Coğrafya Tema 1

Feodalizm: Kapitalizm öncesi soylu toprak sahiplerinin egemenliğine dayanan

toplum düzeni
- Tarıma dayalı üretim
Coğrafi Keşifler
Avrupa’da üretimin artması ile birlikte ticaret, gemicilik, finans ve banka
sektörleri gelişti. Ekonomik canlılık beraberinde kaynak ihtiyacını da getiriyor.
Nedenleri
- Avrupa’nın Asya’ya göre fakir kalması
- Yaşanan krizler sonucu İtalya’da bankaların çökmesi
- Baharat ulaşımında Mısır’da sorun olması
- İnsan gücüne ihtiyaç varken, kara ölümden dolayı nüfus açığının oluşması
Christopher Columbus ve Macellan önemli isimler
Sonuçları
- Avrupa’da hanedan değişiklikleri
- Engizisyon Mahkelemeleri
- Müslümanlar’ın Hristiyan olmaya zorlanmaları
- Yahudiler’in İspanya’dan çıkartılması
- İpek ve Baharat Yolları’nın önem kaybetmesi
- Atlantik Okyanus’a kıyısı olan limanlarının önem kazanması
15-16. yy Teknolojk Gelişmeler
- Denizcilik, pusula, deniz haritaları
- Rüzgar ve akıntıyı doğru kullanma
- Kadırgalar, ticaret gemileri

Sanayi Devrimi
Buhar gibi yeni güç kaynaklarının kullanımı ve makineleşme sayesinde üretimi
yapısında ve ekonomide meydana gelen büyük ve köklü değişimdir.
Nedenleri
- Avrupa’daki nüfus artışı
- Sömürgecilik sayesinde sermaye birikiminin oluşması
- Yeni üretim araçlarının çıkması
- Sanayiye yatırımın artması

Gelişmeler
 - 18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de başladı.
- İlk olarak tekstil ve demir-çelik sektöründe başladı
- İlk dönemlerde buhar gücüyle işleyen makine ve araçlar (tren, gemi vs)
ortaya çıktı. Daha sonraki dönemlerde elektrikli ve benzinli makine,
araçlar kullanılmaya başlandı.
- James Watt 1763- Buhar Makinesi

Sonuçları
- İşçi sınıfı ortaya çıktı.
- Seri üretime geçişten dolayı ham madde ve enerji arayışı (sömürge) arttı.
- Hollanda, Fransa ve İngiltere başta olmak üzere güçlü devletler
sömürgelerini genişlettiler.
- Dokuma, kimya, maden, petrol gibi alanlardaki çalışmalar genişletildi.
- ulaşımın gelişmesi ile ticaret arttı.
- Küçük işletmeler kapatıldı yerine fabrikalar açıldı.
- Kötü koşullar altında çalışan işçiler grev yapmaya başlayıp ayaklanmalar
çıkardı. ( Fransız İhtilali, Ekim Devrimi, Paris Komini)
- Sömürge arayşınıda geride kalan Almanya ve İtalya sömürge bulmak için
iç karışıklıklar yarattı.
Bilimsel-Teknolojk Gelişmeler
- Terometre
- Paratoner
- Buhar Makinesi
- İlk fotoğraf çekimi
- Dinomo
- Elektrik Lambası
- Telgraf
- Telefon
- Sinemayı insanlara hizmetine sunuldu
- Buharlı gemi

Sanayi Devrimi ve Osmanlı

Osmanlı’da tarım ve el becerisine dayalı küçük işletmeler var.
- Tarım sistemeinde yaşanan düzensizlikler, savaşlarda görülen
başarısızlıklar ve toprak kayıplar “ı ile Sanayi Devrimi Osmanlı
Devleti’nin rekabet gücünü zayıflaşmıştır.
- Sanayi havzalarının İstanbul- Bursa- İzmir civarında yoğunlaşması
 - Sermaye yetersizliği, bilgi birikiminin yetersizliğine bağlı olarak dışa
bağımlılık
- Batı’nın sömürgeci zihniyeti ile Osmanlı’nin sanayileşmesi engelleme
gayreti, sanayi politiklarının başarısız olma nedenlerindendir.
- Osmanlı-İran, Osmanlı-Avusturya, Osmanlı-Fransa savaşları üretimde
ağır kayıplara sebep olmuştur.
- Batı’da artan özel mülkiyet uygulamaları Osmanlı merkezi yönetiminde
yaşanan güç kayıpları neticesinde toprak düzeni bozulmaya başladı.
Bunların sonucunda Osmanlı sanayileşmen Osmanlı sanayileşme
hamlelerine başladı.
16 Ağustos 1838’de Mısır’daki Ali Paşa İsyanı’nı bastırmak için büyük tavizler
vererek İngiltere ile Baltalimanı Ticaret Antlaşmasını imzalıyor. Bu antlaşma ile
dış tüccarlar yerlilerle aynı haklara sahip oluyor. Tanzimat sonrası sanayileşme
hamleleri daha hızlı devam etmiştir.
- Beykoz Çini Fabrikası
- Bursa İpek Fabrikası
- Üsküdar Elektrik Fabrikası

1838-1923 Arasındaki Ekonomik Gelişmeler

- 1854-19223 yılları arası Osmanlı Devleti’nin batılı ülkelere ile yoğun

olarak borçlandığı ve giderek bir açık pazar, sömürge imparatorluğu
haline geldiği dönemdir.
- Borç almanın bedelini Osmanlı Devleti bağımsızlığını ve topraklarını
vererek ödemiştir.
Osmanlı’nın dış borçlanma nedenleri
- Sanayileşme rüzgarına kapılamaması
- Sermaye birikimi yetersizliği
- Umulan gelirin elde edilememesi
Yabncı ülkelere antlaşmalara verilen imtiyazlar süreklilik kazanmış bu da
gerilmeye sebep olmuştur.
- Osmanlı’nın yabancı sermaye girişine neden olan etkenler birbiri ile
ilişkili olan kapitülasyonlar, 1838 Balta Limanı Antlaşması ve Düyun-u
Umumiye İdaresi’dir.
- Osmanlı ilk dış borç - 1854 Kırım Savaşı sonrası İngiltere
Yabancı Yatırımlar
İngiliz, Fransızi Alman sermayedarlar özellikle bankacılık, demiryolu, su, gaz,
madencilik, sigortacılık gibi sektörlerde yatırım yapmışlardır.

I.Dünya Savaşı Ekonomik Politikaları

Osmanlı Devleti tarafından Birinci Dünya Harbi’nin başında olası savaş

ihtimaline karşı 24 Temmuz 1914 tarihinde alınan tedbirle temel ihtiyaç
maddeleri ile canlı hayvan ihracatı yasaklanmıştır. Böylece halkın iaşe problemi
yaşamasını önlemek ve oluşabilecek fiyat artışlarının önüne geçmek
amaçlanmıştır. Ayrıca savaş öncesinde Osmanlı Hükümeti tarafından 8 Ağustos
1914 tarihinde İstanbul’da oluşabilecek gıda sıkıntısına karşı Dâhiliye Nazırı
başkanlığında yapılan toplantı ile gıda sıkıntısına karşı alınacak tedbirleri içeren
bir beyanname kabul edilmiştir. İlgili beyanname ile hiç kimsenin stokçuluk ve
karaborsacılığa yeltenmemesi, bu tür davranış sergileyenler hakkında
gecikmeden yasal işlem yapılacağı, gıda fiyatlarında aşırı artışa sebep olmamak
için bazı temel tüketim mallarında narh uygulanacağı belirtilmiştir.

ÖNLEMLER
- Osmanlı Devleti daha savaşa girmeden önce, İzmir ve Beyrut limanları
gibi bazı önemli limanları torpil bataryaları ve diğer savunma gereçleriyle
tahkim etmişti. Bunun için buralar, kıyılarımıza sığınacak tüm savaş
gemilerine kapalı birer liman haline getirildiler.
- Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na girdiğinde asker temini için
seferberlik ilan etti. Bu seferberlik ile yaşları 16 ile 46 arasında
milyonlarca Müslim-Gayrimüslim Osmanlı vatandaşı orduya alınmış
oldu. Osmanlı ordusu bu savaşta aynı anda birden fazla cephede
savaşırken, cephe gerisinde çözmek zorunda olduğu önemli sorunlardan
biri de ordudan firar edip, bulundukları bölgede eşkıyalık yapanlardı.
Ortaya çıkan bu sorun Osmanlı’nın birçok kentinde yaşandığı için, hem
toplum hem de ordu, bundan sosyal, iktisadi ve askeri olarak büyük
zararlar gördü.
 I.Dünya Savaşı’nın Ekonomik Sonuçları
- Okyanus denizciliği, denizlatı savaşında zarar gördü.
- Savaşın evlere, madenlere, hayvanlara, tarım araçlarına, taşıma ve
haberleşme sistemlerine verdiği zarar 150 milyon dolardardan fazla idi.
- İş gücü ve hammadde zarara uğradı.
- Uluslararası ticaretin kesintiye uğrasması ve devlet müdahalelerinin
ortaya çıkması uzun bir dönem dış pazarın kaybedilmesine yol açtı.
- Almanya denizaşırı pazarlarını yitirdi.
- Almanya, Fransa ve İngiltere gibi dış yatırım alan ülkeler zarar uğradı.
Gelir elde edemeyince bu yatırımlar satıldı.
- Enflasyon arttı.
- Savaş tazminatları ülkeleri zora soktu.
- Avrupa ülkelerinden farklı olarak ABD savaştan daha güçlü çıktı. Borç
alan bir ülke olmaktan çıkıp borç veren ülke konumuna yükseldi.
- İnsanlar büyük bir zarara uğramasın diye paralar altına çevrildi.

DEMOGRAFİK SONUÇLARI
- 1918 yılının son ayları itibariyle Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci
Dünya Savaşı’ndan yenik olarak çıkacağı kesinleşmişti. Mondros
Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra kurulan Osmanlı hükümetleri,
savaştan yenik çıkmış olmanın etkisiyle ve İtilaf devletlerinin baskıları
sonucu tehcir edilmiş Ermenilere dair politikalarda ciddi değişikliklere
gitmişlerdir. Bu çerçevede ilk adım, 20 Ekim 1918 tarihinde savaş
süresince başka yerlere sevk edilmiş olan ahalinin çıkarıldıkları yerlere
geri dönüşlerine izin verilmesiyle atılmıştır.
- Çeşitli hastalık, kıtlık, salgınlar yaşandı.
- İspanyol gribinin yayılması kayıplara sebep oldu.
- Birinci Dünya Savaşı süresince yalnızca Ermeniler değil Rumlar da tehcir
- uygulamasından nasibini almışlardı. Ermeniler Anadolu dışına tehcir
edilirken, Rumlar için daha farklı bir tehcir politikası izlenmişti. Ege,
Karadeniz ve Marmara kıyı bölgelerinde yaşayan Rumlar Anadolu’nun iç
bölgelerine sürülmüş ve oralardaki Rum köylerine ya da boşaltılmış
Ermeni köylerine iskân edilmişlerdi.
- Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu sınırlarında yaşayan Müslüman ahali
de, Ermeniler gibi, Birinci Dünya Savaşı boyunca yaşanan demografik
değişikliklerden etkilenmiştir. Rus işgali nedeniyle sınır bölgelerinden iç
bölgelere göç etmek zorunda kalmış olan bu kişiler de savaş sonunda
memleketlerine geri dönmeye başlamışlardır.