Đại thi hào Nguyễn Du là bậc thầy sử dụng ngôn ngữ cũng như việc sử dụng

các bút pháp nghệ thuật để miêu tả cảnh vật, miêu tả con người, đặc biệt là miêu tả
nội tâm nhân vật. Một trong những đoạn trích miêu tả nội tâm nhân vật xuất sắc nhất
của Nguyễn Du chính là đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích. Qua tám câu thơ cuối của
đoạn trích, ta có thể thấy được tâm trạng đau đớn, buồn tủi và cô đơn của nàng Kiều ở
lầu Ngưng Bích và tài năng nghệ thuật xuất sắc của đại thi hào.
Tám câu thơ cuối đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích có thể được coi là đỉnh
cao trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình của đại thi hào Nguyễn Du. Bốn cặp thơ lục bát
không chỉ cho thấy được sự đau đớn, cô đơn tột cùng của Thuý Kiều khi bị giam lỏng
ở chốn lầu Ngưng Bích mà còn mang những dự cảm về một tương lai sóng gió, gập
ghềnh.
Mở đầu bức tranh tâm trạng là điệp ngữ "buồn trông". "Buồn trông" lặp lại
bốn lần tạo thành điệp khúc trầm buồn, bộc lộ nội tâm nhân vật với nỗi buồn đang
dâng lên tầng tầng lớp lớp, ngập tràn trong tâm hồn. Cảnh vật nơi lầu Ngưng Bích
như thấu hiểu, đồng điệu với nỗi đau của Thúy Kiều nên mỗi hình ảnh mà nàng nhìn
đều thấm đượm một nỗi buồn da diết.
"Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?"
Không gian xa rộng, quạnh hiu nơi cửa bể như càng làm nổi rõ hơn thân phận
nhỏ bé, cô đơn của Kiều. "Chiều hôm" là khi bóng đêm dần bao phủ, đây là khoảng
thời gian tĩnh nên dễ khơi dậy những tâm sự buồn trong tâm hồn con người. Không
gian chiều tà mênh mông rộng lớn làm cho Thúy Kiều thấm thía hơn nỗi cô đơn, bé
nhỏ và tình cảnh trớ trêu của mình ở nơi lầu xanh "khoá xuân" này. Không gian cộng
hưởng càng khiến cho tâm hồn của người con gái xa nhà thêm buồn tủi, cô đơn, xót
xa. Giữa mênh mông sóng nước vô tận mà cô độc ấy, Kiều mong mỏi một chút hơi
ấm, một sự xuất hiện của sự sống để khiến nàng vơi đi sự cô đơn của mình. Và bóng
"thuyền ai thấp thoáng" chính là biểu tượng của sự sống con người. Thế nhưng đó chỉ
là một chiếc thuyền không rõ, hư ảo mịt mờ "thấp thoáng" ở nơi "xa xa". Nguyễn Du
đã đặt ở đây từ láy "thấp thoáng" và "xa xa" cùng nghệ thuật đảo ngữ để nhấn mạnh
sự nhỏ bé, xa xôi, mơ ảo của con thuyền nơi cửa bể. Nhìn con thuyền - biểu tượng cho
sự sống của con người, ngỡ như nó mang tới cho Kiều một chút ấm áp nhưng trái lại
nó lại càng gợi lên sự cô quạnh, gợi lên nỗi sầu lạc lõng vô biên trong tâm hồn chơi
vơi của Kiều.
Nhìn ra xa nơi "cửa bể" nhưng không thể tìm thấy chút sẻ chia ấm áp, Kiều đành
hướng mắt nhìn về nơi ngọn nước từ trên thác cao xuống :
"Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?"
Giữa dòng nước đang cuộn chảy phía dưới chân Kiều, những cánh hoa đang
xoay tròn rồi bị cuốn trôi đi. Những cánh hoa mỏng manh ấy là ẩn dụ về số phận của
người con gái chìm nổi giữa dòng đời, gợi nhắc Kiều về số phận của một kiếp hồng
nhan trôi dạt, lênh đênh. Những cánh hoa ấy nổi trôi bồng bềnh "bảy nổi ba chìm"
như chính số phận của Kiều hiện tại. Câu hỏi tu từ "hoa trôi man mác biết là về đâu?"
như xoáy vào trong tâm tư người đọc những trăn trở, những xót xa cho kiếp hồng
nhan mỏng manh, phải phiêu bạt nơi chốn xa xôi, lạc lõng, cô đơn tới tuyệt vọng. Hai
từ "về đâu" ở cuối câu thơ với hai thanh bằng tạo nên một cảm giác vô định như chính
tình thế hiện thời của nàng. Ngồi một mình trong chốn thanh lâu, Kiều muốn tìm đến
với thiên nhiên để vơi bớt đi nỗi lòng đau xót, tủi hờn, cô đơn của mình, thế nhưng,
càng nhìn Kiều lại càng thấy nỗi sầu thêm chất chứa sâu nặng, tâm trạng càng thêm
rối bời.
 Nhìn về dòng nước, về cửa bể không tìm thấy chút niềm thân mật, an ủi, Kiều
trở về với những ngọn cỏ xanh bên đôi bờ:
"Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh"
Những tán cỏ xanh tưởng như sẽ giúp nàng xoa dịu chút ưu phiền, thế nhưng
tất cả chỉ nhuốm một màu úa tàn, ảm đạm "rầu rầu". Đã không còn những "cỏ non
xanh tận chân trời" như trong những ngày Kiều còn "êm đềm", tự do trong "trướng rủ
màn che", giờ đây, những ngọn cỏ non xanh cũng nhuộm một màu tâm trạng của kiếp
người lênh đênh. Nhìn từ xa tới gần, từ "chân mây" tới "mặt đất", tất cả không gian
đều nhuốm một màu "xanh xanh" rợn ngợp. Câu thơ đã bộc lộ tâm trạng chán
chường, ảm đạm đến thê lương của Kiều. Nỗi buồn đó của nàng còn thấm vào cảnh
vật, vào không gian. Vốn là một khoảng không rộng lớn, với những màu xanh biêng
biếc của cỏ non, của chân trời, vậy nhưng qua con mắt của Kiều, nó trở nên rợn ngợp
và cô liêu biết bao. Không một âm thanh, không một tiếng động, chỉ có sự vắng lặng
đến thê lương bao trùm lấy cảnh và người. Nguyễn Du đã vận dụng thật khéo léo
nghệ thuật tả cảnh ngụ tình ở đây để làm nổi bật lên tâm trạng chán chường tới tuyệt
vọng của Thuý Kiều.
Trong khung cảnh vắng lặng đến rợn ngợp ấy, Kiều muốn nghe được một
tiếng vọng hồi đáp của con người để nàng cảm thấy được an ủi, để không cảm thấy sự
cô đơn đến tuyệt vọng trong lòng, thế nhưng đáp lại, nàng chỉ nghe thấy tiếng sóng,
tiếng gió, tiếng nước của thiên nhiên:
"Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi"
Đây là cảnh buổi chiều đã nguôi, màu sắc như tối lại cảnh vật không rõ nữa
chỉ còn âm thanh “gió cuốn mặt duềnh” nhưng không phải là âm thanh của sự sống
hằng ngày mà tiếng thét gào của sóng kêu, gió cuốn ầm ầm,dữ dội . Sóng gió đang nổi
cơn thịnh nộ, cuồng phong liên tục, bất tận ở quanh Kiều như muốn nhấn chìm tất cả.
“Tiếng” ở đây còn là hình ảnh ẩn dụ cho những tai ương, bất hạnh đang ủa vây chỉ
chờ cơ hội nhấm chìm cả cuộc đời Kiều. Trước tình cảnh ấy Kiều không chỉ buồn mà
còn lo sợ, hãi hùng nàng linh cảm đến 1 điều gì đó không hay sắp xảy ra. “Tiếng sóng
kêu” vì thế đã trở thành tiếng kêu thương đơn độc của 1 kiếp hoa bị vùi dập
Qua tám câu thơ, ta có thể thấy được bút pháp tả cảnh ngụ tình tài hoa của
Nguyễn Du. Điệp từ "buồn trông" cũng tạo nên nhịp điệu trầm buồn, điệp khúc mở
đầu cho tám câu thơ. Cùng với đó, Nguyễn Du cũng vận dụng rất khéo léo hệ thống từ
láy để tạo nên bức tranh tâm trạng của Kiều rất đặc sắc. Nhịp thơ thay đổi linh hoạt
cùng ngôn ngữ thơ giàu chất tạo hình, tất cả làm nên thành công cho bức tranh tâm
trạng của Kiều.
Tám câu thơ cuối trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đã cho ta thấy được
tâm trạng của Kiều khi bị lừa giam lỏng thông qua bút pháp miêu tả nội tâm cực kì
đặc sắc của đại thi hào Nguyễn Du. Đồng thời nó còn cho ta thấy rõ được tấm lòng
thương cảm sâu sắc, thấu hiểu cho số phận những người con gái tài hoa bạc mệnh.
Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích là một trong những trích đoạn hay nhất trong thiên
tuyệt phẩm Truyện Kiều.
”