BASAJAUn

Noizbait entzun duzue Basajaun edota

Baxajaun izen misteriotsu hau???
Nondik dator??? Zein da benetan izaki
mitologiko hau???

Basajaun, mendietan eta basoetan bizi zen izaki

motologiko bat da. Batez ere, Gorbea mendian
(Araba/Bizkaia) eta Irati oihanean (Nafarroa) bizi
ohi zela esaten da. Hiztegiak dioen bezala,
Basajauni, “Euskal Yetia” eta “Jaun Basatia”-ren
izenarekin ere ezagutzen diogu eta indarra eta
oldarkortasuna irudikatzen du. Oldarkorra izatetik
urrun, gizaki langile eta langabetua zen; adibidez,
ardien artzaina zen, garia lantzen zuen,
errementaria izan ohi zen… Horrez gain, ez zuen
itxura onik, batez ere, harekin topatzen
zenarentzako. Gorputz osoa, ilez estalita zuen eta
adats luzea zuen, ia oinetaraino iristen zaiona.
Espainako autonomia-erkidego bakoitzak,
pentsamendu desberdin bat zuen Basajauni buruz.
Aragoiko mitologian, adibidez, Basajarau,
Bonjarau edo
Bosnerau hitzekin deitzen diote. Antropologo eta
etnografo batzuen arabera, Neandertaleko
gizonarekin, gure existentziaren oroimez, lotzen
dute eta gure memoria kolektiboan idatzita geratu
da, mito eta kondaira moduan. Jatorrian, Basajaun
arkitekturaren, nekazaritzaren, aroztegien eta
bizimodu sedentarioaren sekretuak zituen, eta
Martin Txikiren zibilizatzailea izan zen.
Horregatik, maltzurkerien bidez, bere sekretuak
kendu zizkion, gizateriari zabaltzeko.

Basajaun, Tartalo eta jentilekin batera, mendiko

erraldoien taldeko kidea da euskal mitologian.
Hala ere, elezaharrak dioenez, ekaitzak edo otsoak
hurbiltzen zirenean artzaineei abisatzeko gaitasuna
zuen, oihu eta txistu ikaragarrien bidez. Trukean,
Basajaun ogi zati bat hartzen zuen, bere
lanarengatik, artzainek lo egiten zuten bitartean.
Jose Angel Irigarayk, idazle eta olerkari
Iruñarrak, hauxe esan zuen ; <<Aragoiko herri
batzuetan, euskaraz hitz egin da, XV. mendean
konkretuki. Euskara,
aragoiar pirinoan hitz egin zela, antzinako
garaietatik Erdi Aroaren amaieraraino. Hori
guztia dela eta, Aragoin Basajaun moduko bat
topatzeak, Basajaunen antzinatasuna ziurtatzeko
arrazoiak ematen dizkigu.

Hau guztia bukatuta, Basajaun gure arbasoa

bazen, Euskal Herrian bizi bazen, eta aldi berean
izaki basati eta zoragarri bat bazen, zergatik ez
dugu gehiago hitz egiten legenda honi buruz?
 IBAI GONZALEZ-2DBH B-
EUSKARA(AZALPEN-TESTUA)