Bizi-funtzioak landareetan

Kormo= Landareen
kormofiloa

Nutrizioa
1- xurgatu izerdi
gordina (ura + gatz
mineralak) garraiatu
xustraietatik-hostora
xilema hoditik.

2- CO2 xurgatu.
Gas-trukean estomen
(epidermisa) bidez
xurgatu

3- M.O sintetizatu.
(fotosintesia)
Eguzkiaren
argi-energia = ura
xurgatu-CO2 bihurtu-
O2 sortu-molekula
organikoak sortu
(anabolikoa)
4- (hostoa-landare guztira) izerdi ondua garraiatu.
floema hodien bidez

6- M.O erabiltzea
M.O hazteko edo zelulak birsortzeko erabili
hostoetan eta organo espezializatuetan metatu - energia-iturri
zelula-arnasketa egin

(katabolismo)= gluzidoak degradatu O2 dagoenen - H2O-a eta CO2-a

sortu

7- Hondakinak kanporatu
Gas-trukean estomen bidez kanporatu (O2, CO2 eta ­H2O)
batzuk bakuoloetan ­meta edo jariatu. (hostoak erori)
Ura eta gatz mineralak xurgatzea
● Sustraietara sartu, ile xurgatzaileen bidez
● Difusio sinple bidez (osmosia)
● Gatz mineralak uretan disolbatu eta garraio aktibo bidez zeharkatu
mintzak.
● Kontzentrazioa sustraien barnealdean handiagoa denez,
ezinbestekoa da energia ematea

Endodermiseraino joatea (Urak eta gatzek)

• Zeluletan zeharrekoa edo bidez
sinplastikoa (A bidea). Zelulen barnea
zeharka zelula batetik ondokora joateko,
(plasmodesmoak)
zitoplasmak lotu hodiak.

• Zelulartekoa edo bide apoplastikoa (B

bidea) zelulen ertzetik joaten dira.
Zelularteko espazioez baliatzen dira.

Xilemaraino joatea
Endodermisa — Caspary zerren.
Zelularteko espazioaren geruza fin bat da. Bide sinplastikoa
(plasmodesmoetatik) soilik.
Zilindro baskular – xilema (iritzi). Urak (bide apoplastikoa) eta gatzek (bide
sinplastikoa).
Xilema ehun eroale da, eta trakeak eta trakeidak osatuta daude.

Trakeak: Zelula luzanga eta beren horma basaletan zulaketak eginez

elkartzen dira. Ura hodi eroaletatik libre igarotzea ahalbidetzen dute,
sustraietatik hostoetaraino etengabeko hodi bat sortuz.
Trakeidak: trakeen antzeko zelulak dituzten hodiak dira, baina zulorik egin
gabe gainjartzen dira.

Izerdi gordina garraiatzea

Transpirazioa
Hostoetako esto­metan zehar CO2-a sartu eta
ur-lurruna galdu. Estomen
substantzia-­kontzentrazioa handitu (osmosi)
eta ondoko zeluletara joan, kontzentrazioak
orekatzeko. Honek ur-lasterra sortzen du laguntzeko izerdi gordina gorantz
igotzeko. Transpirazioa handitu, xurgapena handitu

Kapilaritatea
Likidoen propietate bat da, kapilarretatik (hodiak) igo edo jaisteko
gaitasuna ematen duena

• Ura H-zubi esker duten kohesio-indarra. Ondorioz,

urak gainazal-tentsio handia eta ur-zutabearen
tentsio handia jasan dezake.

• Hodiaren atxikidura-indarrak. (ur partikulak lotuta)

Tentsio-kohesioaren teoria — kohesio-indarrak <
atxikidura-­indarrak. Horregatik, urak tentsioa
gaindituz gorantz egiten du, batere energiarik
gastatu gabe.

Sustraietako presioa
Landarearen xilemako presio osmotikoa da, ura zurtoinean gora egiteko.
Solutu-kontzentrazioa: Sustraien zeluletan > lurzoruko ura. Ura zeluletan
sartu. (osmosi).
Hau sustraietako presioa sortu eta izerdi gordinak xileman gora.

Karbono dioxidoa xurgatzea

Estomak
Hostoen azpialdeko ehun epidermikoan
daude. 2 zelula oklusiboz osatuta eta tartean
barrunbea (ostioloa). Ostioloa ireki edo itxi
dezakete, hanpadura aldatuz; aldaketa
zirkadianoan (eguna/gaua) gertatzen da.

Lentizelak
Epidermiseko irekidurak dira, eta parenkimako zelulak eta airea komunikatu.
Epidermikoek zelu­larteko espazio > suberifikazio. CO2–O2-aren trukea
gertatu, (difusio).
Enborrean, adarretan, sustraietan eta fruituetan dituzte landareek.
Ile xurgatzaileak — Uretan dauden gas disolbatuak xurgatu.

Hondakinak kanporatzea
Metabolismoan sortutako hondakinak kanporatzeko: gas-trukea, iraizketa
eta jariaketa.

Iraizketa
Hondakinak kanporatu. Hostoen erorketaz edo azalarenaz baliatuz.

Jariaketa
Substantziak isurtzea: olio aromatikoak edo latexa, adibidez. Horretarako,
landareek guruinak dituzte.

• Ehun jariatzaile epidermikoak. Loreetan, zurtoinetan edo hostoetan

daude. Adibidez, guruin-ileak eta nektarioak.

• Barneko ehun jariatzaileak. Zelula isolatuz edo zelula multzo txikiz

osatuta. Poltsa bat inguratu eta hara isurri jariakina.
− Latex-hodiak. Esne itxurako likido jariatu. Substantzia, landarea
intsektuetatik babestu.
− Erretxina-hodiak. Erretxinak jariatu. Substantzia, landarea intsektu eta
onddoetatik babestu, eta zauriak estaltzen. Koniferoak, azaleko eta
hostoetako parenkiman.
• Latexa. Babes-funtzioa emandako nahasketa.
• Erretxinak. Landarea intsektuetatik babesten duten substantzia.
• Nektarra. Likido goxoa, intsektuak erakartzeko balio duena (polinizazio).
• Substantzia usaintsuak. Animalien arreta deitu edo baztertzeko.

Hondakinak modu industrialean erabil. Adibidez, txiklea.

Ere latexa erabiltzen da, goma iragazgaitz gisa erabili da.
Erretxinaren destilaziotik lortzen den substantzia da, eta pinturen
disolbatzaile edo desinfektatzaile moduan erabiltzen da.

Erlazio funtzioa
Landare estimuluak hauteman eta erreakzionatzen eta erantzunak sortzen
diuzte.
Horretarako, errezeptoreak,erantzun-mekanismoak eta erantzunak dituzte.
Mugimenduekin lotuta.
• Mekanorrezeptoreak: mugi­mendua eta presioa
• Termorrezeptoreak: tenperatura-aldaketak
• Kimiorrezeptoreak: substantzia kimiko lurrunkorrak edo disolbatuak
• Fotorrezeptoreak: argiaren intentsitatean gertatutako aldaketak

Erantzun-mekanismoak: landare-hormonak
Estimuluei erantzuteko sortutako substantzia kimikoak dira.
Fitohormonak hodi eroaleen edo difusio bidez iristsi ehunetara.
Hormonak aldaketa fisiologikoak erregulatu. Adibidez, hostoak erortzea

Auxinak
Enbrioian eta meristemoetan sortu eta sustraiak haztea, zurtoina lodiak
egitea edo fruituak heltzea eragin.

Etilenoa
Hormona gaseosoa da. Prozesu hauek estimulatzen ditu adibidez loreak
zimeltzea edo fruituak erortzea.

Beste erantzun-mekanismo batzuk

Tropismoak orientaziozko mugimenduak dira.
Erantzun iraunkorrak dira, eta noranzko jakin batean haztea dakarte.
Mugimendua — Hurbildu – tropismo positiboa
Urrundu – tropismo negatiboa.
MOTAK
• Fototropismoa. Argiari erantzuna.
Zurtoinek, positiboa
Sustraiek, negatiboa.
• Geotropismoa. Lurraren grabitate-indarrak.
Sustraiek positiboa
Zurtoinek negatiboa.
• Hidrotropismoa. Hezetasunari erantzuten
Sustraiek positiboa
• Tigmotropismoa. Landare igokariek dute.
Zurtoinak, zerbait ukituz gero, erantzun gisa hazi
Ukitutakoari lotuta geratu
• Kimiotropismoa. Ingurunean dagoen substantzia kimikoan haztea da.
Sustraiak N-ko lekuetarantz hazten dira.
Nastiak
Estimuluekin mugimendu bizkor eta behin-behinekoak egiten dute.
Hanpadura aldaketak erregulatu, zelulei ura sartu/irten-rakoan bolumena
aldatu.
• Sismonastiak. Zerbait ukitzeko erantzun mota.
Adibidez, Hosto batzuk itxi egiten dira zerbaitek ukituz gero
(babes-­mekanismoa). Landare karniboroek ere dute.
• Fotonastiak. Argiari erantzun mugimenduak.
Adibidez, petaloak irekitzea edo ixtea, eguna argitze/iluntze.
• Termonastiak. Tenperatura-aldaketek.
Adibidez, tulipak ireki tenperatura igo
• Hidronastiak. Hezetasun mugi­menduak.
Adibidez, esporangioak ireki hezetasun handiarekin.

Loraketa
Argi-estimuluaren erantzuna da.
• Egun laburreko landareak. Udaberrian eta udazkenean loratu, (8-15 ordu)
Adibidez, arrosa.
• Egun luzeko landareak. Udan loratzen dira, (15 ordu gora)
Adibidez, lirioak.
• Egun neutroko landareak. Ez dira fotoperiodo arabera
Adibidez, ekilorea.

Geotropismoa.
Sustraiak grabitate-indarraren noranzkoan hazten dira.

Tigmotropismoa. Zurtoinak zerbait ukitzeari erantzunez hazten dira.

Landareen ugalketa
Landare primitiboenak.
Espora bidez ugaltzen; Hazia eta fruitua eratu eta sakabanatzea, ingurune
lehortarra kolonizatzea lortzen dute.
Asexuala edo sexuala izan daiteke.
Ugalketa asexuala landareetan
Banako baka­rra, horretatik, banako berriak, (berdinak).
MOTAK

Ugalketa begetatiboa
Sorburuko landare egitura batzuetatik sortu. (propagulu) jarduera
meristematikoa dute.

Errizomak: Tuberkuluak: Erraboilak: Estoloiak:

lurpeko zurtoin lurpeko zurtoin Tuberkuluetatik zurtoin oinarritik
horizontalean lodituak dira eta bereizten alboetara
hazitakoak. Adb, erreserba-subst dituztenak, sortutako
genjibre. antziak lurpeko zurtoin kimuak dira;
metatzeagaitik. labur eta lurpean edo lur
Adb, patatak konikoak direla gainean sor
da. daiteke. Adb,
Adb: tipulak. marrubiak

Guztiek hazten dira haurrekoaren begietatik

Apoximia (Anginospermetan)
Hazien bidezko ugalketa. Haziak meiosirik eta ernalketarik gabe sortzen
dituzte, beraz, alabak, landare amaren berdin-berdinak dira.

Ingurune lehortarreko landareen moldaerak

• Hosto txikiak dituzte
• Ehunak ez izozteko erabili.
• Klorofila asko; argi­tasun gutxiko lekuetan argi gehien xurgatzeko.
• Hosto erorkor (udazkenean galdu) eta izerdia gelditu energia aurrezteko.
• Piramide forma dute; elurra pila­tzeko.
• Landare belarkarak desagertu neguan, eta tuberkulu edo erraboilak
erabiltzen dituzte, bizirauteko.

Tenperatura altuetara egokitzekoak

• Ile edo trikoma ugari dituzte eta itza­la egiten dute hostoan tenperatura
altuak arinduz.
• Esfera edo kuxin forma dute eta intsolazio txikiagoa izateko da

Argitasunera egokitzeko moldaerak

Leku hezeetan garatu.
Zuhaitz garaienek eguzki-argia zuzenean
Landare txikiak argi-intentsitate txikia
• Goroldioek eta iratzeek fotorrezeptoreak eta argi-energia txikia
xurgatzeko gai diren zelula bereziak. Hezetasuna behar.
• Hosto handiak fotosintesirako (gainazal handia), eta estoma asko,
hezetasunagaitik.
• Landare garaiak edo landare batzuen gaineko egiturak dituzte,
argi-intentsitate handiagoa lortzeko
• Epifitoak, beste landare batzuetara atxikita bizi dira, aireko sustraiak
dituzte, eta hezetasuna xurgatzen dute.

Hezetasunera egokitzeko moldaerak

Klima idorretan bizi diren landareak, esklerofilo eta xerofilo deritzenak, ur
gutxi dagoen lekuetan bizitzeko eta hazteko moldatuta daude.

● Hosto txikiak
● Hosto grisaxkak, eguzki-erradiazio gehiago islatzeko.
● Hosto mamitsuak dituzte
● Hostoek epidermis lodia izaten dute
● Estomak itxita
● Oso sustrai garatuak.
● Gatz-kontzentrazioa handitu.
● Haziak ernamuintzea eragozteko substantziaz estalita.

Ingurune urtarreko landareen moldaerak

Ekosistema urtarretan argitasuna eta O eta CO2 dute eragina.

• Epidermis mehe iragazkorra eta kutikularik gabea dute. Haietatik

xurgatzen dituzte H20, O eta CO2.
• Klorofila asko dute (fotosintesia) urpean argi-intentsitatea askoz txikiagoa
delako
• Sustrai txikia edo Ø, ura eta gatzak epidermisan xurgatu
• Ez ⮕euste-ehunik, kolenkimarik eta esklerenkimarik
• Flotatzaile⮕ parenkima aeriferoa dute (airez beteta).
• Lore gutxi edo Ø; modu begetatiboan ugaltzen dira.

Parenkima: landare hutsuneak betetako ehun simplea da.

Esklerenkima: zelula hildez sortutako ehuna da. Zelulosaz gogortua.
Euste-ehuna
kolenkima: Zurton gazteen zelulak.

Ugalketa sexuala landareetan

Gametoak: ontzietan sortu (gametangio), eta horiek bi eratakoak dira.
Arrak eta emeak organismo berean edo organismo desberdinetan.

• Landare sexubakarrak. Organo desberdinetan dituzte.

− Monoikoak. Banako berean daude. Adibidez, artoa.
− Dioikoak. Banako desberdinetan daude. Adibidez, datil-palmondoa.
• Landare hermafroditak. Banako berberaren organo berean daude.
Adibidez, laranjondoa.
Ugaltze-organoak lorean daude eta hor hazia sortuko zaie.

Lorea gimnospermoetan
Lore txikiak multzokatuta dira (konoak) , kalizarik eta korolarik gabeak.
Sexubakarrak dira eta monoikoak edo dioikoak.

• Kono arrak: Ezkataz osatutako infloreszentziak dira, kono formakoak. Bi

polen-zaku dute mikrosporak sortzen dituztenak. Meiosi bidez, polen aleak
sortzen
• Kono emeak (estrobiloa) infloreszentzia handia, ezkatak edo brakteak
forma helikoidalean multzokatuz eratuak. Ez dute obulutegirik, baizik bi
obulu. horiek meiosi bidez, megasporak eta ondoren arkegonioak sortzen
dira.
Angiospermoa normaean hermafrodita da

• Kaliza, normalean berdea da, eta

babes-­funtzioa betetzen du.
• Korola, normalean koloreduna izaten da,
intsektuak erakartzeko.
• Estamineak, ugaltze-organo arra dira.
Harizpia dute muturrean. Hor polen aleak,
dauzkate.
• Pistiloa, ugaltze-organo emea da. Pisti­loan, estigma dago eta polen aleak
hartzeko moldatuta dagoen irekidura bat da. Estiloa, estigma-obulutegia
lotutako hodi mehea da.

Polinizazioa
Polen aleak (arrak) gameto emera iristeko prozesuari.

• Anemofiloa. Polen aleak haizeak garraiatu. Horrela polinizatu.

Gimnospermo eta angiospermoak izaten dira.
Ez kaliza eta korola. Oso antera luze eta polen ale ugari sortzen dute
• Zoofiloa. Polen aleak animaliek garraiatu. Intsektua, polinizazio
entomofiloa du.
Kolore bizi eta usain gozoak dute eta substantzia azukredunak sortzen
­dituzte intsektuak erakartzeko. (polinizazio)
• Hidrofiloa. Polen aleak urak garraiatu.

Haziak sakabanatzea
Haziak, lurrera erori behar du leku egokian.
Sakabanatzeko, animaliez baliatzea da. Batzuek haziak jaten dituzte eta
oroz­kietan kanporatu. Bestalde,hazi batzuek hego txikiak dituzte, haizeak
­garraiatzeko.

Fruituak sakabanatzea
• Fruitu zookoroak. Animaliek, fruituak jan ostean (marrubiak), haziak urrun
eramaten dituzte. animalien ileetan itsasten eta garraiatu egiten dituzte.
• Fruitu anemokoroak. Haizeak sakabanatzen ditu. Beraz, fruitu arinak dira,
eta batzuek hego moduko egiturak dituzte.
• Fruitu hidrokoroak. Garraiatzeko ura behar. Fruituk uretan flotatu egiten
dute, eta distantzia luzeak egiten dituzte.
• Fruitu autokoroak. Fruitua heldutakoan presio­agatik ireki egiten da, eta
haziak irten egiten dira.
Galderak

130 or
5-
sustraiak txikiak dituzte edo ez dituzte
azaleratik hartu ura eta gatz mineralak
hosto handikoak dira eta aire poltsak flotatzen
ez daukate euste ehunik

6-
ugalketa begetatiboa. Errizoma, tuberkuluak, erraboilak eta estoloiak
ez da erabitzen dibizio meiotikoa haziak egiteko

7-
fronde, gametofito, kapsula,errifoidea, kauloidea eta
filoidea