AMERYKAŃSCY INDIANIE

1. KIM BYLI INDIANIE?

Indianami nazywa się dziś wszystkie plemiona ludności rdzennej Ameryki, z wyjątkiem
Inuitów i Aleutów. Jest to najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana grupa autochtonów obu
Ameryk. (Nazwa ta jest jednak bardzo ogólna i dotyczy nawet 500 plemion, które dziś
zamieszkują całe Stany Zjednoczone. Szacuje się, że na terytorium USA żyje ok. 2,5 miliona
Indian, z czego nawet milion w rezerwatach.)
To Krzysztof Kolumb po raz pierwszy nazwał rdzennych mieszkańców Ameryki
„Indianami”. Nazwa wzięła się jednak od pomyłki. Włoski żeglarz i podróżnik myślał
początkowo, że dopłynął do Indii. Sami autochtoni czują się pokrzywdzeni, gdy mówi się o
nich „Indianie”, ponieważ określenie to przywołuje wspomnienia o kolonizacji i krwawej
historii ich przodków.

2. SKĄD INDIANIE WZIĘLI SIĘ NA ZIEMIACH AMERYKI?

Znaleziska archeologiczne i antropologiczne sugerują, że Ameryka Północna została
zaludniona przez przybyszy z Azji co najmniej 12 tysięcy lat temu. Podczas ostatniej epoki
lodowcowej ludzie przedostali się do niej przez Cieśninę Beringa. Jednak jest to tylko
hipoteza, lecz jest jeszcze druga hipoteza nazywana solutrejską. Obecnie niektóre znaleziska
archeologiczne (np. obok meksykańskiego wulkanu Cerro Toluquiila) wskazują że pierwsi
ludzie pojawili się w Ameryce o wcześniej niż przypuszczano.
Dowody archeologiczne wykazały, że pierwsi ludzie na terytorium Ameryki Północnej
pojawili się ok. 12–14 tysięcy lat temu. W okresie ostatniej epoki lodowej ludzie z Azji
przedostali się na ten kontynent przez Cieśninę Beringa. A dokładniej przez pas lądu
Beringia, który łączył dzisiejszą Syberię z terenami północnej Kanady i Alaski. Beriniga
stopniowo była zamieszkiwana przez Paleoindian, którzy uciekali przed skutkami zmian
klimatu i szukali nowych ziem, gdzie będą w stanie przeżyć.
Antropolodzy nie są jednak pewni, które ludy jako pierwsze przybyły na kontynent
amerykański. Pierwsi przybysze do Ameryki Północnej pochodzili z populacji, która
rozdzieliła się około 13 000 lat temu. Jedna z hipotez wskazuje, że pierwszą kulturą na
terytorium tego kontynentu była kultura Clovis.
(Nazwa pochodzi od miejscowości w Nowym Meksyku. Znaleziska archeologiczne
wykazały, że ludzie ci zajmowali się głównie polowaniem na zwierzynę, w szczególności
mamuty i mastodonty. Kultura Clovis wykształciła charakterystyczne formy narzędzi m.in.
groty, ostrza liściowate, odłupki, rylce, zgrzebła, kliny oraz nacinaki.)

3. KONFLIKTY INDIAN I KOLONIZATORÓW

Hiszpanie już w XVI w. potrafili dokonywać najazdów na południowe ziemie dzisiejszych
Stanów Zjednoczonych, a przy tym uderzali w przeogromne indiańskie imperia – w 1520 r.
np. z ręki Hiszpanów zginął aztecki władca Montezuma II. Spustoszenie siały nawet choroby
przywiezione przez Europejczyków, takie jak chociażby ospa. Osadnicy uważali, że Bóg
nadał im prawo do przejmowania ziem, z których Indianie nie korzystali, czyli innymi słowy,
nie oddawali ich pod uprawę. Ta postawa budziła opór tubylców, który jednak skutecznie
osłabł po epidemii ospy z lat 1633-34. Zaraza dziesiątkująca indiańskie plemiona wydatnie
pomogła w podbojach przybyszom z Europy, którzy coraz liczniej przybywali ze Starego
Kontynentu.
W Ameryce Północnej rywalizowały ze sobą trzy główne siły: Anglicy, Francuzi i Hiszpanie,
wdając się ze sobą w liczne konflikty.

4. WIERZENIA INDIAN
W kulturze Indian postrzeganie świata przyrody i miejsca człowieka w tym świecie jest
zupełnie odmienne. Dla Indian człowiek jest tylko integralną częścią wszechświata, stanowi
po prostu część tzw. koła życia i nie jest ponad zwierzętami czy roślinami. Indianie wierzą
bowiem, że świadomością zostały obdarzone wszystkie istoty żyjące, nie tylko ludzie,
dlatego także do zwierząt i roślin należy odnosić się z szacunkiem. (Prawie wszyscy
Tubylczy Amerykanie wyznają animizm. To pogląd, zgodnie z którym dusze posiadają nie
tylko ludzie, ale również rośliny i zwierzęta oraz istoty nieożywione. Autochtoni wierzą, że
świat przyrodzony przenika się z nadprzyrodzonym.)
(W wielu plemionach jedną z ważniejszych osób był szaman. To osoba, która była
pośrednikiem pomiędzy tymi dwoma światami. Wielu Indian wierzyło, że szamani potrafili
leczyć choroby i dolegliwości poprzez naprawę duszy.)
Ziemia przez Indian uważana jest za Matkę, która zrodziła wszystkie żywe istoty i opiekuje
się nimi aż do śmierci. Według indiańskich wierzeń Ziemia jest żyjącą istotą obdarzoną
świadomością, więc powinna być traktowana z szacunkiem i troską. To właśnie dlatego
Indianie nie używali nawet ostrych narzędzi w uprawie roli, by nie zrobić jej krzywdy.
Indianie wierzą, że zwierzęta, tak jak i ludzie oraz rośliny, posiadają swojego ducha oraz
świadomość. Przez rdzennych Amerykanów traktowane są więc jak bracia i darzone
ogromnym szacunkiem. Indianie nigdy nie zabijali zwierząt dla zabawy czy rozrywki jedynie
po to, by przetrwać i zapewnić pożywienie swojemu plemieniu.
Religia Indian – pejotyzm
Pod koniec XIX wieku powstała religia, którą nazwano pejotyzm. Łączyła ona wiarę
zaimportowaną z Europy z tradycyjnymi indiańskimi wierzeniami i kultami.
(Pejotyzm (ang. Peyotism) – synkretyczna religia kultywowana przez Native American
Church (pol. Amerykański Kościół Tubylczy, Rodzimy Kościół Amerykański lub Kościół
Amerykański), łącząca chrześcijaństwo, tradycyjne indiańskie kulty i sakramentalne spożycie
pejotlu.)

5. JEZYKI
Języki autochtonicznych mieszkańców Ameryki są niezwykle zróżnicowane i jak dotąd nie
udało się ustalić ich wzajemnego pokrewieństwa. Wiele zależy od regionu, który
zamieszkiwali Indianie. To głównie na tej podstawie językoznawcom udało się wyodrębnić
kilka rodzin językowych pierwszych mieszkańców obu Ameryk.
Według szacunków językami autochtonicznymi posługuje się współcześnie od 15 do 20
milionów osób. Wiele języków wymarło, głównie w okresie kolonizacji ludzi z kontynentu
europejskiego. W Ameryce Północnej języki na-dene są najliczniejszą rodziną języków
rdzennej ludności. Zalicza się do nich m.in. języki: Atapasko, Tlingit, Eyak, Eyak-atapasko.

6. INDIANIE WSPÓŁCZEŚNIE
Współcześnie plemiona indiańskie w Ameryce Północnej stanowią mieszankę wielu grup
etnicznych, kulturowych oraz ludów posługujących się różnymi rdzennymi językami i
wyznającymi różne wierzenia. Indianie, którzy dziś zamieszkują przede wszystkim
terytorium Stanów Zjednoczonych, znaleźli się pod dużym wpływem ludzi pochodzenia
europejskiego i stanowią bardzo ważną część historii tego kraju.