TÜRKİYE TÜRKLER VE İSLAM: YAKLAŞIM, YÖNTEM VE YORUM

DENEMELERİ
Ahmet Yaşar Ocak
İletişim Yayınları
Aşağıdaki sorular söz konusu kitabın 13-95 sayfaları arandan çıkarılmıştır. Bu sorular
göz önüne alarak cevaplar sadece bu kitaptan bulunup yazılacak.

SORULAR
1.İslam’ın Sünni yorumu Harezm, Meveraünnehir ve Fergana bölgesine yayılmıştır. Eski
Budist şehir olan Buhara, Semerkant, Merv, Belh gibi şehirlerde akıl ve reyi temel alan
Hanefilik ve Maturidilik merkezi oldu. Karahanlılardan, Osmanlılara kadar bütün Türk
devletlerindeki halk Sünni İslam’ı benimsemiştir. Bunun nedenleri nelerdir?
2. Türkler arasında neden Sünni İslam mezhepleri olan Eşarilik, Şafilik, Maliklik, Hanbelilik
kolları değil de Maturidilik ve Hanefilik yayılmıştır?
3. Osmanlılardaki medrese geleneğinin Sünni İslam’a etkileri nelerdir?
4. Osmanlı İmparatorluğu, 16. yüzyıla kadar heteredoks (yani Sünni İslam dışındaki İslam
biçimleri demektir. Alevilik gibi…) herhangi bir baskı uygulamamıştır. Bu tarihten sonra bu
konuda ne gibi bir tanır değişikliğine gitmiştir?
5. Heterodoks İslam nedir?
6.Heterodoks İslam nasıl ortaya çıktı?
7. Ahmet Yesevî ve ondan sonraki Anadolu erenlerinin Türkistan, Maveraünnehir ve Harezm
gibi Orta Asya’daki çeşitli bölgelerdeki göçebe Türk toplulukları arasında heterodoks İslam’ın
yerleşmesindeki rolü nedir? Örneklendiriniz.
8. Heterodoks İslam…………yüzyılda başlamış, günümüz……………………….inancına
kadar varlığını devam ettirmiştir.
9. X. yüzyıldaki heterodoksinin özellikleri nelerdir?
10. İslam’ın heterodoks yorumunun 10. yüzyıldan 15. yüzyıla kadarki gelişimini kısaca
özetleyiniz.
11.Alevilikteki Tanrı inancının niteliğini açıklayınız.
12. Aleviliğin tarihsel temelini bir cümleyle özetleyiniz.
13. Türk tarihinde İslam’ın tezahür biçimlerini yazınız.
14. Halk İslam’ı (Popüler İslam) hakkında bilgi veriniz.
15.Kitabî İslam (medrese İslam’ı) hakkında bilgi veriniz.
16.Tekke İslam’ı (tasavvufî/mistik İslam hakkında bilgi veriniz.
17. Devlet İslam’ı (Siyasal İslam) hakkında bilgi veriniz.
18. Türk devletlerinde neden Sünni İslam tercih edilmiştir?
19. Büyük Selçukluların Sünni İslam’a ne gibi katkıları olmuştur?
20. II. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) İslam’ı siyasal olarak nasıl uygulamıştır ve bunun
sonucunda ne olmuştur?
21. Osmanlı’da 1500’li yıllarda yaşanan dini duruma paralel olarak İran’da ne gibi değişimler
yaşanmaktaydı?
22. Çaldıran Savaşının sonunda ne oldu?
23. 16. yüzyılın 2. çeyreğinin başında Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı fethinin ne gibi sonuçları
olmuştur?
24. Orta Asya Türk topluluklarına İslam nasıl ulaşmıştır?
25. Orta Asya göçebe Türk toplulukları Kitabî İslam’a neden uyum sağlayamamıştır?
26. İslam Türklere hangi kanaldan ulaşmıştır?
27. Osmanlılar 14. yüzyılın başlarında bir uç beyliği olarak tarih sahnesine çıktığında
Anadolu’da nasıl bir İslamî gelenek hakimdi?
28. Osmanlı beyleri Ahmet Yesevi gibi Türkmen mistiklerine niçin imtiyazlar tanımıştır?
29. Osmanlı beylik döneminde yönetilen kesim (halk) ile Osmanlı iktidar zümresi arasında
İslam anlayışı arasında herhangi bir farklılık yoktu. Bu iki kesim arasında ne zaman ve niçin
farklılıklar görülmeye başladı?
Ek notlar
** Sünnilik özellikle Fatih’in İstanbul’u fethiyle siyasallaşmış ve Osmanlı düşüncesine
yerleşmiştir.
** Ahmet Yaşar Ocak’a göre ulema Fatih döneminde dini bürokrat haline gelmiştir. Bu
dönemde ulemanın görevi, hem imparatorluk coğrafyasının dini ihtiyaçlarına cevap
vermek hem de iktidarın faaliyetlerini desteklemektir.
** 16. yüzyılın ilk çeyreğinde yani Yavuz Sultan Selim dönemine kadar yalnızca ehl-i
küfre karşı mücadele misyonu üstlenen Osmanlı, bu yüzyılın başlarında İran’da Safevî
devletinin Şii propagandasına karşı ehl-i Rafz’a karşı mücadeleye dönüştü.

1.Ödev çizgisiz A4 kağıdının sadece ön yüzüne mavi pilot kalemle yazılacak.

2.Kâğıdın herhangi bir yerinde mavi pilot kalem dışında bir renk kullanılmayacak. Kesinlikle
kurşun kalem kullanılmayacak.
3. Türkçe dil bilgisi ve yazım kurallarına mutlaka dikkat edilecek. İki-üç hata dışında yapılan
her yanlıştan bir puan azaltılacaktır.
4.Ödev teslim son teslim tarihi 13 Mayıs Pazartesi’dir. Bu tarihten sonra teslim edilen
ödevler kesinlikle geçersiz sayılacaktır.
5. Ödevler sınıf temsilcilerine imza karşılığı teslim edilecek.
6.Ödevler sadece gönderdiğim çizgili kâğıdın kılavuzunda yazılacak. (Yani o kâğıt çıktı alınıp
çizgisiz kağıdın altına konulup ödev yazılacak.) Bunu gözetmeden yazılan yazılar uygun
olmadığından kabul edilmeyecektir.
7. Her soru yazıldıktan sonra hemen altına o sorunun cevabı yazılacak.
8. Bu sorulardan 5-7 tanesi seçilerek final sınavında sorulacak; aynı zamanda ödevi düzgün
yapanların final etki edecektir.