1:

Elektrik motorlarında farklı hız seçenekleri, genellikle motorun tasarımına ve

uygulama alanına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Temel olarak üç ana kategori
altında toplanabilirler:

Tek Hızlı (Sabit Hız) Motorlar: Bu motorlar, belirli bir hızda sabit bir şekilde
çalışır. Bu hız, motorun yapısal özellikleri ve kullanım amacına göre belirlenir.
Örneğin, birçok ev tipi fan veya pompa motoru tek hızlıdır ve belirli bir hızda sürekli
olarak çalışır.

İki Hızlı Motorlar: Bu motorlar, genellikle yüksek ve düşük hız olmak üzere iki
farklı hız seviyesinde çalışabilirler. Bu, motorun iki farklı hız gereksinimini
karşılamak için tasarlandığı uygulamalarda yaygın olarak kullanılır. Örneğin, birçok
endüstriyel fan veya kompresör uygulamasında, farklı iş yükleri altında farklı hızlarda
çalışma gereksinimi vardır.

Değişken Hızlı Motorlar: Bu motorlar, motor hızını sürekli olarak değiştirebilen

kontrol üniteleri veya frekans konvertörleri ile birlikte kullanılarak çok çeşitli hız
aralıklarında çalışabilirler. Bu, hassas hız kontrolü gerektiren uygulamalarda ve
değişken iş yüklerine uyum sağlanması gereken sistemlerde yaygın olarak kullanılır.
Örneğin, endüstriyel robotlar veya CNC makineler gibi uygulamalarda değişken hız
gereksinimi vardır.

Bu farklı hız seçenekleri, elektrik motorlarının çeşitli uygulamalarda esneklik

sağlamasına ve sistem gereksinimlerine uyum sağlamasına olanak tanır. Bu nedenle,
motor seçimi yaparken, uygulama gereksinimlerini dikkate alarak doğru hız
seçeneğinin belirlenmesi önemlidir.

Sistemde kullanılıcak olan tek hızlı motorların genel verimleri 750, 1000, 1500,
3000 d/dk şeklindedir

2:
Tek hızlı motorların farklı devir/dakika hızlarında çalışabilmesi, çeşitli uygulama
senaryolarında farklı avantajlar sağlayabilir. Hangi hızın dişli kutusu için daha
uygun olduğu, genellikle motorun çıkış hızının ve uygulanacak sistemin ihtiyaçlarına
bağlıdır. İşte bu hızlar için dişli kutusunun daha uygun olabileceği durumlar:

750 devir/dakika: Daha düşük hızda çalışan motorlar genellikle daha yüksek tork
üretebilir. Bu nedenle, yüksek tork gereksinimi olan uygulamalarda, özellikle büyük
makinelerde veya yüksek güç gereksinimi olan ekipmanlarda tercih edilebilir. Ayrıca,
daha düşük hızlarda çalışan motorlar genellikle daha sessiz çalışır ve daha az aşınma
ve yıpranma oluşturur.

1000 devir/dakika: Orta hızda çalışan motorlar, genellikle çeşitli uygulama

alanlarında kullanılabilir. Örneğin, konveyör sistemleri, pompa sistemleri veya
endüstriyel makineler gibi orta hızda çalışan uygulamalarda tercih edilebilir.
 1500 devir/dakika: Bu hız, genellikle standart endüstriyel uygulamalarda
kullanılan bir hızdır. Birçok endüstriyel motor, 1500 devir/dakika hızında çalışır. Bu
hız, genel amaçlı uygulamalar için uygun olabilir ve geniş bir yelpazede kullanıma
sahiptir.

3000 devir/dakika: Daha yüksek hızda çalışan motorlar, genellikle daha kompakt
ve hafif olabilir. Bu nedenle, yer darlığı olan veya daha hafif bir tasarım gerektiren
uygulamalarda tercih edilebilir. Ayrıca, yüksek hızda çalışan motorlar, bazı özel
endüstriyel makinelerde veya yüksek performans gerektiren uygulamalarda
kullanılabilir.

Bu durumda 1000 ve 1500 devir/dakika gibi orta hızlarda çalışan motorlar

genellikle dişli kutuları için daha uygun olabilir çünkü:

Orta Hız ve Tork Dengesi: Bu motorlar, orta hızda çalıştıkları için hem yeterli tork
üretebilirler hem de yüksek hızlı motorlara göre daha az tork çarpanına ihtiyaç
duyarlar. Bu, dişli kutusunun tasarımını daha basitleştirir ve maliyeti düşürebilir.

Geniş Uygulama Alanı: 1000 ve 1500 devir/dakika gibi orta hızlarda çalışan
motorlar, geniş bir uygulama yelpazesinde kullanılabilirler. Bu, çeşitli endüstriyel
makineler, pompa sistemleri, konveyörler, makine araçları ve diğer birçok sistem için
uygun olmalarını sağlar. Dolayısıyla, bu hızlarda çalışan motorlarla birlikte kullanılan
dişli kutuları da geniş bir uygulama alanına sahip olabilir.

Daha Az Gürültü ve Titreşim: Orta hızda çalışan motorlar genellikle daha düşük
gürültü ve titreşim seviyeleri üretirler. Bu durum, dişli kutularının daha sessiz
çalışmasını sağlayabilir ve sistemdeki titreşimleri azaltabilir.

Daha Kolay Bulunabilirlik ve Daha Uygun Maliyet: Orta hızda çalışan motorlar,
genellikle daha yaygın olarak bulunabilir ve daha uygun maliyetlidir. Bu durum, dişli
kutularının parça bulunabilirliğini ve maliyetini düşürebilir.

Bu nedenlerle, 1000 ve 1500 devir/dakika gibi orta hızlarda çalışan motorlar,

genellikle dişli kutuları için daha uygun bir seçenek olabilir. Bu hızlarda çalışan
motorlar, geniş uygulama yelpazesi, daha düşük tork çarpanı gereksinimi ve
genellikle daha uygun maliyet gibi avantajlar sunarlar. Bu da dişli kutularının daha
etkin ve ekonomik bir şekilde kullanılmasını sağlar.
3:
1000 ve 1500 devir / dakika motorlara karşın 750 ve 3000 devir/dakika gibi
belirli hızlarda çalışan motorlar için dişli kutuları uygun olmayabilir çünkü:

750 Devir/Dakika: Daha düşük hızlarda çalışan motorlar genellikle daha yüksek
tork üretirler. Bu durumda, dişli kutusunun güç aktarımını sağlamak için daha büyük
dişlilere ve dişli kutusuna ihtiyaç duyulabilir. Ancak, bu durum, dişli kutusunun
boyutunu ve maliyetini artırabilir. Ayrıca, daha düşük hızda çalışan motorlar zaten
yüksek tork sağlarlar, bu nedenle dişli kutusunun tork çarpanına ihtiyaç
duyulmayabilir.

3000 Devir/Dakika: Daha yüksek hızda çalışan motorlar genellikle daha küçük ve
hafif olabilirler. Bu durumda, dişli kutusunun güç aktarımını sağlamak için daha
küçük dişlilere ve dişli kutusuna ihtiyaç duyulabilir. Ancak, bu durum, dişli
kutusunun daha hassas ve daha pahalı olmasına neden olabilir. Ayrıca, daha yüksek
hızda çalışan motorlar genellikle daha az tork üretirler, bu da dişli kutusunun tork
çarpanına ihtiyaç duyması durumunda daha karmaşık bir tasarım gerektirebilir.

Bu nedenlerden dolayı, 750 ve 3000 devir/dakika gibi belirli hızlarda çalışan

motorlar için dişli kutuları uygun olmayabilir çünkü bu hızlar, dişli kutusunun
tasarımını ve maliyetini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu tür motorlar genellikle direkt
tahrik sistemleri veya hız kontrol üniteleri kullanılarak uygulamaya entegre edilirler.
4:

Dişlilerde kademe sayısı, bir dişli kutusunda bulunan dişli çiftlerinin toplam
sayısını ifade eder. Her bir dişli çifti bir kademe olarak kabul edilir. Dişlilerde kademe
sayısı, dişli kutusunun karmaşıklığını ve güç iletiminin nasıl sağlandığını belirler.
Örneğin, bir dişli kutusunda girişten çıkışa kadar bir dişli çifti varsa, bu bir
kademedir. Kademe sayısı, bir dişli kutusunun tasarımını ve performansını
belirlemekte önemlidir çünkü bu, güç aktarımının ve dönüş oranlarının ne kadar
karmaşık olduğunu gösterir.

5:

Dişli kutusundaki giriş gücü ve çıkış gücü, dişli kutusunun başlangıç ve sonundaki
güç miktarlarını ifade eder.

Giriş Gücü: Dişli kutusuna giren veya girilebilecek olan güç miktarını ifade eder.
Genellikle, bir elektrik motorundan veya başka bir güç kaynağından gelen mekanik
gücü temsil eder. Giriş gücü, dişli kutusuna giren tork ve devir sayısıyla birlikte
hesaplanabilir.

Çıkış Gücü: Dişli kutusundan çıkan veya çıkabilecek olan güç miktarını ifade
eder. Bu, dişli kutusundan çıkışta elde edilen mekanik gücü temsil eder. Çıkış gücü,
dişli kutusunun son dişlileri veya çıkış mili tarafından iletilir.

Giriş gücü ve çıkış gücü genellikle aynı değildir çünkü dişli kutuları genellikle
güç kaybına neden olur. Bu güç kaybı, sürtünme, dişli dişlerinin teması ve diğer
faktörlerden kaynaklanabilir. Bu nedenle, çıkış gücü genellikle giriş gücünden daha
düşüktür.

6:

Giriş gücü ve çıkış gücü arasındaki fark, dişli kutusunun verimliliği ile ilişkilidir.
Verimlilik, dişli kutusunun giriş ve çıkış güçleri arasındaki oranı ifade eder. Bir dişli
kutusunun verimliliği ne kadar yüksekse, çıkış gücü giriş gücüne o kadar yakın olur e.
Ancak, pratikte tam verimlilik sağlamak mümkün değildir ve bu nedenle çıkış gücü
genellikle giriş gücünden daha düşüktür.
7:

Dişlilerde çevrim oranı, bir dişlinin dönüş hızının diğer bir dişliye göre oranını
ifade eder. Çevrim oranı, büyük dişlinin küçük dişliye oranı olarak da düşünülebilir.
Bir dişli kutusunda, bir dişli diğerine göre daha büyük veya daha küçük olduğunda,
çevrim oranı değişir.

Çevrim oranı genellikle İ ile temsil edilir. İki dişli arasındaki çevrim oranı,
genellikle diş sayıları kullanılarak hesaplanır.

Örneğin, birinci dişlinin diş sayısı ,N1 ve ikinci dişlinin diş sayısı N2 ise, çevrim
oranı şu şekilde hesaplanabilir:

N2
İ=
N1

Bu formülde, çevrim oranı, ikinci dişlinin diş sayısının birinci dişlinin diş sayısına
bölünmesiyle bulunur.

Çevrim oranı, genellikle dişliler arasındaki hız ve tork ilişkisini belirlemekte

kullanılır. Örneğin, büyük bir dişli, daha küçük bir dişliye bağlandığında, çevrim
oranı bir tork çarpanı sağlar, yani daha yüksek bir tork elde etmek için hız azalır. Tam
tersi durumda, küçük bir dişli, daha büyük bir dişliye bağlandığında, çevrim oranı hız
çarpanı sağlar, yani daha yüksek bir hız elde etmek için tork azalır.
Bu nedenle, çevrim oranı, dişli kutularının tasarımı ve performansı üzerinde önemli
bir etkiye sahiptir ve belirli bir uygulamada gerekli olan hız ve tork gereksinimlerini
karşılamak için dikkatlice seçilmelidir.

Dişli kutusunun Toplam çevrim oranı, kademe sayısını belirler.

i < 8 Tek kademeli dişli kutusu

i < 45 iki kademeli dişli kutusu

i < 200 üç kademeli dişli kutusu

 Tablo: Konik dişli kutuları için toplam çevrim oranına göre kademe sayısının belirlenmesi

8:

Dişli kutularında verim, giriş gücü ile çıkış gücü arasındaki oranı ifade eder. Bu,
dişli kutusunun güç aktarımı sırasında ne kadar etkili olduğunu gösterir. Verim
genellikle yüzde olarak ifade edilir ve 0 ile 1 arasında bir değer alır. Tam bir verim,
dişli kutusunun giriş gücünün tamamını çıkış gücüne dönüştürdüğünü gösterirken,
düşük bir verim ise güç kayıplarının olduğunu ve daha az çıkış gücü elde edildiğini
belirtir.

Dişli kutularında verim genellikle iki farklı kısıma ayrılabilir:

Mekanik Verim: Dişli kutusunun içindeki mekanik bileşenlerin (dişliler, yataklar,

mafsallar vb.) etkinliğini ifade eder. Mekanik verim, sürtünme, dönme kaybı ve diğer
enerji kayıplarının yanı sıra dişli kutusunun tasarımı ve imalatındaki hassasiyet gibi
faktörlerden etkilenir.

Toplam Verim: Dişli kutusunun mekanik verimine ek olarak, genellikle dişli

kutusunun sürekli olarak çalışma durumunda ne kadar verimli olduğunu gösterir. Bu,
dişli kutusunun uzun süreli kullanımı sırasında oluşabilecek aşınma ve ısınma gibi
faktörleri de içerir.

Verim hesaplamaları genellikle deneysel olarak belirlenir veya üretici tarafından

sağlanan veri tabanına dayanır. Örneğin, birçok dişli kutusu üreticisi, ürünlerinin
teknik özelliklerini belirten verimlilik tabloları veya grafikler sağlar. Ayrıca, ISO
standartları gibi endüstri standartları, dişli kutularının verimliliği ile ilgili ölçüm ve
test prosedürlerini tanımlar. Bu standartlar, dişli kutularının performansını
değerlendirmek için genel bir çerçeve sağlar ve karşılaştırılabilir sonuçlar elde etmeyi
kolaylaştırır.
Konik dişli çarklarda tavsiye edilen verim değeri η=0,97 rulmanlı yatak verimi ise
η=0,94 alınır.(Atilla Bozacı Cetvel 14.13)
9:

Çıkış gücü 1.5 Kw

Çıkış devri 250 d/dk
Işletme faktörü 1 olan Konik dişli çarklı dişli kutusunun

a. Giriş gücü (kW)

b. Çevrim oranı (i)
c. Elektrik motoru hızı (dev/dk) d
d. Çevrim oranına bağlı olarak kademe sayısı

Hesaplandığında

a. çıkış gücü=giriş gücü ∗ verim → 1.5 kW =0.95 ∗ giriş gücü=1,578 kW

b. Çevrim oranı ;
1000 devir motor için 1000 / 250 = 4 ,1500 devir motor için 1500/ 250 = 6 dır

c. Buna göre 1500 devir motor seçilmiştir

d. 1500 devir motorda çevirm oranı 6 dır buna göre dişli kutusu tek kademelidir

Çıkış

Pç = 1.578 * ή = 1.578 * 0.97 = 1.5 kW

Pg = 1.578 kW

Giriş