak
belgelendirilmesinde işverenlere yükümlülük getirmeyen yasal
düzenlemesinden dolayı uyarılma kararı.

DANİMARKA: İşyerlerinin % 50 si risk değerlendirmesi yaptı

İşçi sayısı: 5-19 %27
20-49 %61
50-199 %67
200- %95
52
HOLLANDA: İşyerlerinin % 58 i risk •İŞVERENLERİN
•% 30 Gerekli değil
değerlendirmesi yaptı
•% 21 Zamanında yaptırmamış
•2-9 işçi çal. işyerleri % 52 si •% 9 Yükümlülüğünü bilmiyor
•20 ve daha fazla işçi çal. işyerleri % 80 i •% 8 Hiç duymamış
•100 ve daha fazla işçi çal. işyerleri % 96 sı •% 7 Çok zaman ve para gerektirdiği

İNGİLTERE: 89/391 uyumlaştırıldıktan sonra işyerlerinin %50 si bir kez risk değ. yapmış
•Bütün işyerlerinin % 80 i risk değerlendirmesi yapmış
•İşyerlerinin % 22 sinde herhangi bir doküman yok
•Büyük ölçekli işyerlerinin %3 ünde
•50 ve daha fazla işçi çalıştıranların %24 ü Risk değerlendirmesinde
doküman yükümlülüğünü yerine getirmemiş

53
 İş Sağlığı ve Güvenliği

 Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak

 Çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak ve geliştirmek

 Üretimde güvenliği ve devamlılığı sağlamak

 Kaliteyi ve verimliliği artırmaktır

İSG’NİN ÖNCELİKLİ HEDEFİ;

Çalışanları iş kazası ve meslek hastalığından korumaktır !!!