1 Strukturë të Dhënash | 45

Kapitulli 4 Rekursioni

Në këtë kapitull studiojmë rekursionin1 . Në shkencën e informatikës, rekursioni është një qasje
për të zgjidhur një problem informatik ku zgjidhja varet nga zgjidhjet e rasteve më të vogla të
të njëjtit problem. Rekursioni i zgjidh probleme të tilla duke përdorur funksione që thërrasin
vetveten që nga vetë kodi i tyre.

Ne fillojmë duke studiuar një rast klasik rekursiv, llogaritja e numrit faktorial, shkurtimisht
faktorialin. Pasi të shpjegojmë se si funksionon rekursioni, ne zhvillojmë disa parime për
zhvillimin e algoritmeve rekursive dhe më pas disa shembuj.

4.1 Faktoriali, një studim rasti

Përcaktimi rekursiv i faktorialit

Një algoritëm përsëritës përdor rekursionin çdo herë që algoritmi shfaqet në vetë përcaktimin.
Për shembull, funksioni faktorial mund të përcaktohet në mënyrë rekursive siç paraqitet në
Figurën 4.1

Figura 4.1 Përkufizmi rekursiv i funksionit faktorial

1 𝑖𝑓 𝑛 = 0
𝐹𝑎𝑘𝑡𝑜𝑟𝑖𝑎𝑙(𝑛) = {𝑛 ∙ 𝐹𝑎𝑘𝑡𝑜𝑟𝑖𝑎𝑙(𝑛 − 1))
𝑖𝑓 𝑛 > 0

Zbërthimi i Faktorial (3) duke përdorur formulën rekursive të Figurës 4.1 është paraqitur në
Figurën 4.2. Nëse e studioni me kujdes Figurën 3.2, do të vini re se zgjidhja rekursive për një
problem përfshin një “udhëtim” të dyanshëm: fillimisht ne e zbërthejmë problemin nga lart
poshtë, pastaj e zgjidhim atë nga poshtë lart.

Figura 4.2 Llogaritja e Faktorial (3) në mënyrë rekursive

Faktorial(3) = 3 * Faktorial(2) Faktorial(3) = 3 * 2 = 6

Faktorial(2) = 2 * Faktorial(1) Faktorial(2) = 2 * 1 = 2

Faktorial(1) = 1 * Faktoria(0) Faktorial(1) = 1 * 1 =1

Faktorial(0) = 1

Duke gjykuar nga ky shembull, llogaritja rekursive duket të jetë shumë më e gjatë dhe më e
vështirë se ajo iterative. Pra, pse do të dëshironim të përdorim metodën rekursive? Megjithëse
llogaritja rekursive duket më e vështirë kur përdorim laps-e-letër, shpesh është një zgjidhje
shumë më e lehtë dhe më elegante kur përdorim kompjuter. Gjithashtu, ai ofron një thjeshtësi
konceptuale për krijuesin dhe lexuesin.

1 Vjen nga fjala latinisht recursiō (“the act of running back or again, return”)

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 46

Rekursioni është një proces përsëritës në të cilin funksioni thërret vetveten.

Algoritmi rekursiv i llogaritjes së faktorialit

Algoritmi rekursiv nuk ka nevojë për një cikël; rekursioni është në vetvete përsëritje. Në
versionin rekursiv, ne lejojmë që algoritmi faktorial të thërrasë veten, çdo herë me një grup të
ndryshëm parametrash. Algoritmi për faktorialin rekursiv është paraqitur në Algoritmin 4.1.

Algoritmi 4.1 Llogaritja e faktorialit me anë të rekursionit

// Llogarit faktorialin me anë të rekursionit

// Të dhëna: n, një numër i plotë pozitiv
// Rezultati: kthen n!

Function faktR (n) Return Integer

1. If n = 0 Then
1.1 Return 1
2. Else
2.1 Return (n * faktR (n - 1))
3. EndIf
EndFunction

Nëse krahasoni versionin iterativ dhe versionin rekursiv të faktorialit, duhet të habiteni
menjëherë se sa i thjeshtë është kodi në versionin rekursiv. Së pari, nuk ka asnjë cikël. Versioni
rekursiv përbëhet nga një deklaratë e thjeshtë përzgjedhjeje që kthen ose vlerën 1 ose produktin
e dy vlerave, njëra prej të cilave është një thirrje në vetë faktorialin.

Gjurmimi i ekzekutimit të algortimit faktorial

Ndërsa gjurmimi me laps-e-leter i një algoritmi iterativ është i thjeshtë, nuk ndodh e njëjta gjë
me versionin rekursiv për shkak të natyrës së rekursionit. Në rastin rekursiv ne duhet të
ndërtojme blloqet e thirrjes së algoritmit, Figura 4.3

4.2 Hartimi i algoritmeve rekursivë

Tani që kemi parë se si funksionon rekursioni, le ta kthejmë vëmendjen tonë tek hapat për
hartimin e një algoritmi rekursiv. Fillimisht shikojmë metodologjinë bazë të projektimit, më
pas diskutojmë kufizimet e rekursionit dhe në fund hartojmë dhe implementojmë një algoritëm
tjetër rekursiv.

Metodologjia e hartimit të algoritmit rekursiv

Nëse do të shqyrtonim të gjithë algoritmet rekursivë hipotetikisht të mundshëm, do të shihnim

se të gjithë kanë dy elementë: çdo thirrje ose zgjidh një pjesë të problemit ose zvogëlon
madhësinë e problemit. Në Algoritmin 4.1, në hapin 1.1 zgjidhet një pjesë të vogël të problemit,
faktorial (0) që është 1. Në hapin 2.1, nga ana tjetër, zvogëlohet përmasa e problemit duke
thirrur në mënyrë rekursive funksionin me argumentin (n – 1). Me njohjen e zgjidhjes së

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 47

faktorial (n - 1), hapi 2.1 ofron një pjesë të zgjidhjes së problemit të përgjithshëm duke i kthyer
një vlerë algoritmit thirrës.
Figura 4.3 Gjurmimi i algoritmit rekursiv

Program faktorial
1. faktN = faktR (3)
2. Output(faktN)
3
EndProgram 6

Function faktR (n)

1. If n = 0 Then
1. Return 1
2. Else
2. Return (n x faktR (n – 1)
3. EndIf
EndFunction 2 2

Function faktR (n)

1. If n = 0 Then
1. Return 1
2. Else
2. Return (n x faktR (n – 1)
3. EndIf
EndFunction 1 1

Function faktR (n)

1. If n = 0 Then
1. Return 1
2. Else
2. Return (n x faktR (n – 1)
3. EndIf 0
EndFunction 1

Function faktR (n)

1. If n = 0 Then
1. Return 1
2. Else
2. Return (n x faktR (n – 1)
3. EndIf
EndFunction

Siç e shohim në hapin 2.1, pjesa e përgjithshme e zgjidhjes është thirrja rekursive: hapi 2.1
thërret veten për të zgjidhur problemin. Këtë e shohim edhe në Figurën 4.2. Në çdo thirrje
rekursive, madhësia e problemit zvogëlohet, nga faktoriali i 3-it, në faktorialin e 2-it, në 1, dhe
në fund në faktorialin 0-s.

Hapi që "zgjidh" problemin njihet si rasti bazë. Çdo algoritëm rekursiv duhet të ketë të paktën
një rast bazë. Pjesa tjetër e algoritmit njihet si rasti i përgjithshëm. Në shembullin tonë faktorial,
rasti bazë është faktorial (0); rasti i përgjithshëm është n × faktorial (n - 1). Rasti i përgjithshëm
përmban logjikën e nevojshme për të zvogëluar madhësinë e problemit.

Çdo thirrje rekursive ose duhet të zgjidhë një pjesë të problemit ose të zvogëlojë përmasën e
problemit.

Në problemin faktorial, pasi të jetë arritur rasti bazë, fillon zgjidhja. Tani e dimë një pjesë të
përgjigjes dhe mund ta kthejmë atë pjesë në instruksionin tjetër, më të përgjithshëm. Kështu,

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 48

në Algoritmin 4.1, ne e dimë këtë faktorial (0), ai është 1, dhe ne e kthejmë atë vlerë. Kjo na
lejon të zgjidhim rastin tjetër të përgjithshëm

faktorial (1) ⇒ 1 × faktorial (0) ⇒ 1 × 1 ➩ 1

Tani mund ta kthejmë vlerën e faktorialit (1) në rastin më të përgjithshëm, faktorial (2), për të
cilin dimë se është

faktorial (2) ⇒ 2 × faktorial(1) ⇒ 2 × 1 ➩ 2

Ndërsa zgjidhim çdo rast të përgjithshëm me radhë, ne jemi në gjendje të zgjidhim rastin tjetër -
më të përgjithshëm derisa të zgjidhim përfundimisht rastin më të përgjithshmin, problemin
origjinal.

Duke iu rikthyer qëllimit të këtij seksioni, tani jemi gati të deklarojmë rregullat për hartimin e
një algoritmi rekursiv:

1. Së pari, përcaktoni rastin bazë.

2. Më pas përcaktoni rastin e përgjithshëm.
3. Kombinoni rastin bazë dhe rastet e përgjithshme në një algoritëm

Në kombinimin e rastit bazë dhe rastit të përgjithshëm në një algoritëm, duhet t'i kushtojmë
vëmendje logjikës. Çdo thirrje duhet të zvogëlojë madhësinë e problemit dhe ta zhvendosë atë
drejt rastit bazë. Rasti bazë, kur arrihet, duhet të përfundojë pa thirrje në algoritmin rekursiv;
dmth duhet të ekzekutojë një kthim.

Kufizimet e rekursionit
Ne kemi dhënë vetëm një shpjegim të shkurtër të rekursionit në këtë seksion. Rekursioni
funksionon më mirë kur algoritmi përdor një strukturë të dhënash që mbështet natyrshëm
rekursionin. Një strukturë e tillë e të dhënave është pema (tree). Pemët janë një strukturë
natyrale rekursive dhe rekursioni funksionon mirë me to.

Zgjidhjet rekursive mund të sjellin shpenzime të mëdha (si në kohë ashtu edhe në kujtesë),
sepse ato përdorin thirrjet e funksionit që përbën algoritmin. Çdo thirrje kërkon kohë për t'u
ekzekutuar. Prandaj, një algoritëm rekursiv në përgjithësi funksionon më ngadalë se sa zbatimi
i tij jorekursiv2 .

Ju nuk duhet të përdorni rekursion nëse përgjigja për ndonjë nga pyetjet e mëposhtme është jo:

• A është algoritmi ose struktura e të dhënave të përshtatshme për rekursionin?

• A është zgjidhja rekursive më e shkurtër dhe më e kuptueshme?
• A funksionon zgjidhja rekursive brenda kufijve të pranueshëm kohor dhe hapësinor?

2 1. Shumica e kompiluesve të sotëm optimizojne kodin kur është e mundur. Kur rekursioni ndodh në fund të një
funksioni (i njohur si tail recursion), një kompilues i optimizuar e kthen kodin rekursiv në një cikël të thjeshtë,
duke eliminuar kështu joefikasitetin e thirrjes së funksionit rekursiv.

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 49

Sa herë që bëjmë një thirrje, ne përdorim një pjesë të kujtesës të kompjuterit. Nëse rekursioni
është i thellë, domethënë nëse ka shumë thirrje rekursive, mund të zihet e gjithë kujtesa e
mundshme për aplikimet.

Për shkak të kohës dhe kujtesës së tepërt, algoritmet si faktoriali zhvillohen më mirë në mënyrë
iterative nëse përfshihen numra të mëdhenj. Si rregull i përgjithshëm, algoritmet rekursivë
duhet të përdoren vetëm kur efektshmëria e tyre është logaritmike.

4.3 Shembuj me algoritme rekursivë

Në këtë seksion do të diskutojmë disa problema rekursivë: llogaritja e shumës së kufizave të

vargut të numrave natyrorë, llogaritja e kufizave të vargut Fibonaçi, ekzistenca e një vlere në
një array dhe afishimi i numrave mbrapsht.

Gjatë hartimit të algoritmeve rekursive duhet të keni parasysh tre pikat e mëposhtme:

• Përcaktimi i rastit bazë.

• Përcaktimi i rastit të përgjithshëm.
• Kombinimi i rastit bazë dhe rasteve të përgjithshme në një algoritëm,

4.3.1 Llogaritja e shumës së kufizave të vargut të numrave natyrorë

Shtrimi i problemës. Le të jetë dhënë vargu i n numrave të parë natyrorë 1, 2, 3, ⋅⋅⋅ , n. Kërkohet
që të llogaritet shuma e tyre në funksion të numrit të kufizave të vargut, n,

S(n) = 1 + 2 + ⋅⋅⋅ + n

Ndërkaq kjo shumë mund të shkruhet në trajtën e mëposhtme,

S(n) = 1 + 2 + ⋅⋅⋅ + n = [1 + 2 + ... + (n − 1)] + n

që nuk është gjë tjetër veçse

S(n) = S(n - 1) + n, për n ≥ 1

Në këtë mënyrë gjetëm një formulë rekurrente për llogaritjen e shumës së n numrave natyrorë
të parë.

Për të përcaktuar rastin bazë kemi disa mundësi. Mund të konsiderojmë si rast bazë situatën
kur n = 0 dhe në këtë rast shuma e kufizave është e barabartë me 0 (nuk ka asnjë kufizë për të
mbledhur) ose situatën kur n = 1 dhe shuma e kufizave është e barabartë me 1 (vetëm vlera 1
për t'u mbledhur). Shohim se çdo thirrje rekursive zvogëlon përmasën e problemit me 1 dhe
rasti bazë do të arrihet mbasi n është pozitive.

Algoritmi 3.2 Algoritmi i llogaritjes së shumës së numrave të parë natyrorë

// Llogaritja e shumë s së n numrave natyrorë në më nyrë re kursive

// Të dhë na: n ≥ 0, numë r i plote pozitiv

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 50

// Re zultati: kthe n shume n e n numrave të parë natyrorë

Function shumaNumraNatyrore (n: Inte ge r) Re turn Inte ge r

1. If n = 1 Then
1.1 Return 1
Else
1.2 Return n + shumaNumraNatyrore(n − 1);
EndFunction

4.3.2 Ekzistenca e një vlere të caktuar në një array (linear search)

Shtrimi i problemës. Të hartohet një algoritëm rekursiv që kontrollon nëse një vlerë e caktuar
e plotë ndodhet në një array me n elemente që janë numra natyrorë.

Mund të konsiderohen dy raste bazë të ndryshëm. Në njërin rast mund të konsiderohet se

algoritmi ka kërkuar në të gjithë array-in dhe nuk ka gjetur përputhje. Në këtë rast algoritmi
kthen false. Në rastin tjetër, si rast bazë konsiderohet elementi i parë i array-it. Algoritmi 4.3
shqyrton si rast bazë, rastin kur array nuk ka elemente.

Algoritmi 4.3 Algoritmi rekursiv për verifikimin ekzistencës së një vlere në një array

// Kontr olli i e kziste nc ë s së një vle r e në një ar r ay në më nyr ë r e kur sive

// Të dhë na: v, natyr or ; n > 0 , dhe një tabe lë a[1 : n] me numr a natyr or ë
// Re zultati: Vle r a logjike tr ue në se k ë shtë në ar r ay-n a; pë r ndr yshe false

Func tion e shte Vle r a (n: Inte ge r , a: Inte ge r , v: Inte ge r ) Re tur n Boole an
1. If (n = 1) Then
1.1 If a[1] = v
1.1.1 Return True
1.2 Else
1.2.1 Return False
2. If a[n] = v Then
2.1 Return True
2.2 Else
2.2.1 Return (a[n–1] = v)
EndFunction

4.3.3 Llogaritja e kufizave të vargut Fibonaçi

Shtrimi i problemës. Vargu i numrave të Fibonaçit është krijuar nga matematikani italian
Leonardi i Pizës (i ashtuquajturi Fibonacci) në shekullin e trembëdhjetë për të modeluar rritjen
e popullatës së minjve. Për të llogaritur numrin e minjve të lindur në muajin e n-të ai përcaktoi
formulën rekurrente,
F(n) = F(n − 1) + F(n − 2), (4.1)

me vlerat e mëposhtme në rastin bazë: F0 = 0 dhe F1 = 1. Llogaritja e disa vlerave jep vargun e
mëposhtëm,
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144,…

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 51

Formula e Fibonaçit nuk rezultoi një vlerësues i mirë për parashikimin e numrit të brejtësve
por ajo u mirëprit në aplikime të tjera mbasi ka cilësi interesante. Ekzistojnë aplikime
interesante të numrave të Fibonaçit edhe në vetë informatikë. Janë zbuluar edhe vargje të tjerë
numerikë të ngjashëm me vargun Fibonaçi që përdoren në parashikimin e çmimeve të mallrave
dhe të stoqeve.

Algoritmi fibonaciR, është një algoritëm rekursiv për llogaritjen e kufizës të n-të të vargut të
Fibonaçit.

Algoritmi 4.4 Llogaritja e numrave të Fibonacit

// Që llimi: Llogaritja e numrit n t ë të Fibonaçit në ve rsionin re kursiv

// Të dhë na: n ≥ 0, një numë r i plotë jone gativ
// Re zultati: kufiza e n-të i vargut Fibonaçi

Function fibonaciR (n: Inte ge r) Re turn Inte ge r

1. If n = 0 Then
1.1 Return 0
2. Else If n = 1
2.1 Then Return 1
3. Else Return fibonaciR (n − 1) + fibonaciR (n − 2)

Algoritmi për llogaritjen e numrave të Fibonaçit, realizuar në trajtën e një funksioni rekursiv,
përbëhet nga dy thirrje zvogëluese.

Megjithëse relacioni rekurrencial i llogaritjes së numrave të Fibonaçit është i lehtë për t’u
programuar në trajtë rekursive, ky algoritëm nuk është aspak i efektshëm mbasi çdo hap
rekursiv prodhon dy thirrje të funksionit Fibonaçi, të cilat kërkojnë llogaritjen e vlerave tashmë
të llogaritura. Thirrjet e ekuacionit rekurrencial të Fibonaçit (4.1), mund të paraqiten në trajtë
grafike, në formën e një pemë por me rrënjë lart të quajtur pema e rekursionit (recursion tree).
Nyjet e pemës përmbajnë thirrjet ndërsa shigjetat tregojnë thirrjet pasuese. Dinamika e thirrjeve
përfundon gjithmonë në rastet bazë.

Në Figurën 4.4 paraqitet pema e thirrjeve për llogaritjen e kufizës të pestë të vargut me anë të
thirrjes fibR(5) . Nga pema e thirrjeve për llogaritjen e kufizës të pestë të vargut të Fibonaçit,
fibR(5) , shihet se fibR(2) llogaritet 3 herë, fibR(3) llogaritet 3 herë, etj. Kjo tregon se kemi një
përsëritje të llogaritjeve të njëjta, gjë që është një shpenzim i tepërt i kohës. Ky problem nuk
shfaqet në zbatimet iterative të llogaritjes së numrave të Fibonaçit.

Gjithashtu, në pemën e rekursionit, janë vendosur edhe vlerat që kthen çdo thirrje rekursive.
Në përfundim të ekzekutimit, thirrja fibR (5) kthen vlerën 5.

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 52

Figura 4.4 Pema e rekursionit për llogaritjen e kufizave të vargut Fibonaçi për n = 5

fibR (5)
=5

fibR (4) fibR (3)

=3 =2

fibR (3) fibR (2) fibR (2) fibR (1)

=2 =1 =1 =1

fibR (2) fibR (1) fibR (1) fibR (0) fibR (1) fibR (0)
=1 =1 =1 =0 =1 =0

fibR (1) fibR (0)

=1 =0

Ndërsa në Figurën 4.5, numrat e vendosur mbi shigjetat tregojnë rradhën e ekzekutimit të çdo
thirrjeje rekursive, për llogaritjen e kufizave të vargut Fibonaçi për n = 5.

Fi gur a 4. 5 Rradha e kryerjeve te thirrjeve të rekursive për kufizat Fibonaçi për n = 5

fibR (5)
1 10

fibR (4) fibR (3)

2 7 11 14

fibR (3) fibR (2) fibR (2) fibR (1)

3 6 8 9 12 13

fibR (2) fibR (1) fibR (1) fibR (0) fibR (1) fibR (0)
4 5

fibR (1) fibR (0)

4.3.4 Afishimi i numrave natyrorë mbrapsht

Shtrimi i problemës. Të hartohet një algoritëm rekursiv i tipit procedurë që afishon vargun e
numrave natyrorë duke filluar nga një numër i dhënë n deri tek numri 1. Për shembull kur n =

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 53

3 do të kemi afishimin e tre numrave në rradhën 3, 2, 1. Ky quhet problema e printimit

mbrapsht.

Duke patur në konsideratë se si funksionon algoritmi rekursiv, këtu do të bëjmë një marifet,
instruksioni i afishimit do të vendoset para thirrjes rekursive të algoritmit.

// Afishimi i numrave mbrapsht

// Të dhë na: n > 0, natyror
// Re zultati: afishimi i numrave duke filluar nga vle ra e fundit

Proce dure afishimMbrapsht (n: Inte ge r)

1. if (n > 0) Then
1.1 Output (n)
1. 2 afishimMbrapsht(n – 1);
2. Else Return
EndProcedure

Thirrja e parë për ekzekutim në programin kryesor do të jetë afishimMbrapsht(n).Vemë

gjithashtu në dukje faktin që instruksioni i afishimit të vlerës, Output , është vendosur para
thirrjes rekursive.

Në Figurën 4.# paraqitet një gjurmim i algoritmit afishimMbrapsht(), krijuar nga një ekzekutim
i procedurës me vlerë fillestare n = 3. Rezultati që prodhon algoritmi është vargu i numrave 3,
2, 1, ku çdo numër afishohet në fillim të rreshtit.

afishimMbrapsht(3)

If 3 > 0 Then
Output(3)
afishimMbrapsht (2)
Else Return

If 2 > 0 Then
Output(2)
afishimMbrapsht (1)
Else Return

If 1 > 0 Then
Output (1)
afishimMbrapsht (0)
Else Return

If 0 > 0 Then
Output (0)
afishimMbrapsht (0)
Else Return
B. Vika & Dh. Tole
1 Strukturë të Dhënash | 54

4.4 Efektshmëria e algoritmeve rekursive

Algoritmet rekursive janë shumë të përpshtatshme për disa probleme të caktuara, por është e
rëndësishme të theksojmë se ata, në përgjithësi, kërkojnë më shumë kohë ekzekutimi dhe
hapsirë kujtese sesa algoritmet iterativë. Kur analizohet një algoritëm rekursiv për
kompleksitetin e tij, duke numëruar veprimin dominues, përftohet një formulë rekursive. Këto
formula rekursive quhen lidhje rekurrenciale, shkurtimisht rekurrenca. Rekurrencat nuk
paraqiten me anë të ndonjë një formule të shtjellur. Si rrjedhojë është e domosdoshme zgjidhja
e rekurrencave për të fituar një formulë të shtjellur.

Ekzistojnë disa metoda për zgjidhjen e rekurencave:

• Metoda e iteracionit
• Metoda e pemëve të rekursionit
• Metoda Master
• Metoda e ekuacioneve karakteristike

Në këtë seksion, do të shohim se si do të zbatojmë kuadrin e përgjithshëm të analizës së

algoritmeve rekursivë. Analiza e efektshmërisë së një algoritmi rekursiv është e ndryshme nga
ajo e një algoritmi iterativ. Ajo është disi më e vështirë. Shpërbërja rekursive e kryer nga një
algoritëm reflektohet në mënyrë të drejtpërdrejtë në analizën kohës së llogaritjeve që do të
kryhet. Koha e ekzekutimit të kësaj klase algoritmesh varet nga përmasa e të dhënave fillestare,
nga numri i nënproblemeve si dhe nga koha që duhet për shpërbërjen.

4.4.1 Plani i përgjithshëm i analizën e efektshmërisë kohore të algoritmeve rekursive

Plani i përgjithshëm i analizës së efektshmërisë kohore të algoritmeve rekursivë përbëhet nga

pikat e mëposhtme:

1. Përcaktimi i parametrit të përmasës së të dhënave fillestare

2. Identifikimi i veprimit dominues
3. Kontrolli nëse numri i herëve që ekzekutohet veprimi dominues varet vetëm nga
përmasa e të dhënave apo edhe nga faktorë të tjerë (p.sh., nga vetë karakteristikat e të
dhënave)
4. Përcaktimi i një lidhjeje rekurrenciale, me një kusht fillestar për numrin e herëve që
ekzekutohet veprimi dominues.
5. Zgjidhja e rekurrencës në trajtë të shtjellur ose gjetja e rendit të rritjes të funksionit të
kompleksitetit kohor.

Shembulli. Të analizohet efektshmëria e Algoritmit 4.1 për llogaritjen rekursive të faktorialit.

1. Parametri për llogaritjen e faktorialit është vetë numri n.

2. Veprimi dominues është shumëzimi
3. Numri i herëve që ekzekutohet veprimi dominues varet vetëm nga parametri n.
4. Duke shënuar me Sh(n), rekurrenca që shpreh numrin e shumëzimeve si funksion i
parametrit n, ka trajtën e mëposhtme:

Sh(n) = Sh(n - 1) + 1 për n ≥ 1

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 55

Sh(0) = 0 për n = 0

4.4.2 Zgjidhja e rekurrencave me anë të metodës së iteracionit

Supozoni se keni një varg numerik që kënaq një lidhje të caktuar rekurrenciale dhe me kushtet
fillestare. Shpesh është e dobishme të dini një formulë të qartë për vargun numerik, veçanërisht
nëse keni nevojë të llogaritni kufizat me indekse shumë të mëdhenj ose nëse keni nevojë të
shqyrtoni vetitë e përgjithshme të vargut. Një formulë e tillë eksplicite quhet zgjidhje e
ekuacionit rekurrencial.

Metoda e iteracionit
Metoda më themelore për gjetjen e një formule eksplicite për një varg numerik të përcaktuar
në mënyrë rekursive është metoda e iteracionit (metoda e zëvendësimeve te njëpasnjëshme).
Metoda e Iteracionit funksionon si vijon: duke pasur parasysh një sekuencë a1 , a2 , a3 , … të
përcaktuar nga një lidhje rekurrenciale dhe kushtet fillestare, ju niseni nga kushtet fillestare
dhe llogaritni kufizat e njëpasnjëshëm të vargut derisa të shihni një motiv (pattern) që shfaqet
duke llogaritur kufizat e vargut. Në atë pikë, ju hamendësoni një formulë eksplicite (të
shtjellur).

Zgjidhja e rekurrencës së llogaritjes së faktorialit.

Le të llogaritim disa vlera nga rekurrenca për të parë mundësinë e gjetjes së ndonjë motivi,

Sh(1) = Sh(0) + 1 = 0 + 1 = 1
Sh(2) = Sh(1) + 1 = 1 + 1 = 2
Sh(3) = Sh(2) + 1 = 1 + 1 + 1= 3
⋯
Sh(n) = Sh(n-1) + 1 = 1 + 1 + 1 + ⋯ +1 = n

Duke parë rezultatet e llogaritjeve hamendësojmë si zgjidhje të përgjthshme të rekurrencës,

Sh(n) = n me kusht fillestar Sh(0) = 0.

Si rrjedhim Algoritmi 4.1 për llogaritjen e faktorialit me anë të rekursionit bën pjesë në klasën
e kompleksitetit O(n).

Procesi i zgjidhjes së një rekurrence me anë të metodës së iteracionit mund të përfshijë

llogaritje të ndërlikuara. Është shumë e lehtë të bësh një gabim dhe të nxjerrësh një formulë të
gabuar. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të konfirmoni llogaritjet tuaja duke
kontrolluar korrektësinë e formulës së nxjerrë. Mënyra më e zakonshme për ta bërë këtë është
përdorimi i induksionit matematik (Shtojca C).

4.4.3 Pema e rekursionit

Metoda e zëvendësimit mund të shihet edhe nën një këndvështrim tjetër, atë të pemës së
rekursionit. Një pemë rekursioni për një rekurrence është një paraqitje pamore (vizuale) dhe

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 56

konceptuale e procesit të përsëritjes së rekurrencës. Ne vizatojmë pemën e rekursionit me

koston e një thirrjeje në çdo nyje të saj dhe koha e ekzekutimit është shumatorja e të gjitha
nyjeve. Është mjaft e dobishme që të kemi një interpretim “algoritmik” të rekurrencës. Prandaj,
gjatë paraqitjes, do të përpiqemi të tregojmë se pse zgjidhja ekuacionit të rekurrencës mund të
modelohet me anë të pemës së rekursionit.

Le të përdorim metodën e pemës së rekursionit per zgjidhjes e rekurrencës,

T(n) = 2T(n/2) + n,

Duke lënë mënjanë për momentin rastin bazë, këtë rekurrencë ne mund ta interpretojmë në
trajtën:

“në mënyrë që të zgjidhim një problem të përmasës n, ne duhet të zgjidhim 2 probleme të

përmasës n / 2 dhe të kryejmë n njësi pune shtesë.”

Shënim. Në paraqitjen e formulës së mësipërme ne bëmë supozimin që n është fuqi e 2-it (n =

2k ). Kjo na lehtëson llogaritjet e mëtejshme por nuk na pengon në vërtetësinë e arsyetimit për
çfardo lloj vlere të plotë të n-së. Këtë na e siguron rregulli i lëmimit (smoothness rule) që
trajtohet në matematikë por që nuk do ta shohim në këtë tekst.

Në Figurën 4.6 po paraqesim fillimin e punës për ndërtimin e të ashtuquajturës diagramë e

rekursionit. Për thjeshtësi le të supozojmë që n është një fuqi e 2-it. Kështu, për të filluar, pemën
e rekursionit ne tregojmë që, në nivelin 0 në të majtë, kemi një problem të përmasës n. Pastaj
vizatojmë të ashtuquajturën rrënjë me dy brinjë që dalin nga ajo për të treguar që ndahet në dy
nënprobleme. Në të djathtë tregojmë që kemi për të kryer një punë shtesë me kosto n njësi
pavarësisht se çdo do të bëhet me dy problemet e rinj të krijuar. Në mënyrë që diagrama të
përmbajë informacion të vlefshëm plotësojmë një pjesë të nivelit të parë. Vizatojmë dy kulme
në mes që paraqesin dy nënproblemet në të cilat është ndarë problemi kryesor dhe tregojmë në
anën e majtë që secili nga këta nënprobleme e ka përmasën n/2.

Figura 4.6 Faza fillestare e vizatimit të pemës të rekursionit

Niveli Madhësia e problemit Pema Kosto shtesë

0 n n

1 n/2

Tani mund të shihet se si rekurrenca është reflektuar në nivelet 0 dhe 1 të pemës së rekursionit.
Kulmi i sipërm i pemës paraqet T(n), në nivelin pasues kemi dy nënprobleme të madhësisë n/2,
që na japin termin rekursiv 2T(n/2) të rekurrencës. Pastaj pasi zgjidhim këto dy probleme
kthehemi në nivelin 0 të pemës dhe kryejmë një punë shtesë prej n njësish për termin jorekursiv
të rekurrencës.

Tani mund të vazhdojmë vizatimin e mëtejshëm të pemës. Plotësimi i asaj që ka mbetur nga
niveli 1 dhe shtimi i disa niveleve të tjera paraqitet në Figurën 4.7.

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 57

Figura 4.7 Katër nivele të një peme rekursioni

Niveli Madhësia e problemit Pema Kosto shtesë

0 n n

1 n/2 n / 2 + n / 2= n

2 n/4 n/4+n/4+n/4+n/4=n

3 n/8 8 (n / 8) = n

Le të përmbledhin atë ç’ka na thotë diagrama. Në nivelin zero (në krye), janë kryer n njësi punë
shtesë. Shohim që në secilin nivel pasues, kemi përgjysmuar madhësinë e problemit dhe
dyfishuar numrin e nënproblemeve. Gjithashtu shohim që në nivelin 1, secili nga dy
nënproblemet kërkon n/2 njësi kosto shtesë, dhe se gjithsej janë kryer n njësi punë shtesë në
këtë nivel. Në mënyrë të ngjashme niveli 2 ka 4 nënprobleme të përmasës n/4 secili dhe prandaj
kryhet 4(n/4) = n punë shtesë.

Shohim që për këtë problem, në nivelin i, kemi 2i nënprobleme të përmasës n/2i. Më tej,
përderisa një problem i madhësisë 2i kërkon 2i njësi punë shtesë, do të kemi (2i) [n/(2i)] = n
njësi pune shtesë për nivel.

Për të llogaritur numrin e niveleve të pemës së rekursionit, mjafton të vëmë në dukje që në çdo
nivel madhësia e problemit përgjysmohet dhe pema mbyllet kur madhësia e problemit bëhet 1.
Prandaj pema përbëhet nga (log n) + 1 nivele. E gjithë pema është paraqitur në Figurën 4.8.

Figura 4.8 Një diagramë e përfunduar e një peme rekursioni

Niveli Madhësia e problemit Pema Kosto shtesë

0 n n

1 n/2 n / 2 + n / 2= n

2 n/4 n/4+n/4+n/4+n/4=n

3 n/8 8 (n / 8) = n
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
lg n 1 . . . n.1

Niveli më i poshtëm është i ndryshëm nga nivelet e tjerë, në të cilët puna përshkruhej nga pjesa
rekursive e rekurrencës (në rastin në shqyrtim nga T(n) = 2T(n/2) + n). Në nivelin më të
poshtëm, puna përcaktohet nga rasti bazë. Kështu ne duhet të llogaritim numrin e problemeve
të madhësisë 1 (duke supozuar se kemi vetëm një rast bazë) dhe ta shumëzojmë pastaj këtë
vlerë me T(1). Në këtë nivel ne kemi n nënprobleme dhe puna shtesë e kryer në nivelin bazë,
me supozimin që T(1) = 1, është n.

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 58

Sapo të njohim me saktësi se sa nivele janë dhe se sa punë kryhet në çdo nivel atëherë mund të
shumojmë punën e kryer në të gjithë nivelet duke përftuar në këtë mënyrë zgjidhjen e
rekurrencës.

Në rastin në shqyrtim, kemi (log n) + 1 nivele, dhe në çdo nivel puna e kryer është n njësi. Pra
arrijmë në përfundimin se e gjithë puna që duhet për të zgjidhur problemin e përshkruar, me
kusht fillestar T(1) = 1, është T(n) = n((log n) + 1). Puna gjithsej e kryer nëpërmjet pemës është
zgjidhja e rekurrencës në shqyrtim mbasi pema thjesht modelon procesin e përsëritjes të
rekurrencës.

4.4.4 Metoda Master

Metoda e zëvendësimit dhe e pemës së rekursionit na ndihmojnë të zgjidhim ekuacionet

rekursive por procesi është i lodhshëm. Metoda tjetër për të zgjidhur ekuacione rekursive
mbështetet tek teorema Master. Teorema Master mund të përdoret për zgjidhjen e shumë
ekuacioneve rekursive pa vizatuar pemën e rekursionit ose metodën e zëvendësimit. Në fakt,
zgjidhja e ekuacioneve bëhet e lehtë duke përdorur teoremën. Edhe pse teorema mund të
zbatohet vetëm për një lloj të veçantë ekuacioni rekursiv dhe teorema kërkon të mësoni të tre
rastet, ajo përsëri e bën punën të lehtë.

Teorema Master mund të përdoret për të zgjidhur rekurrenca të formës:

𝑛
𝑇 (𝑛) = 𝑎 ∙ 𝑇 ( ) + 𝑓(𝑛)
𝑏

ku,
f(n), është një funksion asimptotikisht pozitiv që paraqet numrin e veprimeve per ndarjen /
bashkimin e nenproblemeve,
a ≥ 1, paraqet numrin e nënproblemeve (numër i plotë).
b > 1, paraqet madhësinë e një nënproblemi (numër i plotë).

Për qëllimet e lëndës ne do të trajtojmë zgjidhjet e një versioni të thjeshtuar të teoremës Master
për të zgjidhur rekurrenca të formës:

𝑛
𝑇 (𝑛) = 𝑎 ∙ 𝑇 ( ) + 𝑛𝑑
𝑏

ku a ≥ 1 dhe b > 1 numra të plotë dhe d ≥ 0 një numër i plotë.

Për n një fuqi ekzakte e b si zgjidhje kemi:

𝑂(𝑛𝑑 ) 𝑛𝑒𝑠𝑒 𝑑 > log 𝑏 𝑎 𝑅𝑎𝑠𝑡𝑖 1

𝑇 (𝑛) { 𝑂(𝑛𝑑 log 𝑛 ) 𝑛𝑒𝑠𝑒 𝑑 = log 𝑏 𝑎 𝑅𝑎𝑠𝑡𝑖 2
𝑂(𝑛log𝑏 𝑎 ) 𝑛𝑒𝑠𝑒 𝑑 < log 𝑏 𝑎 𝑅𝑎𝑠𝑡𝑖 3

Kufizime te përdorimit të Teoremes Master

Teorema Master nuk mund te përdoret nëse:

✓ Parametri a është me i vogel se 1

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 59

✓ Parametri a nuk është një konstante

✓ f(n) nuk është një funksion monoton , p.sh., f(n) = sin(n)
✓ f(n) nuk është një polinom, p.sh., f(n) = 2n
✓ b nuk mund te shprehet si konstante, p.sh., T(n) = √ 𝑛

Shënim
Teorema Master nuk paraqet zgjidhjen një ekuacionin rekurrencial në trajtën e një formule por
përcakton klasën e kompleksitetit.

Disa zbatime të teoremës kryesore

Shembulli 4.1 Të zgjidhet rekurrenca T(n) = 2⸱T(n/2) + n.

Zgjidhja. Në ekuacionin e dhënë kemi a = 2, b = 2 dhe d = 1. Rasti i dytë, T(n) O(nlog n)

Shembulli 4.2. Të zgjidhet rekurrenca T(n) = 4⸱T(n/2) + n3 .

Zgjidhja. Në ekuacionin e dhënë kemi a = 4, b = 2 dhe d = 3. Rasti i parë, T(n)  O(n3 )

Shembulli 4.1 Të zgjidhet rekurrenca T(n) = 4⸱T(n/2) + n2 .

Zgjidhja. Në ekuacionin e dhënë kemi a = 4, b = 2 dhe d = 2. Rasti i dytë, T(n) O(n2 log n)

Shembulli 4.2 Të zgjidhet rekurrenca T(n) = 4⸱T(n/2) + n.

Zgjidhja. Në ekuacionin e dhënë kemi a = 4, b = 2 dhe d = 1. Rasti i tretë, T(n)  O(n2 )

4.4.5 Metoda e ekuacionit karakteristik

Metoda e Iteracionit mund të jetë ndërlikuar, por kur lidhja rekurrenciale i referohet vetëm një
termi të mëparshëm (dhe ndoshta ndonjë funksioni të n) ai mund të funksionojë mirë.
Megjithatë, përpjekja për të t’u zbatuar ndaj një lidhjeje rekurrenciale si për shembull F(n) =
F(n-1) + F(n-2) do të jetë shumë e ndërlikuar. Do të na duhet të mbajmë gjurmët e dy grupeve
të termave të mëparshëm, secili prej të cilëve shprehet me dy terma të mëparshëm, e kështu me
radhë. Gjatësia e formulës do të rritej në mënyrë eksponenciale (dyfish çdo herë, në fakt). Për
fat të mirë ka një metodë për zgjidhjen e lidhjeve rekurrenciale që funksionon shumë mirë në
lidhje si kjo.

Problemi. Le të rikonsiderojmë përsëri numrat e Fibonaçit, përbërësit e vargut të famshëm

0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, …, të cilët përcaktohen nga rekurrenca e mëposhtme,

F(n) = F(n – 1) + F(n – 2), për n ≥ 2 (4.2)

F(0) = 0, për n = 0
F(1) = 1, për n = 1

Llogaritja e drejtëpërdrejtë e numrave të Fibonaçit

Nëse përpiqemi që të zbatojmë metodën e zëvendësimit për të zgjidhur rekurrencën bazë të
Fibonaçit për të llogaritur numrat e Fibonaçit, do të dështojmë që të marrim një formulë
lehtësisht të zgjidhshme.

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 60

Ndërkaq, vëmë në dukje se ekziston një formulë e drejpërdrejtë për llogaritjen e numrave të
Fibonaçit duke përdorur mjetet që ofron matematika për zgjidhjen e rekurrencave lineare
homogjene të rendit të dytë me koeficientë konstantë të formës

aS(n) + bS(n – 1) + cS(n – 2) = 0, (4.3)

ku a, b dhe c janë numra reale (a ≠ 0) të quajtur koeficientë të rekurrencës dhe S(n) është termi
i përgjithshëm i një vargu të pafundëm që duhet të gjendet. Duke zbatuar këtë teoremë për
vargun Fibonaçi (a = 1, b = –1, c = –1), me konditat fillestare të dhëna, përftohet formula për
llogaritjen drejtpërsëdrejti të numrave të Fibonaçit

𝟏
̂𝐧 ),
𝐅(𝐧) = √𝟓 (∅𝐧 − ∅ (4.4)

𝟏
ku ∅ = (𝟏 + √𝟓)/𝟐 ≈ 𝟏. 𝟔𝟏𝟖𝟎𝟑 dhe ̂
∅ = − ≈ −𝟎. 𝟔𝟏𝟖𝟎𝟑. 3
∅

Është e vështirë të besohet që kjo formulë, që përmban një fuqi të plotë të çfardoshme të një
numri irracional, të prodhojë të gjithë elementet e vargut Fibonaçi, por ja që ndodh.

Një nga të përfitimet e formulës (4.4) është se ajo tregon që numrat e Fibonaçit F(n) rriten në
mënyrë eksponenciale domethënë, F(n) ∈ O(∅𝒏 ). Kjo rrjedh nga fakti që termi i dytë i formulës
(5.7) shkon në zero kur n bëhet pambarimisht e madhe. Në të vërtetë, mund të provohet që
ndikimi i termit të dytë në vlerën e F(n) mund të përftohet nga rrumbullakimi i vlerës të termit
të parë tek numri i plotë më i afërt. Me fjalë të tjera, për çdo numër të plotë jonegativ
𝟏
𝐅(𝐧) = ( ∅𝐧 ), e rrumbullakosur tek numri i plotë më i afërt.
√𝟓

Kompleksiteti i algortimit për llogaritjen e numrave te Fibonaçit

Le të llogaritimin tani kompleksitetin kohor të algoritmit për llogaritjen e numrave të Fibonaçit.

Function fibonaciR (n: Inte ge r) Re turn Inte ge r

1. If n = 0 Then
1.1 Return 0
2. Else If n = 1
2.1 Then Return 1
3. Else Return fibonaciR (n − 1) + fibonaciR (n − 2)

Ne Algoritmin rekursiv 4.4 (seksioni 4.3.3) për llogaritjen e numrave te Fibonaçit si veprim
dominues do të konsiderojme mbledhjen në rreshtin 3. Duke qenë se numri i thirrjeve varet
vetem nga numri n, atëherë funksionin që do të shërbejë për të llogaritur kompleksitetin kohor
të algoritmit në fjalë do ta shprehim si një funksion të n, M(n). Numrat e veprimeve të
mbledhjes të nevojshme për llogaritjen e F(n – 1) dhe F(n – 2) janë respektivisht M(n – 1) dhe
M(n – 2), plus një mbledhje tjetër për të llogaritur shumën e tyre. Kështu që përftojmë
rekurrencën që pason për numrin e përgjithshëm të mbledhjeve,

3 Konstantja ∅ njihet me emrin Prerja e artë (Gold section). Në antikitet ka qenë konsideruar si raporti më i
pëlqyeshëm për brinjët e një drejtkëndëshi dhe është përdour shumë nga skulptorët dhe arkitektët.

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 61

M(n) = M(n – 1) + M(n – 2) + 1 për n > 1 (4.5)

M(0) = 0, M(1) = 0 per n = 0, 1.

Ekuacioni i mësipërm është i ngjashëm me ekuacionin rekurrencial per llogaritjen e numrave

të Fibonacit por me ndryshimin se krahu i djathtë nuk është i barabartë me 0. Një rekurrencë e
tillë quhet rekurrencave lineare johomogjene e rendit të dytë me koeficientë konstantë. Zgjidhja
me mjetet që ofron matematika është:
𝟏
M(n) = ̂𝐧+𝟏 ) − 𝟏
(∅𝐧+𝟏 − ∅
√𝟓

pra, M(n) ∈ O(∅𝒏 ),

Klasa shumë e keqe e kompleksitetit kohor e algoritmit është e përcaktuar nga formula
llogaritëse (5.8). Me të vërtetë, algoritmi përbëhet nga dy thirrje rekursive me përmasa më të
vogla dhe që përsëriten.

4.5 Përmbledhje

• Qasja rekursive për hartimin e algoritmeve mbështetet në përsëritjen e vet algoritmit.

• Një algoritëm rekursiv duhet të ketë medoemos të paktën një rast bazë ku zgjidhja është e
drejtpërdrejtë dhe të paktën e një rasti rekursiv por me përmasë më të vogël.
• Mjeti kryesor për të analizuar efektshmërinë kohore të një algoritmi rekursiv është
përcaktimi i një relacioni rekurrence që shpreh numrin e herëve që ekzekutohet veprimi
kryesor dhe gjetja e rendit të rritjes së zgjidhjes të rekurrencës.
• Zgjidhja e relacionit rekurrencial mund të bëhet me metoda të ndryshme. Dy prej tyre janë
metoda e iteracionit, pema e rekursionit, teorema Master dhe metoda e ekuacionit
karakteristik.
• Eleganca e një algoritmi rekursiv mund të maskojë paefektshmërinë e tij.
• Numrat e Fibonaçit janë një varg i rëndësishëm i numrave të plotë në të cilin çdo element
është i barabartë me shumën e dy elementeve fqinjë të mëparshëm. Ekzistojnë disa algoritme
për llogaritjen e numrave të Fibonacit me efektshmëri krejtësisht të ndryshme

4.6 Ushtrime

1. Nëse njihet kufiza n-të e një vargu aritmetik dhe diferenca e përbashkët ndërmjet dy
kufizave të njëpasnjëshëm, d, atëherë kufiza e (n + 1)-të gjendet nga formula rekurrente
an+1 = an + d. Të gjendet kufiza e 9-të e vargut kur njihet d = 7 dhe kufiza e 8-të është 51.

2. Nëse njihet kufiza e n-të e një vargu gjeometrik dhe herësi i përbashkët, q, atëherë kufiza e
(n +1)-të gjendet duke përdorur formulën rekursive an+1 = an ⸱q. Të shkruhen katër kufizat
e para të vargut gjeometrik, kufiza e parë e të cilit është a1 = 3 dhe herësi q = 2.

3. Paraqitni me formula rekursive (jo algoritme) vargjet e mëposhtme:

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 62

a. 1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, …

b. 1, -1/2, 1/4, -1/8, 1/16, …
c. 2, 0.2, 0.002, 0.002, …

4. Të shkruhen 5 kufizat e parë të vargjeve të mëposhtëm të përcaktuar në mënyrë rekursive:

2, 𝑛= 1
a. 𝑎𝑛+1 = { 𝑎𝑛 , 𝑛 > 1
𝑎𝑛 + 1

1, 𝑛 = 1
b. 𝑎𝑛+1 = {
3𝑎𝑛 , 𝑛 > 1

5. Çfarë llogaritin funksionet rekursivë të mëposhtëm?

a. 𝑓1(𝑛) = 2 ∙ 𝑓1 (𝑛 − 1) + 𝑓1(𝑛 − 1)

3 𝑛≤3
b. 𝑓2 (𝑛) = { 3 ∗ 𝑓 (𝑛 − 1)
2 𝑛≥4

0 𝑛=0
c. 𝑓3 (𝑛) = {𝑓 (𝑛 + 1) ∗ 𝑓 (𝑛)
3 3 𝑛>0

6. Të hartohet një algoritëm, që kur jepet shuma e një depozitë dhe interesi vjetor, të mund të
llogaritë se sa do të bëhet shuma e depozitës pas n vitesh.

7. Të hartohet një algoritëm rekursiv dhe një algoritëm iterativ që llogarit kufizën e n-të të
vargut {-4, 1, 6, 11, …}.

8. Të hartohet një algoritëm rekursiv dhe një algoritëm iterativ që llogarit kufizën e n-të të
vargut {3, 9, 27, 81, ...}.

9. Të hartohet një algoritëm rekursiv dhe një algoritëm iterativ që llogarit shumën 𝑆=
∑𝑛𝑖=1(𝑎 − 𝑖/𝑎)

10. Të hartohet një algoritëm rekursiv që kur jepen dy numra të plotë m dhe d, llogarit shumën
e të gjithë numrave të plotë të përfshirë ndërmjet tyre dhe pa përfshirë kufijtë.

11. Nëse n është një numër i plotë pozitiv çfarë afishon algoritmi i mëposhtëm?

// Algoritmi nuk dihe t re zultati

// Të dhë na: n > 0, natyror
// Re zultati: ?

mister(n) {
if (n = 0)
then print ("Fund")
else { print (n);
return mister (n – 1)
}
}

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 63

12. Të hartohet një algoritëm rekursiv që llogarit kufizën e n-të vargut të përcaktuar nga
kushtet: a0 = 1, a1 = 2, a2 = 3 dhe an = an-1 + an-2 + an-3 për n = 3, 4, 5…

13. Të hartohet një algoritëm rekursiv që kontrollon nëse një numër i dhënë natyror n ≥ 2 është
numër i thjeshtë?

Udhëzim. Të bazohemi tek idea që të kontrollojmë numrat nga 2 deri tek √ 𝑛 e numrit të
dhënë. Nëse mbetja e pjesëtimit është 0 do të thotë që numri nuk është i thjeshtë. Nëse
mbetja e pjesëtimit është e ndryshme nga zero vazhdojmë me numrin pasardhës (me kusht
që të jetë më i vogël se √ 𝑛 ).

14. Të afishohen vlerat e një array me n elemente duke përdorur instruksionin print.

15. Në një array janë vendosur n karaktere. Të hartohet një algoritëm rekursiv që llogarit se sa
herë shfaqet karakteri c në array.

16. Në një array janë vendosur n karaktere. Kërkohet të hartohet një algoritëm rekursiv që i
vendos karakteret në radhitjen e anasjelltë (Për shembull, përmbajtja “ABC”, do të kthehet
në “CBA”.

17. Në një array janë vendosur n karaktere. Të hartohet një algoritëm që kthen si përgjigje true
nëse karakteret formojnë një palindromë dhe false në të kundërtën. Një varg me karaktere
quhet palindromë nëse kur lexohet nga e majta në të djathtë po ashtu kur lexohet nga e
djathta në të majtë, kuptimi është i njëjtë, për shembull, fjala “radar” është palindromë).

18. Jepet një array a me n numra të plotë. Të hartohet një algoritëm rekursiv që gjen vlerën më
të vogël.

19. Hartoni një algoritëm që gjen vlerën më të madhe, në një array e përmasës n me numra të
plotë.

20. Të hartohet një algoritëm rekursiv që llogarit shumën e n elementeve të vendosur në një
array.

21. Të hartohet një algoritëm rekursiv që kopjon një array a me n elemente në një array tjetër
b me të njëjtën përmasë.

22. Jepet një array me n elemente. Të hartohet një algoritëm rekursiv që llogarit më të voglën
nga diferencat në vlerë absolute ndërmjet një elementi dhe paraardhësit të tij (duke
përjashtuar të parin).

23. Jepet një array me n elemente. Të hartohet një algoritëm që llogarit më të madhen nga
shumat ndërmjet një elementi dhe pasardhësit të tij (duke përjashtuar të fundit).

B. Vika & Dh. Tole

1 Strukturë të Dhënash | 64

B. Vika & Dh. Tole