Rach Fin Skrypt Kor 3 Ver

Rachunkowość finansowa
(wykład)
Prof. nadzw. dr hab. Artur Hołda
Katedra Rachunkowości
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
aholda@uek.krakow.pl
Rachunkowość Finansowa (Wykład) 2
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI ................................................................................................................................................... 2
SYSTEM RACHUNKOWOŚCI ..................................................................................................................... 3
1. DEFINICJE I PODSTAWOWE CELE SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI ................................................................... 3
ELEMENTY SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ................................................................................... 8
1. SKŁADNIKI AKTYWÓW ............................................................................................................................ 10

2. STRUKTURA KAPITAŁÓW ........................................................................................................................ 11
3. BILANS MAJĄTKOWY ............................................................................................................................... 13
4. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ................................................................................................................... 14
5. INFORMACJE DODATKOWE ...................................................................................................................... 16
EWIDENCJA AKTYWÓW TRWAŁYCH ................................................................................................. 22
1. EWIDENCJA RZECZOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH .................................................................................. 22

2. EWIDENCJA WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH I INWESTYCJI ....................................................................... 33
EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH I KRÓTKOTERMINOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH 40
EWIDENCJA ROZRACHUNKÓW ............................................................................................................ 45
EWIDENCJA TOWARÓW I MATERIAŁÓW ......................................................................................... 47
EWIDENCJA I KALKULACJA KOSZTÓW ............................................................................................ 50
1. POZOSTAŁE PRZYCHODY I KOSZTY OPERACYJNE ..................................................................................... 56

2. PRZYCHODY I KOSZTY FINANSOWE ......................................................................................................... 57
3. OBOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA WYNIKU FINANSOWEGO............................................................................. 58
USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO................................................................................................. 59
1. USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO DLA DZIAŁALNOŚCI PRODUKCYJNEJ ............................................... 59
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (CASH FLOW) ........................................................... 66
2
SYSTEM RACHUNKOWOŚCI
1. Definicje i podstawowe cele systemu rachunkowości
Rachunkowość jako nauka stanowi dyscyplinę ekonomiczną zajmującą się teorią

pomiaru ekonomicznego i teorią analizy wielkości ekonomicznych
charakteryzujących działalność gospodarczą jednostki ekonomicznej w ujęciu
retrospektywnym i prospektywnym. Istotą tego pomiaru jest respektowanie
ogólnie przyjętych podstawowych założeń i zasad
System rachunkowości jest zbiorem metod i technik identyfikowania, mierzenia

i komunikowania informacji ekonomicznych aby różni zainteresowani i
decydenci dokonywali prawidłowych, racjonalnych ocen przy podejmowaniu
decyzji. Jego funkcją jest dostarczanie kwantyfikatywnej finansowej informacji
o jednostce ekonomicznej, użytecznej przy dokonywaniu wyboru między
alternatywnymi sposobami działania.
Podstawowy cel rachunkowości
Tworzenie i dostarczanie kwantytatywnych, finansowych informacji

dotyczących jednostki ekonomicznej i jej przedsięwzięć.
Podmioty zainteresowane informacja generowanymi przez system rachunkowości:

 zarządzający podmiotem gospodarczym,
 decydenci zewnętrzni,
 właściciel,
 kredytodawca,
 potencjalny inwestor,
 agencja rządowa,
 społeczeństwo.
3
Rachunkowość jest sztuką mierzenia, komunikowania i interpretowania

działalności gospodarczej w kategoriach wartości przy zastosowaniu jednostki
krajowego pieniądza  Rachunkowość - język biznesu i finansów
Podstawowe zasady rachunkowości:

1. Mierzalność w jednostkach pieniężnych - rachunkowości podlegają tylko te
zdarzenia, które można zmierzyć i wyrazić w pieniądzu.
2. Podmiotowość rachunkowości - rachunkowość prowadzi się dla jednostki o
ściśle określonym zbiorze aktywów odgraniczonej od osób będących
właścicielami.
3. Zasada okresu rachunkowego - mierzy się rezultaty działalności w okresach,
zwykle rocznych, często zgodnych z rokiem kalendarzowym i podatkowym. Nie
wyklucza to raportów dodatkowych na przestrzeni okresu.
4. Zasada kontynuacji. Rachunkowość prowadzi się przy założeniu, że jednostka
będzie istniała w nieograniczonym czasie, i nic nie wskazuje na jej niedaleką
likwidację.
5. Zasada historycznego kosztu nabycia. Aktywa wprowadza się do ksiąg
według wartości nabycia, czyli przy uwzględnieniu cen rynkowych występujących
w procesie wymiany rynkowej. Koszt nabycia obejmuje zapłaconą cenę oraz
pozostałe koszty ponoszone w celu udostępnienia aktywu do zużycia lub
użytkowania.
6. Zasada dualizmu. Suma aktywów (A) firmy jest równa sumie zobowiązań (D)
i kapitału (K) należącego do właścicieli, czyli A = D + K.
7. Zasada realizacji - identyfikuje wartości przychodów. Za wartość przychodów
w danym okresie uznaje się niewątpliwe kwoty wnikające ze zrealizowanych
umów gdy produkty zostały postawione do dyspozycji odbiorcy.
8. Zasada współmierności – wymaga przeciwstawiania właściwych kosztów
przychodom. Ta zasada pozwala więc określać rozmiar kosztów obciążających
wynik danego okresu, pozostałe nakłady stanowią aktywa jednostki. W
szczególności :
4
a) Koszty obciążają rachunek wyników danego okresu jeśli istnieje

bezpośredni związek z przychodem w tym okresie;
b) Przy braku bezpośredniego związku koszty obciążają wynik danego
okresu jeśli są związane z działalnością prowadzoną w jednostce w danym
okresie (np. koszty administracji i zarządzania).
9. Zasada konserwatyzmu (ostrożnej wyceny). Domniemane, prawdopodobne

zdarzenia związane z kosztami lub stratami uznaje się za pewne i wprowadza się
do ksiąg stosowne zapisy (np. odpisy aktualizujące wartość należności, koszty
napraw gwarancyjnych), natomiast przychody księguje się przy całkowitej
pewności ich pozyskania
10. Zasada zgodności (ciągłości). Zastosowane w danym okresie metody wyceny
lub amortyzacji należy kontynuować w kolejnych okresach o ile nie wystąpią
uzasadnione powody aby dokonać zmiany.
11. Zasada istotności, ujawniania, prawdy materialnej. Wszystkie znaczące
zdarzenia gospodarcze wpływające na ekonomiczne rezultaty firmy powinny być
udokumentowane i ujawnione w sprawozdaniach.
Schemat 1 System rachunkowości w jednostce organizacyjnej.
RZ
RF - rachunkowość finansowa
KS
RF RZ - rachunkowość zarządcza
RP - rachunkowość podatkowa
KS - system księgowości
RP
5
Ustawodawstwo polskie dopuszcza cztery sposoby ewidencjonowania operacji

gospodarczych:
 pełną ewidencję księgową (księgi rachunkowe prowadzone zgodnie z

ustawą o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. (Dz.U. z 2019 poz. 351
ze zm.)
 uproszczoną ewidencję dla celów podatkowych (jednostki, które są
zwolnione z prowadzenia ksiąg rachunkowych na mocy ustawy o
rachunkowości)
 uproszczoną ewidencję na zasadach określonych w ustawie z dnia 24
kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dla
jednostek, którym ustawa o rachunkowości zezwala na uproszczenie)
 uproszczoną ewidencję na zasadach ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o
kołach gospodyń wiejskich
Możliwe formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych:
 Karta podatkowa
 Ryczałt ewidencjonowany
 Podatkowa księga przychodów i rozchodów
Pamiętaj!
Księgowy wynik finansowy - zasady rachunkowości bilansowej
Podatkowy wynik finansowy - prawo podatkowe
Skutek różnic prawa bilansowego i podatkowego to min podatek odroczony.
6
 Rachunkowość Finansowa (Wykład) 7
Schemat 2 Sposoby prowadzenia ewidencji
SPOSOBY PROWADZENIA EWIDENCJI
EWIDENCJA PODATKOWA EWIDENCJA KSIĘGOWA
EWIDENCJA UPROSZCZONA EWIDENCJA PEŁNA

oparta na prawie podatkowym oparta na prawie bilansowym
osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych,
KSIĘGA RACHUNKOWA
spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie
(wpis do ewidencji działalności gospodarczej)
Spółki prawa handlowego
KARTA PODATKOWA Inne osoby prawne
oprócz NBP i Skarbu Państwa
Banki, SKOKi, Ubezpieczyciele
Fundusze inwestycyjne i emerytalne,

EWIDENCJA PRZYCHODÓW Publiczny obrót papierami wartościowymi
Ryczałt ewidencjonowany
Państwowe i gminne jednostki budżetowe, zakłady
budżetowe, gminy, powiaty, województwa
Jednostki organizacyjne
bez osobowości prawnej
Zagraniczne jednostki
PODATKOWA KSIĘGA
PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW
Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki
jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie
(przychód  2 000 000 euro lub z wyboru)
EWIDENCJA UPROSZCZONA
7
 w art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dział. pożytku publicznego i o wolontariacie
 na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich
ELEMENTY SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO

Obowiązkowe elementy sprawozdania finansowego:
 bilans,
 rachunek zysków i strat,
 informacje dodatkowe.
Fakultatywne dla podmiotów gospodarczych elementy sprawozdania finansowego

obejmują:
 rachunek przepływów pieniężnych,
 zestawienie zmian w kapitale(fundusz) własnym
Podmioty, które obowiązkowo sporządzają powyższe elementy sprawozdania

finansowego obejmują min.:
1. banki, oddziały instytucji kredytowych, SKOKi, ubezpieczalnie oraz spółki
akcyjne,
2. jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie
papierami wartościowymi, funduszach inwestycyjnych oraz jednostki
działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych,
3. krajowe instytucje płatnicze i krajowe instytucje pieniądza elektronicznego
4. inne jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono
sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły granicę dwóch z trzech
następujących wielkości:
a) średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość
2.500.000 euro w walucie polskiej (około 10.000.000 zł),
c) przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji
finansowych za rok obrotowy - równowartość 5.000.000 euro w walucie
polskiej (około 20.000.000 zł).
8
Sześć form sprawozdawczych zgodnie z UOR – Załącznik 1 (SF

„Standardowe”), Załącznik 2 (SF „Bank”), Załącznik 3 (SF
„Ubezpieczyciel”), Załącznik 4 („Mikro”), Załącznik 5 („Małe”), Załącznik 6
(„OPP”) .
Różne metody wyceny i uproszczeń w zależności od wybranej formy SF

(decyzja organu zatwierdzającego SF)!
Schemat 3 Struktura rocznego raportu finansowego
ROCZNY RAPORT FINANSOWY

Sprawozdanie finansowe
 bilans
Sprawozdanie
 rachunek wyników  informacje Sprawozdanie z
z badania
 rachunek przepływów uzupełniające do działalności
biegłego
pieniężnych sprawozdania (dyrekcji)
rewidenta
 zestawienie zmian w finansowego
kapitale(fundusz) własnym
9
1. Składniki Aktywów
Schemat 4 Struktura aktywów jednostek gospodarczych
Środki trwałe
Rzeczowe
Środki trwałe w budowie
aktywa trwałe Zaliczki na środki trwałe w
budowie
Aktywa Wartości niematerialne i
prawne
trwałe Pozostałe Należności długoterminowe
Inwestycje długoterminowe
aktywa trwałe (w tym rzeczowe
MAJĄTEK
długoterminowe inwestycje)
Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
Materiały
Półprodukty i produkty w
Zapasy toku
Produkty gotowe
Towary
Zaliczki na dostawy
Aktywa Należności krótkoterminowe
(w tym należności z tytułu
obrotowe Pozostałe aktywa dostaw i usług poniżej i
powyżej 12 miesięcy)
obrotowe Inwestycje krótkoterminowe
(w tym papiery wartościowe
do zbycia, środki pieniężne)
Krótkoterminowe
rozliczenia międzyokresowe
Odrębne pozycje w aktywach (od 2016 roku)

1. Należne wpłaty na kapitał (fundusz) podstawowy
2. Udziały (akcje) własne
10
2. Struktura Kapitałów
Schemat 5 Struktura kapitałów (funduszy) jednostki gospodarczej
Kapitał podstawowy
Kapitał zapasowy
Kapitały Kapitał z aktualizacji wyceny
własne Inne kapitały rezerwowe

Wynik finansowy z lat ubiegłych
Wynik finansowy netto
Kapitały
Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

(wielkość ujemna)
Rezerwy na zobowiązania (w tym z tytułu
odroczonego podatku dochodowego)
Zobowiązania Zobowiązania długoterminowe
i rezerwy na Zobowiązania krótkoterminowe (w tym z tytułu
zobowiązania dostaw i usług powyżej i poniżej 12 miesięcy)
Rozliczenia międzyokresowe (w tym ujemna
wartość firmy)
11
Schemat 6 Kapitały (fundusze) w różnych jednostkach gospodarczych
Jednostka Kapitał (fundusz) Kapitały (fundusze)

gospodarcza powierzony samofinansowania
Przedsiębiorstwo Fundusz Fundusz Fundusz
państwowe założycielski przedsiębiorstwa specjalny
Spółdzielnie Fundusz udziałowy Fundusz Fundusz
zasobowy specjalny
Spółka akcyjna Kapitał Kapitał Kapitał
zakładowy zapasowy rezerwowy
Spółka z o. o. Kapitał Kapitał Kapitał
zakładowy zapasowy rezerwowy
Spółka cywilna, jawna, Kapitał wspólników (właściciela) lub kapitał
komandytowa, itd. zakładowy
12
3. Bilans majątkowy
Bilans majątkowy - dwustronne, przeciwstawne, w sumach końcowych

równoważne, zestawienie wszystkich składników majątku i kapitałów jednostki
gospodarczej dokonane na dany moment tzw. moment bilansowy.
Każdy bilans musi zawierać:

 wyszczególnienie jednostki której dotyczy,
 określenie daty na którą jest sporządzany,
 składniki majątku (aktywa) i kapitału (pasywa),
 bilansowanie się sum cząstkowych i ogólnych aktywów i pasywów,
 datę sporządzenia oraz podpisy osób odpowiedzialnych za jego
prawidłowość i rzetelność (osoby sporządzającej sprawozdanie fiansnowe
oraz kierownika jednostki).
Układy bilansu:
 układ bieżący
 kolejność ujmowania składników:
 aktywa - zgodnie z zasadą wzrastającej płynności, czyli szybkości
zmiany danego składnika na gotówkę,
 pasywa - zgodnie z zasadą wzrastającego stopnia wymagalności
(zagrożenie sankcjami i terminu zwrotu),
 układ znormalizowany - stanowi ujednoliconą formę dla wszystkich jednostek

gospodarczych wynikającą z regulacji prawnych rachunkowości (ustawa o
rachunkowości) oraz innych przepisów (GUS - sprawozdanie F-01 oraz F-02).
13
4. Rachunek zysków i strat
Przychody i zyski - uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym

korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, w formie
zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które
doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny
sposób niż wniesienie wkładów przez udziałowców lub właścicieli.
Koszty i straty - uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym
korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, w formie
zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,
które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego
niedoboru w inny sposób niż pobranie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Punktem wyjścia dla dalszych podziałów jest rozgraniczenie przychodów i

kosztów ze względu na ich związek z charakterem działalności jednostki co
skutkuje następującym podziałem na typy działalności:
 działalność operacyjna,
 pozostała działalność operacyjna (w tym zdarzenia losowe),
 działalność finansowa
Działalność operacyjna obejmuje podstawową (statutową) działalność

gospodarczą prowadzoną w sposób standardowy. Działalność ta może mieć
charakter wytwórczy, usługowy lub handlowy.
Pozostała działalność operacyjna obejmuje ogół zdarzeń nietypowych,

niestandardowych, działalności operacyjnej nie będące związane bezpośrednio ze
statutową działalnością jednostki – a w szczególności nie związane z działalnością
finansową. Do tej kategorii zalicza się także od 2016 roku zdarzenia losowe
skutkują stratami i zyskami nadzwyczajnymi powstającymi na skutek zdarzeń
trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane
z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.
Działalność finansowa wiązana jest z prowadzeniem przez jednostkę działalności

polegającej na angażowaniu części środków w obrót papierami wartościowymi,
udziałami oraz zaciąganiu pożyczek, lokacie środków pieniężnych w banku czy
zaciąganiu kredytów bankowych.
14
Warto podkreślić, iż przychody nie są wiązane z momentem płacenia, a z

pewnością ich uzyskania oraz okresem faktycznego uzyskania (naliczenia). Koszty
nie są wiązane z ich opłaceniem a są wynikiem zużycia czynników
wykorzystywanych w trakcie działalności. W przypadku ustalania wyniku
finansowego netto szczególnie ważne są podstawowe zasady rachunkowości a w
szczególności zasada realizacji oraz współmierności. Należy wykazać przychody
które ze względu na zasady są przypisane do danego okresu sprawozdawczego i
współmierne do nich koszty.
Zadanie 1. Jednostka R&H w marcu zakupiła 600 szt. towarów po 100 zł/szt, płacąc gotówką 30.000 zł reszta
zostanie zapłacona w następnym miesiącu.. Również w marcu jednostka R&H sprzedała 450 szt. towarów po
180 zł/szt. Na rachunek jednostki R&H wpłynęło do końca marca 50.000 zł. Jednostka R&H poniosła w marcu
następujące koszty opłacone gotówką: wypłata dla pracownika za marzec 1.800 zł, czynsz za pierwszy kwartał
900 zł (płatny z „dołu”), odsetki od kredytu za marzec 140 zł. Również w marcu jednostka sprzedała na kredyt
za 8.000 zł zbędną maszynę o wartości początkowej 16.000 zł i dotychczasowym umorzeniu 10.000 zł.
Sporządzić rachunek wyników przyjmując, że jednostka R&H płaci 19% podatek dochodowy, jak również
uproszczony cash flow zakładając, iż jednostka posiada na początek marca gotówką 88.000 zł.
Pełny rachunek zysków i strat w warunkach polskich może być sporządzony w

dwóch wariantach. Zgodnie z ustawą o rachunkowości możliwe jest
przedstawienie rachunku zysków i strat wg tzw. wariantu porównawczego albo
kalkulacyjnego w układzie jednostronnym (układ drabinkowy- tj. dla każdego
rodzaju działalności przedstawia się osiągnięte przychody i koszty ich uzyskania
oraz ustalany jest cząstkowy wynik finansowy). Zasadnicza merytoryczna różnica
pomiędzy wariantami rachunku wyników dotyczy rodzaju pozycji rejestrowanych
jako składniki kosztów sprzedanych towarów i przychodów ze sprzedaży i
zrównanych z nimi. W wariancie kalkulacyjnym ustala się koszt wytworzenia
sprzedanych produktów oraz wyodrębnia koszty sprzedaży i koszty ogólnego
zarządu. Natomiast w wariancie porównawczym wykazuje się koszty wg rodzajów
z uwzględnieniem zmiany stanu produktów, ujmowanej w grupie przychodów ze
sprzedaży, oraz kosztu wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki.
Poczynając od pozycji Zysk/Strata na sprzedaży, z merytorycznego punktu
widzenia, struktura rachunku wyników jest taka sama (patrz Schemat 7).
15
Schemat 7 Ogólny schemat rachunku zysków i strat

(+) Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi
(-) Koszt sprzedanych towarów, produktów i materiałów
(=) Zysk/Strata ze sprzedaży
(+) Pozostałe przychody operacyjne
(-) Pozostałe koszty operacyjne
(=) Zysk/Strata z działalności operacyjnej
(+) Przychody finansowe
(-) Koszty finansowe
(=) Zysk/Strata brutto
(-) Podatek dochodowy
(-) inne obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
(=) Zysk/Strata netto
5. Informacje dodatkowe
Zgodnie z art. 48 ustawy o rachunkowości w informacji dodatkowej podaje się nie

ujęte w bilansie oraz rachunku zysków i strat dane oraz wyjaśnienia niezbędne do
tego, aby sprawozdanie finansowe przedstawiało rzetelnie i jasno sytuację
majątkową i finansową, wynik finansowy oraz rentowność jednostki (szczegółowy
wykaz informacji został zamieszczony w załączniku nr 1 do ustawy o
rachunkowości. Warto pamiętać, iż obecnie informacje dodatkowe dzielą się na
(1) te umieszczane przed formą sprawozdawczą oraz (2) dodatkowe informacje i
objaśnienia. W obu elementach informacji dodatkowej nakazano weryfikacje
zasady kontynuacji działalności. Obecnie dodatkowe informacje i objaśnienia
obejmują dziewięć grup. Szczególną uwagę warto zwrócić na następujące
informacje:
16
 stosowane metody wyceny i księgowania oraz zmiany tych metod wraz

z przedstawieniem przyczyn ich ewentualnych zmian w stosunku do
roku poprzedniego,
 zdarzenia po dacie bilansowej,
 dane o stanie rezerw według celu ich utworzenia,
 podział zobowiązań według pozycji bilansu o pozostałym na dzień bilansowy
okresie spłaty: do 1 roku, od 1 do 5 lat, ponad 5 lat.
 zobowiązania warunkowe, w tym udzielone poręczenia i gwarancje,
 przeciętne zatrudnienie w roku obrotowym w różnych grupach zawodowych
i inne informacje o pracownikach,
 podstawowe informacje dotyczące organów kierowniczych jednostki,
 zmiany sposobów sporządzania sprawozdania i ich wpływ na rentowność,
sytuację majątkową i finansową a także możliwość porównywalności danych
ze sprawozdania z danymi z lat poprzednich,
 udzielone przez jednostkę gwarancje i poręczenia,
 weryfikacje zasadności założenia o kontynuowaniu przez jednostkę
działalności,
 proponowany podział zysku lub pokrycie straty.
17
ZAKŁADOWY PLAN KONT

Nr konta wersja: Wyszczególnienie
Uproszczona rozwinięta
ZESPÓŁ „0” - Aktywa Trwałe
010 Środki trwałe
011 Grunty własne
012 Budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej
013 Urządzenia techniczne i maszyny
014 Środki transportowe
015 Pozostałe środki trwałe
020 Wartości niematerialne i prawne
021 Koszty prac rozwojowych
022 Wartość firmy
023 Pozostałe wartości niematerialne i prawne
030 Inwestycje długoterminowe
031 Udziały i akcje
032 Papiery wartościowe
033 Udzielone pożyczki długoterminowe
034 Inwestycje w nieruchomości
035 Inwestycje w wartości niematerialne i prawne
036 Pozostałe inwestycje
039 Odpisy aktualizujące wartości inwestycji
060 Utrata wartości aktywów trwałych
061 Utrata wartości środków trwałych
062 Utrata wartości wartości niematerialnych i prawnych
063 Utrata wartości innych niefinansowych aktywów trwałych
070 Umorzenie środków trwałych
071 Umorzenie budynków i budowli
072 Umorzenie urządzeń technicznych i maszyn
073 Umorzenie środków transportowych
074 Umorzenie pozostałych środków trwałych
075 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych
076 Umorzenie kosztów prac rozwojowych
077 Umorzenie wartości firmy
078 Umorzenie pozostałych wartości niematerialnych i prawnych
080 Środki trwałe w budowie
081 Środki budowlano montażowe
082 Maszyny i urządzenia wymagające montażu
083 Inne środki trwałe w budowie
087 Odpisy umorzeniowe środków trwałych w budowie
090 Konta pozabilansowe
091 Środki trwałe w likwidacji
092 Środki trwałe dzierżawione
093 Środki trwałe obce
095 Niskocenne składniki rzeczowe długotrwałego użytku
ZESPÓŁ „1” - Krótkoterminowe Aktywa Finansowe
100 Kasa
101 Kasa krajowych środków pieniężnych
102 Kasa zagranicznych środków pieniężnych
130 Rachunki i kredyty bankowe
131 Bieżący rachunek bankowy
132 Rachunki bankowe lokat
133 Rachunki bankowe środków wyodrębnionych
134 Akredytywy
135 Inne rachunki bankowe
138 Długoterminowe kredyty bankowe
139 Krótkoterminowe kredyty bankowe
140 Krótkoterminowe aktywa finansowe
18
141 Udziały lub akcje obce do zbycia

142 Akcje obce
143 Inne krótkoterminowe papiery wartościowe
145 Inne środki pieniężne
146 Weksle czeki obce i inne środki pieniężne
149 Środki pieniężne w drodze
ZESPÓŁ „2” - Rozrachunki i Roszczenia
200 Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami
201 Rozrachunki krajowe z odbiorcami
202 Rozrachunki krajowe z dostawcami
203 Rozrachunki zagraniczne z dostawcami i odbiorcami
205 Zaliczki wypłacone dostawcom i otrzymane od odbiorców
207 Zobowiązania wekslowe
209 Odpisy aktualizacyjne należności
220 Rozrachunki publicznoprawne
221 Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT
222 Rozliczenie należnego VAT
223 Rozliczenie naliczonego VAT
224 Rozrachunki z urzędem celnym
225 Korekta naliczonego VAT
229 Pozostałe rozrachunki publicznoprawne
230 Rozrachunki z pracownikami
231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
234 Inne rozrachunki z pracownikami
236 Należności z tytułu pożyczek mieszkaniowych
240 Pozostałe rozrachunki
241 Rozrachunki z udziałowcami i akcjonariuszami (właścicielami)
242 Rozliczenie wynagrodzeń
243 Rozliczenie niedoborów, szkód i nadwyżek
244 Należności dochodzone na drodze sądowej
245 Rozrachunki wewnątrz zakładowe
246 Zobowiązania z tytułu własnych papierów wartościowych
247 Długoterminowe pożyczki otrzymane
248 Krótkoterminowe pożyczki udzielone i otrzymane
249 Inne rozrachunki i rozliczenia
291 Należności warunkowe
292 Zobowiązania warunkowe
293 Weksle obce dyskontowane lub indosowane
294 Zobowiązania z tytułu wieczystego użytkowania grunów
ZESPÓŁ „3” – Materiały i Towary
300 Rozliczenie zakupu
301 Rozliczenie zakupu materiałów
302 Rozliczenie zakupu usług
303 Rozliczenie zakupu towarów
304 Rozliczenie zakupu innych składników majątku
310 Materiały
311 Materiały na składzie
319 Materiały w przerobie
330 Towary
331 Towary w pkt. sprzedaży detalicznej
332 Towary w hurcie
333 Towary w zakładach gastronomicznych, stołówkach i bufetach
339 Towary w przerobie handlowym
340 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów
341 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
342 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów w pkt. sprzedaży detalicznej
343 Odchylenia od cen detalicznych cen ewidencyjnych towarów z tytułu VAT
344 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów w hurcie
345 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów w zakładach gastronomicznych
19

391 Zapasy obce
392 Towary przyjęte w komis
393 Niskocenne przedmioty w użytku
ZESPÓŁ „4” – Koszty według rodzaju i ich rozliczenie
400 Koszty według rodzaju
401 Zużycie materiałów i energii
402 Usługi obce
403 Podatki i opłaty
404 Wynagrodzenia
405 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
408 Amortyzacja
409 Pozostałe koszty
490 490 Rozliczenie kosztów
ZESPÓŁ „5” – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie
500 Koszty działalności podstawowej
501 Koszty podstawowej działalności produkcyjnej
502 Koszty podstawowe działalności usługowej
503 Koszty podstawowej działalności handlowej
506 Koszty wydziałowe podstawowej działalności produkcyjnej
507 Koszty wydziałowe podstawowej działalności usługowej
509 Koszty sprzedaży
530 Koszty działalności pomocniczej oraz bytowej i socjalnej
531 Koszty działalności pomocniczej
534 Koszty działalności bytowej
535 Koszty własnej działalności socjalnej
536 Koszty wydziałowej działalności pomocniczej
550 Koszty ogólne
551 Koszty ogólnego zarządu
580 580 Rozliczenie kosztów działalności
ZESPÓŁ „6” – Produkty i Rozliczenia Międzyokresowe
600 Produkty gotowe i półfabrykaty
601 Wyroby gotowe
602 Półfabrykaty
620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów
621 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów
622 Odchylenia od cen ewidencyjnych półfabrykatów
630 Nie fakturowane usługi wykonane na podstawie długotrwałych umów
640 Rozliczenia międzyokresowe
641 Rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów operacyjnych
642 Rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów finansowej
643 Rozliczenia międzyokresowe czynne różnicy podatku dochodowego
646 Rozliczenia międzyokresowe bierne
660 Koszty organizacji i rozszerzenia spółki akcyjnej
ZESPÓŁ „7” – Przychody i Koszty Związane z ich Osiągnięciem
700 Sprzedaż produktów
701 Sprzedaż wyrobów działalności podstawowej
702 Sprzedaż usług działalności podstawowej
707 Sprzedaż usług działalności pomocniczej
708 Sprzedaż usług działalności bytowej
709 Sprzedaż usług działalności socjalnej
710 Koszt własny sprzedanych produktów
711 Koszt własny sprzedanych produktów działalności podstawowej
712 Koszt własny sprzedanych usług działalności podstawowej
717 Koszt własny sprzedanych usług działalności pomocniczej
718 Koszt własny sprzedanych usług działalności bytowej i socjalnej
730 Sprzedaż usług i materiałów
731 Sprzedaż detaliczne towarów
732 Sprzedaż hurtowa towarów
20
733 Sprzedaż posiłków i towarów w gastronomii

734 Sprzedaż materiałów
735 Wartość sprzedanych towarów i materiałów wg cen nabycia (zakupu)
736 Wartość sprzedanych towarów w detalu wg cen nabycia
737 Wartość sprzedanych towarów w hurcie wg cen nabycia
738 Wartość sprzedanych posiłków i towarów wg cen nabycia
739 Wartość sprzedanych materiałów wg cen nabycia
750 Przychody finansowe
751 Dywidendy z tytułów udziałów i akcji
752 Odsetki
753 Dodatnie różnice kursowe
754 Pozostała przychody finansowe
755 Aktualizacja wartości aktywów finansowych
755 Koszty finansowe
756 Odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku (trwałego i krótkoterminowego)
757 Odsetki
758 Ujemne różnice kursowe
759 Pozostałe koszty finansowe
760 Pozostałe przychody operacyjne
761 Przychody ze sprzedaży rzeczowego majątku trwałego
762 Dotacje, subwencje, dopłaty
764 Inne pozostałe przychody operacyjne
765 Odpisy aktualizujące wartość aktywów niefinansowych
765 Pozostałe koszty operacyjne
766 Wartość netto sprzedanych składników majątku trwałego
767 Odpisy aktualizujące wartość aktywów niefinansowych
769 Inne pozostałe koszty operacyjne
790 790 Obroty wewnętrzne
791 791 Koszt własny obrotów wewnętrznych
ZESPÓŁ „8” – Kapitały (Fundusze), Rezerwy i Wynik Finansowy
800 Kapitały (Fundusze) zasadnicze
801 Kapitał zakładowy
803 Kapitał wspólników-właściciela (osoba fizyczna, sp. jawna, komandytowa, cywilna)
804 Fundusz założycielski w przedsiębiorstwie państwowym
Fundusz udziałowy spółdzielni
805 Fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwie państwowym
Fundusz wkładów spółdzielni
806 Kapitał (fundusz) zapasowy
Fundusz zasobowy spółdzielni
807 Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny
808 Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
809 Fundusze wydzielone
821 821 Rozliczenie wyniku finansowego za dwa lata poprzednie
822 822 Rozliczenie na poczet wyniku finansowego roku obrotowego bieżącego
840 Rezerwy i przychody przyszłych okresów
841 Rezerwy na różnicę podatku dochodowego
843 Rezerwa na pewne i prawdopodobne straty
844 Rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne
855 Pozostałe rezerwy
846 Przychody przyszłych okresów
850 Fundusze specjalne
851 Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
852 Pozostałe fundusze specjalne
860 860 Wynik finansowy
870 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
871 Podatek dochodowy
872 Inne obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
21
EWIDENCJA AKTYWÓW TRWAŁYCH
1. Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych

Środki trwałe – rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi o przewidywanym
okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do
użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:
nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle
i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe
prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy, ulepszenia w obcych
środkach trwałych, inwentarz żywy.
W przypadku przedmiotów o niskiej jednostkowej wartości początkowej, które

spełniają warunki ich zaliczenia do środków trwałych, istnieje możliwość ich nie
zakwalifikowania do środków trwałych (zasada istotności art. 8 ust. 1 ustawy o
rachunkowości). Pozwala to na jednorazowy odpis ich wartości w koszty.
Środki trwałe ewidencjonuje się w księgach rachunkowych według wartości

początkowej (brutto). Jest to:
 cena nabycia – rzeczywista cena zakupu środka trwałego powiększona o koszty
bezpośrednio związane z nabyciem i przystosowaniem go do użytku (np. koszty
transportu, ubezpieczenia, montażu, naliczony podatek VAT nie podlegający
odliczeniu od podatku należnego)
 koszt wytworzenia – koszty bezpośrednio produkcyjne oraz przypadająca na
okres wytworzenia aktywa uzasadniona część kosztów pośrednich produkcji,
 cena rynkowa – w przypadku środków otrzymanych w formie spadku,
darowizny, ujawnionych w toku inwentaryzacji lub przy braku dokumentów
pozwalających wycenić bezpośrednio środek trwały
 wartość wynikająca z umów – dla środków otrzymanych w postaci aportu (nie
wyższej jednak od ich wartości rynkowej).
22
Zwiększenie wartości początkowej środka trwałego może nastąpić wówczas gdy

w wyników nakładów poniesionych na przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcje,
adaptację lub modernizację nastąpiły wymierne efekty w postaci (wzrost wartości
użytkowej):
 przedłużenia okresu użytkowania,
 wzrostu zdolności wytwórczej,
 poprawy jakości produkowanych wyrobów,
 obniżenia kosztów eksploatacji,
 poprawy ochrony środowiska,
 poprawy warunków BHP.
Wartość początkowa środków trwałych może być również zwiększona na

skutek dokonanej aktualizacji wyceny. Natomiast nakłady poniesione w okresie
eksploatacji, które przywracają pierwotną zdolność użytkową środka trwałego,
traktowane są jako koszty remontu.
W bilansie środki trwałe wykazywane są w kwocie netto tj. wartości początkowej

(brutto) pomniejszonej o dotychczasowe umorzenie.
Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT), nowa od 1 stycznia 2018:

 grupa 0 – grunty,
 grupa 1 – budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
 grupa 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
 grupa 3 – kotły i maszyny energetyczne,
 grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,
 grupa 5 – maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne,
 grupa 6 – urządzenia techniczne,
 grupa 7 – środki transportu,
 grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej
niesklasyfikowane,
 grupa 9 – inwentarz żywy.
23
Podstawowe dokumenty związane z obrotem środkami trwałymi:

 OT – przyjęcie środka trwałego,
 LT – likwidacja środka trwałego,
 PT - przekazanie środka trwałego.
Ewidencja analityczna środków trwałych:

 karty analityczne środków trwałych – identyfikują poszczególne obiekty i
ustalają komórki (osoby) odpowiedzialne za stan i należyte użytkowanie
środków trwałych. Zawierają: numer inwentarzowy, nazwę i charakterystykę,
datę przyjęcia do użytkowania, koszty remontów i modernizacji, miejsce
eksploatacji;
 tabele amortyzacyjno-umorzeniowe – ustalają wartość odpisów
amortyzacyjnych i umorzeniowych zarówno miesięcznie jak i rocznie.
 księga inwentarzowa – posiada porządek chronologiczny i ujmuje przyjmowane
środki trwałe z jednoczesnym nadaniem im odpowiednich numerów
inwentarzowych. Zawiera: numer inwentarzowy, nazwę i charakter obiektu,
wartość początkową, przychód, rozchód oraz uwagi;
Pamiętaj!
Amortyzacja to nie to samo co umorzenie pomimo, iż są one równe w kwotach w pierwszym
okresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych!
Amortyzacja – pieniężny odpowiednik zużycia środka trwałego zaliczany do

kosztów działalności. Planowa amortyzacja odnoszona jest na konto 408
(Amortyzacja), nieplanowe odpisy amortyzacyjne (odpisy z tytułu utraty wartości)
obciążają konto 765 (Pozostałe koszty operacyjne).
Umorzenie – okresowe korygowanie wartości początkowej środków trwałych na

skutek ich zużycia. Odpisy te są odnoszone na konto 070 (Umorzenie środków
trwałych) którego stan koryguje wartość początkową środków trwałych
wykazywaną na koncie 010.
24
Teoria i praktyka rachunkowości wyróżnia następujące metody amortyzacyjne:

 amortyzacja równomierna (liniowa),
 amortyzacja nierównomierna:
 amortyzacja degresywno-liniowa (tzw. metoda podatkowa),
 amortyzacja degresywna (metoda SOYD, metoda malejącego salda)
 amortyzacja progresywna (metoda SOYD, metoda rosnącego salda),
 amortyzacja naturalna.
Zwyczajowo odpisów umorzeniowych, traktowanych na równi z amortyzacją,

dokonuje się w równych miesięcznych kwotach począwszy od pierwszego dnia
miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały przyjęto do
używania, aż do miesiąca, w którym nastąpiło całkowite umorzenie, sprzedaż lub
likwidacja środka trwałego. Zgodnie z prawem „bilansowym” rozpoczęcie
amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania,
zaś jej zakończenie nie później niż z chwilą:
- zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) z wartością
początkową środka trwałego, lub
- przeznaczenia go do likwidacji, lub
- przeznaczenia go do sprzedaży, lub
- stwierdzenia jego niedoboru,
z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji wartości godziwej
pozostałości środka trwałego.
UWGZLĘDNIANIE WARTOŚCI KOŃCOWEJ (REZYDUALNEJ)
Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się

okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego
wpływają w szczególności (…) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży
netto istotnej pozostałości środka trwałego.
25
Schemat 8 Schemat funkcjonowania konta środki trwałe

010 – Środki trwałe
Wn Ma
Sp. X
Strona Ma konta przeciwstawnego Strona Wn konta przeciwstawnego
Symbol Treść operacji Treść operacji Symbol
konta konta
1. Przekazanie z budowy środka trwałego Sprzedaż środka trwałego:

070
080 2. Zwiększenie wartości obiektów 1. Do wysokości umorzenia
ulepszonych 2. W zakresie wartości netto 766
Likwidacja, nieodpłatne przekazania lub

Środki trwałe otrzymane jako aport darowizna środka trwałego:
241,801,
wniesiony przez akcjonariuszy, udziałowców 070
802,803 1. Do wysokości umorzenia
lub wspólników
2. W zakresie wartości netto 767
Niedobór środka trwałego:
243 Nadwyżki inwentaryzacyjne 1. Do wysokości umorzenia 070

Środki trwałe przekazane na podstawie

umów (np. leasingu kapitałowego):
100,130, 070
Zakup nowych obiektów środków trwałych 1. Do wysokości umorzenia
200
Aktualizacja wartości środków trwałych Aktualizacja wartości środków trwałych 807

807
(zwiększenia) (zmniejszenia)
Sk. Y
Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że

kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości
w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia
to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów
wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku -
do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
26
Schemat 9 Schemat funkcjonowania konta umorzenie środków trwałych
070 – Odpisy umorzeniowe środków trwałych

Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta
Treść operacji Treść operacji konta
Przeniesienie dotychczasowego umorzenia Planowe odpisy amortyzacyjne
środków trwałych: zlikwidowanych,
010 408
darowanych, przekazanych nieodpłatnie oraz
w związku z innymi rozchodami (np. aport)
Sk. Y
Schemat 10 Schemat funkcjonowania konta utrata wartości środków trwałych
060 – Utrata wartości środków trwałych

Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta
Treść operacji Treść operacji konta
Nieplanowe odpisy spowodowane trwałą
utratą przydatności środków trwałych oraz
Ustanie przesłanek powodujących utratę 767
doprowadzenie wartości netto
010 wartości środka trwałego: odwrócenie odpisu
wycofywanych z użytkowania lub 771
z tytułu utraty wartości
przeznaczonych do likwidacji na poziomie
cen sprzedaży netto
Sk. Y
27
Środki trwałe w budowie – obejmują ogół kosztów - takich jak nabycie,

adaptacja, przebudowa rozbudowa, rekonstrukcja czy modernizacja - które zostały
poniesione w związku z niezakończoną budową, montażem lub przekazaniem do
użytkowania nowego względnie ulepszenie już istniejącego środka trwałego.
Na koncie Środki trwałe w budowie (080) ujmuje się m.in. dotyczące środków
trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych koszty:
 badań geologicznych i geofizycznych,
 dokumentacji projektowej,
 związane z uzyskaniem decyzji administracyjnych koniecznych do rozpoczęcia
budowy środka trwałego (np. pozwoleń na budowę)
 przygotowania terenu w celu realizacji inwestycji,
 demontażu, wyburzenia, likwidacji starych obiektów (budynków, maszyn,
urządzeń), jeżeli ich likwidacja wiąże się bezpośrednio z budową nowego
środka trwałego i bez ich likwidacji nie byłoby możliwe prowadzenie prac nad
budową tego środka trwałego
 ubezpieczeń w okresie trwania robót inwestycyjnych,
 odszkodowań wypłaconych za dostarczenie obiektów zastępczych lub
przesiedlenie osób z terenów zajętych w związku z realizacją inwestycji,
 wykonania budynków i budowli,
 wybudowania tymczasowej wiaty magazynowej, tymczasowego ogrodzenia
oddzielającego plac budowy (jeżeli służą one tylko podczas budowy środka
trwałego i zostaną później zlikwidowane);
 zakupu lub wytworzenia we własnym zakresie środków trwałych, koszty ich
transportu, montażu załadunku, wyładunku, napraw, remontów, ulepszenia i
wykonania prób montażu jeżeli zostały wykonane przed przekazaniem ich do
eksploatacji,
 założenia strefy ochronnej oraz nadzoru autorskiego i inwestycyjnego,
 VAT naliczonego nie podlegającego odliczeniu od VAT należnego,
 umorzenia maszyn i urządzeń pracujących bezpośrednio przy wytwarzaniu
środka trwałego w budowie
 wynagrodzeń pracowników pracujących przy budowie środka trwałego
 wynagrodzenia za pełnienie nadzoru autorskiego, budowlanego,
inwestorskiego;
28
Schemat 10 Schemat funkcjonowania konta Środki trwałe w budowie
080 – Środki trwałe w budowie

Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
Treść operacji Treść operacji
konta konta
201,203, Koszty dostaw i usług obcych Zmniejszenie kosztów dostaw i usług 201,203,
304 kontrahentów obcych wykonawców na rzecz inwestycji 304
Koszty, które nie dały efektu
Koszty dostaw i usług wykonanych we gospodarczego; Efekty inwestycji lub
790 767
własnym zakresie kosztów inwestycji w toku realizacji
nieodpłatnie przekazane
Koszty prac związanych z rozbiórką
Wartość uzyskanych z inwestycji
010 środków trwałych których miejsce 010
środków trwałych oddanych do użytku
zastąpi inwestycja
Wydanie materiałów z magazynów Wartość uzyskanych z inwestycji
311 020
własnych wartości niematerialnych i prawnych
Nadwyżka rzeczowych składników Odzyski z rozbiórki obiektów
243 311
inwestycji likwidowanych w związku z inwestycją
Odsetki, prowizje i ujemne różnice
131,135, Niedobory rzeczowych składników
kursowe dotyczące inwestycji 243
zesp. 2 inwestycji
rozpoczętych
Wynagrodzenie należne z tytułu Likwidacja inwestycji rozpoczętych na
sprawowania nadzoru autorskiego i skutek zdarzenia losowego lub sprzedaż
230 inwestycyjnego (w kwocie brutto) 767
całego zadania inwestycyjnego na skutek
zaniechania jego kontynuacji
Odpisy amortyzacyjne środków
Dodatnie różnice kursowe dotyczące 131,135,
070 trwałych jednostki, które są zużywane
inwestycji zesp. 2
przy budowie inwestycji
Koszty prób montażowych i koszty
131, rozruchu przeprowadzone w celu Wartość przyjętych do magazynu
530,
zesp. 2, sprawdzenia działania środka trwałego produktów które powstały w wyniku prób
580, 601
311, i stwierdzenia jego zdatności do montażowych i kosztów rozruchu
użytkowania
Przeksięgowanie środka trwałego, Przeksięgowanie środka trwałego, dla
010 010
który będzie ulepszany którego dokonano ulepszenia
Sk. Y
29
Nakłady poniesione na rozpoznanie, ocenę i wybór określonego wariantu budowy

środka trwałego nie stanowią elementu ceny nabycia lub kosztu wytworzenia
także wtedy, gdy jeden z tych wariantów zostanie ostatecznie przyjęty do
realizacji.
Także koszty poniesione po oddaniu środka trwałego do używania, np. koszt

obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania budowy środka trwałego,
nie będą stanowiły kosztu wytworzenia, lecz obciążą koszty okresu.
Przykładami wydatków, które nie będą stanowiły kosztu wytworzenia środka

trwałego są:
1) koszty szkoleń pracowników dotyczące obsługi i pracy przy nowo
wytworzonym/nabytym środku trwałym;
2) nakłady na reklamę i marketing związany z wprowadzeniem nowych
produktów wytwarzanych dzięki nowo wytworzonemu/nabytemu środkowi
trwałemu,
3) kary umowne lub odszkodowania zapłacone wykonawcom robót (są to
pozostałe koszty operacyjne – zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 UoR),
4) szkody wywołane zdarzeniami losowymi występującymi w czasie budowy
(pożar, huragan, powódź i koszty ich usunięcia – stanowią one pozostałe koszty
operacyjne – art. 3 ust. 1 pkt 32 UoR). Także ewentualne przychody uzyskane
w związku z poniesionymi wcześniej szkodami (np. z tytułu ubezpieczenia) nie
zmniejszą wartości środka trwałego w budowie, lecz będą stanowiły pozostałe
przychody operacyjne.
ULEPSZENIE / REMONT
Zwiększanie wartości początkowej środka trwałego może nastąpić tylko

wówczas, gdy w wyniku nakładów poniesionych na jego ulepszenie nastąpiły
konkretne wymierne efekty, np. w postaci:
1) przedłużenia okresu używania środka trwałego,
2) wzrostu zdolności wytwórczej,
3) poprawy jakości produkowanych wyrobów,
4) obniżki kosztów eksploatacji,
5) poprawy ochrony środowiska,
6) poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,
7) wyższego komfortu przekładającego się na wzrost ceny usług.
30
Wartość początkową środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia,

polegającego na:
1) przebudowie, czyli działaniu polegającym na istotnej zmianie struktury środka
trwałego, co spowoduje dostosowanie go do pełnienia innej funkcji, zmianę
warunków technologicznych, zmianę wartości użytkowych czy zwiększenia
powierzchni,
2) rozbudowie, tj. rozszerzeniu, głównie budynków i budowli, również np. linii
technologicznych (np. zwiększenie kubatury budynku),
3) modernizacji, czyli działaniu polegającym na unowocześnieniu, również
uzupełnieniu o nowe elementy składowe,
4) rekonstrukcji, czyli ponownej budowie obiektu w celu odtworzenia częściowo
lub całkowicie zużytych składników
5) także adaptacji, czyli przystosowania (przerobienia) środka trwałego po to, by
mógł być wykorzystywany w innym celu, czyli nadania mu nowych cech
użytkowych
Zgodnie z art. 3 pkt 8 Prawa Budowlanego remont jest to wykonanie

w istniejącym obiekcie robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu
pierwotnego, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych
niż użyto w stanie pierwotnym.
Można wskazać, że remont:

1) polega na przywróceniu stanu pierwotnego środka trwałego dzięki jego
naprawie lub wymianie zużytych elementów,
2) nie powoduje wzrostu wartości użytkowej środka trwałego, a jedynie
przywrócenie jego pierwotnej wartości.
Remont zmierza do podtrzymania lub odtworzenia wartości użytkowej środka
trwałego, w przeciwieństwie do ulepszenia, którego celem jest unowocześnienie lub
przystosowanie środka trwałego do pełnienia nowej funkcji.
Zadanie 4. Jednostka po trzech latach użytkowania maszyny wymieniła jej silnik (stanowiący znaczną część
jej wartości) na nowy, taki sam pod względem parametrów technicznych. Zgodnie z prawem bilansowym
wymianę silnika należy traktować jako remont, a nie ulepszenie, ponieważ wartość użytkowa maszyny po
wymianie silnika nie jest większa od jej wartości w momencie przyjęcia jej do używania.
Wymianę silnika należy traktować jako remont, nie zaś jako ulepszenie, również wówczas, gdy zakup nowego
silnika o takich samych parametrach technicznych nie jest możliwy, ponieważ używana wcześniej technologia
jest np. przestarzała i obecnie silniki mają inne parametry.
Jeżeli jednak celowo wymieniono silnik na nowy, lepszy pod względem wydajności, co spowoduje, że
spełnione zostaną warunki uznania jego wymiany za ulepszenie, wówczas wymiana silnika będzie stanowiła
ulepszenie.
31
ŚRODEK TRWAŁY SFINANSOWANY DOTACJĄ

Jeżeli całość lub część nabycia/wytworzenia środka trwałego jest pokrywana z
bezzwrotnie otrzymanych środków (np. dotacji), wówczas wartość początkową
środka trwałego ustala się w jego pełnej cenie nabycia (koszcie wytworzenia),
natomiast kwotę otrzymanych środków na jego finansowanie (dotację) odnosi się
na konto „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”, a następnie przeksięgowuje
się ją z rozliczeń międzyokresowych przychodów na pozostałe przychody
operacyjne – równolegle do odpisów amortyzacyjnych środka trwałego.
Wartość początkową nabytego nieodpłatnie (w drodze darowizny) środka

trwałego, środka trwałego w budowie oraz WNiP, określoną według ceny
sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, księguje się na koncie
„Rozliczenia międzyokresowe przychodów” w korespondencji z odpowiednim
kontem otrzymanego aktywa. W trakcie roku, równolegle do dokonywanych
odpisów amortyzacyjnych otrzymanego aktywa, dokonuje się systematycznych
przeksięgowań z rozliczeń międzyokresowych przychodów do pozostałych
przychodów operacyjnych.
Zadanie 3. Jednostka, w ramach przedsięwzięcia dofinansowywanego ze środków UE, wybudowała halę

produkcyjną oraz nabyła park maszynowy. Środki trwałe zostały przyjęte do użytkowania w styczniu 2019 r.
i od tego miesiąca były amortyzowane. Okres użytkowania hali produkcyjnej w momencie przyjęcia do
używania wynosił 40 lat, maszyn produkcyjnych 15 lat, zaś maszyn specjalnego przeznaczenia 10 lat. Wartość
hali to 8 000 000 zł, maszyn produkcyjnych 3 000 000 zł, natomiast maszyn specjalnego przeznaczenia 1 600
000 zł. W maju 2019 r. jednostka otrzymała przelew tytułem wpływu dotacji na sfinansowanie przedsięwzięcia
w kwocie 4 000 000 zł.
Wówczas:
1) przelew z tytułu dotacji (kwota 4 000 000 zł) zostanie zaksięgowany jako: 131/846
2) w maju należy dokonać przeksięgowań z rozliczeń międzyokresowych przychodów na pozostałe przychody
operacyjne za okres od stycznia do maja (okres użytkowania sfinansowanych aktywów), biorąc pod uwagę
średni ważony okres ekonomicznej użyteczności finansowanych aktywów, czyli wartość aktywów
podlegających amortyzacji wynosi:
a) 8 000 000 + 3 000 000 + 1 600 000 = 12 600 000 zł,
b) 8 000 000 / 40 lat = 320 000 000 zł,
c) 3 000 000 / 15 lat = 45 000 000 zł,
d) 1 600 000 / 10 lat = 16 000 000 zł,
e) 320 000 000 + 45 000 000 + 16 000 000 = 381 000 000 zł,
f) 381 000 000 / 12 600 000 = 30 lat (średnia ważona okresu ekonomicznej użyteczności środków trwałych).
Wartość dotacji w kwocie 4 000 000 zł, ujętą jako rozliczenia międzyokresowe przychodów, należy rozliczać
przez 30 lat w konto przychodów – w 2019 r. powinna zostać rozliczona kwota 4 000 000 zł / 30 lat = 133 333
zł.
32
2. Ewidencja wartości niematerialnych i inwestycji

Wartości niematerialne i prawne – nabyte przez jednostkę prawa majątkowe
nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie
używania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki.
W szczególności, są to:
 prawa autorskie,
 prawa do projektów, wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów
zdobniczych, licencji,
 programy komputerowe.
 wartość firmy,
 koszty zakończonych prac rozwojowych.
Zasady wyceny wartości niematerialnych i prawnych oraz zasady obliczania

odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) są analogiczne jak środków trwałych,
z tym że - zgodnie z Ustawą o rachunkowości - okres dokonywania odpisów od
kosztów prac rozwojowych w przypadku, gdy niemożliwe jest jego wiarygodne
oszacowanie, powinien wynosić maksymalnie 5 lat.
W stosunku do innych tytułów wartości niematerialnych i prawnych w Ustawie o
rachunkowości nie określono okresu ich umarzania.
Wartość firmy — goodwill. Występuje w bilansie firmy tylko wówczas, jeśli

nastąpiły przekształcenia własnościowe, np. sprzedaż bądź przyjęcie nowego
wspólnika. Określana jest jako przewidywana zdolność zarobkowa firmy. Jest to
wartość niematerialnego aktywu, oznaczająca wartość sławy, renomy na rynku,
doskonałych warunków lokalizacyjnych, tradycji historycznych. Jej wartość w
bilansie stanowi kwotę równą różnicy między ceną zapłaconą za daną firmę (cena
przejęcia) a wartością godziwą jej aktywów netto (tj. aktywów pomniejszonych o
zobowiązania).
Utratę wartości praw majątkowych przed upływem okresu amortyzacji oraz skutki
likwidacji tych składników majątku z innych powodów zalicza się w części nie
umorzonej wartości początkowej do pozostałych kosztów operacyjnych (765).
33
LEASING
Zgodnie z prawem bilansowym klasyfikacja leasingu opiera się na analizie ryzyka.

Co do zasady umowa leasingowa jest zaliczana do leasingu finansowego, jeżeli
następuje przeniesienie zasadniczo całego ryzyka i korzyści z tytułu użytkowania
przedmiotu leasingu, natomiast do leasingu operacyjnego jest zaliczana wówczas,
gdy nie następuje przeniesienie ryzyka ani pożytków.
Przy określaniu rodzaju leasingu obowiązuje zasada przewagi treści ekonomicznej

nad formą. Ustawa o rachunkowości wymienia siedem warunków i jeżeli umowa
leasingu spełnia choćby jeden z nich, wówczas przedmiot tej umowy ujawnia
w swoim bilansie korzystający, a umowa jest umową leasingu finansowego.
Warunki wymienione w ustawie:
1) umowa przenosi własność przedmiotu na korzystającego po zakończeniu

okresu, na który została zawarta: klauzula o przeniesieniu własności wynika
z umowy, a przeniesienie własności następuje nieodpłatnie;
2) umowa zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego po

zakończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od wartości
rynkowej z dnia nabycia. Ta cena, określona w umowie, powinna być na tyle
korzystna dla leasingobiorcy (a więc znacznie niższa od przewidywanej ceny
rynkowej aktywa w dniu jego wykupu), że korzystający z dużym
prawdopodobieństwem skorzysta z oferty wykupu;
3) okres, na jaki została zawarta umowa, odpowiada w przeważającej części

przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub
prawa majątkowego, przy czym nie może być on krótszy niż 75% tego okresu.
Prawo własności przedmiotu umowy może, lecz nie musi, po okresie, na jaki
umowa została zawarta, być przeniesione na korzystającego. Okres
ekonomicznej użyteczności można szacować np. przez porównanie do innych
podobnych aktywów;
34
4) suma opłat pomniejszonych o dyskonto, ustalona w umowie w momencie jej

zawarcia i przypadająca do zapłaty w okresie, na jaki ją zawarto, przekracza
90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na dzień jej zawarcia. Tę wielkość
ustala się na dzień rozpoczęcia leasingu. W sumie opłat uwzględnia się wartość
końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za
przeniesienie na niego własności przedmiotu umowy, lecz nie zalicza się do niej
płatności na rzecz korzystającego za świadczenia dodatkowe (chyba że
korzystający nie może zawrzeć umowy leasingu bez poniesienia tych
dodatkowych opłat), podatków oraz składek na ubezpieczenie przedmiotu
umowy, jeżeli korzystający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie.
5) umowa zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym

kolejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmiotu lub
przedłużenia umowy dotychczasowej na warunkach znacznie korzystniejszych
od przewidzianych w dotychczasowej umowie. Ten warunek oznacza, że jest
niemal pewne, iż umowa (kolejna lub przedłużenie obecnej) będzie zawarta
przez leasingobiorcę ze względu na jej korzystność.
6) umowa przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszelkie

powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa
korzystający, w postaci np. istotnej kary umownej. Przyjmuje się, że kara jest
istotna wówczas, gdy kwota tej kary wraz z zapłaconymi już opłatami
leasingowymi pokrywa sumę wartości godziwej przedmiotu umowy leasingu
wraz z dodatkowymi kosztami bezpośrednimi poniesionymi przez
finansującego w związku z umową leasingu, jak również z jej
wypowiedzeniem;
7) przedmiot umowy został dostosowany do specyficznych potrzeb korzystającego.

Może on być używany tylko przez korzystającego – bez wprowadzania w nim
istotnych zmian i przeróbek nie ma możliwości, aby był użytkowany przez inną
osobę.
Jeżeli umowa leasingu nie spełnia żadnego z wyżej wymienionych siedmiu

warunków, wówczas leasing jest traktowany jako operacyjny.
35
Ustawa o rachunkowości przewiduje uproszczenia dla niektórych jednostek, które

mogą (lecz nie muszą) dokonywać klasyfikacji umów leasingu zgodnie
z przepisami podatkowymi, nie stosując tym samych opisanych powyżej zasad
klasyfikacji podanych ustawie o rachunkowości. Z takiego uproszczenia mogą
skorzystać niektóre jednostki (nie będące m.in. bankami, ubezpieczycielami,
instytucjami finansowymi), które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co
najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
1) 25 500 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku
obrotowego,
2) 51 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów
i produktów za rok obrotowy,
3) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne
etaty.
LEASING OPERACYJNY u korzystającego
W przypadku zawarcia umowy leasingu zakwalifikowanego zgodnie z prawem

bilansowym do leasingu operacyjnego przedmiot umowy leasingu nie stanowi
składnika majątku korzystającego – jest on wykazywany jedynie pozabilansowo
(jako aktywa w leasingu operacyjnym). Korzystający nie dokonuje odpisów
amortyzacyjnych od użytkowanego aktywa trwałego – amortyzacji przedmiotu
umowy leasingu dokonuje finansujący.
Opłaty leasingowe w całości (bez podziału na część kapitałową i odsetkową)

obciążają koszty działalności korzystającego, tj.
- usługi obce w układzie porównawczym, lub
- koszty działalności operacyjnej (podstawowej, koszty ogólnego zarządu, koszty
sprzedaży) w układzie kalkulacyjnym, lub
- pozostałe koszty operacyjne
w zależności od charakteru użytkowania aktywa).
 Jeżeli opłata wstępna jest istotna, wówczas, zgodnie z zasadą

współmierności przychodów i kosztów, należy ją rozliczyć w czasie przez
okres obowiązywania umowy.
36
LEASING OPERACYJNY u finansującego
Opłaty z tytułu leasingu operacyjnego stanowią:

1) dla jednostek, dla których działalność leasingowa jest ich działalnością
operacyjną – przychody ze sprzedaży produktów (usług),
2) dla jednostek, dla których działalność leasingowa nie jest ich podstawową
działalnością – pozostałe przychody operacyjne.
Poniesione przez finansującego początkowe koszty bezpośrednie zawarcia umowy

(np. doradztwa prawnego, negocjacji, wynagrodzenia pośredników) zalicza się do
rozliczeń międzyokresowych kosztów i rozlicza przez okres leasingu
LEASING FINANSOWY u korzystającego
Wartość początkową przedmiotu leasingu finansowego ustala się jako

odpowiednik jej ceny zakupu, czyli niższą z dwóch wartości:
1) wartości rynkowej przedmiotu leasingu ustalonej na moment rozpoczęcia
leasingu,
2) wartości bieżącej opłat leasingowych ustalonej za pomocą stopy procentowej
leasingu lub stopy procentowej korzystającego.
Pierwszą opłatą w leasingu finansowym jest zazwyczaj tzw. opłata wstępna

(inicjalna), której uiszczenie jest często warunkiem zawarcia umowy leasingu.
Wysokość tej opłaty jest różna w zależności od umowy – zazwyczaj wynosi od 10
do 30% wartości przedmiotu leasingu. Ta opłata, zgodnie z pkt VI.8. KSR 5,
w całości stanowi spłatę raty kapitałowej, czyli zmniejsza zobowiązanie
długoterminowe z tytułu leasingu finansowego.
Jeżeli finansujący (np. ze względu na przepisy o podatku dochodowym i o VAT)

fakturuje opłatę podstawową w jednej pozycji, wówczas korzystający opłaty
leasingowe powinien samodzielnie podzielić na część kapitałową i część
odsetkową.
37
Część kapitałowa jest to spłata wartości przedmiotu umowy leasingu, która

zmniejsza saldo niespłaconego zobowiązania z tytułu leasingu.
Część odsetkowa obciąża koszty finansowe z tytułu zaciągniętego kredytu
leasingowego.
W przypadku gdy finansujący również wykazuje leasing finansowy, wówczas to
faktury zawierają informacje na temat podziału opłaty leasingowej na kapitał i
odsetki.
Podział opłaty podstawowej na część kapitałową i odsetkową przeprowadza się,

stosując metodę wewnętrznej stopy zwrotu, np. IRR lub XIRR.
KSR 5 standard dopuszcza stosowanie przez korzystającego oraz finansującego,

jeżeli przedmiotem jego działalności operacyjnej nie jest najem, dzierżawa lub
leasing, uproszczeń przy ewidencji umów leasingu finansowego, o ile nie
zniekształcają one obrazu sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku
finansowego.
Uproszczenia dotyczą podziału opłaty z tytułu leasingu finansowego na część
kapitałową i odsetkową metodą równomierną lub metodą sumy numerów.
Jeżeli korzystający po zakończeniu podstawowego okresu umowy leasingu jest
zobowiązany lub też ma prawo (i nieekonomicznie byłoby z tego prawa nie
skorzystać) wykupić przedmiot leasingu za opłatę końcową (opłatę za wykup),
wówczas tę opłatę w całości przeznacza się na spłatę zobowiązania z tytułu
leasingu finansowego (czyli w całości stanowi ona ratę kapitałową)
Wysokość tej opłaty jest znana już w momencie zawierania umowy, zazwyczaj
jest to kwota symboliczna, np. 1% wartości przedmiotu umowy leasingu
Zasady amortyzacji środka trwałego będącego przedmiotem leasingu powinny być

spójne z zasadami stosowanymi przy amortyzacji własnych środków trwałych.
Jeśli istnieje pewność, że przedmiot leasingu po zakończeniu okresu umowy

przejdzie na własność leasingobiorcy, wówczas okres amortyzacji powinien
pokrywać się z okresem jego użytkowania. W przypadku gdy takiej pewności nie
ma okres amortyzacji powinien być równy okresowi trwania umowy leasingu.
38
Przez inwestycje rozumie się aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści

ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych zasobów, uzyskania z
nich przychodów w postaci odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym
również transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te
nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane
przez jednostkę, lecz są posiadane w celu osiągnięcia określonych wyżej korzyści.
Standardowo inwestycje dzielą się na długo i krótkoterminowe.
Finansowe inwestycje długoterminowe – obejmuje długoterminowe lokaty

kapitałowe powierzone innym podmiotom gospodarczym w celu uzyskania
określonych korzyści (np. dywidendy, udziały w zyskach, odsetki)
Nabyte lub powstałe aktywa finansowe oraz inne inwestycje ujmuje się w księgach
rachunkowych na dzień ich nabycia lub powstania według ceny nabycia albo ceny
zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji są istotne.
Wartość finansowych długoterminowych inwestycji na dzień bilansowy ustala się
według cen nabycia, lub wartości przeszacowanej pomniejszonych o odpisy z
tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej
Schemat 11 Struktura finansowych inwestycji długoterminowych
Lokaty finansowe
Lokaty Lokaty
wierzytelnościowe udziałowe
Pożyczki i depozyty Dłużne papiery Akcje Udziały w spółkach

bankowe wartościowe nieemisyjnych
Papiery
Schemat 12 Schemat funkcjonowania konta inwestycje długoterminowe
wartościowe
39
030 – Inwestycje długoterminowe

Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta konta
Wniesienie udziałów pieniężnych;
Zakup akcji obcych;
101,131, Wycofanie udziałów pieniężnych;
Zakup papierów wartościowych lub 101,131, 135
135 Spłata pożyczki
wniesienie lokaty terminowej;
Udzielenie pożyczki długoterminowej
011-015, Wycofanie wkładów rzeczowych 011-015,
Wniesienie wkładów rzeczowych
024, 081- (aportów) w zamian za akcje lub 024, 081-
(aportów) w zamian za akcje lub udziały
083 udziały 083
Dodatnie różnice kursowe przy sprzedaży, Rozchód sprzedanych udziałów i
753 759
wycofaniu, wycenie, rozliczeniu ID papierów wartościowych
Ujemne różnice kursowe przy
sprzedaży, wycofaniu, wycenie, 758
Przywrócenie uprzednio utraconej rozliczeniu ID
754 wartości ID – do wysokości ceny nabycia
(odpisy aktualizujące) Odpisy aktualizujące wartość ID – na
756
skutek trwałej utraty wartości
Sk. Y
EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH I KRÓTKOTERMINOWYCH

PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH
Środki pieniężne - obejmują aktywa w formie krajowych środków płatniczych,

walut obcych i dewiz. Na potrzeby sprawozdania z przepływów pieniężnych do
aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, jeżeli aktywa te
są płatne lub wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia,
nabycia lub założenia (lokaty).
Dokumentacja związana z obrotem gotówkowym:
40
 KP – kasa przyjmie,
 KW – kasa wypłaci,
 LW – listy wypłat dotyczące np. wynagrodzeń, premii, nagród
 Własne źródłowe dokumenty kasowe
 RK – raport kasowy.
Środki pieniężne bilansowo dzielone są na: na środki pieniężne w kasie, w banku

oraz pozostałe środki pieniężne. Składni te wyceniane są według wartości
nominalnej. W przypadku gdy jednostka dysponuje zagranicznymi jednostkami
pieniężnymi są one wyceniane po przeliczeniu na złote według średniego kursu
NBP, natomiast ewentualne różnice w wycenie odnoszone są w koszty (758) lub
przychody finansowe (753).
Schemat 13 Schemat funkcjonowania konta Kasa
100 – Kasa
Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta konta
200 Wpłaty od odbiorców Wypłaty dla dostawców 200
Wypływy gotówki z kasy na rachunek

149 Wpływy środków pieniężnych w drodze 149
bankowy potwierdzone RK
Zwrot sum pobranych do rozliczenia Wypłaty sum pobranych do rozliczenia

234 234
przez pracowników przez pracowników
243 Nadwyżki kasowe Niedobory kasowe 243
146 Wpłaty z tytułu wykupu weksli obcych Zakup czeków podróżnych 146
801-803 ,
Wpłaty na poczet kapitału Wykup weksla obcego 207
243
Dodatnie różnice kursowe dotyczące Ujemne różnice kursowe dotyczące
753 758
środków pieniężnych środków pieniężnych
Sk. Y
Schemat 14 Schemat funkcjonowania konta Rachunki i kredyty bankowe
41
130 – Rachunki i kredyty bankowe

Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta konta
Wypływy gotówki z rachunku
149 Wpływy środków pieniężnych w drodze 149
bankowego do kasy potwierdzone WB
201 Wpływy od odbiorców Zapłata zobowiązań wobec dostawców 201
247,248 Wpływy pożyczek otrzymanych Spłata pożyczek otrzymanych 247,248
Przelewy zobowiązań publiczno-
205 Zwrot udzielonych dostawcom zaliczek 229
prawnych
Przelewy wynagrodzeń na rachunki
249 Błędy w WB dotyczące wpływów 231,249
bankowe pracowników
Wpływy dywidend, ze sprzedaży papierów Odsetki i prowizje od kredytów i
249 757
wartościowych i innych należności pożyczek
Zapłata kar, grzywien, odszkodowań i
752 Odsetki od środków na rachunku bankowym 769
innych opłat o charakterze sankcji
Opłaty za usługi bankowe
753 Dodatnie różnice kursowe 409
(manipulacyjne)
Sk. Y
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu stanowią dłużne papiery

wartościowe, reprezentujące wierzytelności pieniężne na sumy oznaczone, o
terminie wykupu krótszym niż rok na dzień bilansowy oraz nabyte w celach
handlowych (sprzedaż w okresie krótszym niż jeden rok od dnia bilansowego) inne
papiery wartościowe.
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu obejmują min.:

 obligacje,
 bony skarbowe,
 akcje,
 inne papiery wartościowe (np. weksle o terminie wykupu dłuższym niż
3 miesiące ale krótszym niż 1 rok)
42
Krótkoterminowe papiery wartościowe są wyceniane:

 na dzień bilansowy: w walucie polskiej po cenie nabycia lub wartości
rynkowej w zależności od tego która z nich jest niższa, natomiast w walucie
obcej po cenie nabycia (lub wartości rynkowej w zależności od tego która z
nich jest niższa) po przeliczeniu na złote według średniego kursu prezesa
NBP na dzień bilansowy.
 w ciągu roku obrotowego - w walucie polskiej po cenie nabycia, natomiast

w walucie obcej po cenie nabycia (jednak nie wyższej niż cena sprzedaży
netto po przeliczeniu na złote według kursu kupna banku świadczącego
usługi).
W przypadku zakupu papierów wartościowych wraz z narosłymi odsetkami do

dnia nabycia, należy wartość tych odsetek ująć na odrębnym koncie (można
wprowadzić odpowiednią analitykę do konta 140). Faktycznie wpłacone lub
skapitalizowane odsetki w terminie późniejszym dzieli się na :
 dotyczące okresu przed ich nabyciem – która jest odliczana od ceny nabycia
(kompensując cenę nabycia) i odnoszona w ciężar kosztów finansowych (755),
 dotyczące okresu po ich nabyciu – które stanowią przychód finansowy (750).
Odrębna rachunkowość instrumentów finansowych: PDO, PN, UTZ, DDS. W

takim przypadku konieczność stosowania wartości godziwej i skorygowanej
ceny nabycia.
Zadanie 2. Jednostka posiada na rachunku walutowym 5.000 EUR, wycenione po kursie 4,02 PLN/EUR. W
kasie walutowej znajduje się 3.000 EUR, wycenione po 3,95 PLN/EUR.
1. W dniu 31 grudnia (dzień bilansowy) dokonano wyceny środków na rachunku walutowym i w kasie
walutowej. Średni kurs NBP na dzień 31 grudnia (czwartek) = 4,00 PLN/EUR, a na dzień 30 grudnia (środa)
3,95 PLN/EUR
43
Jeżeli jednostka nie posiada rachunku walutowego, bank jednostki otrzymuje

dyspozycję wpłaty lub wypłaty środków pieniężnych w walucie i dokonuje
przeliczenia złotówek na tę walutę po swoim kursie kupna (dla wpływów na
rachunek) lub kursie sprzedaży (dla wypłat).
Wpływ środków w walucie obcej do kasy przelicza się po kursie:
 faktycznie zastosowanym (kursie sprzedaży) jeżeli jednostka nabyła walutę
obcą w banku lub kantorze, płacąc za nią środkami w walucie polskiej,
 historycznym (kursie, po jakim nastąpił wpływ na rachunek walutowy) –
jeżeli pobrano środki do kasy z własnego rachunku walutowego,
 historycznym (kursie, po jakim wyceniono rozchód z kasy) – jeżeli następuje
zwrot do kasy wcześniej pobranych z niej pieniędzy.
Rozchody środków z kasy walutowej przelicza się po kursie:
 historycznym (kursie ich przyjęcia do kasy walutowej) – jeżeli jednostka
nadal pozostaje dysponentem tych środków, np. gdy następuje zwrot na
rachunek walutowy, przesunięcie do innej kasy walutowej, wypłata zaliczki
pracownikowi,
 średnim NBP z dnia poprzedzającego wystąpienie zdarzenia gospodarczego,
np. w przypadku zapłaty zobowiązania, zwrotu poniesionych przez
pracownika kosztów podróży służbowej,
 faktycznie zastosowanym (kursie kupna) – jeżeli jednostka sprzedaje środki
pieniężne w walucie obcej, otrzymując pieniądze w walucie polskiej.
Jeżeli jednostka posiada rachunek walutowy, to wpływ środków w walucie obcej
przelicza się po kursie:
 faktycznie zastosowanym (sprzedaży) – jeżeli jednostka nabyła walutę obcą
w banku płacąc środkami w walucie polskiej,
 historycznym – jeżeli środki były w posiadaniu jednostki, np. w przypadku
wpłaty z kasy walutowej, przelewu z innego rachunku walutowego jednostki,
 średnim kursie NBP z dnia poprzedzającego dzień wpływu – w pozostałych
przypadkach, np. zapłaty należności w walucie obcej, naliczeniu przez bank
odsetek od środków zgromadzonych na tym rachunku.
Rozchody waluty, dla prawidłowego rozliczenia różnic kursowych wymagają
zastosowania jednej z metod: FIFO, LIFO lub średniej ważonej.
Oprócz wyboru metody wyceny rozchodu walut, w polityce rachunkowości należy
też określić kurs, po jakim rozchód jest wyceniany. Może to być:
 kurs historyczny (kurs z dnia poprzedzającego wpływ środków na rachunek
bankowy),
 kurs bieżący (średni kurs NBP z dnia poprzedzającego transakcję).
44
Schemat 15 Schemat funkcjonowania konta krótkoterminowe aktywa finansowe

140 – Krótkoterminowe aktywa finansowe
Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta konta
101,131, Zakup udziałów lub akcji własnych w celu Rozchód umorzonych udziałów lub akcji
801,802
201 umorzenia własnych
101,102, Zakup udziałów lub akcji obcych według Rozchód sprzedanych udziałów lub akcji 101,131,
131,249 cen nabycia lub zakupu własnych według cen ewidencyjnych 241
Rozchód krótkoterminowych papierów
wartościowych sprzedanych według
wartości ewidencyjnej;
101,102, Zakup obligacji i innych papierów
Obniżenie (na dzień bilansowy) wartości 759
131,249 wartościowych
akcji obcych i innych papierów
wartościowych do ceny sprzedaży netto
możliwych do uzyskania
753 Dodatnie różnice kursowe Ujemne różnice kursowe 758
Sk. Y
EWIDENCJA ROZRACHUNKÓW
Rozrachunki krótkoterminowe – stanowią ogół należności z tytułu dostaw i

usług oraz całość lub część rozrachunków z innymi podmiotami czy osobami
fizycznymi, których termin spłaty jest krótszy niż 1 rok od dnia bilansowego.
Wyróżnia się następujące podstawowe rodzaje kont rozrachunkowych:

 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami (200) – obejmują rozrachunki z
kontrahentami krajowymi i zagranicznymi z tytułu dostaw materiałów,
towarów, produktów i dóbr inwestycyjnych, robót i usług, zaliczek na poczet
dostaw, kaucji gwarancyjnych, jak również z tytułu przychodów finansowych i
zobowiązań z tytułu weksli,
 Rozrachunki publicznoprawne (220) – obejmują należności i zobowiązania
wobec instytucji skarbowych, jednostek administracji terenowej, urzędów
celnych, ZUS, jednostek ubezpieczeń majątkowych i osobowych (np. PZU),
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON),
45
Pracodawca Pracownik
Fundusz emerytalny 9,76% Fundusz emerytalny 9,76%
Fundusz rentowy 6,5% Fundusz rentowy 1,5%
Ubezpieczenie wypadkowe (0,67 – 3,33)% Ubezpieczenie chorobowe 2,45%
Fundusz pracy 2,45% Ubezpieczenie zdrowotne 9,00%
Fundusz gwarantowanych 0,10%
świadczeń pracowniczych
 Rozrachunki z pracownikami (230) – obejmują należności i zobowiązania z
tytułu wynagrodzeń (wszelkie wypłaty pieniężne oraz świadczenia w naturze
wynikające z umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło oraz umowy
ajencyjnej) oraz pozostałych rozrachunków z pracownikami (np. pożyczki z
Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych),
 Pozostałe rozrachunki (240) – w szczególności obejmują rozrachunki: z
udziałowcami i akcjonariuszami, z tytułu niedoborów, szkód oraz nadwyżek, z
tytułu roszczeń spornych, oraz wewnętrzne, jak również związane nabyciem /
wytworzeniem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości
niematerialnych i prawnych oraz aktywów finansowych.
 Rozrachunki wykazywane w ewidencji pozabilansowej (290)
3. Należności od pozostałych jednostek 3. Zobowiązania wobec pozostałych

a) z tytułu dostaw i usług, o okresie jednostek
spłaty: a) kredyty i pożyczki
- do 12 miesięcy b) z tytułu emisji dłużnych papierów
- powyżej 12 miesięcy wartościowych
b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, c) inne zobowiązania finansowe
ubezpieczeń społecznych i d) z tytułu dostaw i usług, o okresie
zdrowotnych oraz innych tytułów wymagalności:
publicznoprawnych - do 12 miesięcy
c) inne - powyżej 12 miesięcy
d) dochodzone na drodze sądowej e) zaliczki otrzymane na dostawy i usługi
f) zobowiązania wekslowe
g) z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń
społecznych i zdrowotnych oraz innych
tytułów publicznoprawnych
h) z tytułu wynagrodzeń
i) inne 46
EWIDENCJA TOWARÓW I MATERIAŁÓW

Materiały – nabyte od obcych kontrahentów i ewentualnie wyprodukowane przez
własne komórki pomocnicze: surowce i inne materiały podstawowe, paliwa,
materiały pomocnicze, opakowania, części zamienne do maszyn i urządzeń,
odpadki, produkty uboczne i odzyski powstałe w toku produkcji, likwidacji
środków trwałych, kwalifikujące się do zużycia na własne potrzeby oraz
sprzedaży.
Pełna trójszczeblowa ewidencja materiałów obejmuje:

 ewidencję ilościową – prowadzoną w magazynach oddzielnie dla każdego
materiału oraz magazynu rejestrującą przychody i rozchody materiałów
ilościowo,
 ewidencję ilościowo-wartościową – prowadzoną w dziale księgowości
materiałowej umożliwiającą porównanie ilościowej ewidencji w magazynie z
syntetyczną ewidencją wartościową,
 ewidencję wartościową - prowadzoną w dziale księgowości finansowej na
koncie syntetycznym (310) Materiały.
Podstawowe dokumenty księgowe związane z ruchem materiałów:

 Przychód zewnętrzny (Pz)– przyjęcie i przekazanie do magazu materiałów z
zewnątrz
 Zwrot wewnętrzny (Zw) – zwrot materiałów z produkcji,
 Między magazynami (Mm) – przesunięcie materiałów między magazynami,
 Przyjęcie odpadków (Po) – przyjęcie do magazynu odpadków użytkowych,
 Magazyn przyjmie (Mp) – inwentaryzacyjne nadwyżki materiałów,
 Wydanie na zewnątrz (Wz) – wydanie na zewnątrz materiałów,
 Rozchód wewnętrzny (Rw) – pobranie materiałów z magazynu.
Podstawą wyceny przychodów materiałów i towarów mogą być: ceny zakupu,

ceny nabycia lub koszt wytworzenia we własnym zakresie.
Od strony ewidencyjnej przychód materiałów może być wyrażony w cenach

rzeczywistych bądź w stałych cenach ewidencyjnych (z uwzględnieniem odchyleń
od cen ewidencyjnych). Warto podkreślić, iż odchylenia od stałych cen
ewidencyjnych może być określane względem cen zakupu bądź cen sprzedaży.
Koszty zakupu mogą być zaliczone do okresu sprawozdawczego w którym

powstały lub być rozliczane w czasie (w przypadku znacznych ich wahań)
47
Na dzień bilansowy materiały wycenia się według ceny zakupu (nabycia) jednak
nie wyższych od ceny sprzedaży netto.
Rozchód materiałów i towarów może być wyceniony wg:
 zmiennych cen ewidencyjnych:

 metoda średniej ceny ważonej,
 metoda FiFo (first in – first out),
 metoda LiFo (last in – first out),
 metoda HiFo (higest in – first out) – nie stosowana w Polsce,
 metoda LoFo (lower in – first out) – nie stosowana w Polsce,
 stałych cen ewidencyjnych.
W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych powinno nastąpić rozliczenie

odchyleń przypadających na wydane z magazynu zapasy (On). Rozliczenie to
dokonywane jest na koniec miesiąca zgodnie z poniższymi wzorami:
Saldo konta „Odchylenie od cen ewidencyjnych”

Wn =  100
Obroty Wn odpowiedniego konta „Zapasów”
Obroty Ma odpowiedniego konta „Zapasów”  Wn

On =
100
W przypadku towarów ewidencja i wycena jest podobna do tej stosowanej w

przypadku materiałów z tym, że:
 w przypadku obrotu hurtowego ewidencja towarów na magazynie odbywa się
według cen hurtowych będących sumą ceny zakupu netto i marży stosowanej
przez hurtownie,
 w przypadku obrotu detalicznego ewidencja towarów w sklepie odbywa się
według cen detalicznych w skład której wchodzą: cena zakupu netto, marży
stosowanej przez sklep oraz podatek VAT płacony przez klientów sklepu.
Różnica między ceną zakupu, a ceną ewidencyjną towarów w hurtowni stanowi

marżę zarezerwowaną która jest księgowana i rozliczana zgodnie z teorią
odchyleń. Podobnie w przypadku sklepu detalicznego rozliczeniu ulegają
odchylenia związane z marżą oraz odchylenia związane z podatkiem VAT.
48
Schemat 16 Schemat funkcjonowania konta Materiały
300 – Rozliczenie zakupu materiałów

Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta konta
Otrzymanie faktury z tytułu zakupu Przyjęcie materiałów do magazynu z
Zesp. 2 310
materiałów zakupu
Odchylenia od cen ewidencyjnych Odchylenia od cen ewidencyjnych
341 341
materiałów (kredytowe) materiałów (debetowe)
Sk. Kredytowy (tzw. „dostawy
Sk. Debetowy (tzw. „materiały w drodze”,
niefakturowane”, w bilansie wykazywany w
w bilansie wykazywany w aktywach razem
pasywach razem w pozycji zobowiązania z
w pozycji „Materiały” w zapasach
tytułu dostaw i usług)
Schemat 17 Schemat funkcjonowania konta Materiały
310 – Materiały
Wn Ma
Sp. X
Symbol Symbol
konta konta
Przyjęcie materiałów do magazynu z
301 Rozchód materiałów do zużycia 401
zakupu
401, Rozchód materiałów na działalność
Zwroty z produkcji 081-083
zesp.5 inwestycyjną
243 Nadwyżka inwentaryzacyjna Rozchód sprzedanych materiałów 739
081 Zwroty z inwestycji Niedobory inwentaryzacyjne 243
764 Otrzymane darowizny materiałów Przekazanie darowizny materiałów 769
Zmniejszenia cen ewidencyjnych 341
341 Zwiększenia cen ewidencyjnych Przecena (do cen sprzedaży netto)
769
materiałów na dzień bilansowy
Sk. Y
49
Towary – nabyte rzeczowe składniki majątku przeznaczone do odsprzedaży w

niezmienionej postaci.
Dla materiałów i towarów cechą charakterystyczną jest ich zamiar przeznaczenia

do zużycia lub zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu
normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności , jeżeli trwa on
dłużej niż 12 miesięcy
EWIDENCJA I KALKULACJA KOSZTÓW

Podstawowy podział kosztów w rachunkowości finansowej:
 koszty rodzajowe,
 koszty w układzie funkcjonalnym,
Układ rodzajowy – koszty grupowane są według kryterium związku z rodzajem
zużytego zasobu (pytanie: Co to jest za koszt?). Koszty według rodzajów,
obejmują:
Amortyzację (408) – planowe odpisy amortyzacyjne środków trwałych oraz

wartości niematerialnych i prawnych;
Zużycia materiałów i energii (401) – tj.: rozchód nabytych materiałów
podstawowych i pomocniczych oraz nie przechodzących przez magazyn
(materiałów biurowych, czasopism, środków czystości), opakowań, paliw,
ogumienia, części zapasowych, a także kosztów zużycia wody, energii
elektrycznej, gazu;
Usługi obce (402)– obejmują koszty obróbki obcej, usług transportowych, obcych
usług remontowych, koszty napraw i przeglądów gwarancyjnych, usługi wynajmu,
handlowe (organizacja np. targów, wystaw), usługi w zakresie techniki
obliczeniowej, usługi łączności, pocztowe, usługi komunalne;
Podatki i opłaty (403) – tj. podatek VAT naliczony nie podlegający odliczeniu
(stanowiący koszt), podatek od nieruchomości, środków transportu, opłaty
skarbowe oraz urzędowe opłaty administracyjne i manipulacyjne, opłaty sądowe i
notarialne (nie zaliczone do wartości początkowej środków trwałych), opłaty
licencyjne, opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów oraz opłaty za rzecz miasta.
Wynagrodzenia (404) – obejmują zarówno pieniężne, jak i w naturze (np.
deputaty) świadczenia za pracę wynikające z umowy o pracę, umowy zlecenia,
umowy o dzieło oraz umowy ajencyjnej. Nie ujmowane są na tym koncie wypłaty
z funduszy specjalnych, z zysku netto i z nadwyżki bilansowej w spółdzielniach.
50
Ubezpieczenie społeczne i inne świadczenia (405) – obejmują składniki z tytułu

ubezpieczenia społecznego (fundusze: emerytalny, rentowy, wypadkowy),
składniki na Fundusz Pracy, FGŚP, a także odpisy na fundusze zakładowe:
socjalny i mieszkaniowy, wydatki na BHP, dopłaty na okresowe dojazdy
pracowników do pracy i inne świadczenia rzeczowe.
Pozostałe koszty rodzajowe (409) – obejmują nie wymienione powyżej koszty
proste, a w szczególności: koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych,
koszty reprezentacji i reklamy, koszty ubezpieczeń majątkowych, koszty wypłat
ryczałtów za używanie dla celów służbowych własnych samochodów osobowych,
odprawy, stypendia.
Koszty w układzie funkcjonalnym – koszty grupowane są według kryterium

związku z miejscem zużycia zasobu (pytanie: Gdzie ten koszt wystąpił?).
Podstawowe koszty według funkcji obejmują:
Koszty działalności podstawowej (501, 502, 503) – obejmują całość kosztów
związanych bezpośrednio z wytwarzaniem wyrobów, usług czy działalności
handlowej. Koszty fazy produkcji obejmują: koszty bezpośrednie wyrobów, robót
i usług, powstałe w wydziałach produkcji podstawowej, tzn. materiały
bezpośrednie, robociznę bezpośrednią i inne koszty bezpośrednie np. narzędzia
specjalne; są to więc koszty proste, które da się odnieść do konkretnej
produkowanej jednostki.
Koszty wydziałowe działalności podstawowej (506, 507) - obejmują całość
kosztów związanych pośrednio z wytwarzaniem wyrobów i usług. Koszty
pośrednie powstałe w wydziałach produkcji podstawowej są związane z:
utrzymaniem stanowisk pracy w gotowości produkcyjnej (swoim zasięgiem
obejmują: amortyzację maszyn i urządzeń, zużycie uniwersalnych przyrządów i
narzędzi, koszt konserwacji, a także koszty energii napędowej) oraz z organizacją,
kierowaniem i obsługą produkcji (do tej grupy należy wliczyć: płace robotników
pomocniczych, kierownictwa i personelu biurowego w wydziałach
produkcyjnych, materiały zużyte na cele ogólne (w tym biurowe), koszty
oświetlenia, ogrzewania, utrzymania czystości).
Koszty sprzedaży (509) – bezpośrednio związane ze sprzedażą wyrobów (po ich
wydaniu z magazynu), robót i usług, dające się odnieść do określonej sprzedaży.
Obejmują one: zużycie opakowań, koszty usług transportowych i spedycyjnych, z
uwzględnieniem kosztów załadunku, składowania, wyładunku, jak również koszty
obsługi poprodukcyjnej (np. naprawy gwarancyjne), koszty reklamy i prowizji z
uwzględnieniem opłat za udziały w targach, wystawach, koszty degustacji
51
produktów, upominki reklamowe. Pozostałe koszty sprzedaży np. ubezpieczenia,

cło wywozowe – stanowią jeden z elementów kosztu własnego sprzedanych
wyrobów.
Koszty działalności pomocniczej oraz bytowej i socjalnej (530) – Koszty te
obejmują np.: usługi remontowo-konserwacyjne, transportowych,
laboratoryjnych, wytwarzanie energii elektrycznej, cieplnej, usługi w celu
zaspokojenia potrzeb bytowych pracowników (np. prowadzenie hoteli
robotniczych, zakładowych stołówek, bufetów, zakładowych placówek służby
zdrowia) jak również potrzeb socjalnych (np. koszty utrzymania ośrodków
wczasowych, domów wypoczynkowych, ogródków działkowych, przedszkoli czy
koszty utrzymania placówek kulturalnych czy sportowo-rekreacyjnych).
Koszty ogólnego zarządu (551) – koszty utrzymania komórek zarządu jednostki
oraz koszty obsługi przedsiębiorstwa jako całości z wyjątkiem kosztów
finansowych i pozostałych kosztów operacyjnych. Obejmują one między innymi:
koszty wynagrodzenia kierownictwa i komórek organizacyjnych ogólnego
zarządu, koszty podróży służbowych, koszty łączności, koszty biurowe, koszty
reprezentacji jak również koszty utrzymania terenu i magazynów, ochrony mienia
oraz koszty służbowych samochodów osobowych, wynalazczości i racjonalizacji.
Koszty produktu są identyfikowane z wytworzonymi wyrobami lub zakupionymi produktami

przeznaczonymi na sprzedaż. W firmie produkcyjnej są to te koszty rozliczane na produkty,
które są brane pod uwagę przy wycenie zapasów wyrobów gotowych lub produkcji w toku.
Koszty produktu obciążają rachunek wyników jednostki w momencie sprzedaży produktów,

których dotyczą. Koszty te można podzielić na:
 koszty produktu bezpośrednie – stanowią te koszty produktu, które można odnieść na

poszczególne produkty wprost w momencie ich powstania,
 koszty produktu pośrednie – stanowią te koszty produktu które w momencie powstania nie
można przypisać na poszczególne produkty (istnieje konieczność ich przypisania na
podstawie różnych kryteriów np. kluczy rozliczeniowych).
Koszty okresu nie są brane pod uwagę przy wycenie zapasów i stanowią koszty okresu w
którym zostały poniesione. Powstanie kosztu równoznaczne jest z włączeniem go do rachunku
wyników.
W myśl powyższej definicji również pozostałe koszty operacyjne oraz koszty finansowe
stanowią koszty okresu i tak są traktowane w praktyce.
52
53
Kalkulacja – proces umożliwiający ustalenie (wyliczenie) kosztów

jednostkowych.
Można wyróżnić następujące metody kalkulacji:

 Kalkulacja podziałowa:
 prosta,
 ze współczynnikami.
 Kalkulacja doliczeniowa:
 zleceniowa,
 asortymentowa.
 Kalkulacja wielostopniowa:
 procesowa,
 fazowa.
Schemat 18 Struktura kosztów w rachunku kalkulacyjnym
Materiały bezpośrednie (zwykle z kosztami zakupu)

(+) Wynagrodzenia bezpośrednie z narzutami
(+) Inne koszty bezpośrednie
(=) Razem koszty bezpośrednie
(+) Narzuty kosztów wydziałowych (produkcyjnych)
(=) Techniczny koszt wytworzenia (TKW)
(=) Techniczny koszt wytworzenia sprzedanych produktów

(+) Koszty ogólnego zarządu
(+) Koszty sprzedaży
(=) Koszt własny sprzedaży (KWS)
54
Schemat 19 Przepływy kosztu w układzie rodzajowo-funkcjonalnym dla celów wyceny produkcji
Koszty działalności
Różne konta Koszty wg rodzaju podstawowej Rozliczenie produkcji
(100, 130, 201 ...) (zespół 4) (500) ( 580)
(1) (6b)
Koszty wydziałowe Wyroby gotowe

działalności podstawowej (601)
Rozliczenie kosztów (506) (5)
( 490)
(7a)
(2a)
Koszty sprzedaży Odchylenia od cen

Rozliczenia (509) ewidencyjnych
międzyokresowe kosztów (621)
(640)
(2b) (7b)
(3)
Koszty ogólnego Produkcja w toku

zarządu (602)
(550)
(6a)
Koszty działalności
pomocniczej
(530)
(4)
Objaśnienia:
(1) – bieżąca ewidencja kosztów prostych według rodzaju
(2a) – równoległe (lub okresowe) rozliczenia kosztów w układzie funkcjonalnym
(2b) – bieżąca ewidencja kosztów rozliczanych w czasie
(3) – przeksięgowanie (naliczenie) części kosztów, rozlicznych w czasie, przypadających na dany okres sprawozdawczy
(4) – rozliczenie kosztów działalności pomocniczej i bytowej na ostatecznych odbiorców (konto 530 po tej operacji wykazuje saldo
0)
(5) – rozliczenie kosztów wydziałowych działalności podstawowej na koszty działalności podstawowej
(6a) – przeksięgowanie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia wyrobów produkcji nie zakończonej (stan produkcji
niezakończonej na koniec danego okresu przeksięgowuje się na początek następnego okresu na konta właściwych kosztów według
funkcji)
(6b) – przeksięgowanie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia produkcji zakończonej
(7a) – przyjęcie do magazynu wyrobów gotowych po stałej cenie ewidencyjnej
(7b) – ustalenie i zaksięgowanie odchyleń od stałych cen ewidencyjnych produktów przyjętych do magazynu
55
1. Pozostałe przychody i koszty operacyjne

Pozostałe przychody i koszty operacyjne występują w obu wariantach rachunku
wyników. Są to przychody i koszty nie związane bezpośrednio ze zwykłą
działalnością jednostki, spowodowane m.in.:
 sprzedażą, likwidacją, dzierżawą lub nieplanowanymi odpisami
amortyzacyjnymi środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
w tym również z tytułu dodatniej i ujemnej wartości firmy,
 odpisami aktualizującymi wartość należności (tj. utworzenie i rozwiązanie
rezerw),
 odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych i
nieściągalnych,
 utworzeniem lub rozwiązaniem rezerwy na przewidywane straty,
 zapłatą lub otrzymaniem odszkodowań, kar, grzywien, kosztów postępowania
spornego,
 otrzymaniem lub przekazaniem darowizn,
 odpisami aktualizującymi wartość zapasów materiałów, towarów, produktów
gotowych, półproduktów, produkcji w toku w związku z zastosowaniem zasady
ostrożnej wyceny,
 odpisaniem inwestycji, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego,
 otrzymaniem dotacji, subwencji, dopłat na inne cele niż nabycie lub
wykorzystanie środków trwałych lub wykonaniem prac rozwojowych,
 odpisaniem dotacji, subwencji i dopłat dokonywanych równolegle do
amortyzacji środków trwałych oraz prac rozwojowych sfinansowanych z tych
dotacji, subwencji i dopłat,
 prowadzeniem działalności socjalno – bytowej,
 zdarzeniami „nadzwyczajnymi”
Do pozostałej działalności operacyjnej zalicza się również straty i zyski

nadzwyczajne: są to skutki finansowe zdarzeń występujących niepowtarzalnie
poza zwykłą działalnością jednostki.
56
2. Przychody i koszty finansowe

Przychody i koszty finansowe wiążą się z prowadzeniem przez jednostkę
działalności finansowej polegającej na angażowaniu części środków w obrót
papierami wartościowymi, udziałami i zaciąganiu pożyczek, lokacie środków
pieniężnych w banku, zaciąganiu kredytów bankowych itp.
Do przychodów finansowych zalicza się:
 przychody ze sprzedaży papierów wartościowych,
 przychody z dywidend i innych udziałów w zyskach osób prawnych,
 odsetki i prowizje od pożyczek i środków na rachunkach bankowych z
wyjątkiem środków funduszu socjalnego,
 dyskonto przy zakupie weksli, czeków obcych i papierów wartościowych,
 odsetki zwłoki,
 dodatnie różnice kursowe nie zaliczone do przychodów przyszłych okresów,
 odsetki od obligacji obcych.
Do kosztów finansowych zalicza się m.in.:
 wartość nabycia sprzedanych papierów wartościowych,
 odsetki od obligacji własnych,
 koszty z tytułu sprzedaży udziałów,
 odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek,
 odsetki zwłoki,
 dyskonto przy sprzedaży weksli, czeków obcych i papierów wartościowych,
 rezerwy tworzone na ryzyko finansowe,
 różnice w wycenie majątku finansowego,
 odsetki i opłaty dodatkowe od środków trwałych przyjętych w leasing
finansowy,
 ujemne różnice kursowe.
Nie są kosztami finansowymi odsetki, prowizje, różnice kursowe naliczone od
pożyczek, kredytów i zobowiązań służących finansowaniu zakupu lub budowy
środków trwałych, które zwiększają wartość środków trwałych lub środków
trwałych w budowie.
Różnice kursowe powstają w związku z wyceną na dzień bilansowy aktywów
i pasywów bilansu wyróżnionych w walutach obcych, a także przy zapłacie
wyrażonych w walutach obcych należności i zobowiązań oraz przy innych
operacjach wyrażonych w walucie obcej.
57
3. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

Wykazany w rachunku wyników zysk brutto pomniejszany jest o obowiązkowe
obciążenia wyniku finansowego, którymi są:
 podatek dochodowy " księgowy " - czyli podatek dochodowy wynikający z
zeznania podatkowego powiększony o rezerwę na odroczony podatek
dochodowy a pomniejszony o aktywa z odroczonego podatku dochodowego z
uwzględnieniem zasady ostrożności,
 zobowiązania z tytułu obowiązkowych wpłat z zysku przedsiębiorstw
państwowych, komunalnych i jednoosobowych Spółek Skarbu Państwa.
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego doprowadzają wynik finansowy
brutto do wyniku finansowego netto.
ZMIANA STANU PRODUKTÓW

(WARIANT PORÓWNAWCZY RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT)
Zmiana stanu produktów:

+ Produkty (stan końcowy – stan początkowy)
+ Półprodukty i produkcja w toku (stan końcowy – stan początkowy)
+ Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne (stan końcowy – stan
początkowy)
- Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne (stan końcowy – stan początkowy)
58
USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO
1. Ustalanie wyniku finansowego dla działalności produkcyjnej
Schemat 20 Ustalanie wyniku na sprzedaży w wariancie kalkulacyjnym
Koszty wg rodzaju Wyroby gotowe

(zespół 4) (601) Koszty własny
sprzedanych produktów
(*) (*) (710)
(4b)
(1) Sprzedaż produktów
(700)
(5)
(*)
Koszty sprzedaży (4a)
Rozliczenie kosztów (509)
( 490) Wynik finansowy
( 860)
(*) (*)
(2)
Koszty ogólnego
zarządu
(550)
Koszty sprzedanych Sprzedaż towarów i
(*) (3) towarów i materiałów materiałów
(735) (730)
(*) (*)
(6) (7)
Objaśnienia:
(1) – wyksięgowanie wartości sprzedanych wyrobów gotowych według technicznego kosztu wytworzenia
(2) – przeksięgowanie kosztów sprzedaży
(3) – przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu (po tym księgowaniu na koncie 710 ustalony zostaje KWS – koszt własny
sprzedaży)
(4a) – przeksięgowanie kosztu własnego sprzedaży (KWS) na wynik finansowy
(4b) – przeniesienie kosztów według rodzaju na rozliczenie kosztów (księgowanie zamykające krąg kosztów według rodzaju)
(5) – przeksięgowanie wartości przychodów ze sprzedaży na wynik finansowy (wg cen sprzedaży)
(6) – przeniesienie na konto wyniku finansowego (860) wartości sprzedanych towarów i materiałów według cen nabycia (zakupu)
(7) – przeniesienie przychodów ze sprzedaży towarów i materiałów na wynik finansowy (po tym księgowaniu można na koncie
wynik finansowy (860) ustalić Zysk/Stratę na sprzedaży)
(*) – oznaczają stany na wybranych kontach
59
Schemat 21 Ustalanie wyniku na sprzedaży w wariancie porównawczym
Wynik finansowy
( 860)
Koszty wg rodzaju
(zespół 4) Wyroby gotowe
(601) Koszty własny
sprzedanych produktów Sprzedaż produktów
(*) (700)
(4b) (*) (710)
(1) (*)
(4a) (5)
Koszty sprzedaży
Rozliczenie kosztów (509)
( 490)
(*) (*) Koszty sprzedanych Sprzedaż towarów i
(2) towarów i materiałów materiałów
(735) (730)
(4c) (*) (6) (7) (*)
Koszty ogólnego
zarządu
(550)
(*) (3)
Objaśnienia:
(1) – wyksięgowanie wartości sprzedanych wyrobów gotowych według technicznego kosztu wytworzenia
(2) – przeksięgowanie kosztów sprzedaży
(3) – przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu (po tym księgowaniu na koncie 710 ustalony zostaje KWS – koszt własny
sprzedaży)
(4a) – przeksięgowanie kosztu własnego sprzedaży (KWS) na rozliczenia kosztów celem ustalenia zmiany stanu produktów
(4b) – przeniesienie kosztów według rodzaju na wynik finansowy
(4c) – ustalenie zmiany stanu produktów i przeksięgowanie jej na wynik finansowy (po tym księgowaniu konto rozliczenie kosztów
490 jest zbilansowane); równocześnie po tym księgowaniu na wyniku finansowym znajduje się równowartość koszt własny
sprzedaży - KWS (wyznaczony jako wartość kosztów według rodzaju  zmiana wartości stanu produktów); alternatywne
księgowania pkt. (4c):
księgowanie w przypadku zwiększenia się stanu produktów
księgowanie w przypadku zmniejszenia stanu produktów
(5) – przeksięgowanie wartości przychodów ze sprzedaży na wynik finansowy (wg cen sprzedaży) rozliczenie kosztów
(6) – przeniesienie na konto wyniku finansowego (860) wartości sprzedanych towarów i materiałów według cen nabycia (zakupu)
(7) – przeniesienie przychodów ze sprzedaży towarów i materiałów na wynik finansowy (po tym księgowaniu można na koncie
wyniku finansowego (860) ustalić Zysk/Stratę na sprzedaży)
(*) – oznaczają stany na wybranych kontach
60
REZERWY, ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW CZYNNE I BIERNE
Zgodnie z Ustawą o rachunkowości rezerwy tworzy się na:

1) pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania,
których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności
na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych
gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się
postępowania sądowego;
2) przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na
podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej
przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany
restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych
przyszłych zobowiązań.
Rezerwy zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub

kosztów finansowych zależnie od okoliczności, z którymi przyszłe zobowiązania
się wiążą
Powstanie zobowiązania, na które uprzednio utworzono rezerwę, zmniejsza

rezerwę.
Niewykorzystane rezerwy, wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka

uzasadniającego ich utworzenie, zwiększają na dzień, na który okazały się
zbędne, odpowiednio pozostałe przychody operacyjne lub przychody finansowe.
Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów

w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres
sprawozdawczy, wynikających w szczególności:
1) ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez kontrahentów
jednostki, a kwotę zobowiązania można oszacować w sposób wiarygodny;
2) z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych
świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych, a także
przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę można
oszacować w sposób wiarygodny, mimo że data powstania zobowiązania
nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za
sprzedane produkty długotrwałego użytku.
61
Zobowiązania ujęte jako bierne rozliczenia międzyokresowe i zasady ustalania ich

wysokości powinny wynikać z uznanych zwyczajów handlowych
Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów wykazuje się w bilansie jako rezerwy

na zobowiązania.
Odpisy biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów mogą następować

stosownie do upływu czasu lub wielkości świadczeń. Czas i sposób rozliczenia
powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów, z zachowaniem
zasady ostrożności.
Przykłady tworzonych rezerw i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów:

 bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów na świadczenia pracownicze,
m.in. na
o odprawy emerytalne i rentowe,
o nagrody jubileuszowe,
o ekwiwalenty za niewykorzystane urlopy.
 bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów lub rezerwy tworzone na:
o odsetki,
o rezerwy na przewidywane i planowane koszty,
o koszty poniesionych napraw gwarancyjnych,
o rezerwy na planowane remonty.
 rezerwy (bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów) na naprawy
gwarancyjne
 rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
 pozostałe rezerwy, np
o rezerwa na zwroty i reklamacje
o rezerwa restrukturyzacyjna
o rezerwa na negatywne skutki procesu sądowego
o rezerwy związane z ochroną środowiska
o rezerwy na rabaty
o rezerwy na udzielone poręczenia
Zobowiązania ujęte jako bierne rozliczenia międzyokresowe zmniejszają koszty

okresu sprawozdawczego, w którym stwierdzono, że zobowiązania te nie
powstały.
62
Schemat 22 Schemat funkcjonowania konta Rozliczenia międzyokresowe

kosztów bierne (w skrócie RMB)
646 – Rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne

Wn Ma
Sp X
Symbol Symbol
konta konta
Wykorzystanie RMB w związku z
Utworzenie RMB (ewidencja wyłącznie w
490 powstanie zobowiązania (ewidencja 490
zespole „4”)
wyłącznie w zespole „4”)
131, Wykorzystanie RMB w związku z 500,
Utworzenie RMB (ewidencja wyłącznie w 530,
Zesp. powstanie zobowiązania (ewidencja
zespole „5”)
2. wyłącznie w zespole „5”) 550
Wykorzystanie RMB w związku z
Utworzenie RMB (ewidencja w zespole 500,
490 powstanie zobowiązania (ewidencja w
„4” i „5”) 530, 550
zespole „4” i „5”)
Wyksięgowanie niewykorzystanej części
490
RMB (ewidencja wyłącznie w zespole „4”)
500,
530,
RMB (ewidencja wyłącznie w zespole „5”)
550
500,
530,
RMB (ewidencja w zespole „4” i „5”)
550
Sk. Y
63
Schemat 23 Schemat funkcjonowania konta Rezerwy
855 – Pozostałe rezerwy

Wn Ma
Sp X
Symbol Symbol
konta konta
Wykorzystanie rezerwy w związku z Utworzenie rezerwy na przewidywane
249 769
powstaniem zobowiązana koszty postępowania sadowego
Wyksięgowanie zbędnej części rezerwy
(wobec ustania ryzyka), której utworzenie Utworzenie rezerwy na przewidywane
764 769
obciążyło uprzednio pozostałe koszty kary i odszkodowania
operacyjne
Wyksięgowanie zbędnej części rezerwy
Utworzenie rezerwy na przewidywane
754 której utworzenie obciążyło uprzednio 759
odsetki do zapłaty
koszty finansowe
Sk. Y
Jednostki dokonują czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów, jeżeli

dotyczą one przyszłych okresów sprawozdawczych.
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów stanowią aktywa jednostki.
Są one wykazywane w bilansie w aktywach trwałych (długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe kosztów) lub obrotowych (krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe kosztów)
Odpisy czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów mogą następować

stosownie do upływu czasu lub wielkości świadczeń. Czas i sposób rozliczenia
powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów, z zachowaniem
zasady ostrożności.
64
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów obejmują m.in.:

1) opłacone z góry świadczenia, np.:
a) czynsze,
b) ubezpieczenia majątkowe i osobowe za przyszłe okresy,
c) prenumeraty czasopism,
d) obsługa stron internetowych, opłaty za serwer;
2) opłacone z góry koszty:
a) energii elektrycznej,
b) gazu,
c) usług komunalnych,
d) usług komunikacyjnych,
e) podatku od nieruchomości,
f) odsetek od kredytu długoterminowego,
g) zakupów materiałów, towarów, które przypadają na ich zapas,
h) przypadające na następne okresy, np. koszty remontów
3) opłaconą umowę wstępną z tytułu zawarcia umowy leasingu;
Schemat 24 Schemat funkcjonowania konta Rozliczenia międzyokresowe

kosztów bierne (w skrócie czynne RMK)
643 – Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne
Wn Ma
Sp X
Symbol Symbol
konta konta
Przeksięgowanie kosztów przypadających
Zaksięgowanie czynnych RMK
490 na bieżący okres (ewidencja wyłącznie w 490
(ewidencja wyłącznie w zespole „4”)
zespole „4”)
Przeksięgowanie kosztów przypadających 500,
130, Zaksięgowanie czynnych RMK 530,
na bieżący okres (ewidencja wyłącznie w
zesp. 2 (ewidencja wyłącznie w zespole „5”)
zespole „5”) 550
Przeksięgowanie kosztów przypadających
Zaksięgowanie czynnych RMK 500,
490 na bieżący okres (ewidencja w zespole „4”
(ewidencja w zespole „4” i „5”) 530, 550
i „5”)
Sk. Y
65
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (CASH FLOW)

Rachunek przepływów pieniężnych obejmuje operacje skutkujące rzeczywistymi
przepływami środków pieniężnych: jest odbiciem wpływów i wydatków środków
pieniężnych w czasie objętym sprawozdaniem finansowym.
W Ustawie o rachunkowości nie uregulowano szczegółowo sposobu sporządzania

rachunku przepływów pieniążnych, podano jedynie kilka podstawowych
informacji oraz wzór rachunku, zawarty w załączniku Nr 1 do RachunkU.
Szczegółowe rozwiązania i wskazówki w zakresie sporządzania cash-flow są
zawarte w KSR 1
Rachunek przepływów pieniężnych jest sporządzany w podziale na działalność

operacyjną, inwestycyjną i finansową.
Działalność operacyjna
Działalność operacyjna to podstawowy rodzaj działalności przedsiębiorstwa,
określony w akcie założycielskim, oraz inne rodzaje działalności niezaliczone do
działalności inwestycyjnej bądź finansowej.
Przepływy działalności operacyjnej obejmują głównie pieniężne skutki tych

operacji i zdarzeń, które mają bezpośredni wpływ na wynik jednostki ze
sprzedaży, np. wpływy i wydatki związane z produkcją i sprzedażą swoich
produktów czy też wpływy i wydatki związane z nabyciem i sprzedażą towarów,
czyli:
1) wydatki z tytułu zapłaty za dostarczone towary, materiały, surowce, energię
i wyświadczone usługi służące realizacji działalności operacyjnej jednostki,
2) wydatki na wynagrodzenia pracowników oraz inne świadczenia na ich rzecz,
3) wpływy i wydatki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
4) wydatki z tytułu podatku dochodowego, innych podatków i opłat o charakterze
publicznoprawnym,
5) wpływy i wydatki z tytułu kontraktów zawieranych w celu nabycia
i odsprzedaży, jeżeli są one elementem działalności operacyjnej jednostki,
6) wpływy z tytułu honorariów, praw autorskich, opłat i innych przychodów
operacyjnych.
66
Działalność inwestycyjna
Działalność inwestycyjna (inaczej lokacyjna) to działalność, której przedmiotem
są zakup lub sprzedaż:
1) rzeczowych aktywów trwałych (środków trwałych, środków trwałych
w budowie),
2) wartości niematerialnych i prawnych,
3) długoterminowych inwestycji
4) krótkoterminowych aktywów finansowych
oraz związane z tym korzyści i koszty pieniężne.
W szczególności są to:
1) wydatki z tytułu zakupu, montażu, uruchomienia:
a) środków trwałych,
b) środków trwałych w budowie,
c) wartości niematerialnych i prawnych,
d) inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne,
e) aktywów finansowych;
2) wpływy ze sprzedaży:
a) środków trwałych,
b) środków trwałych w budowie,
c) wartości niematerialnych i prawnych,
d) inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne,
e) aktywów finansowych;
3) wydatki i wpływy z tytułu udzielenia i zwrotu krótkoterminowych
i długoterminowych pożyczek udzielonych innym jednostkom;
4) wydatki z tytułu zaliczek dotyczących działalności inwestycyjnej oraz wpływy
ze zwrotu tych zaliczek;
5) wydatki i wpływy z tytułu pochodnych instrumentów finansowych;
6) wydatki i wpływy z tytułu pieniężnych kosztów i korzyści dotyczących
wymienionych wcześniej składników działalności inwestycyjnej,
np. otrzymane odsetki od lokat, otrzymane dywidendy.
Ponadto należy pamiętać, aby np. koszty związane z zakupem środka trwałego
(transport, montaż, cło) także zakwalifikować do przepływów działalności
inwestycyjnej. Podobnie w przypadku zakupu akcji – koszty związane z zakupem
czy różnice kursowe, w przypadku zapłaty w walucie obcej, również powinny być
zakwalifikowane do działalności inwestycyjnej.
67
Działalność finansowa
Działalność finansowa to działalność, której przedmiotem jest pozaoperacyjne
(czyli niepochodzące z działalności operacyjnej, jak np. zakupy na kredyt
kupiecki) pozyskiwanie źródeł finansowania i ich spłata oraz związane z tym
pieniężne koszty i korzyści, z wyjątkiem tych dotyczących podatku dochodowego.
W działalności finansowej wykazuje się m.in.:
1) zaciągnięcie oraz spłatę kredytów i pożyczek (łącznie ze zrealizowanymi
różnicami kursowymi),
2) dotacje (bezzwrotne źródło finansowania),
3) wpływy z wydania udziałów (akcji) i innych instrumentów kapitałowych,
4) dopłaty do kapitału,
5) wykup własnych akcji,
6) wypłatę dywidend,
7) wydatki z tytułu podziału zysku, w tym z lat poprzednich,
8) płatności na rzecz właścicieli akcji lub udziałów jednostki z tytułu ich wykupu
i zwrot dopłat do kapitału,
9) wpływy i wydatki związane z emisją dłużnych instrumentów finansowych,
10) wydatki na spłatę zobowiązań z tytułu leasingu finansowego,
11) zapłacone odsetki, prowizje bankowe i inne pieniężne koszty (lub korzyści)
związane bezpośrednio z pozyskaniem kapitału.
Rachunek przepływów pieniężnych może być sporządzany dwoma podstawowymi

metodami: pośrednią i bezpośrednią.
W metodzie pośredniej punktem wyjścia jest wynik finansowy netto który

następnie poddawany jest korektom zapewniającym jego doprowadzenie do
kategorii pieniężnej na działalności operacyjnej.
W metodzie bezpośredniej najpierw następuje korekta do kategorii pieniężnej

wielkości wpływających na zysk (wpływów i wydatków) i dopiero ich zestawienie
pozwala na ustalenie stanu gotówki z działalności operacyjnej
68
Schemat 25 Struktura sprawozdania z rachunku przepływów pieniężnych w wersji

bezpośredniej i pośredniej
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (metoda bezpośrednia)

A. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
I. Wpływy
1. Sprzedaż
2. Inne wpływy z działalności operacyjnej
II. Wydatki
1. Dostawy i usługi
2. Wynagrodzenia netto
3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
5. Inne wydatki operacyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (metoda pośrednia)

A. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1. Amortyzacja
2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5. Zmiana stanu rezerw
6. Zmiana stanu zapasów
7. Zmiana stanu należności
8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i
kredytów
9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10. Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I+/-II)
69
B. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI

INWESTYCYJNEJ
I. Wpływy
1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów
trwałych
2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Z aktywów finansowych, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
- zbycie aktywów finansowych, dywidendy i udziały w zyskach
- spłata udzielonych pożyczek długoterminowych, odsetki
- inne wpływy z aktywów finansowych
4. Inne wpływy inwestycyjne
II. Wydatki
1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów
trwałych
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Na aktywa finansowe, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach (nabycie aktywów finansowych, udzielone pożyczki
długoterminowe)
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)
C. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ

I. Wpływy
1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych
oraz dopłat do kapitału
2. Kredyty i pożyczki
3. Emisja dłużnych papierów wartościowych
4. Inne wpływy finansowe
II. Wydatki
1. Nabycie udziałów (akcji) własnych
2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
3. Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
4. Spłaty kredytów i pożyczek
5. Wykup dłużnych papierów wartościowych
6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych
7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
8. Odsetki
9. Inne wydatki finansowe
70
III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)

D. PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO, RAZEM (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. BILANSOWA ZMIANA STANU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH, w tym:-
zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. ŚRODKI PIENIĘŻNE NA POCZĄTEK OKRESU
G. ŚRODKI PIENIĘŻNE NA KONIEC OKRESU (F+/-D), w tym:- o ograniczonej
możliwości dysponowania
71

Rach Fin Skrypt Kor 3 Ver

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rach Fin Skrypt Kor 3 Ver

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rachunkowość finansowa

Prof. nadzw. dr hab. Artur Hołda

SPIS TREŚCI ................................................................................................................................................... 2

SYSTEM RACHUNKOWOŚCI ..................................................................................................................... 3

1. DEFINICJE I PODSTAWOWE CELE SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI ................................................................... 3

ELEMENTY SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ................................................................................... 8

1. SKŁADNIKI AKTYWÓW ............................................................................................................................ 10

EWIDENCJA AKTYWÓW TRWAŁYCH ................................................................................................. 22

1. EWIDENCJA RZECZOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH .................................................................................. 22

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH I KRÓTKOTERMINOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH 40

EWIDENCJA ROZRACHUNKÓW ............................................................................................................ 45

EWIDENCJA TOWARÓW I MATERIAŁÓW ......................................................................................... 47

EWIDENCJA I KALKULACJA KOSZTÓW ............................................................................................ 50

1. POZOSTAŁE PRZYCHODY I KOSZTY OPERACYJNE ..................................................................................... 56

USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO................................................................................................. 59

1. USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO DLA DZIAŁALNOŚCI PRODUKCYJNEJ ............................................... 59

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (CASH FLOW) ........................................................... 66

1. Definicje i podstawowe cele systemu rachunkowości

Rachunkowość jako nauka stanowi dyscyplinę ekonomiczną zajmującą się teorią

System rachunkowości jest zbiorem metod i technik identyfikowania, mierzenia

Podstawowy cel rachunkowości

Tworzenie i dostarczanie kwantytatywnych, finansowych informacji

Podmioty zainteresowane informacja generowanymi przez system rachunkowości:

Rachunkowość jest sztuką mierzenia, komunikowania i interpretowania

Podstawowe zasady rachunkowości:

a) Koszty obciążają rachunek wyników danego okresu jeśli istnieje

9. Zasada konserwatyzmu (ostrożnej wyceny). Domniemane, prawdopodobne

Schemat 1 System rachunkowości w jednostce organizacyjnej.

Ustawodawstwo polskie dopuszcza cztery sposoby ewidencjonowania operacji

 pełną ewidencję księgową (księgi rachunkowe prowadzone zgodnie z

Możliwe formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych:

Skutek różnic prawa bilansowego i podatkowego to min podatek odroczony.

Schemat 2 Sposoby prowadzenia ewidencji

SPOSOBY PROWADZENIA EWIDENCJI

EWIDENCJA PODATKOWA EWIDENCJA KSIĘGOWA

EWIDENCJA UPROSZCZONA EWIDENCJA PEŁNA

Banki, SKOKi, Ubezpieczyciele

Fundusze inwestycyjne i emerytalne,

ELEMENTY SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO

Fakultatywne dla podmiotów gospodarczych elementy sprawozdania finansowego

Podmioty, które obowiązkowo sporządzają powyższe elementy sprawozdania

Sześć form sprawozdawczych zgodnie z UOR – Załącznik 1 (SF

Różne metody wyceny i uproszczeń w zależności od wybranej formy SF

Schemat 3 Struktura rocznego raportu finansowego

ROCZNY RAPORT FINANSOWY

Odrębne pozycje w aktywach (od 2016 roku)

Schemat 5 Struktura kapitałów (funduszy) jednostki gospodarczej

Kapitały Kapitał z aktualizacji wyceny

własne Inne kapitały rezerwowe

Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

Schemat 6 Kapitały (fundusze) w różnych jednostkach gospodarczych

Jednostka Kapitał (fundusz) Kapitały (fundusze)

Bilans majątkowy - dwustronne, przeciwstawne, w sumach końcowych

Każdy bilans musi zawierać:

 układ znormalizowany - stanowi ujednoliconą formę dla wszystkich jednostek

4. Rachunek zysków i strat

Przychody i zyski - uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym

Punktem wyjścia dla dalszych podziałów jest rozgraniczenie przychodów i

Działalność operacyjna obejmuje podstawową (statutową) działalność

Pozostała działalność operacyjna obejmuje ogół zdarzeń nietypowych,

Działalność finansowa wiązana jest z prowadzeniem przez jednostkę działalności

Warto podkreślić, iż przychody nie są wiązane z momentem płacenia, a z

Pełny rachunek zysków i strat w warunkach polskich może być sporządzony w