NLP - Temel Eğitim

NLP PRACTITIONER|Modül 1
ĠÇĠNDEKĠLER
ÖNSÖZ 2
NLP GELĠġĠMĠNDE BAġLICA ETKĠLER 4
BÖLÜM 1 NLP HAKKINDA 10
BÖLÜM 2 HEDEFLER 22
BÖLÜM 3 ÖĞRENME 34
BÖLÜM 4 ĠLĠġKĠ 51
BÖLÜM 5 DUYULAR & TEMSĠL SĠSTEMLERĠ 58
BÖLÜM 6 DUYGUSAL DURUM 86
BÖLÜM 7 DURUM YÖNETĠMĠ 91
1
ÖNSÖZ
NEFES NLP Practitioner dünyasına hoĢ geldiniz. Bu manuel Nöro Linguistik
Programlama‟da mevcut olan en anlaĢılır rehberdir. Pratisyen seviyesi için gerekli
tüm materyallerin yanı sıra, ileriye dönük birçok uygulama, öneri ve kaynak içerir.
NLP Practitioner manueli denmesinin nedeni, NLP‟yi geniĢ bir perspektiften ele
alması, pratik ve iĢlevsel uygulamalar ile yaĢatmasıdır. Buradaki fikirler ve teknikler
sayesinde kendinizi ve dünyanızı değiĢtirebilirsiniz. DeğiĢim ve geliĢimi içeren NLP
sezgisel ve eğlencelidir. NLP, bütün iniĢ ve çıkıĢlarıyla dünyayı ve insanları nasıl
tanıdığınız, neyi nasıl yaptığınız ve kendi gerçeklerinizi nasıl yarattığınız konusundaki
deneyimlerinizle ilgilidir.
Umarım bu manuel sizin dünyayı daha iyi görmenizi, duymanızı ve hissetmenizi,

kendinizi daha iyi tanımanızı ve diğer insanları daha iyi anlayabilmenizi sağlar. Eğer
zaten NLP konusunda biraz bilgiye sahipseniz o zaman bu manuel bildiklerinizi
tamamlayan size bazı yeni fikirler ve yeni uygulamalar veren çok değerli bir kaynak
olacaktır.
Bu manuel, her bir konuyu derinlemesine iĢleyen çeĢitli bölümler Ģeklinde

düzenlenmiĢtir. Son bölümde ise bunların nasıl birleĢtirileceği ve hangi durumda
hangi teknik ve fikirlerin kullanılacağı açıklanmıĢtır. NLP sihirli bir alet kutusu gibidir.
Ġçindeki harika Ģeylere hayretle bakarken “Ben bunu nerede kullanabilirim?” diye
kendinize sorarsınız. ĠĢte bu sorunun cevabını size bu manuel verecektir. Son
bölümde ise kutuya ilaveler yapmanızı sağlayacak “Kendi aletlerinizi nasıl
yaratabilirsiniz” konusunda açıklamalar yer almaktadır.
Üç bölümden oluĢan manuelin her bölümü, uygulama workshop‟larının tasarımına ve

gidiĢatına göre hazırlanmıĢtır.
2
Manuelin Kullanımı;
NLP üç boyutlu bir resim gibidir, herhangi bir yerden baĢlayıp resmin bütününe
varabilirsiniz. Bu nedenle kitabı rastgele gözden geçirerek sadece ilginizi çeken
Ģeyleri okuyabilirsiniz. Bununla birlikte baĢtan sona sırasıyla okursanız, bu hologramı
(üç boyutlu resmi) daha kolay anlayıp daha iyi bir görüĢe sahip olacağınıza
inanıyorum. Eğer bir eğitmenseniz, bu manuelde NLP eğitiminde kullanabileceğiniz
ve her çeĢit iletiĢim veya kendini geliĢtirme becerileri eğitiminde uygulayabileceğiniz
birçok fikir bulacaksınız.
Her bölümün sonunda yeteneklerinizi inĢa etmeniz ve düĢüncelerinizi gerçeğe

dönüĢtürmeniz için pratik uygulamalar ve öneriler içeren bir “UYGULAMA” bölümü
vardır. Bazılarının söylediği gibi bilgi somutlaĢtırılıp onunla bir Ģeyler yapılmadığı
sürece sadece bir söylenti olarak kalır. Bunlar günlük hayat için verilen
uygulamalardır. Sistematik formüller değildir. Bir sonraki sayfayı okumadan
tamamlanması gerekir diye bir Ģart yoktur ve herkesin bunların tamamını yapacağını
beklerseniz kendi kendinizi aldatmıĢ olursunuz. Bunlar sadece önerilerdir. Ġçinden
beğendiklerinizi ve size uygun olanları deneyin.
Bu manueli daha yaratıcı bir Ģekilde, örneğin Çinlilerin kehanet kitabı “I Ching” gibi
kullanmak isteyebilirsiniz. Eğer bir probleminiz varsa ve bir tavsiyeye ihtiyaç
duyuyorsanız kitabın rastgele bir sayfasını açıp okuyun. Nasıl uygulanabilir? Mutlaka
bir uygulama Ģekli vardır, çünkü hem problem hem de okuduğunuzdan çıkarttığınız
anlam aynı yerden, yani zihninizden gelmektedir.
Her Ģeyden öte, meraklı olun. Bu manuel deneyimlerimizin son derece büyüleyici
olan ağı hakkındadır. Bazı günler harikadır, hiç kimse yanlıĢ bir Ģey yapmaz ve
herĢey yolunda gider. Bazı günler ise korkunçtur. Sanki herkes iĢimizi bozmak için
gizli bir iĢbirliği içindedir ve her Ģey ters gider. Eğer özellikle yere yıkılmaya çalıĢırsak,
zemini tutturamayacağımız ihtimal dahilindedir. Bütün bunlar nasıl olur? NLP size
bunların nasıl, hatta birazda neden olduğunu açıklayabilir. ĠĢte o zaman sizde her
gün yolunuzda biraz daha fazla seçenekle ve eski sınırların ağır yükünü biraz daha
hafifletmiĢ olarak ilerleyebilirsiniz...
3
NLP GELĠġĠMĠNDE BAġLICA ETKĠLER
NLP, tümüyle oluĢmuĢ bir Ģekilde birden bire ortaya çıkmamıĢtır. Belli bir mantık
çerçevesine dayanan ilmi bir tarihçesi ve felsefi bir temeli vardır. NLP‟yi geliĢtiren
kiĢiler birçok farklı ipliği biraraya getirerek NLP kilimini dokumuĢlardır.
WILLIAM JAMES ve PRAGMATIZM
William James, pragmatizm teorisini geliĢtiren Amerikalı bir filozof ve psikologtur.

James, zaman kavramıyla ilgili olarak subjektif yani kiĢisel deneyimlerimiz konusunu
ele alan ilk psikologlardan biridir ve NLP‟nin zaman çizgileriyle ilgilenmesinin
baĢlangıcını büyük bir olasılıkla onun çalıĢmaları oluĢturmaktadır.
William James‟in kitaplarını yazdığı devirde yapılan psikolojik çalıĢmaların çoğu,

zihinsel olayları, ölçümü mümkün olan bilimsel bilgiler olarak değerlendirerek,
dıĢarıdan bir bakıĢ açısıyla ele alıyordu. James ise deneyime, bir gözlemci tarafından
ölçülebilen objektif bilgiler olarak değil de, deneyimin direkt olarak içinde olmanın
nasıl bir Ģey olduğunu incelemek için bunlara içerden bir bakıĢ açısıyla yaklaĢmıĢtır.
William James, subjektif deneyimin geçerli olmasına öncülük eden isimlerden biridir.
Kaynak : William James, Principles of Pychology, 1980
YAPICILIK (YAPISALLIK)
Yapısallık, insanların zaten var olan bir dünyanın pasif alıcıları olmayıp bunun ortak
yaratıcıları olduğu fikrini savunan mantıksal ve felsefi bir tartıĢmadır. Deneyimlerimizi,
duygularımız yoluyla elde ederiz. Bu nedenle, duyularımız sayesinde
algılayabildiğimiz Ģeylerin farkında oluruz ve bu da muhakkak ki olayların genel
düzeyinde, belirli bir görüĢle sınırlanmıĢ tanımlamalardır. Sadece duyularımızın izin
verdiği kadarını görür, iĢitir ve hissederiz. Bundan baĢka kültürümüz, değerlerimiz,
beklentilerimiz, zihin yapımız ve içinde yaĢadığımız toplum gibi olgular neyi ne
Ģekilde deneyimlediğimizi belirleyen önemli etkenlerdir. Sonuç olarak hepimiz
gerçeğin farklı bir haritasını çizeriz ve bu harita bizim kendi gerçeğimizi oluĢturur.
Yapısallık ve solipsizm yani tekbencilik aynı Ģey değildir, çünkü solipsizm kendi var
oluĢunuzdan baĢka herhangi bir Ģeyin gerçekliğini kabul etmez. Yapısallık “kendi
varlığımızın dıĢındaki” gerçekleri inkar etmez, sadece bu gerçeklerin tümünü
bilmemizin mümkün olmadığını ve kendi gerçeklerimizi yaratmakta birey olarak aktif
bir rol oynadığımızı ileri sürer. Bireyler, çevrelerindeki olayları ve gerçekleri ne Ģekilde
algıladıklarından ve buna bağlı olarak nasıl bir davranıĢ biçimi sergilediklerinden
sorumludur.
Kaynak : Paul Watzlawick, The Invented Reality, W.W.Norton, 1984
4
ALFRED KORZYBSKI VE GENEL SEMANTĠK (ANLAMBILĠM)
Korzybski, sürekli değiĢim içinde olan bir dünya süreci hakkında konuĢurken,
düĢüncelerimizi kullandığımız dille sabit kalıplar içinde dondurmadan ifade
edebilmenin yolunu bulmak amacıyla geliĢtirdiği ve “genel semantik” (genel
anlambilim) adını verdiği bir bilim dalının kurucusudur. “Nöro Linguistik” terimini ilk
olarak 1933 yılında Alfred Korzybski kullanmıĢtır. Ayrıca, “Harita, temsil ettiği alan
değildir”, baĢka bir deyiĢle “harita (dil) ve harita da gösterilen Ģey (deneyim) farklıdır”
görüĢünü ortaya atan ilk bilim adamıdır. Kelimeler, temsil ettikleri nesnelerle aynı Ģey
değildir. Kelimeler, sadece deneyimin yapısını gösterir. Kelimeler, deneyimin
kendisine kıyasla çok daha sınırlıdır ve bu ikisini yanlıĢ algılayarak birbirine
benzetmek sorunlara ve hayal kırıklığına yol açar. Korzybski dildeki sayısız
farklılıkları ortaya koyarak, harita ve temsil ettiği alanın farklı Ģeyler olduğunu
açıklayan birçok yazı yazmıĢtır. Ġnsanların, kullandıkları dille gerçeğin nasıl bir
haritasını çizdiklerini ve daha sonra da bu haritayı gerçeğin kendisi olarak kabul
ettiklerini konu eden çalıĢmaları vardır. Bir harita asla tam anlamıyla doğru olamaz,
bununla birlikte belli bir ölçüde yararlı olabilir. Korzybski‟nin çalıĢmaları, NLP‟ de dil
modelinin temelini oluĢturan unsurlardan biridir.
Alfred Korzybski‟nin öncülüğünü yaptığı çalıĢmaları, “ Kullandığımız dilin tamamı

metaforlardan oluĢmaktadır” görüĢünü ortaya atan George Lakoll ve Mark Johnson
devam ettirmiĢtir. Hiçbir zaman için nesnelerin kesin olarak nasıl olduğunu ifade
edemeyiz, sadece onların neye benzediklerini söyleyebiliriz. En basit cümlelerde
kullandığımız metaforlar bile düĢüncelerimizi kanalize ederler. (Elbette ki
düĢüncelerimizde kanallar yoktur fakat bu son cümlede düĢünce sistemimizin ne
Ģekilde oluĢtuğunu tasvir etmek için “Kanalize etmek” metaforu kullanılmıĢtır.) Dildeki
metaforları gerçeğe uygun bir biçimde ele almak, dünyayı nasıl düĢündüğümüz ve
algıladığımız ve buna bağlı olarak neler yapabileceğimiz konusunda son derece
cazip bazı yeni düĢünce yöntemleri bulmamızı sağlar. NLP genellikle dili, ardında
gizli düĢünce süreci olan bir ipucu olarak değerlendirir.
Kaynaklar : Alfred Korzybski, Science and Sanity, Institute of General Semantics,

1944 George Lakoff ve Mark Johnson, Metaphors ve Live By, Chicago Press
Üniversitesi 1980
CARL ROGERS VE KĠġĠYE DÖNÜK TERAPĠ
Carl Rogers, “KiĢiye dönük terapi” yöntemini bulan ve bu yöntemin yararlarını

savunan en ünlü isimdir. Rogers, müĢterisinin kullandığı dili aynı Ģekilde kendisine
yansıtarak onun kendi inançlarını ve varsayımlarını tarafsız bir gözle ve
yargılamadan keĢfetmesine ve problemini anlayarak bir çözüme varmasına olanak
sağlamıĢtır. Yargılamadan dinleme ve yansıtma yöntemleri, NLP‟nin terapiye
yaklaĢımının merkezini oluĢturur. Grinder ve Bandler müĢterileriyle birlikte Carl
Rogers‟ın video kasetlerini inceleyerek, bunlar üzerinde çalıĢmalar yapmıĢlardır.
Kaynak : Carl Rogers, Freedom to Learn, Merrill, 1983
5
ERIC BERNE VE ĠNSANLARARASI ĠLĠġKĠLERĠN ANALĠZĠ
Eric Berne, 1964 yılında “Games People Play” (Ġnsanların Oynadığı Oyunlar) adlı
kitabını yayımladı. Bu manuel, insanların kiĢiliklerinde değiĢik “yanlar” bulunduğu ve
bu yanların farklı biçimlerde düĢünerek farklı tepkiler verdiği fikri tanıtılmıĢtır.
Berne, bu yanlardan en önemli olan baĢlıca üç tanesini “yetiĢkin”, “çocuk” ve

“ebeveyn” olarak isimlendirmiĢtir. NLP çalıĢmalarında, “KiĢiliğin yanları” metaforu,
Berne‟in kullandığı biçimden biraz farklı olarak geniĢ çapta yer alır. Buradaki söz
konusu “yanlar” bir metafordur. Hiç kimse gerçek anlamda parçalara bölünmüĢ
değildir, fakat problemler ve zor kararlarla karĢılaĢtığımız durumlarda bu fikir yararlı
olabilir, çünkü insanlar genellikle birbiriyle çatıĢan arzular ve duygular içinde kaldıkları
zaman kendilerini parçalara bölünmüĢ gibi hissederler. Grinder ve Bandler
psikoterapi çalıĢmalarında Eric Berne‟in video kasetlerinden yararlanmıĢtır.
Kaynaklar : Eric Berne, Transactional Analysis in Psychotherapy, (Psikoterapide

insanlar arası iliĢkilerin analizi), Souvenir Press, 1961
Eric Berne, Games People Play, Penguin, 1964
KARL PRIBRAM, GEORGE MILLER VE EUGENE GALLANTERTOTE MODELĠ
Karl Pribram, George Miller ve Eugene Gallenter, 1960 yılında yayımlanan, Plans
and the Structure of Behaviour (Planlar ve DavranıĢ Yapısı), adlı kitapta TOTE
modelini ortaya atmıĢlardır. Bu model, hedeflerimize ulaĢmak için “geribildirim” ve
“ileri bildirim” ilkelerini kullanarak ne Ģekilde tepkiler verdiğimizi ve nasıl
davrandığımızı açıklar. Basit anlamda etki-tepki davranıĢ modelinin yerini almıĢtır.
TOTE modelinde, mevcut durumla arzu edilen durum arasındaki farkı azaltmaya
yönelik bir davranıĢ biçimi sergileriz. Aradaki bu fark tamamen ortadan kalkıncaya
kadar eyleme devam ederiz. Bu model NLP‟de hala kullanılmaktadır, çünkü
sibernetik bir modeldir yani belli bir davranıĢın sonuçları sistem içinde bir geri bildirim
oluĢturur ve bir sonraki davranıĢta kaynak olarak kullanılır. George Miller
deneyimlerin aynı anda sadece “yedi artı veya eksi iki” ölçekleriyle ele alınabileceği
fikrini öne sürmüĢtür. Dikkat ettiğimiz Ģeyler ve deneyimlerimizi düzenleme
yöntemimiz, bilgi derecemizi ve hatırlama kapasitemizi etkiler.
Kaynaklar : Karl Pribram, George Miller ve Eugene Gallanter, Plans and Structure of
Behaviour,Prentice Hall, 1960 George Miller, “The Magic Number Seven, Plus or
Minus Two”, Journal of the American Psychological Society, 1956 Gregory Bateson,
Friedrich (Fritz) Perls, Milton Erickson ve Virginia Satir, NLP‟nin geliĢiminde en çok
etkisi olan isimlerdir.
6
GREGORY BATESON (1910-1980)
Ġngiliz bir antropolog olan Gregory Bateson, etnoloji, psikiyatri, psikoloji ve sibernetik
alanlarındaki çalıĢmalarıyla tanınır. 1920 ile 1930 yılları arasında zamanını Bali ve
Yeni Gine halkını inceleyerek geçirmiĢtir. Kendisi gibi bir antropolog olan Margaret
Mead ile evlenerek 1949 yılında Amerika‟ya yerleĢmiĢtir. Kaliforniya‟da Palo Alto‟da
bulunan Emekli Askerler Kurulunda Jay Haley ve John Weakland ile beraber
çalıĢarak bir süre etnolog olarak görev yapmıĢtır. Bu kiĢiler daha sonraki yıllarda Paul
Watzlawick ile birlikte, kısa terapi bilim dalına dönüĢen fikirlerin öncülüğünü
yapmıĢlardır.
Bateson, 1950 yıllarında sistemler teorisi konusundaki Macy Konferanslarının kurucu

üyesidir ve bu çalıĢmalarını Warren McCulloch ile birlikte sürdürmüĢtür. Psikiyatri,
sibernetik ve sistemler teorisi alanlarında önemli katkıları vardır. Çok yönlü bakıĢ
açısı, sibernetik epistemoloji ve sistemler teorisi konularındaki yazıları, NLP‟nin
mantıksal temelini oluĢturur. Richard Bandler ve John Grinder, Bateson‟ı resmen
modellemedikleri halde, 1970‟ lerin baĢında Santa Cruz‟da onunla komĢu oldukları
dönemde sık sık bir araya gelerek sohbet etmiĢlerdir. John ve Richard‟ın, iletiĢim
becerilerini modelleme çalıĢmalarında Bateson‟ın düĢünce tarzının ve belirttiği
farklılıkların çok büyük etkisi olmuĢtur.
Kaynak : Gregory Bateson, Steps to an Ecology of Mind, Ballantine Books, 1972
FRĠTZ PERLS (1893- 1970)
Fritz Perls aslında psikanaliz dalında eğitim görmüĢtür, fakat 1940 yıllarında bu
konuyla ilgisini keserek, daha sonra Gestalt terapisi olarak bilinen, kendi fikirlerini
oluĢturmaya baĢlamıĢtır. 1960 yıllarında Kaliforniya‟ya yerleĢmiĢtir. Onun
çalıĢmalarının temeli Ģu esasa dayanmaktadır; psikoterapinin amacı sadece
bireylerin toplum içindeki yaĢama uyum sağlamalarına yardımcı olmak değil kiĢisel
geliĢim için bir araç ve zihin ile duyguları bütünleĢtiren bir yöntem olması gerektiğidir.
Perls, bireylerin kendi iç güdülerine güvenmeleri ve deneyimlerinin keyfine varmaları
gerektiğine inanmaktadır. Terapide, görsel, iĢitsel ve dokunsal temsil sistemlerini
kullanan ilk terapistlerden biridir. Ayrıca “kiĢiliğin farklı yanları” modelini de
kullanmıĢtır. Terapinin amaçlarından birinin, bu farklı yanların bir arada ve uyum
içinde yaĢamalarını sağlamak olduğu fikrini savunmuĢtur.
Kaynak : Fritz Perls, Gestalt Therapy Verbatim, Real People Press, 1969
VIRGINIA SATIR (1916 – 1988)
Virginia Satır çalıĢma hayatına bir terapist olarak Chicago‟da baĢlamıĢ ve ilk etapta
alkol bağımlıları ve sokakta yaĢayan insanlarla ilgilenmiĢtir. 1951 yılında, ailelerin tüm
fertleriyle bir bütün olarak aynı seansta çalıĢmalar yapan ilk terapistlerden biridir.
1960‟lı yılların baĢında Kaliforniya‟ya yerleĢerek, Don Jackson ve Jules Riskin ile
birlikte, Palo Alto‟daki Zihinsel AraĢtırmalar Enstitüsü‟nün kuruluĢunda yardımcı
7
olmuĢtur. 1972 yılında Richard ve John ile tanıĢmıĢ ve onlarla büyük ölçüde iĢbirliği
yapmıĢtır.
Virginia Satır insanlar arasındaki karĢılıklı dayanıĢmanın önemini vurgulamıĢ ve

kiĢisel geliĢim ile diğer bireylerin isteklerine saygı gösterme arasında iyi bir denge
kurulması gerektiğini belirtmiĢtir. ÇalıĢmalarını, bireyin özgüvenini arttırmak ve diğer
insanların bakıĢ açılarını anlamak konularında yoğunlaĢtırmıĢtır. Virginia “KiĢiliğin
farklı yanları” modelini de kullanmıĢ ve “suçlayan”, “yatıĢtıran”, “ilgiyi dağıtan” ve “
hesap eden” olmak üzere dört farklı kiĢilik tipi modelini geliĢtirmiĢtir. NLP sorularını
kullanmıĢ fakat bunları John ve Richard‟ın geliĢtirdiği sistematik yöntemden daha
farklı bir biçimde uygulamıĢtır. Virginia Satır, “NLP‟de temsil sistemleri” modelinden
de yararlanmıĢ ve müĢterilerinin bütün duyularını kullanarak kendi sorunlarına
çözümler bulmalarını deneyimlemelerini sağlamaya çalıĢmıĢtır.
Kaynak : Virginia Satır, Richard Bandler ve John Grinder, Changing With Families,
Science and Behaviour Books, 1976
MILTON ERICKSON (1901 – 1980)
Milton Erickson, NLP‟nin geliĢiminde büyük bir olasılıkla en büyük etkisi olan kiĢidir.
18 yaĢındayken geçirdiği omurilik iltihabı nedeniyle ciddi boyutlarda hasta olmasına
rağmen, tıp ve psikoloji eğitimi almıĢtır. Daha sonraki yıllarda bu hastalık onu
tekerlekli sandalyeye mahkum etmiĢtir.
Kariyerine psikiyatrist olarak devam etmiĢ ve hipnozun terapi de tedavi edici bir
yöntem olduğunu keĢfetmiĢtir fakat bu çalıĢmaları diğer psikiyatristler tarafından
tepkiyle karĢılanmıĢtır. Hayatının son on yılında Arizona eyaletindeki Phoenix
Ģehrinde hipnoterapist olarak çalıĢmıĢtır ve bu süre içinde dünyanın dört bir yanından
terapistler ve psikologlar kendisini ziyarete gelmiĢtir.
Gregory Bateson, Milton‟ın terapi konusunda çok iyi bir model olduğunu söyleyerek
John ve Richard‟a onu incelemelerini önermiĢtir. Böylece John Grinder ve Richard
Bandler, Milton‟ın Phoenix‟teki evinde bir süre kalarak onun çalıĢmalarını
izlemiĢlerdir. “The Patterns of Hypnotic Techniques of Milton Erickson” (Milton
Erickson‟ın Hipnoz Tekniklerinin Kalıpları) adlı kitaplarında Milton‟ın bireyleri transa
geçirmek için kullandığı dildeki üstün yeteneğinin bir bölümünü modellemiĢlerdir.
Erickson, her bireyin eĢsizliğine büyük değer vermiĢ ve yaptıkları Ģeyleri nasıl
yapabildikleri konusunda sınırsız bir merak duymuĢtur. GenelleĢtirilmiĢ psikolojik
teorileri benimsemediği için hiçbir sistematik yaklaĢım kullanmamıĢtır. Bunun yerine
terapinin Ģeklini müĢterisinin belirlemesine izin vermeyi tercih etmiĢtir. Onun
hipnoterapide bireyi özgür kılan tarzı ve kullandığı dilin açık ve anlam bakımından
esnek olması, karĢısındaki bireye söylediği Ģeylerin o birey tarafından kendisine en
anlamlı ve mantıklı gelen bir biçimde yorumlanmasını sağlamıĢtır. Günümüzde bu
tarz hipnoterapi onun adını taĢır ve Ericksonian Hipnoterapisi olarak bilinir. Ayrıca
onun kullandığı dil kalıpları, NLP‟de Milton Modeli olarak öğretilir.
8
Kaynaklar : Richard Bandler ve John Grinder, The Structure of Magic I, 1975. The
Structure of Magic 2, 1976 Scrence and Behaviour Books.
John Grinder ve Richard Bandler, Trance Formations, Neuro Linguistic Programming
and the Structure of Hypnosis, Real People Press, 1981
Richard Bandler ve John Grinder,Patterns of Hypnotic Techniques of Milton
H.Erickson, MD, Volume I, Meta Publications, 1975
John Grinder, Richard Bandler ve Judith Delozier,
Patterns of Hypnotic Techniques of Milton H.Erickson, MD, Volume II,Meta
Publications, 1977
9
BÖLÜM 1
NLP HAKKINDA
Ġlkler öncelik taĢır. NLP nedir? Bu zor bir sorudur. NLP‟yi tek bir tanımla sınırlamak
imkansızdır. NLP‟nin birçok açıklaması vardır ve bunların her biri değiĢik açılardan
yansıyarak konunun tüm Ģeklini ve gölgelerini ortaya çıkaran ıĢınlar gibidir.
NLP mükemmelliği ve üstün özellikleri, olağanüstü bireylerin ve kurumların baĢarılı

sonuçlara nasıl vardığını inceler. Yöntemler baĢkalarına öğretilebilir ve böylelikle
onlar da aynı güzel sonuçlara ulaĢabilir. Bu iĢleme “modelleme” adı verilir.
Modellemek için, NLP, kiĢisel deneyimlerimizi nasıl oluĢturduğumuzu, değerlerimiz ve

inançlarımız hakkındaki düĢüncelerimizi, duygusal durumlarımızı nasıl yarattığımızı
ve deneyimlerimizden yola çıkarak iç dünyamızı nasıl kurduğumuzu ve ona nasıl bir
anlam kazandırdığımızı ele alır. Hiçbir olay tek baĢına bir Ģey ifade etmez, ona biz bir
anlam kazandırırız ve farklı kiĢiler aynı olaya farklı anlamlar verebilir. Bu nedenle
NLP içsel deneyimleri inceler.
NLP, en iyi iletiĢimcileri inceleyerek iĢe baĢlamıĢ ve geliĢerek insanlar arası iletiĢimin
sistematik irdelenmesi Ģeklini almıĢtır. Müstesna insanların modellenmesiyle ortaya
çıkan kullanıĢlı araçlar ve yöntemlerle geniĢletilmiĢtir. Bu yöntemler spor, iĢ, eğitim,
ticaret, hukuk, ve öğrenim alanlarında tüm dünyada kullanılır. Bununla birlikte NLP,
sadece bir teknikler dizisinden çok daha fazlasıdır. Aynı zamanda merak, araĢtırma
ve eğlenceye dayanan bir zihin çerçevesi, bir düĢünme biçimidir.
“Nöro Linguistik Programlama” ismi, NLP‟nin bir araya getirdiği üç alandan

oluĢmuĢtur;
N Nöroloji zihin ve düĢünme Ģeklimiz
L Linguistik(dilbilim) dili nasıl kullandığımız ve bizi nasıl etkilediği
P Programlama hedefe varmak için davranıĢlarımızı nasıl düzenlediğimiz
AĢağıda NLP‟nin bazı tanımları yer almaktadır. Onları toplu bir Ģekilde gözden
geçirmeniz size bu alanda genel bir fikir verecektir.
 “NLP, kiĢisel deneyimler yapısının incelemesidir.”

 “NLP, dünyadaki kalıpların saptanması ve kullanımı için hızlandırılmıĢ bir
öğrenim stratejisidir.” (John Grinder)
 “NLP, kaybettiğimiz Ģeylere geri dönüĢ – bilgi kuramıdır – Tanrının bir
lütfudur.”(John Grinder)
 “NLP, çoğaltabilmek amacıyla, mükemmeli modelleme yöntemidir. “( Dr. Wyatt
Woodsmall)”
10
 “NLP, iĢe yarayan bir Ģeydir.” (Robert Dilts)

 “NLP, ardında bir dizi teknik bırakan bir tutum ve bir metodolojidir.” (Richard
Bandler)
 “NLP, dilin zihnimiz ve onu izleyen davranıĢlarımız üzerindeki etkisidir.”
 “NLP, insanlar arası iletiĢimin sistemli bir çalıĢmasıdır.” (Alix Von Uhde)
Hikayeler her zaman için düz bir anlatımdan çok daha zengin bir düĢünce
kaynağıdır...
Bir çocuk annesine “NLP ne demek?” diye sordu. Annesi “Sana Ģimdi
söyleyeceğim ama anlayabilmen için önce bir Ģey yapman gerek. Orada
koltuğunda oturan büyükbabanı görüyor musun?” dedi.
Çocuk “Evet” diye cevapladı.
“Git ve ona bugün romatizmalarının nasıl olduğunu sor”. Çocuk büyükbabasına
gidip, “Büyükbaba, bugün romatizmaların nasıl?” diye sordu.
“Biraz kötü evlat” diye cevap verdi yaĢlı adam. “Nemli havalarda her zaman daha
fena oluyor. Bugün parmaklarımı bile oynatamıyorum.” Yüzü acıyla gerilmiĢti.
Çocuk annesine geri dönüp, “Kötü olduğunu söyledi, sanırım acı çekiyor. ġimdi
bana NLP „nin ne olduğunu söyleyecek misin?” Annesi “Bir dakika sonra, söz
veriyorum” diye cevapladı. “ġimdi büyükbabana git ve senin çok küçükken
yaptığın en komik Ģeyin ne olduğunu sor” dedi.
Çocuk tekrar büyükbabasına giderek “Dedeciğim” diye baĢladı. “Benim çok
küçükken yaptığım en komik Ģey neydi?” YaĢlı adamın yüzü aydınlandı. “Oo,”
diye gülümsedi. “Birçok Ģey vardı. Bir gün sen ve arkadaĢların YılbaĢı gecesi
oyunu oynuyordunuz ve banyonun her yerine kar yağmıĢ gibi pudra serpmiĢtiniz.
Çok gülmüĢtüm, ama ben temizlemek zorunda kalmıĢtım.” Yüzünde bir
gülümsemeyle boĢluğa dalıp gitti. “Sonra bir gün seni yürüyüĢe çıkartmıĢtım. Yeni
öğrendiğin bir çocuk Ģarkısını bağırarak söylüyordun ve o sırada yanımızdan bir
adam geçti ve sana ters ters baktı, çok gürültü yaptığını düĢünüyordu. Benden
sana sessiz olmanı söylememi istedi. Sen adama dönüp “Eğer benim Ģarkı
söylememden hoĢlanmıyorsanız gidip baĢınızı kaynar suya sokun” dedin ve daha
yüksek bir sesle Ģarkına devam ettin”. YaĢlı adam kahkahalarla gülüyordu.
Çocuk tekrar annesine dönüp “Dedemin ne söylediğini duydun mu?” diye sordu.
“Evet” dedi annesi. “Birkaç sözle onun kendini nasıl hissettiğini değiĢtirdin. ĠĢte
NLP budur.”
Bir akĢam üzeri gün batarken bilge bir adam çölde bir köye geldi. Devesinden
inerek, köylülerden birinden su istedi.
“Elbette” dedi köylü ve ona bir tas su verdi.Yolcu tastaki suyun hepsini içip
teĢekkür etti ve “Yoluma devam etmeden size herhangi bir yardımda bulunabilir
miyim?” diye sordu.
Genç adam “Evet” diye cevapladı ve devam etti, “Aile içinde bir anlaĢmazlığımız var.
Ben üç erkek kardeĢin en küçüğüyüm. Bir süre önce babamız öldü. Rahmetlinin tüm
mal varlığı küçük bir deve sürüsüydü. Tam 17 tane. Vasiyetine göre, sürünün yarısı
en büyük ağabeyimin, üçte biri ortanca ağabeyimin, ve dokuzda biri de benim
11
olacaktı. Fakat 17 develik bir sürüyü nasıl taksim edebiliriz? Hiçbir deveyi kesip
parçalamak istemiyoruz, çünkü canlı olarak çok daha değerliler.”“Beni evinize götür”
dedi, bilge adam.Eve girdiğinde diğer iki kardeĢin ve adamın dul eĢinin ateĢin
etrafında oturup tartıĢtıklarını gördü. En küçük kardeĢ bu tartıĢmayı keserek bilge
adamı onlarla tanıĢtırdı.
“Durun” dedi, bilge adam. “Sanırım size yardım edebilirim. ĠĢte kendi devemi size
hediye ediyorum. ġimdi 18 tane deveniz oldu. Yarısı yani dokuz deve en büyük
kardeĢin oluyor. Üçte biri, ki buda altı deve eder, ortanca kardeĢe gidiyor ve dokuzda
biride yani iki devede arkadaĢımın yani en küçük kardeĢin hakkı oluyor.”
“Ama hepsinin toplamı 17 oldu” dedi en küçük kardeĢ. “Evet. Çok güzel bir rastlantı
sonucu geriye kalan benim size verdiğim deveydi. Eğer onu bana geri verirseniz
bende yoluma devam ederim” diyerek yola koyuldu.
NLP ile on sekizinci deve arasında nasıl bir bağlantı olabilir? Bu tıpkı, bilge bir adam
tarafından, mevcut duruma uygulanarak çabucak problemin çözülmesi ve sonra da
sanki hiç orada değilmiĢ gibi ortadan kaybolmasıdır.
NLP’NĠN TEMEL TAġLARI
NLP‟ de altı temel ilke vardır. Bunlar NLP‟nin temel taĢları olarak tanımlanır.
1- Siz – Duygusal durumunuz ve yetenek düzeyiniz.

Herhangi bir NLP çalıĢmasında en önemli rol sizindir. Yaptıklarınızla NLP‟yi
gerçeğe dönüĢtürürsünüz. Nasıl bir alet ya harika bir sanat eseri yaratmak yada
iĢe yaramaz bir süprüntü yaratmak için kullanılabiliyorsa, NLP de iyi veya kötü bir
Ģekilde kullanılabilir. BaĢarınız sizin ne derece kabiliyetli ve yetenekli olduğunuza
bağlıdır. Ne kadar tutarlı olursanız o kadar baĢarılı olursunuz. Hedefleriniz,
inançlarınız ve değerleriniz davranıĢ ve sözlerinizle aynı çizgide olduğu zaman,
yani söylediklerinizi yapıp, yaptıklarınızı söylediğiniz sürece bu tutarlılığı
yakalamıĢ olursunuz.
2- Varsayımlar – NLP‟ nin ilkeleri

NLP‟nin varsayımları onun yol gösterici ilkeleridir. Ön-varsayılan bu düĢünce ve
inançlar gerçekmiĢ gibi değerlendirilerek üzerinde çalıĢılır.
3- Uyum – ĠliĢkinin Niteliği

Uyum, ortak güven ve karĢılık almayla sonuçlanan bir iliĢki özelliğidir. BaĢka bir
insanın dünya görüĢünü anlayarak ve ona saygı duyarak uyum sağlarsınız. Bu
durum, tıpkı onların dilini konuĢmak gibidir. Ġyi bir iletiĢim için uyum Ģarttır. Eğer
kendiniz uyum içindeyseniz, karĢınızdakilerde bunun güven ve rahatlığını
hissederek birdenbire size karĢı daha uyumlu olacaklardır. ÇeĢitli düzeylerde
uyum oluĢturmak mümkündür ayrıca her durumda karĢınızdaki insanı dikkate
almak ve ona saygı duymak gerekir. Uyum çok çabuk kurulabilir ve zaman içinde
bu uyum güvene dönüĢür.
4- Hedef – Ne Ġstediğinizi Bilmek
12
NLP‟nin temel becerilerinden biri, ne istediğinizi net olarak bilmek ve baĢkalarının

isteklerini aydınlığa çıkartabilmektir. NLP‟nin her koĢuldaki hedefi daima
düĢünmeye dayanır, ki bu da sizin daima belli bir amaca yönelik davranmanız
anlamına gelir. Hedef, arzu ettiğiniz Ģeydir. Görev ise ona ulaĢmak için
yaptıklarınızdır.
Hedefi düĢünmenin üç temel öğesi vardır;
 ġimdiki durumunuzu bilmek – ġimdi neredesiniz?
 Arzu edilen durumu bilmek – Nerede olmak istiyorsunuz?
 Stratejinizi planlamak – Mevcut kaynaklarınızı kullanarak yada yenilerini

yaratarak birinden diğerine nasıl geçersiniz?
5- Geri Bildirim – Ġstediğinizi Elde Edip Edemediğinizi Nasıl Bileceksiniz?
Ne istediğinizi bildikten sonra ne elde etmekte olduğunuza dikkat etmelisiniz,

böylece bundan sonra ne yapacağınızı bilirsiniz. Geri bildiriminiz tam ve doğru
mu? Çoğu zaman bu, neler olduğuna bakarak, dinleyerek ve hissederek yani
dikkatinizi duyularınızda yoğunlaĢtırarak mümkün olur. Direk bir geri bildirim
almanın tek yolu duyularınızdır. Sadece duyularınız sayesinde dünyaya bir anlam
verebilirsiniz. Duyularınızdan aldığınız bilgilerle hedefiniz için doğru yolda olup
olmadığınızı anlarsınız.
6- Esneklik – Eğer Yaptıklarınız ĠĢe Yaramıyorsa BaĢka Bir Ģey Yapın.
Ne istediğinizi ve ne elde ettiğinizi bilirseniz, hedefinize ulaĢmak için daha çok

stratejiniz olur ve baĢarı Ģansınız daha yüksektir. Duygusal durum, ĠletiĢim
biçimleri ve görüĢ açısı konularında seçenekleriniz çoğaldıkça vardığınız sonuçlar
da çok daha iyi olur. NLP, farkında olma ve uyum iliĢkisine dayalı bir amacın
hakim olduğu seçenekleri destekler.
NLP’NĠN VARSAYIMLARI
AĢağıda belirtilen 13 varsayım NLP‟nin temel ilkeleri, yol gösteren felsefesi ve

inançlarıdır.
Bu ilkelerin doğru veya evrensel olduğu iddia edilemez. Onların doğruluğuna

inanmak zorunda değilsiniz. Onlara “varsayımlar” denir, çünkü onların doğruluğunu
varsayarak ona göre davranırız. Aslında onlar yaĢam konusunda bir etik ilkeler dizisi
oluĢturur.
1-Bireyler gerçeğin kendisine değil, deneyimlerine karĢılık verir.
13
Gerçeğin ne olduğunu bilemeyiz. Duyularımız, inançlarımız ve geçmiĢteki

deneyimlerimizin bize verdiği bir haritaya göre hareket ederiz. Bununla birlikte bir
harita asla tam olarak doğru değildir, aksi taktirde kapladığı alanın aynısı olurdu.
Haritanın temsil ettiği araziyi bilmeyiz, bu nedenle bizim için arazi bu elimizdeki
haritadır.
Bazı haritalar yolumuzu bulmakta diğerlerine kıyasla daha iyidir. Hayatı tehlikeli bir
denizdeki bir gemi misali yönetmeye çalıĢırız. Eğer harita belli baĢlı tehlikeleri
gösteriyorsa güvendeyiz demektir. Fakat harita hatalıysa, o zaman karaya oturma
tehlikesiyle karĢılaĢırız. NLP, daha fazla davranıĢ özgürlüğüne sahip olmamız için, bu
haritaları değiĢtirme sanatıdır.
2- Bir seçeneğinizin olması, hiç olmamasından iyidir.
Daima, size en çok seçeneği sunan bir haritaya sahip olmaya ve bu seçenekleri
çoğaltmaya çalıĢın. Seçenekleriniz ne kadar çok olursa, o kadar özgür ve etkili
olursunuz.
3- Ġnsanlar gerektiğinde en iyi seçimi yaparlar.
KiĢi, her zaman elindeki dünya haritasından kendisi için en iyi seçeneği tercih eder.
Bu tercih, garip yada kötü olabilir ama onun açısından en iyi yoldur. Onlara daha iyi
bir seçenek sunarsanız kabul edeceklerdir. Hatta, daha iyisi onlara daha bol
seçenekli yeni bir harita vermektir.
4- Ġnsanlar mükemmel çalıĢır.
Hiç kimse hatalı yada beceriden yoksun değildir. Hepimiz stratejilerimizi mükemmel
bir Ģekilde yürütmekteyiz. Bir stratejinin daha faydalı ve arzu edilen bir Ģekle
dönüĢmesi için kendinizin ve baĢkalarının neler yaptığını inceleyin.
5- Bütün davranıĢların bir amacı vardır.
DavranıĢlarımız rastgele değildir. Ne olduğunun farkında olmasak bile daima bir Ģey
elde etmeye çalıĢırız.
6- Her davranıĢın ardında olumlu bir niyet vardır.
Bütün davranıĢlarımız en azından bir amaca yöneliktir. Değer verdiğimiz ve bize

yararlı olacak bir Ģeyi elde etmektir. NLP, davranıĢın ardındaki niyeti davranıĢın
kendisinden ayırır. KiĢi ve davranıĢları aynı Ģey değildir. KiĢiye onun olumlu niyetine
ulaĢmasını sağlayacak daha iyi bir davranıĢ seçeneği sunulursa bunu kabul eder.
7- Bilinç dıĢı zihin bilinçli zihni dengeler.
14
Bu kötü bir Ģey değildir. ġu anda bilincimizde olmayan her Ģey bilinç dıĢında
mevcuttur. Bilinç dıĢı zihin denge içinde yaĢamak için ihtiyacımız olan tüm kaynaklara
sahiptir.
8- ĠletiĢimin anlamı, sadece sizin ne demek istediğiniz değil aynı zamanda aldığınız
tepkidir.
Bu tepki sizin beklentinizden farklı olabilir fakat iletiĢimde baĢarısızlık diye bir Ģey
yoktur. Yalnızca alınan karĢılık ve geri bildirim vardır. Eğer istediğiniz sonucu
alamıyorsanız davranıĢ biçiminizi değiĢtirin ve iletiĢimin sorumluluğunu üstlenin.
9. Ġnsanlar gerek duydukları bütün kaynaklara zaten sahiptirler veya onları

yaratabilirler.
Beceriksiz insan yoktur. Sadece zihnin imkanlardan yoksun durumları vardır.
10. Zihin ve beden birlikte bir sistem oluĢturur. Onlar tek bir insanın farklı ifade
biçimleridir.
Zihin ve beden bir bütün halinde hareket ederler ve karĢılıklı etkileĢimde bulunurlar.
Bunlardan birinde yapılacak bir değiĢiklikten diğerinin etkilenmemesi mümkün
değildir. Farklı düĢündüğümüz zaman, bedenimiz bundan etkilenir. Farklı
davrandığımız da ise düĢüncelerimiz ve hislerimiz değiĢiklik gösterir.
11. Bütün bilgileri duyularımız yoluyla elde ederiz.
Duyularınızın geliĢerek daha keskin bir hale gelmesi sizin daha iyi bilgilenmenize ve
daha net düĢünmenize yardımcı olur.
12. BaĢarılı performansları modelleme, mükemmele götürür.
Eğer bir insan bir Ģey yapabiliyorsa, onu modelleyerek yaptığı iĢi baĢkalarına
öğretmek mümkündür. Böylece herkes kendi yolunda daha iyi sonuçlar elde etmeyi
öğrenir. Bu modellediğiniz kiĢinin bir kopyası olmanız anlamına gelmez, sadece
ondan bir Ģeyler öğrenirsiniz.
13. Anlamak istiyorsanız harekete geçin.
Öğrenmek uygulamayla mümkündür.
15
NLP NE YAPAR?
NLP beraberinde kiĢisel geliĢimi ve değiĢimi getirir. Öncelikle onu, gerçekten olmak
istediğiniz ve olabileceğiniz insanı yaratmak için kendinize uygularsınız. Önce kendi
üzerinizde çalıĢırsınız ki daha sonra baĢkalarına etkili bir Ģekilde yardım edebilesiniz.
Ben çok sık uçak yolculuğu yaparım. Her uçuĢun baĢında yerinize oturup emniyet
kemerinizi bağladığınızda mürettebat sizi himayesi altına alır ve güvenlik önlemlerini
anlatmaya baĢlar. Bu durumda sık sık uçak yolculuğu yapanlar uçakta bulunan
dergilere gömülürler, çünkü anlatılanların hepsini birçok kez duymuĢlardır, hatta
bazıları ezberlemiĢtir bile. Ama ben bu güvenlik önlemleri ile ilgili bir tek Ģeyi daima
hatırlarım. Eğer kabindeki hava basıncı azalırsa, oksijen maskesi düĢecek ve siz
baĢka birine yardım etmeden önce onu takmak zorunda kalacaksınız. Neden? Çünkü
eğer kendi maskenizi takmazsanız bayılırsınız ve o zaman da ne kendinize nede bir
baĢkasına faydanız olur. KiĢisel geliĢim önce kendi maskenizi takmakla eĢdeğerlidir.
Kendinizi daha iyi tanıdıkça baĢkalarına daha fazla yardım edebilirsiniz.
NLP‟de diğer insanlarla ilgilenirken kendinizi ihmal etmek gibi bir durum söz konusu
değildir.
Önce kendi maskenizi takmalısınız.
DeğiĢim ve kiĢisel geliĢime yaklaĢtığınızda, tutarlı olmanız gerekir, baĢka bir deyiĢle
yaptığınıza inanmanız ve baĢarıya ulaĢmakta kararlı olmanız gerekir. Tutarlı olmak
kendinizi baltalamamak için değiĢiklik yapmaya kararlı olmak anlamına gelir.
Ġkinci olarak bir uyum sağlamanız yani karĢılıklı etkileĢim ve güvene dayalı bir iliĢki
içinde olmanız gerekir.
Üçüncüsü, bu değiĢimden ne elde etmek istediğinizi saptamanız gerekir.
Bundan sonra NLP‟nin değiĢim ve öğrenim için geliĢtirdiği çok sayıda kalıp ve
tekniklerden birini yada kalıplar kombinasyonunu uygulayabilirsiniz.
Sonucunuz kendiniz ve baĢkaları için olumsuz durumlar yaratmadan daha geniĢ bir
alana uyacak nitelikte ekolojik olmalıdır.
Son olarak “geleceğe uyarlayın” yani bu yeni değiĢimi ve öğrenimi zihninizde

uygulayın. Bu yöntemle onu sağlamlaĢtırırsınız ve öğrendiklerinizi test etmenin
zamanı geldiğinde farklı bir Ģekilde davranacağınızı hatırlarsınız.
16
EKOLOJĠ
Ekoloji, sistemin bütünlüğünü göz önünde bulundurmaktadır. Ekoloji kontrolü ise

yaptığınız değiĢimin daha geniĢ bir sistem içindeki uyumunu düĢünmektir. Sistemin
bir bölümünde iyi bir değiĢim olarak görünen bir Ģeyin, diğer alanlarda sorunlar
yaratmayacağından emin olmalısınız. Birçok kiĢisel ve örgütsel değiĢimler
baĢarısızlıkla sonuçlanır, çünkü sınırlar çok dar çizilmiĢtir ve “yan etkileri” büyük
sıkıntılara neden olur. Ekoloji kontrolü bir ilacın, hastalığı tedavi etse bile, olumsuz
yan etkilerini kontrol etmek gibidir.
NLP tekniklerinden biri olan ekoloji kontrolü NLP‟nin hileli bir duruma gelmemesini
garantiler. Yani, davranıĢlarınız kendinize yarar sağlarken, bir baĢkasının zararına yol
açmamalıdır. Ayrıca, kiĢinin yaptığı değiĢimin, hayatının geri kalan kısmıyla ve
iliĢkileriyle olan uyumunu kontrol edersiniz kendiniz için yaptığınız bir ekoloji testi,
kendinizi ileride piĢmanlık duyacağınız veya baĢkalarını incitecek davranıĢlara
girmeye zorlamamayı ve kendi kendinizi aldatmamayı garanti eder.
Tüm davranıĢların kendi belirli bağlamlarının ötesinde sonuçları vardır. Hayatımız bir
karmaĢadır ve bir değiĢim durgun bir suya atılan bir taĢ gibi dalgalanmalar yapar.
Bazı değiĢimler diğerlerinden daha çok dalgalandırır. Bazı dalgalar yok olup gider;
bazıları ise yüzeyi umduğunuzdan çok daha fazla karıĢtırır. Birkaçı ise çok büyük
deprem dalgalarına bile dönüĢebilir.
Ġçsel Ekoloji
Ġçsel ekoloji, davranıĢlarınızın yönünü izlemenizin akıllıca bir yol olup olmadığını,
hislerinizle kontrol etmek anlamına gelir. Fiziksel bedeninizin ekolojisi, Fiziksel
sağlığınızda görülür. Zihinsel ekolojiniz ise tutarlılık yada tutarsızlık duygularınızla
kendini gösterir.
Tutarsızlık, değiĢimin sonuçlarının belirsiz olması hissidir. (daha fazla bilgiye
ihtiyacınız vardır), yada olumsuzdur (tekrar düĢünmeniz gerekir). Tutarsızlık kötü bir
Ģey değildir, bununla birlikte bunun farkında olmanız ve bunu niçin hissettiğinizi
araĢtırmanız gerekir.
Ġçsel ekoloji testi için sormanız gereken sorular Ģunlardır:
 DavranıĢımın yaygın sonuçları nelerdir?

 Bu değiĢimi yaparsam, ne kaybederim?
 Fazladan neler yapmak durumundayım?
 Buna değer mi?
 Bu değiĢimi yaparsam, ne kazanırım?
 Bu değiĢimi yapmanın bedeli nedir ve bunu ödemeye hazır mıyım?
 ġimdiki durumun iyi yönleri nelerdir?
 Ġstediğim değiĢimi yaparken bu iyi yönleri nasıl muhafaza edebilirim?
Cevaplarınıza dikkatle bakın, dinleyin ve anlayın.
17
Genellikle midede hissedilen bir huzursuzluk, tipik bir tutarsızlık tepkisidir. Görsel
tutarsızlık, bir yap-boz bulmacası‟ nın hiçbir anlam ifade etmeyen parçaları
düĢüncesidir. Klasik tutarsızlık cümlesi “Evet,fakat .........” Ģeklindedir. Bir ekoloji testi
yaptığınızda, bazen hoĢ olmayan sonuçlar açıkça bellidir bu durumda hedefinizi
yeniden düĢünmeniz gerekir. Bazen de, tam olarak nedenini söyleyemediğiniz halde,
yolunda gitmeyen bir Ģeyler olduğunu sezinlersiniz. Bu sezgi, değiĢimin bütünüyle
ekolojik olmadığının bilinç dıĢı göstergesidir. Tutarsızlık duygularınızı ve sezgilerinizi
daima dikkate alın.
DıĢsal Ekoloji
Ġçsel ekoloji, dıĢsal ekolojiyle örtüĢür, çünkü hepimiz geniĢ bir iliĢkiler sisteminin
parçalarıyız. Ġçsel ve dıĢsal ekoloji aynı sistemde iki farklı görüĢ açısıdır. DıĢsal
ekoloji, hedefinizin hayatınızda önem taĢıyan diğer kiĢileri nasıl etkileyeceğini inceler.
Hayal gücünüzü çok yüksek bir duruma getirin ve bunun içine girin.
DeğiĢiminiz onları nasıl etkileyecek?
Onların değerlerine ters düĢecek mi?
Bu bir Ģey değiĢtirir mi?
Nasıl bir tepki verecekler?
Ekoloji testleri, sistemin tümünü etkileyen düĢünce biçiminin parçalarıdır. Sürekli

olarak, sistemin tek bir bölümünde yoğunlaĢmak her zaman için sistemin bir bütün
olarak eskisinden daha kötü iĢlemesine yol açar. Örneğin, bir adamın yılbaĢı gecesi
aniden kilo verip forma girmeye karar verdiğini farz edin. Ne kadar çok çalıĢırsa o
kadar iyi olacağını düĢünerek haftada üç defa spor salonuna gider ve tenis oynar.
Vücudu bu aĢırı zorlamaya alıĢkın olmadığı için adalelerini incitir ve kendini yorgun
uyuĢuk hisseder. Daha sonra hiç spor yapamaz hale gelir morali iyice bozulur ve
sonuçta yılbaĢı gecesi olduğundan çok daha kilolu ve hareketsiz bir adam olur.
Üstelik Ģimdi elinde çok az kullandığı spor salonunun abonelik ücreti ve bir de fizik
tedavi faturası vardır.
Ekoloji, kurumlar açısından da önemlidir. Büyük bir ucuzluğun sonucu satıĢların

yüksek oranda artmasıdır. Bu durumda imalatçılar talebi karĢılamak için zorlanır.
Talebin karĢılanamaması ise memnuniyetsiz müĢteriler, artan Ģikayetler ve bunu
takiben iĢ kaybı sonuçlarını doğurur.
18
BĠLĠNÇLĠ VE BĠLĠNÇDIġI ZĠHĠN
Bütün değiĢim önce bilinçdıĢı zihin düzeyinde olur.

Biz daha sonra onun farkına varırız.
NLP, bilinçli zihin ve bilinçdıĢı zihni, psikolojinin birçok diğer sisteminden daha farklı
ve kendine özgü bir yaklaĢımla ele alır. NLP‟ de “bilinçli zihin” terimi Ģuanda farkında
olduğumuz Ģeylerin tümü anlamında kullanılır. Her zaman için yedi ayrı bilgiyi bilinçli
olarak aklımızda tutabiliriz. Bu iĢlem, bilgiyi düzenleme Ģekline bağlıdır. Yedi haneli
bir telefon numarası düĢünün. Bunu yedi tane ayrı rakam olarak ezberleyebilirsiniz,
fakat onu bir telefon numarası olarak kabul edip bir bütün halinde hatırlarsanız o
zaman hafızanıza yedi tane telefon numarası alabilirsiniz.
NLP‟ de “bilinçdıĢı zihin” terimi bilinçli olmayan her Ģeyi tanımlamak için kullanılır. Bu
nedenle, bilinçdıĢı zihnimiz, normal zamanlarda farkında olmadığımız değiĢik
düĢünceler, duygular, hisler, kaynaklar ve olasılıklarla dolu bir “konteynır” gibidir.
Dikkatinizi bunlara yönelttiğiniz zaman, bilinçli hale dönüĢürler.
BilinçdıĢı zihinde olan bazı inanç ve değerler hayatınızı yönlendirir ama siz bunların
nedenli güçlü olduğundan asla farkında değilsinizdir. Fizyolojinizin bazı bölümleri
daima bilinçdıĢı zihinde kalır. Kandaki karbondioksit oranı, kalbin nasıl attığı,
karaciğerin nasıl çalıĢtığı gibi. Bu fonksiyon ne kadar önemli olur ve hayati değer
taĢırsa, bilinçdıĢı zihinde bulunması bir o kadar olasıdır. Kalbinizin atmasını
sağlamayı, sindirim sisteminizi düzenlemeyi ve kemik yapınızı yeniden oluĢturmayı
bilinçli olarak hatırlamak zorunda kalmanız çok saçma bir Ģey olurdu.
Bilinçli zihin, bir süvari gibidir. Yönetir, yol gösterir, hedefleri belirler ve yönleri tayin
eder. Bunlar daha sonra bilinçdıĢı zihne aktarılır ve biz bunlara ulaĢmak için harekete
geçeriz. BilinçdıĢı zihin süvarinin istediği yere varmasını sağlamak için gereken iĢi
yapan at durumundadır. Yön tayinini ata bırakmak iyi bir fikir değildir. Aynı Ģekilde
süvarinin ata yolculuğun her saniyesinde ayağını tam olarak nereye atacağını
söylemeye çalıĢması da iyi bir fikir değildir. ĠĢte bu durumda en iyi Ģey bilinçli ve
bilinçdıĢı zihnin dengeli bir ortaklık oluĢturmasıdır.
Ġnsanlar değiĢim yapmak için gerekli olan tüm kaynaklara sahiptir yada onları
yaratabilir. Bununla beraber, çoğu zaman bu kaynaklardan yoksun olduklarını
düĢünürler çünkü bunlara ihtiyaç duydukları belirli koĢullarda sahip oldukları
kaynakların bilincinde değillerdir. Bazı nörofizyolojik araĢtırmalar yaĢadığımız her
deneyimin saklandığını ve uygun koĢullarda bunlara ulaĢabileceğimizi öne sürer.
Hepimizin uzun süreli unutulmuĢ ve tesadüfi bir düĢünce ile tetiklenerek bir anda
aklımıza gelen olaylarla ilgili deneyimleri vardır, ve bilinçdıĢı kaynaklar hipnoterapi ve
trans yoluyla kullanılabilir.
Psikolojinin bazı sistemleri (örneğin psikanaliz) bilinçdıĢını baskı altında olan ve

dağılmıĢ materyallerle dolu bir depo olarak görür. Bilgeliğe ulaĢmak için gerekli her
türlü deneyime sahip olduğu için NLP bilinçdıĢını yardımsever olarak görür.
19
NLP‟nin bilinçdıĢına karĢı sağlıklı bir yaklaĢımı vardır. BaĢlanılabilecek en kolay

nokta bilinçli zihindir – neyin farkında olduğumuz ve hayatımızı nasıl yönettiğimiz,
hedeflerimizi belirlediğimiz, algıladığımız ve ulaĢtığımız nokta.
UYGULAMALAR
1. Size uygun olan NLP varsayımlarından birini seçin. ġimdi de baĢka birisiyle
olan bir probleminizi veya karĢılaĢtığınız zor bir durumu düĢünün. Eğer o
varsayım doğruymuĢ gibi davranacak olsaydınız ne yapardınız? Durum nasıl
değiĢirdi?
Basit bir örnek verelim. Bir arkadaĢım bir takım çalıĢmasının üyesiydi.
Takımdaki baĢka bir üye sürekli itirazlarını dile getirerek, detaylara çok çabuk
girerek ve zaman kaybına yol açarak (arkadaĢıma göre) onu deli ediyordu.
Aklına gelen varsayım herkesin uyum içinde çalıĢmasıydı. ÇalıĢma arkadaĢı
bilgi toplamak ve anlam kazandırmak için çok güzel bir stratejiye sahipti fakat
bu stratejiyi yanlıĢ bir zamanda uyguluyordu. Varsayımı aklında tutmak
arkadaĢıma, onun iĢ arkadaĢını anlaması, ona karĢı daha sabırlı olması ve çok
değerli oldukları zaman ona farklı Ģekillerde ve farklı zamanlarda sorular
sormasına yardım etmek açısından faydalı oldu.
2. ġimdi üzerinde en fazla Ģüpheye düĢtüğünüz varsayımı seçin. Hayatınızdaki

baĢka bir zorluğu ele alın. Eğer o varsayım doğruymuĢ gibi davranacak
olsaydınız ne yapardınız? Durum nasıl değiĢirdi?
3. Matrix filmini seyredin. Eğer önceden seyrettiyseniz lütfen yeniden seyredin.

Filmdeki kahraman siz olsaydınız, kırmızı mı yoksa mavi ilacımı alırdınız?
Aslında gerçektende bir “Matrix” in içinde olmadığınızı nereden biliyorsunuz?
20
BÖLÜM 2
HEDEFLER
Ne istiyorsunuz? NLP deki kesin soru budur. Bir hedef aslında sizin ne istediğinizdir-
arzu ettiğiniz bir durum, Ģu anki durumunuzda sahip olmadığınız bir Ģeydir. Hedefler,
onlara ulaĢtığımız zaman ortaya çıkar, bu nedenle, hedeflere ulaĢmanın ilk adımı
onları dikkatlice düĢünmektir. Hedeflerinizi neden istiyorsunuz ve istemeli misiniz?
gibi sorular. Bunlar cevap verilmesi gereken sorulardır. NLP hedefleri, diğer
hedeflerden, amaçlardan ve gereklerden farklıdır, çünkü NLP hedefleri onları
gerçekçi, motive eden ve ulaĢılabilir kılan belirli koĢullar dahilinde dikkatle
düĢünülmüĢtür.
Bir hedef belirleyerek, neye sahip olduğumuz ve aslında ne istediğimiz arasındaki

ayrımın farkına varırız. ĠĢte bu ayrım “problem” dir. Bir hedef belirlediğiniz ve arzu
ettiğiniz durumdan emin olduğunuz zaman birinden bir diğerine yapacağınız
yolculuğu planlamaya baĢlayabilirsiniz. ÖngörüĢlü olursunuz, problemi sahiplenip bir
sonuca doğru ilerlemeye baĢlarsınız. Ne istediğinizi bilmediğiniz zaman, çevrenizde
sizi, kendi hedeflerine ulaĢmak için bir çalıĢmaya sokmaktan çok memnun olacak bir
çok insan olacaktır.
Bir hedef, bir görev ile aynı Ģey değildir. Hedef sizin ne istediğinizdir. Görev ise,
baĢarmak için yapmanız gereken Ģeydir. Hedeflerinizi belirlemeden önce bir göreve
baĢlamayın.
Hedefiniz olmadan problemleri çözemezsiniz.
DeğiĢim, mevcut yetersiz durumdan arzu edilen duruma doğru bir yolculuktur – sizin
hedefinizdir. Bu yolculuğu gerçekleĢtirmek için size yardımcı olacak çeĢitli kaynaklar
kullanırsınız.
Mevcut Durum Arzu Edilen Durum
(Olduğunuz ama olmak istemediğiniz) (Olmak istediğiniz)
Kaynaklar
(zihinsel stratejiler, lisan, fizyoloji, duygusal haller, inançlar ve değerler)
21
NLP Temel DeğiĢimi
Bu yolculuğu baĢarıyla gerçekleĢtirmeniz için sormanız gereken dört temel soru

vardır:
 Neye doğru ilerliyorum? (arzu edilen durum veya hedef)

 Neden ilerliyorum? (size yol gösteren değerler)
 Oraya nasıl ulaĢacağım? (yolculuk için gerekli strateji)
 Eğer bir Ģey yanlıĢ giderse ne olur? (Risk yönetimi ve olasılık planlaması)
HEDEFLERLE DÜġÜNME
Hedeflere yönelik iki taraf vardır:
 Hedefleri düĢünme – verilen durumda ne istediğinize karar verme

 Hedefleri yönlendirme – sürekli olarak hedeflerle birlikte düĢünme ve hayatta
genel bir yön ve amaç edinme. Ne istediğinizi bilinceye kadar, yaptığınız
Ģeyler amaçsız ve elde ettiğiniz sonuçlar da geliĢigüzel olacaktır. Hedefleri
yönlendirme, ilerlediğiniz yöne hakim olmanızı sağlar. KiĢisel hayatınızda buna
ihtiyacınız vardır ve iĢ hayatınızda da gereklidir.
Hedefleri düĢünmenin tersi “problemleri düĢünmek” tir. Problemleri düĢünmek neyin

yanlıĢ olduğu üzerine odaklanır. Bizim toplumumuz problemleri düĢünmekle
yoğunlaĢmıĢtır. Sanki insanlar bile bile yapıyor da kötü olaylar baĢımıza geliyor gibi
neyin yanlıĢ olduğunu söylüyoruz ve daha sonrada suçlamayı yapıyoruz. Bu durum
özellikle politikada doğru gibi gözükür. Birçok insan kendi hikayesini, değerini ve
önemini bularak, “YanlıĢ olan ne?” veya “Ne kadar zamandır bu devam ediyor?”, Ne
zaman baĢladı?”, “Kimin suçu?”, “Neden hala çözmedin?” gibi sorular sorarak,
problemler labirentinde kaybolur.
Bu gibi sorular geçmiĢ yada mevcut durum üzerine yoğunlaĢır. Burnunuzu iyice bu
iĢin içine soktuğunuzdan, problem hakkında kendinizi daha kötü hissedeceğinizi de
garanti eder.
Problemler zordur çünkü onlar hakkında düĢünmek eylemi bile bize kendimizi kötü
hissettirir ve bu yüzden de çaresiz kalırız. Net bir Ģekilde düĢünmediğimiz için bir
çözüm bulmak daha da zorlaĢır.
Problemleri düĢünmek, problemi çözmeyi daha zor bir hale getirir.
Problemlerimizi düĢünürken çözüm yoluyla yaklaĢmak çok daha faydalıdır ve;
“Diğer bireyin probleme yaklaĢımı ne yöndeydi?”

“Probleme benim yaklaĢımım ne yöndeydi?”
“Bu yaklaĢımlar probleme nasıl bir katkıda bulundu?” gibi sorular sormalıyız
22
Bu gibi sorular, bizi daha yararlı bir yöne götürür; bunun yerine neyi istiyoruz ve bu
konuda ne yapacağız?
HEDEFLERĠ NASIL PLANLAMALIYIZ?
Hedefler üzerinde çalıĢırken sormanız gereken dokuz tane soru vardır. Bunlar “iyi
tasarlanmıĢ koĢullar” olarak bilinir. Bu soruların aracılığıyla düĢündüğünüz zaman,
hedefiniz gerçekçi, motive eden ve ulaĢılabilir olacaktır. Bu koĢullar bireysel
hedeflerde çok iyi bir Ģekilde uygulanabilir.
1. Kesinlik: Ne istiyorsunuz?
Hedefler kesin olarak belirtilir. Bu kesinliğin “pozitif düĢünme” veya “size yararlı
olacağı anlamındaki “olumlu” olmak ifadesi ile hiçbir ilgisi yoktur. Buradaki kesinlik
“kurtulmak istediğiniz bir Ģeyden uzak durmak” yerine “istediğiniz Ģeye direk olarak
yönelmek” demektir.
O zaman, “Ne istemiyorum veya, neden kurtulmak istiyorum?” gibi sorular yerine “Ne
istiyorum?” sorusunu sorun.
Örneğin; kilo vermek ve sigarayı bırakmak, baĢarılmasının neden zor olduğunu

kısmen açıklayan negatif hedeflerdir. Savurganlığı azaltmak, sabit masrafları
düĢürmek ve daha az baĢarılı personel kaybetmeyi hedeflemek te negatif hedeflerdir.
Negatif bir hedefi nasıl kesin bir hedef haline dönüĢtürürsünüz? “Bunun yerine ne
istiyorum?” ve “Bu bana ne getirecek?” gibi sorular sorarak.
Örneğin; Eğer borçlarınızı azaltmak istiyorsanız, hedefinizi nakit akıĢınızı geliĢtirmek

yönünde belirlersiniz. Yada Sigara içmeyeceğim yerine, sağlıklı yaĢayacağım
diyebilirsiniz.
2. Kanıt: BaĢarılı olduğunuzu yada baĢardığınızı nasıl bileceksiniz?

Hedeflerinizin izinde olduğunuzu bilmeniz önemlidir. Doğru miktarda, doğru
geribildirime ihtiyacınız vardır ve bunlarında eksiksiz olması gerekir. Bir hedef
belirlediğinizde, ilerlemeyi nasıl ve doğruluğu hangi derece ile ölçeceğinizi
düĢünmeniz gerekir.
Ġki çeĢit kanıt vardır:
1. Hedefe doğru ilerlediğinizdeki geribildirim. Doğru yolda olduğunuzu nasıl

bileceksiniz?
2. Hedefe ulaĢtığınızı gösteren bir kanıt. BaĢardığınızı nasıl bileceksiniz?
Bu durumda Ģu soruları sorun;
“Hedefimin yönünde olduğunu nasıl bileceğim? “Neyi ölçeceğim?”

“Bu hedefe ulaĢtığımı nasıl anlayacağım? “Ne göreceğim,ne duyacağım ve ne
hissedeceğim.
23
3. Belirginlik: Nerede, ne zaman ve kiminle?

Hedefi nerede istiyorsunuz? Özellikle nerede? Ġstemeyeceğiniz bazı yerler ve
durumlar olabilir. Sadece belirli bölümlerde verimliliği arttırmak isteyebilirsiniz. Faiz
oranları belirli bir puanın üzerine çıktıktan sonra bir ev satın almak istemeyebilirsiniz.
Ne zaman istiyorsunuz? Diğer unsurlar bu durumdan yararlanabilecek konumda

olamayacağı için, bir son gün belirleme ihtiyacı duyabilir veya hedefi belirli bir tarihten
önce istemeyebilirsiniz. Bu durumda Ģu soruları sorun;
“Özellikle nerede bunu istiyorum?”

“Özellikle ne zaman bunu istiyorum?”
“Hangi bağlamda bunu istiyorum?”
4. Kaynaklar: Ne gibi kaynaklarınız var?

Kaynaklarınızın listesini yapın. Bazıları hedefinize bağlı olarak konu ile daha yakın
iliĢkide olup, beĢ kategori Ģeklinde ortaya çıkacaktır.
 Objeler: Örneğin, ofis aletleri, apartmanlar ve teknoloji. Okuyabileceğiniz

kitaplar, izleyebileceğiniz televizyon ve video programları, dinleyebileceğiniz
kasetler olabilir.
 Ġnsanlar: Örneğin, aile fertleri, arkadaĢlar, tanıdıklar, iĢ arkadaĢlarınız, ve diğer
iĢ bağlantılarınız.
 Rol Modelleri: Hedeflerine ulaĢmayı baĢarmıĢ birisini tanıyor musunuz?
Kiminle konuĢabilirsiniz? Deneyimlerini yazan birisi var mı?
 KiĢisel Özellikler: Hangi özelliklere sahipsiniz veya hedefinize ulaĢmak için
hangi özelliklere ihtiyacınız var? Tüm kiĢisel becerilerinizi ve yeteneklerinizi
düĢünün.
 Para: Yeterli paranız var mı? Yeterince toplayabilir misiniz?
5. Kontrol: Bu hedefe ulaĢmak için yola çıkıp devam edebilecek misiniz?

Ne kadarı direkt olarak sizin kontrolünüz altında? Bu hedefe ulaĢmak için siz ne
yapabilirsiniz ve diğerleri ne yapmalı? Size kim yardım edecek? Onları size yardım
etmeleri gerektiği düĢüncesinden kurtarıp aslında size yardım etmek ister hale
getirmek için nasıl motive edebilirsiniz? Bu durumda Ģu soruları sorun;
“Bu hedefe ulaĢmak için direkt olarak ne yapabilirim?”

“Diğerlerini bana yardım etmeleri için nasıl ikna edebilirim? Bana yardım etmeyi
istemeleri için onlara ne sunabilirim?”
6. Ekoloji: Daha kapsamlı sonuçlar nedir?
AĢağıda dikkate alabileceğiniz daha kapsamlı birkaç sistematik soru verilmiĢtir;
 Bu hedefin ne kadar zamana ve emeğe ihtiyacı vardır? HerĢeyin bir “elveriĢli

maliyeti” vardır. Bir Ģey üzerinde zaman ve emek harcamak diğerlerinin ihmali
demektir.
24
 BaĢka kimler bundan etkileniyor ve nasıl hissedecekler? DeğiĢik bakıĢ

açılarını ele alın. ĠĢ hayatınızda patronunuzu, müĢterilerinizi, tedarikçilerinizi ve
idare ettiğiniz insanları göz önüne alın. Özel hayatınızda, eĢinizi,
arkadaĢlarınızı, ve çocuklarınızı düĢünün. Hedefin ekolojisini düĢündüğünüz
zaman, değiĢtirmek isteyebilir veya hedefe ulaĢmak için daha farklı yollar
seçebilirsiniz.
 Bu hedefe ulaĢtığınız zaman nelerden vazgeçmeniz gerekecek? Bedelini
ödemeye hazır olduğunuz her Ģeye sahip olabileceğiniz söylenir (mutlaka para
olmak zorunda değil).
 Mevcut durumunuzda güzel olan Ģeyler nelerdir? Neleri saklamak
istiyorsunuz? Mevcut durumunuzda var olan değerli unsurları kaybetme riski
hem bireysel hem kurumsal açıdan değiĢikliğe karĢı koymayı oluĢturan en
büyük nedendir.
 Hedeflerinize ulaĢtığınızda daha baĢka neler olabilir? Her zaman ikincil
sonuçlar vardır ki bunlar bazen önceki durumundan daha fazla problem haline
gelebilir.
7. ÖzdeĢlik: Bu hedef sizin kim olduğunuzla özdeĢleĢiyor mu?

Bunu hem bireysel hemde kurumsal düzeyde uygulayabilirsiniz. Önce bireysel
düzey. Farz edin ki bir projeyi yönetmek istiyorsunuz. Bu projede yer almak büyük
ölçüde evden uzakta olacağınız zaman anlamına gelmektedir. Diğer projeleri bir
kenara bırakmak anlamına da gelebilir. Sizi asıl kariyer planınızdan uzaklaĢtırabilir.
Görünürde size uymamakla beraber bu projede yer almak isteyebilirsiniz. “Bu projede
yer almak bana ne kazandıracak?” diye sorabilirsiniz. Eğer cevap çok yararlı olacak
bir deneyim elde etmek ise o zaman tercih edilebilecek baĢka projeler, eğitimler veya
danıĢmanlık hizmetleri olacaktır.
Aynı Ģey kurumsal düzey içinde geçerlidir. Her Ģirketin belirli bir kültürü ve kendini
tanımlayan bir dizi öz değerleri vardır. ġirket hedefleri bu ortak değerler çerçevesinde
bir sıraya konulmalıdır. Birçok Ģirket, üzerinde deneyimi olmadığı ve kendi
kimlikleriyle özdeĢleĢmeyen çeĢitli alanlara bağlanıp kalmıĢtır.
Birçok Ģirketin güçlü bir kimlik yapısı vardır ki buda o Ģirketin kurucusunun
karakteristik özelliğini yansıtır ve bu durum onlara avantaj sağlar.
8. Hedefleriniz birbiriyle nasıl uyuĢuyor?
Bir fili nasıl yersiniz? Hepsini bir ısırıĢta mı?
Eğer hedefiniz çok büyükse, sizin bu hedefe ulaĢmanıza engel olan tüm öğeleri
listeleyin ve bu bariyerleri aĢmak için daha küçük hedefler belirleyin. “Bu hedefe
ulaĢmamı engelleyen ne?” sorusunu sorun.
Eğer timsahlar diz boyu etrafınızı sarmıĢsa, bu bataklığı kurutmak için oraya girmiĢ
olduğunuzu hatırlamak çok zordur.
25
Hedef sizi motive etmek için çok küçükse ve detaylar arasında kaybolduysanız
kendinize, “Bu küçük hedef bana ne verecek” diye sorun. Detayları bunun bir parçası
olan daha büyük, daha motive edici bir hedefle birleĢtirin.
9. EGZERSĠZ: Bundan sonra ne yapmalı?
Hedefinizi bir kere bu sorular doğrultusunda belirlediğiniz zaman, harekete geçmeye

veya delege etmeye hazırsınız. Bir iĢ projesinde delegasyon yaparken,
çalıĢanlarınıza en geniĢ resmi verin ki onlarda görevlerini daha geniĢ projelerle
bağlayabilsin. Kendilerinin hedeflerini nasıl belirleyeceklerini bildiklerinden emin olun.
Bu, onların görevleriyle sizinkilerin birbiriyle uyum içinde olacağını garanti eder.
Ġki inĢaat iĢçisinin hikayesini hatırlayın. Her ikisine de ne yaptığı sorulmuĢ. Bir tanesi
“tuğlaları döĢüyorum” demiĢ, diğeri ise “çok güzel bir bina inĢa ediyorum” demiĢ.
Hangi iĢçinin daha fazla motive olduğunu ve daha iyi çalıĢtığını tahmin edin?
BÜYÜK VE ĠNANILMAZ HEDEFLER (B.Ġ.H)
Bazı hedefler diğerlerinden daha önemlidir. Biz bu çok önemli olanlara kısaca B.Ġ.H
diyoruz. Tüm hedef koĢulları B.Ġ.H „e uygulanamaz. Bunlar geniĢ çaplı hedeflerdir ve
açıkça belirtilmesi mümkün değildir.
B.Ġ.H ler aĢağıda belirtilen özelliklere sahiptir:
 Uzun vadelidir (5-30 yıl arası)

 Net, gerekli ve kavraması kolaydır.
 Sizin kimliğiniz ve öz-değerlerinizle bağdaĢır.
 Onlar için çok güçlü hisleriniz vardır. Duygularınızla iç içe geçer- onları
düĢündüğünüz zaman kendinizi iyi hissedersiniz.
 Onları ilk belirlediğiniz zaman size imkansız görünür. Fakat zaman geçtikçe,
daha da belirgin hale gelirler.
 Olası bir gelecek için mevcut durumunuzdan fedakarlık etmenizi
gerektirmezler.
B.Ġ.H ler hayatınızı Ģekillendirebilir. Çünkü onlar uzun vadelidir ve sizin kimliğiniz ve
öz-değerlerinizle bağdaĢır, onlara genellikle tahmin etmediğiniz bir Ģekilde ulaĢırsınız,
hatta belki paradokslarla, veya hayatınıza sanki bir sihir olarak gelirler.
B.Ġ.H ler genelde öğelerden uzaktadır. Eğer onlara ulaĢamazsanız, bu sizi incitir. Bu
durum onları daha da motive edici hale getirir. Son mühlet veya bir dizi koĢullar gibi
keskin çizgilere sahiptirler. Örneğin; ArkadaĢlarımdan biri, kendi Ģirketini kurmak
üzere iĢinden ayrıldı. Kendisine baĢarıya ulaĢmak için beĢ sene tanıdı. Eğer bu
gerçekleĢmeseydi, kendisine eski mesleğini içeren baĢka bir iĢ bulacaktı.
26
En güçlü B.Ġ.H ler genelde hayatınızdan bazı öğeleri çıkarmanızı gerektirecektir.

Bazen en büyük etken onlara ulaĢmak için gereken Ģeyleri yapmamaktan
kaynaklanır.
B.Ġ.H lere örnekler:

 Eserleri yayımlanan bir yazar olmak
 Kendi baĢarılı Ģirketinizi kurmak
 Hayırsever bir dernek kurmak
 BaĢka bir ülkeye taĢınmak
 Olimpiyat Oyunlarında altın madalya kazanmak
 Milyoner olmak
 Çok ünlü bir artist olmak
B.Ġ.H ler yaratıcıdır. Süre gelen sonuçlar doğurur ve sizin değerlerinizi tanımlar.
Onları siz yaratırsınız, onlar özeldir ve onları baĢka insanlardan örnek
almazsınız.
Hedeflerinizin izinden gidin ve onları düzenli olarak gözden geçirin. Onlara ulaĢtığınız
zaman kendinizi ödüllendirin ve bu zamanın keyfini çıkartın. Siz onlara ulaĢmak için
çalıĢtınız ve onları hak ettiniz. Elde ettiğiniz bu baĢarıdan ve yaptığınız yolculuktan
dolayı mutluluk duyun. Bu dakikaları bir fotoğraf albümünün en güzel resimleriymiĢ
gibi toplayın ve sonra onlara geri dönün. Gelecekte kendinizi motive etmek için onları
kullanın. Onları bir ilham, bilgi ve mutluluk kaynağı olarak görün. “Bulunduğum yere
gelmek için çok çalıĢtım... Neredeyim?” diye düĢünmeniz etkili olmayacaktır.
ĠNANÇLAR
“Ġnsan inandığıdır.” - Anthon Chechov
Ġnançlar, onlara göre yaĢadığımız kurallardır. Gerçekçilik anlamında yaptığımız en iyi

tahminlerdir, ve zihinsel modellerimizi oluĢturur – deneyimlerimize bağlı olarak
dünyanın iĢleyiĢ biçiminin ilkeleridir. Her ne kadar zaman zaman onları olgularla
karıĢtırsak ta, inançlar, olgular değildir. Diğer insanlara, kendimize, iliĢkilerimize,
neyin mümkün olduğuna ve neye yatkın olduğumuza dair inançlarımız vardır.
Ġnançlarımıza kiĢisel yatırım yaparız. “Sana demiĢtim” cümlesi inançlarımızın
doğruluğunu kanıtladığı için tatmin edici bir cümledir. DüĢüncelerimiz için bize güven
verir.
Bazı olaylar, bu olaylara karĢı olan inancımızdan etkilenmez – örneğin yerçekimi

kanunu, ona inansak ta inanmasak ta değiĢmeyecektir. Bazense iliĢkilerimiz,
yeteneklerimiz ve olasılıklarla ilgili diğer inançlarımızı değiĢmez yerçekimi gibi
sabitlenmiĢ olarak görürüz ki, aslında böyle bir Ģey yoktur. Ġnançlar aktif olarak sosyal
hayatımızı Ģekillendirir.
Ġnançlar, kendi kendine gerçekleĢen kehanetler gibidir. Yapabileceğimiz Ģeylere

bazen izin verir, bazende engel teĢkil eder. Eğer cana yakın olduğunuza
27
inanmıyorsanız, çevrenizdekilere - her ne kadar bunun bu Ģekilde olmasını

istemesenizde- kendi inancınızı doğrulamak için onları ĢaĢırtacak Ģekilde
davranırsınız. Eğer cana yakın olduğunuza inanıyorsanız, yine kendi inancınızı
doğrulamak için çevrenizdekilere daha yakın davranacaksınız.
NLP, inançları, doğrular veya olgular olarak değil, varsayımlar olarak ele alır..
Ġnançlar bizim sosyal hayatımızı oluĢturur.
Ġnançları varsayımlar olarak ele almak demek, NLP nin inançları davranıĢların ilkesi
olarak ele alması demektir. Onlar doğruymuĢ gibi hareket ediyorsunuz ve
sonuçlarından da mutlu oluyorsunuz, sonra da onlar doğruymuĢ gibi davranmaya
devam ediyorsunuz. Eğer inançlarınız size güzel sonuçlar getirmezse onları
değiĢtirin. Her ne kadar inançların değiĢebilir olduğu inancı, birçok insan için kendi
içinde meydan okuyan bir inanç olsada, neye inandığınız hakkında tercih hakkınız
vardır.
Ġnançları bir anlamı olduğuna inanarak ele almalısınız, bu yüzden inançlar, boĢ
idealler değil, davranıĢların ilkesidir.
Ġnançlar ve Hedefler
Hedeflerinizle ilgili olarak üç Ģeye inanmanız gerekir:
1-Onlara ulaĢmak mümkündür.

2-Onlara ulaĢabilirsiniz.
3-Onlara ulaĢmayı hak ediyorsunuz.
Olasılık, Kabiliyet ve Değer baĢarıya ulaĢmanın üç anahtarıdır. Bu üçünü OKD

yöntemi olarak hatırlayın.
Olasılık
Çoğu zaman olasılığı yetenek ile karıĢtırıyoruz. Bir Ģeyi nasıl yapacağımızı
bilmiyorsak, o Ģeyin mümkün olmadığını düĢünüyoruz. Tabii ki hepimizin fiziksel
limitleri vardır – bizler insanız, insanüstü kahramanlar değiliz. Ve genellikle limitlerin
ne olduğunu bilmiyoruz. Onların ne olduğunu onlara ulaĢıncaya kadar bilemezsiniz.
Olumsuzu kanıtlayamazsınız, bu yüzden hiçbir Ģey için yeteneksiz olduğunuzu
kanıtlayamazsınız, sadece henüz ona ulaĢamadığınızı söyleyebilirsiniz. Hiç kimse
1.47 boyundaki bir insanın 150 kiloluk ağırlığı kaldırabileceğini düĢünemezdi – taki
1988 Seul Olimpiyatlarında Naim Sülemanoğlu koparma dalında 150 kilo kaldırıp
Dünya Rekorunu kırana kadar. Günümüzde Naim Süleymanoğlu‟nun “imkansız”
baĢarısı sıradandır.
Bir Ģeyin imkansız olduğuna karar vermek için çok aceleci davranmayın.
28
Yetenek
BaĢarılarınıza zihinsel bir tavan koydunuz mu? Çoğu zaman kendimizi bir Ģeyi
yapamayacağımıza inandırıyoruz. Fakat inançlar olgular değildir – onlar sadece Ģu
anda olayların nasıl iĢlediği hakkındaki en iyi tahminlerimizdir.
Esas olan, gerçek bir inancınız olsun: Neye yeteneğiniz olduğuna iliĢkin limitlerinize
henüz ulaĢmadınız.
Açık bir zihne sahip olun. Diğer insanlara, yapamayacağınızı düĢünseniz bile, hiç bir
zaman bir Ģeyi yapamayacağınızı söylemeyin. Bir kaç gün insanları dinleyin,
onlardan bu süre içinde yapamadıkları Ģeyler hakkında bir dizi itiraf duyacaksınız.
Ġnsanlar, baĢarılı oldukları Ģeylerden ziyade, baĢarısız oldukları Ģeyleri itiraf etmeye
daha hazırdır. Bazı insanlar bunu alçakgönüllülük olarak değerlendirir ama aslında
değildir. Alçakgönüllülük, yapamadığınız Ģeyler hakkında övünmek değildir.
Varsayılan limitlerinizle övünmeyin.
Olumsuz konuĢma, sizi sadece zorla kabul ettirilmiĢ limitlerden oluĢan bir deli
gömleğinin içine sokar. Eğer bu Ģekilde düĢünüyorsanız, sonuna “henüz” kelimesini
ekleyin. O zaman gerçekçi olursunuz.
Önceden mazeretler yaratmayın veya hafifletici sebepleri bir özür olarak dile
getirmeyin. Eğer önceden bir bahane yaratırsanız ona daha sonra ihtiyacınız
olacaktır!. Amaçlarınız için sorumluluk alın. Onlara neden ulaĢamadığınızla ilgili
birçok geçerli sebep olabilir ama siz önceden mazeretler yaratırsanız kendinizi
baĢarısızlığa hazırlamıĢ olursunuz.
Değer
Hedeflerinize ulaĢmayı hak ediyor musunuz?

Bu soruya sadece siz cevap verebilirsiniz, ama neden olmasın?
NLP hedeflerinizin ahlaki ve etik yönlerden doğru olup olmadığını değerlendirmez,
size sadece onlara ulaĢmanız için bir yöntem sunar. Ekoloji denetimi sırasında,
genellikle etik ve ahlaki ikilemler ortaya çıkar. Bu ikilemleri nasıl çözeceğinize karar
vermeniz gerekir.
Ġyi tasarlanmıĢ koĢullar ile hedefleriniz üzerinde çalıĢtıktan sonra, onları OKD
sorularına tabii tutun. Her hedef için;
“Bu hedef mümkün” O
“Bu hedefe ulaĢmak için yeteneğim var” K
“Bu hedefe ulaĢmayı hak ediyorum” D deyin.
Sizi rahatsız eden her duyguyu dikkate alın. Onlar size engelleri ve kiĢisel
kuĢkularınızı gösterir.
29
ġimdi olası engelleri göz önüne alın. Sizi ne durdurabilir? Kendi kendinize, “Hedefime
ulaĢamayacağım çünkü……” deyip, aklınıza gelen tüm olası nedenleri bir liste haline
getirin. Bu engeller genellikle beĢ kategori halinde toplanacaktır;
1. Kaynaklarınız yok- insan, ekipman, yer ve zaman.

2. Kaynaklarınız var ama ne yapacağınızı bilmiyorsunuz.
3. Ne yapacağınızı biliyorsunuz ama yeteneğiniz olduğuna inanmıyorsunuz.
4. Yeteneğiniz var ama değer gibi gözükmüyor.
5. Değer ama her nedense “bu siz değilsiniz”.
BaĢarıya ulaĢmanın anahtarları
Hayelleriniz
mümkün yapabilirim hak ediyorum
Bu engeller listesini yaptığınızda, bunlardan kaç tanesinin gerçek engeller ve kaç

tanesinin sizin inançlarınız olduğuna karar verin. Üç olasılık vardır;
1. Size hedeflerinize ulaĢmanızı imkansız kılacak gerçek engeller vardır.

Eğer durum böyle ise, hedefinizden vazgeçin. Durumlar değiĢebilecek olsa bile,
bunun peĢine düĢmek sadece zaman kaybı olacaktır.
2. Gerekli zamanı ve çabayı verdiğiniz takdirde üstesinden gelebileceğiniz

gerçek hedefler vardır.
Eğer durum böyle ise, gerekli zamanı ve çabayı verecek kadar bu hedefi isteyip
istemediğinize karar verin. Eğer istiyorsanız tamam, fakat eğer istemiyorsanız
hedefinizden vazgeçin.
3. Sizin veya diğer insanlar hakkında gerçek olup olmadığını bilmediğiniz

inançlar vardır.
Eğer durum böyle ise, bu inancı nasıl test edeceğinizi düĢünün. Engel yalnızca
kafanızın içinde mi mevcut? Ne kadar gerçekçi? Bir kere test ettikten sonra ilk iki
kategoriden bir tanesinde yer bulacaktır.
Bu yaklaĢım sizi hedefleriniz için sorumlu kılar. Karar sizin.

Doğrulama
Doğrulamalar hedeflerinize ulaĢmanız için size yardımcı olabilir. Doğrulama,

hedefinizin mümkün ve ulaĢılabilir olduğunu varsayan ve zihninizi ona odaklayan
hedefinizin anlamlı bir ifadesidir.
Doğrulamalar, inanç ifadeleri gibidir – etkili olabilir, ama dikkatle anlatılmalıdır.

KiĢisel geliĢim ile ilgili doğrulama yaptığınızda onları Ģu anda oluyormuĢ gibi
anlatın. Örneğin; eğer hedefiniz daha rahat bir insan olmaksa, “Gün geçtikçe daha
30
da rahatlıyorum. Kendimi her geçen gün daha iyi hissediyorum” gibi bir yaklaĢım
uygun bir doğrulama olabilir.
KiĢisel geliĢim doğrulamalarını daha önceden olmuĢ gibi ifade etmeyin. Örneğin;
“Daha rahat bir insan oldum”, “Kendimi daha iyi hissettim” gibi. Henüz böyle
hissetmiyorsunuz – ve bilinçdıĢı zihniniz size “Hayır, henüz değil. Kimseyi
kandırmayın” diye fısıldayacaktır.
KiĢisel geliĢim doğrulamalarına kesin bir bitiĢ süresi koymayın. Örneğin; “Üç ay
sonra daha rahat bir insan olacağım”. Her Ģeyden önce, bu süreç üç aydan
fazlada sürebilir, azda sürebilir. Ġkinci olarak, bilinçdıĢı zihniniz size, “O zaman Ģu
anda hiç bir Ģey yapmamıza gerek yok, öyle değil mi?” diye fısıldayacaktır.
Doğrulamaların bununla birlikte belirli faaliyetleri içerdiğinde kesin bir zamanı ve

tarihi olmalıdır. Örneğin; “22 Ocak Pazartesi günü spor salonuna gidip bir saat
antrenman yapacağım” veya “Seneye bu zamanlarda maaĢımı ikiye katlamıĢ
olacağım” gibi.
“Sadece düĢünmeyin, yazıya da dökün!”
Hedeflerinizi yazın. Doğrulamalarınızı yazın. Onları en iyi kalitedeki kağıda en

güzel el yazınızla yazın ve her gün birkaç defa okuyun. Böylelikle aklınızda
kalacak ve baĢka hiçbir Ģekilde göremeyeceğiniz fırsatları görmeye
baĢlayacaksınız.
Hedeflerinize ulaĢtığınız zaman, bu yazdıklarınızı “BaĢarı Hikayeleri” baĢlığı

altında güvenli bir yere koyun, ve kendinizi zayıf hissettiğiniz herhangi bir
zamanda baĢarının doyumsuz hazzını yeniden hissetmek için onları tekrar
oldukları yerden çıkartın ve okuyun.
31
UYGULAMALAR
1. Oturun ve gelecek hafta baĢarmak istediğiniz en az 10 hedefinizi yazın.
2. Hedeflerinizi her altı ayda bir yazın. AĢağıda yazılanları kapsayan en az

iki hedefiniz olsun:
 Profesyonel hayat
 KiĢisel sağlık
 ĠliĢkiler
 Para
 KiĢisel geliĢim
 Manevi hayat
Her birini ne kadar detaylı yazmak istiyorsanız öyle yazın. Bu listeyi

eriĢebileceğiniz bir yerde saklayın. Altı ayın sonunda, listeye bakın ve bir
sonraki altı ay için, içinden ulaĢtığınız hedefleri yenileriyle değiĢtirmek
suretiyle çıkartarak hazırlayacağınız yeni bir liste yapın. Bunları çok dikkatli
yazın veya bir bilgisayar kullanın. BilinçdıĢı zihniniz, küçük bir kağıda çala
kalem yazılmıĢ hedeflere hiçbir önem vermeyecektir. Öyleyse onları çok
önemlilermiĢ gibi yazın. Önemliler... Hayatınızı değiĢtirecekmiĢ gibi
uygulayın. DeğiĢtirecek...
3. Üç B.Ġ.H (büyük ve inanılmaz hedef) yazın.
4. Yetersiz olduğunuza inandığınız zamanlarda, baĢarısızlıklarınızla övünün

veya diğer insanlara bir Ģeyi yapamadığınızı anlatın. Belki inanırlar. Siz
inanır mısınız? Bir günlük bir süreç için diğer insanları dinleyin, kaç defa
bir Ģeyi yapamayacakları konusunda sizi inandırmaya çalıĢacaklar? Siz
onlara inanıyor musunuz?
32
BÖLÜM 3
ÖĞRENME
Öğrenme genellikle çalıĢma, deneyimler ve öğretilme yoluyla bilgi, beceri ve yetenek

kazanmak olarak tanımlanır. Fakat bu sonuçtur. O halde süreç nedir? Nasıl
öğreniriz?
Öğrenme, farklı davranma, farklı düĢünme ve farklı hissetmeyi algılamanıza dayanan

bir kiĢisel geliĢim sürecine bağlıdır.
Öğrenme doğaldır. Sürekli olarak bir Ģeyler öğreniriz; ve değiĢen koĢullara uyum
sağlamanın tek yolu öğrenmeden geçer. Fakat genellikle biz bunu öğrenme olarak
ele alamayız.
Öğrenme ile öğretme aynı Ģeyler değildir, hatta birbirleriyle hiç alakası yoktur. Bazı
Ģeyler bize direk olarak öğretilir, bazı Ģeyleri ise bir süreç içinde öğreniriz. Örneğin,
okula giderken bize birçok farklı Ģey öğretilmiĢtir, fakat biz zaman geçtikçe öğrenme
konusunda çok baĢarılı olmadığımızı düĢünürüz, aslında gerçek olan bunların bize iyi
öğretilmemiĢ olmasıdır çünkü, okulların birçoğu öğrenme eylemi için uygun yerler
değildir.
Öğrenme ile eğitimde aynı Ģeyler değildir. Eğitim, öğrendiğimiz Ģeylerin sınavlar
aracılığıyla ortaya çıkan sonuçlarını bize gösterir. Eğitim kelimesinin kökeni, Latince
“çekip-çıkartmak” anlamında olan “educare” „den gelir. Eğitim, NLP‟nin “Herkes
ihtiyacı olan tüm kaynaklara sahiptir veya bu kaynaklara ulaĢabilir” varsayımına
dayanarak öğretmenlerin, öğrencilerinin sözü edilen kaynak ve yeteneklerini ortaya
çıkartmaları anlamına gelir. Bu varsayım hem öğretmeni, hemde öğrenciyi kapsar.
ĠYĠ EĞĠTMENLER
YARATIN
ĠYĠ ÖĞRENCĠLER
Öğrencisi olmayan bir öğretmen olamaz, çünkü öğretme tek baĢına

gerçekleĢebilecek bir eylem değildir. “Ben konuyu öğrettim ama öğrenciler
33
öğrenemedi” demek bir Ģey ifade etmez. Bu aynı tıpta “Ameliyat baĢarılı geçti fakat
hastayı kaybettik” demek gibidir. Öğretmende bir öğrencidir, çünkü oda öğrettiği
kiĢiden bir Ģeyler öğrenir.
Eğitim, çoğu zaman öğretmenin boĢ bir kanal olarak nitelendirilen öğrenciye bilgi
akıtmasıdır. Fakat bu eğitim değildir, bu bilgiyi enjekte etmektir. Bu varsayım, içi
boĢalmıĢ bir öğretmen ve kendisini bilgiyle ĢiĢirilmiĢ hisseden bir öğrenci sonucunu
doğurur. Sınavlar “eğitimsel oburluk” yaratabilir. Bu aynı bir insanı önce tıka basa
yedirmeye sonrada baĢka Ģeyler yiyebilmesi için onu kusturmaya benzer.
ÖĞRENME AġAMALARI
Geleneksel öğrenmenin dört temel aĢaması vardır.
 BilinçdıĢı yetersizlik – Bilmezsiniz ve bilmediğiniz Ģeyin ne olduğunu da

bilmezsiniz. ġimdi, okumak, spor yapmak veya araba kullanmak gibi gerçekten
iyi yaptığınız bir Ģeyi düĢünün. Bir zamanlar bu konu hakkında hiçbir bilginiz
yoktu ve bunun farkında bile değildiniz.
 Bilinçli yetersizlik – Becerilerinizi kullanabilirsiniz ama çok baĢarılı

olamayabilirsiniz. ĠĢte bu aĢamada çok çabuk öğrenirsiniz, çünkü bir konu
hakkında ne kadar az bilgiye sahipseniz, ilerleme alanınız o ölçüde geniĢ olur
ve sonuçlarına da hemen ulaĢırsınız. Araba kullanmayı bilmediğinizi fark
ettiğiniz anı düĢünün.
 Bilinçli yeterlilik – Bu aĢamada beceriyi kazanmıĢ olursunuz fakat henüz tutarlı

bir hale gelmemiĢ ve bir alıĢkanlık haline dönüĢmemiĢtir. Dikkatinizi
yoğunlaĢtırmanız gerekir. Bu durum, öğrenme sürecinin tatmin edici bir
bölümüdür ve bu bölümde ilerleme daha zordur, çünkü daha iyi bir duruma
geldikçe, belirgin bir Ģeyi yapmak için daha çok çaba sarf etmeniz gerekir. Ġlk
arabayı kullandığınız anı yada ilk yabancı dili öğrendiğiniz durumları düĢünün.
 BilinçdıĢı yeterlilik – Bu aĢamada becerileriniz alıĢkanlık haline dönüĢmüĢ ve

hatta otomatikleĢmiĢtir ve üzerinde düĢünmeniz gerekmez. ĠĢte öğrenmenin
hedefi budur, yani bilinçdıĢı yeterlilik alanına becerileri iyi bir Ģeklide
yerleĢtirmek ve bilinçli zihninizi daha baĢka Ģeyler yapması için serbest
bırakmaktır. Örneğin, araba kullanırken müzik dinlemek ve aynı zamanda da
yolcularla konuĢmak gibi. Yada size kaç tane Türkçe kelime bildiğinizi
sorsaydım nasıl cevap verirdiniz?
Bu geleneksel öğrenme yoludur ve bunun bir aĢama daha ilerisi vardır:
 Ustalık - Ustalık bilinçdıĢı yeterlilikten çok daha fazlasıdır ve ustalığın estetik

bir boyutu vardır. Sadece etkili olmayıp aynı zamanda izlemeside çok keyif
vericidir. Ustalığa ulaĢtıktan sonra denemeler yapmanız gerekmez.
Her Ģey sabit bir akıĢla bir araya gelir ve sizde bir “akıĢ sürecine” girersiniz. Bu
aĢamaya ulaĢmak zaman ve çaba gerektirir fakat sonuçlar büyüleyicidir.
34
Bir ustayı izlerken, onun becerilerinin her yönünü takdir etmeseniz bile onlar
bu durumu çok kolaymıĢ gibi gösterebilirler. Öğrenme her seviyede zaman alır.
Herhangi değerli bir beceriye ulaĢmak için bilinçli yeterlilik seviyesine
ulaĢmanız yaklaĢık 1.000 saatinizi alır. BilinçdıĢı yeterlilik seviyesine ulaĢmak
içinse yaklaĢık 5.000 saat harcamanız gerekir. Ve ustalığa ulaĢmak yaklaĢık
25.000 saat gerektirir.
Ġki kısa yol vardır. Bunlardan birincisi iyi öğretmektir. Ġyi bir öğretmen sizin
motivasyonunuzu yükseltir, yapılacak iĢleri bölümlere ayırır, önünüze sabit
baĢarılar serisi koyar ve iyi bir ruh hali içinde olmanızı sağladıktan sonra,
konuyla ilgili merak ettiğiniz Ģeyler hakkında size bilgi verir. Sizi yalnızca
bilgilendirmekle kalmayıp aynı zamanda iyi bir strateji de sunar.
Ġkinci kısa yol ise hızlandırılmıĢ öğrenmedir. HızlandırılmıĢ öğrenme, birinci

aĢamadan (bilinçdıĢı yetersizlik), bilinçli aĢamaları pas geçerek doğrudan
doğruya dördüncü aĢamaya (bilinç dıĢı yeterlilik) geçmektir. NLP‟de
modelleme, hızlandırılmıĢ öğrenmenin yollarından biridir.
Öğrenme Bölgesi
Yeni fikirler ve davranıĢlar öğrenirken karĢılaĢabileceğiniz iki tehlikeye dikkat

edin;
1. Tam anlamıyla sıkıĢıp kaldınız ve bir sonraki adımda ne yapacağınızı

bilmiyorsunuz. Kendinizi çaresiz veya huzursuz hissedebilirsiniz. ĠĢte Ģimdi
“huzursuzluk çizgisinde” siniz, burada iĢin zorluk derecesi, elinizde olan
kaynaklardan daha fazlaymıĢ gibi görünür.
Durun!
Zihninizde bir adım geriye gidin. Derin bir nefes alın ve bir sonraki adımda
ne yapacağınızı düĢünün. Hangi kaynaklara ihtiyacınız var? Daha fazla
bilgiye mi? DanıĢacak birine mi? Tam anlamıyla bir ara vermeye mi?
Yoksa, “DesteklenmiĢ bir bölüme mi?
2. Hepsi çok kolay gözüküyor ve bütün bunları bir kolunuz arkanızda bağlı
olarak gerçekleĢtirebilirsiniz. Sadece yeterince rahat değilsiniz. Kendinizi
sıkılmıĢ veya karmaĢık hissedebilirsiniz. ĠĢte Ģu anda “monotonluk
çizgisinde” siniz, burada sahip olduğunuz kaynaklar, iĢin zorluk
derecesinden daha fazla gibi görünür.
Durun!
Zihninizde bir adım geriye gidin. Derin bir nefes alın ve bir sonraki adımda ne
yapacağınızı düĢünün. Belki de bu durumda, sizi rahatlatacak baĢka hedefler
35
planlayabilirsiniz. Belki de biraz ara vermeye ihtiyacınız vardır veya bu

becerileri hiç öğrenmek zorunda olmadığınıza karar verirsiniz.
 Öğrenme bölgesi, görünen zorluğun, görünen kaynaklarla eĢleĢtiği durumdur.

 Huzursuzluk çizgisi, görünen zorluğun sahip olduğunuz kaynaklardan çok
daha fazla olmasıdır.
 Sıkıntı veya monotonluk çizgisi ise, görünen kaynakların, görünen zorluklardan
çok daha fazla olmasıdır.
Görünen zorluk
Huzursuzluk çizgisi
Öğrenme çizgisi
Monotonluk çizgisi
Görünen kaynaklar
Kendinizi tetikte ve tuhaf hissettiğinizde bile öğrenme bölgesinde kalmayı baĢarıp,

huzursuzluk ve monotonluk çizgisi dıĢında kalırsanız, öğrenme, zevkli ve
ödüllendirici bir eylem haline gelecektir.
 Öğrenme sürecinde dikkat etmeniz gereken en önemli Ģey ruh halinizdir.
Kolay ve Yaratıcı Öğrenme
Kolay Öğrenme
Öğrenmenin iki temel Ģekli vardır. Birincisi bazen tek döngülü öğrenmede denilen
kolay öğrenmedir. Burada, bilmek ve bilmek istediğiniz arasında bir boĢluk vardır
ve sizde bu boĢluğu kapatmak için harekete geçersiniz. Sonuçlar, geliĢtirilmiĢ bilgi
ve beceriye dayanan geri bildirimlerdir. Bu geri bildirimler, sizi hedefinize
yaklaĢtırıyor ve bu boĢluğu kapatıyorsa o zaman onları daha çok uygularsınız.
Eğer boĢluğu arttırıyorsa o zaman onları daha az uygularsınız. (En azından teori
budur- Çoğu zaman aynı davranıĢları daha fazla sergilememiz gerektiğini
düĢünmek ne kadar ĢaĢırtıcı değil mi? ) Problemi çözmek bu boĢluğu
kapatmaktır.
Kolay öğrenme
36
Problem
Nerede olduğunuz ve olmak istediğiniz

yer arasındaki fark
karar
geri bildirim
hareketinizin sonucu
hareket
Kolay öğrenme ve problem çözme, neyin muhtemel ve neyin gerekli olduğuna

iliĢkin varsayımlar ve inançlar sınırında yer alır. Örneğin, bir kimse sürekli
baĢağrıları yüzünden doktora gider. Doktor ona ağrı kesici verir. Hasta mutlu bir
Ģekilde oradan ayrılır ve bir daha baĢı ağrıdığında, doktorun verdiği ağrı kesicileri
alır. Basit bir problem ve kolay bir çözüm. ĠĢ dünyasından bir örnek vermek
gerekirse, daha modern ve daha hızlı üretim yapan bir fabrika kurmak isteyen bir
iĢletmeyi ele alabiliriz. Birçok olasılığı denerler ve maliyeti en düĢük olanda karar
kılarlar. Altı ay sonra fabrika kurulmuĢ ve tam kapasiteyle iĢler hale gelmiĢtir.
Basit bir problem ve kolay bir çözüm.
YARATICI ÖĞRENME
Diğer bir öğrenme Ģekli yaratıcı öğrenme veya çift döngülü öğrenmedir. Yaratıcı
öğrenme, olayla ilgili inançlarınızı ve varsayımlarınızı geri bildirim döngüsünün
içine yerleĢtirir. DavranıĢlarımızın geri bildirimi bizi varsayımlarımızı sorgulamaya
yöneltir. Bir sonraki örneklerde, hasta neden sürekli baĢ ağrısı çektiğini sorabilir.
YaĢam tarzını veya uyguladığı diyeti değiĢtirmesi gerektiğini fark edebilir.
Doktorun kendisinin tüm sağlık sorunlarını gidereceğini beklemek yerine, kendi
sağlığı için sorumluluk almaya karar verebilir.
Yukarıda sözünü ettiğimiz iĢletme, bir yıl sonra gündem dıĢı olabilecek bir ürün
için yeni ekipmanlara yatırım yapmaya değip değmeyeceğini sorgulayabilir.
Kendilerine doğru pazarda olup olmadıklarını sorup, her zaman yapmakta
oldukları Ģeyin dıĢında, alternatif ürünler üretmeyi düĢünebilirler.
37
Çift döngülü öğrenme konusunda ki baĢlıca sorular Ģöyledir;
Yaratıcı öğrenme
Ġnançlar ve varsayımlar
Problem
Nerede olduğunuz ve olmak istediğiniz

yer arasındaki fark
karar
geri bildirim
hareketinizin sonucu
hareket
 Bu konudaki varsayımlarım nelerdir?

 Bu konu hakkında baĢka ne düĢünebilirim?
 Varsayımlarım, problemle nasıl bağdaĢabilir?
 Bu durum nasıl sürekli hale gelir?
NÖROLOJĠK AġAMALAR
Gregory Bateson‟un çalıĢmasında yer alan ve Robert Dilts tarafından geliĢtirilen,

öğrenme ve değiĢim konusunda faydalı olabilecek baĢka bir model ise “nörolojik
aĢamalardır”, ve bu model tutarlı veya ayrıntılı olmasa bile faydalıdır (veya
mantıklıdır). NLP düĢünme sisteminde de geniĢ çapta yer alır. AĢamalar, aĢağıda
sıralandığı Ģekildedir;
1. Çevre – Nerede ve Ne Zaman

Çevre, zamanı ve bireyleri kapsar, fakat neyi kapsayacağının sınırlarını siz
çizersiniz. Sadece spesifik koĢullarda veya belirli insanlarla baĢarılı
olabilirsiniz, buda “doğru zamanda doğru yerde olmak” demektir.
2. DavranıĢ – Ne
DavranıĢ, yaptığımız Ģeylerdir. NLP koĢulları dahilinde, hareketlerin yanı sıra,
düĢünceleride içerir. Bazen, davranıĢları değiĢtirmek zordur, çünkü diğer
aĢamalarla çok yakın bir iliĢki içerisindedir. DavranıĢlar dıĢarıdan gözlemlenir.
38
3. Yeterlilik – Nasıl
Yetenek beceridir – sabit, otomatik ve alıĢılmıĢ davranıĢtır. Bu aĢama,
düĢünme stratejilerini ve fiziksel becerileri kapsar. Organizasyonel seviyede
yeterlilik, iĢ süreçleri ve prosedürleri gibi açıkça belirtilir. Yeterlilik sizin içinizde
var olduğundan dolayı, yalnızca sonuca dayanan davranıĢlarda görülür.
4. Ġnançlar ve Değerler – Neden

Ġnançlar, davranıĢlara yön veren ilkelerdir – neye inandığımızı söylemek değil,
nasıl davrandığımızdır. Ġnançlar yaptıklarımıza bir anlam katarken, değerler
yaptıklarımızı neden yaptığımızdır. Sağlık, zenginlik, mutluluk ve sevgi gibi
bizim için önemli olan Ģeylerdir. Organizasyonel seviyede faaliyet gösteren
iĢlerin davranıĢlar ve değerler üzerinde kuralları vardır ve bu kurallarda o iĢin
kültürünün bir parçasıdır. Ġnançlar ve değerler, davranıĢlarımıza hem izin verip,
hemde yasaklar koyarak hayatımızı yönlendirir.
5. Kimlik – Kim
Kimlik kendi duyularınızdır. Sizi ve hayattaki görevinizi tanımlayan asıl inançlar
ve değerlerdir. YaĢadığınız sürece yapılanır ve gerçekten çok esnektir.
Kendimizi, davranıĢlarımız, becerilerimiz, inançlarımız ve değerlerimizle ifade
ederiz, fakat biz bunların tümünden yada herhangi birinden daha fazlayız. ĠĢ
hayatında ise organizasyonel kimlik, o iĢin kültürüdür ve diğer aĢamaların
etkileĢiminden doğar.
6. Kimlik Ötesi – Ruhsal Boyut

Burası etik, din ve ruh diyarıdır – kısacası dünyadaki yerinizdir. ĠĢ dünyasında
ise vizyon demektir ve o iĢin toplumla ve diğer organizasyonlarla ne Ģekilde
bağlandığıdır.
Nörolojik aĢamalar bir hiyerarĢi değildir. Hepsi birbiriyle bağlantılıdır ve birbirini

etkiler.
Nörolojik aĢamalar hedef belirlemede faydalıdır. Hedeflerinizi aĢağıdaki

yöntemlerle belirleyebilirisiniz.
Ġstediğiniz çevre
Nasıl hareket etmek istiyorsunuz
Hangi yaklaĢımları ve inançları benimsemek istiyorsunuz?
Ne tip bir insan olmak istiyorsunuz?
Hedef planlaması, bir beceri ve yeterliliktir, alacağınız tüm kararlara olan

yaklaĢımınızdır.
Hedef planlamasının ne kadar iĢe yaradığını gördüğünüz ve hayatınızın bir
parçası haline geldiğini anladığınız zaman, inançlarınız ve değerlerinizle aynı
çizgide yer alacaktır.
Hedef planlaması, iĢi Ģansa bırakmadan veya baĢkalarının sizin adınıza karar
vermesine izin vermeden, hayattaki amacına doğru ilerleyen bir birey olduğunuz
zaman kimlik aĢamasına ulaĢacaktır.
39
NÖROLOJĠK AġAMALAR
Kimlik
Ötesi
Kimlik
Yazı
Değerler
ve
Yazı
Ġnançlar
Yazı
Yeterlilik
DavranıĢ
dd
D
Çevre
Nörolojik AĢamaların Dili
Bir insanın düĢünme seviyesini onun kullandığı kelimelerden anlayabilirsiniz. Örneğin

sadece bir cümle ile bütün beĢ aĢamayı gösterebilirsiniz;
“Ben onu burada yapamam”
“Ben “vurgulandığında, kimlik belirten bir cümle olur.

“Yapamam” vurgulandığında inanç belirten bir cümle olur.
40
“Yapmak” vurgulandığında yeterlilik belirten bir cümle olur.

“Onu” vurgulandığında davranıĢ belirten bir cümle olur.

“Burada” vurgulandığında çevre belirten bir cümle olur.

AĢağıda hangi aĢamadan geldiği açıkça görülen bazı örnek cümleler vardır;
Kimlik Ben iyi bir yöneticiyim

Ġnanç MBA yapmak kariyerim açısından çok yararlı oldu.
Yeterlilik Üstün bir iletiĢim yeteneğim var.
DavranıĢ Değerlendirmede baĢarılı değildim.
Çevre Bu ekiple iyi çalıĢıyorum.
Kimlik Ben aslında sağlıklı bir insanım.

Ġnanç Benim için fiziksel sağlık önemlidir.
Yeterlilik Ben iyi bir koĢucuyum.
DavranıĢ Bir kilometreyi beĢ dakikada koĢarım.
Çevre Yeni spor salonu antrenman yapmak için çok güzel bir yer.
Bir problemi araĢtırmak istediğinizde, veya ne yapacağınızı bilemeyip kararsız

kaldığınız durumlarda nörolojik aĢamaları kullanabilirsiniz. Hangi aĢamada
takıldığınızı bulunca, ne tip kaynaklara ihtiyacınız olduğu ortaya çıkar.
Çevre : Durum hakkında daha fazla bilgiye mi ihtiyacınız var?
DavranıĢ: Yeterli bilginiz olduğu halde tam olarak ne yapacağınızı mı bilmiyorsunuz?
Yeterlilik: Ne yapacağınızı biliyorsunuz fakat bu konudaki yeteneğinizden mi emin
değilsiniz?
Ġnanç ve Değerler :Yeteneğiniz olduğunu bildiğiniz halde, bunu yapmak mı

istemiyorsunuz yada önemli bir Ģey olmadığını mı düĢünüyorsunuz?
Kimlik: Yapmaya değer bir Ģey olduğu halde size uygun olmadığını mı
düĢünüyorsunuz?
KarmaĢık olan nörolojik aĢamalar, birçok probleme neden olur. Bunların en önemlisi
davranıĢ ve kimlik arasındaki karmaĢadır. Çocuklara genellikle yanlıĢ bir Ģey
41
yaptıkları zaman (yanlıĢ bir davranıĢta bulundukları zaman) “Sen kötüsün” kimlik
cümlesi ile kızgınlık ifade edilir.
Sonuç olarak birçok kiĢi yaptığı Ģeyler doğrultusunda bir insan olduğunu düĢünerek
kendisini yargılar. Fakat her birimiz birçok değiĢik Ģey yapabilecek bireyleriz ve
yaptığımız her Ģeyin mutlaka bir baĢkası tarafından onaylanması gerekli değildir.
Nörolojik aĢamalar, davranıĢlar ile kiĢilik arasında ayırım yapar.
Unutmayın ki, siz, davranıĢlarınız değilsiniz.
Nörolojik AĢamaların Sıralanması
AĢağıdaki uygulama, nörolojik aĢamaları kullanarak kaynaklarınızı ve tutarlılığınızı

yapılandırmak açısından çok etkili olabilecek bir uygulamadır. Bu uygulama
süresince yanınızda sizinle konuĢabilecek bir rehber bulunması faydalı olacaktır. Bu
uygulamayı zihin yoluyla da uygulayabilirsiniz fakat fiziksel olarak uygularsanız çok
daha etkili olacaktır.
5 adım geriye gidebileceğiniz bir noktada durun.
Daha fazla seçeneğinizin olmasını isteyeceğiniz, bütün kaynaklarınızı

kullandığınızdan Ģüphe ettiğiniz, ve tam anlamıyla “kendiniz” olmadığınız zor
bir durumun içinde olduğunuzu düĢünün. Bu uygulamayı tüm kaynaklarınızı
kullanıp kullanmadığınızdan emin olmak içinde uygulayabilirisiniz.
 problemi yaĢadığınız çevreyi düĢünmekle iĢe baĢlayın,

örneğin evinizi yada iĢyerinizi
Etrafınızdakileri tanımlayın
Neredesiniz?
Çevrenizde kim var?
Bu çevre ile ilgili olarak özellikle gözüne çarpan Ģey ne?
 Bir adım geriye gidin. ġimdi davranıĢ aĢamasındasınız.

Ne yapıyorsunuz?
Hareketlerinizi, davranıĢlarınızı ve düĢüncelerinizi ele alın.
DavranıĢlarınız çevreye uygun mu?
 Bir adım daha geriye gidin. ġimdi yetenek aĢamasındasınız.

Becerilerinizi düĢünün. Bu durumda onların sadece küçük bir bölümünü
ifade edebiliyorsunuz.
42
Ne tür becerileriniz var?

Ne tür zihinsel stratejileriniz var?
DüĢüncenizin niteliği nedir?
ĠliĢki ve iletiĢim konularında ne tür becerilere sahipsiniz?
Uyum, hedef ve yaratıcı düĢünme konularındaki kabiliyetlerinizi
düĢünün.
Sizin için yeterli olan ne tür özellikleriniz var?
Herhangi bir bağlamda en iyi neyi yaparsınız?
 Yine bir adım geriye gidin. Ġnançlarınızı ve değerlerinizi yansıtın.

Sizin için önemli olan ne?
Yaptığınız Ģeyler arasında hangilerini yapmaya değer buluyorsunuz?
Kendiniz hakkında hangi güçlü inançlara sahipsiniz?
BaĢkaları hakkında hangi güçlü inançlara sahipsiniz?
Hangi esaslar üzerinde çalıĢıyorsunuz?
 Yaptığınız ve hatta inandığınız Ģeyler değilsiniz. Geriye doğru bir adım

daha atın, ve eĢsiz kiĢiliğinizi ve kimliğinizi düĢünün.
Hayattaki misyonunuz ne?
Nasıl bir insansınız?
Hayatta neyi baĢarmak istiyorsunuz?
Bunu bir metaforla ifade edin –bir birey olarak kimliğinizi tanımlamak
istediğinizde aklınıza hangi sembol veya fikir geliyor?
 Geriye doğru son bir adım daha atın. Ġnandığınız herĢeyin ötesinde, diğer
tüm canlılarla nasıl bir iliĢki içindesiniz?
Birçok insan bunu ruhsal diyar olarak adlandırır. Dini inançlarınız veya
kendinize has bir yaĢam felsefeniz olabilir. Bunun sizin için ne anlama
geldiğini algılamak açısından kendinize gerekli süreyi tanıyın. Bu durum
tamamıyla sizinle ilgilidir, baĢlı baĢına bir birey olarak sizin diğer
insanlarla nasıl iliĢki kurduğunuzdur. Bu duyguyu en iyi hangi metafor
ifade ederdi?
 Kimlik aĢamanıza doğru bir adım atarken bu bileĢimi beraberinizde

götürün. Kimlik aĢamasına geçerken en son aĢamanın fizyolojisininde
sizinle olduğundan emin olun. Bunun yaratacağı değiĢiklikleri dikkate
alın.
 ġimdi kim olduğunuz ve kim olabileceğiniz ile ilgili artan duygularınızı

onu en iyi Ģekilde ifade eden metafor ile birlikte ele alın ve inançlarınız ve
değerlerinizin olduğu bir sonraki aĢamaya doğru ilerleyin. Bu geçiĢ
sırasında kimlik aĢamasının fizyolojisini kaybetmeyin.
ġimdi sizin için ne önemli?
ġimdi neye inanıyorsunuz?
Neyin önemli olmasını istiyorsunuz?
Neye inanmak istiyorsunuz?
43
Kimliğinizi yansıtan inançlar ve değerler hangileri?
 ġimdi, inançlar ve değerler aĢamasında kazandığınız fizyolojiyi

kaybetmeden inançlarınız ve değerlerinizle ilgili yeni düĢüncelerinizle
birlikte bir sonraki aĢamaya yani yetenek aĢamasına doğru bir adım atın.
Bu derinlikte becerileriniz nasıl biçim değiĢtirdi ve güç kazandı?
Becerilerinizi en iyi Ģekilde nasıl kullanabilirsiniz?
Yetenek seviyesinin fizyolojisini koruyarak bir sonraki aĢama olan
davranıĢ aĢamasına doğru bir adım atın.
Ġçinde bulunduğunuz düzenle ilgili ne hissettiğinizi anlatmak için nasıl bir
davranıĢ sergileyebilirsiniz?
 Son olarak, Ģu anda içinde bulunduğunuz gerçek mevcut çevrenize

doğru bir adım atın.
Bu aĢamaları geçtikten sonra ne gibi farklılıklar görüyorsunuz?
Değerlerinizin, amaçlarınızın ve bütünlük duygularınızın netleĢtiği bu
müthiĢ derinlik içinde kendinizi nasıl hissediyorsunuz?
 ġimdi, bütün bu aĢamaları problem seviyesine taĢırsanız durumu

değiĢtirebileceğinizi biliyorsunuz.
ALGILANABĠLĠR DURUMLAR
Herkesin bizimle aynı görüĢ açısına sahip olmadığı gerçeği dünya ile ilgili
öğrendiğimiz Ģeylerin en baĢında gelir. Bir durumu tam anlamıyla anlamak için,
değiĢik bakıĢ açılarını ele almanız gerekir, bu aynı bir nesneye onun geniĢliğini,
yüksekliğini ve derinliğini anlamak için değiĢik açılardan bakmak gibidir. Tek bir
görüĢ açısı, o açıdan yola çıkarak tek bir boyutu, tek bir perspektifi gösterir, fakat
bu bütün nesnenin sadece eksik bir resmidir.
Hiçbir durumda “doğru” bir perspektif yoktur. Birçok görüĢ açısından yola çıkarak
o durumu kavrarsınız. Hepsi kısmen doğrudur ve hepsi sınırlıdır. NLP bu
perspektiflerden üç tanesini size verir. Bunlardan ilki, John Grinder ve Judith
DeLozier tarafından ortaya çıkarılan ve Gregory Bateson‟un çalıĢmalarıyla
geliĢtirilen bir yöntemdir.
Birinci bakıĢ açısı kendi gerçeğiniz ve her olaya kendi bakıĢ açınızdır. KiĢisel
hakimiyet, birinci bakıĢ açınızın güçlü olmasından kaynaklanır. Etkili bir model
olabilmeniz ve karĢınızdakileri etkileyebilmeniz için kendinizi ve değerlerinizi çok
iyi bilmeniz gerekir.
Ġkinci bakıĢ açısı dünyayı diğer insanların bakıĢ açısıyla görebilmek, onların
düĢündüğü gibi düĢünebilmek için hayal gücünüzün yaratıcılığını kullanmaktır.
Ġkinci bakıĢ açısı, empati ve uyumun temelidir. Bize diğer insanların duygularını
anlama yeteneğini verir.
44
Ġkinci bakıĢ açısının iki çeĢidi vardır:
Duygusal olan ikinci bakıĢ açısı, diğer insanların duygularını anlamaktır.

Onların çekeceği acıyı hissedebileceğiniz için onları kırmak istemeyeceksiniz.
Zihinsel olan ikinci bakıĢ açısı, diğer insanların düĢünme tarzını, ne tür fikirlere
sahip olduklarını ve planladıkları hedefleri anlamaktır.
Üçüncü bakıĢ açısı, kendi görüĢ açınızın ve diğer insanların görüĢ açılarının bir
adım dıĢında olmaktır. ĠĢte burada durduğunuzda iki görüĢ açıĢı arasındaki iliĢkiyi
görebilirsiniz. Üçüncü bakıĢ açısı, hedeflerinizin ekolojisini incelerken sizin için
çok önemli olacaktır. Bir an için hedefinizin ne olduğunu ve ne istediğinizi
unutmanız gerekecektir, bu Ģekilde daha tarafsız bir açıdan bakabileceksiniz.
Üçüncü bakıĢ açısı
Birinci bakıĢ açısı Ġkinci bakıĢ açısı
Bütün bakıĢ açıları faydalıdır. Bazı insanlar yalnızca bir bakıĢ açısına karĢı
yeteneklidir fakat diğerlerinde çok iyi değillerdir. Fakat en iyi algılama üçünün
bileĢiminden ortaya çıkar.
Algılanabilir Durumlar NLP‟nin temel taĢlarıdır. Her durumda, kendi bakıĢ açınızı
bilmeli ve diğerlerinin bakıĢ açısını hoĢunuza gitmese bile algılamalısınız. Daha
sonra geriye doğru akılcı bir adım atarak iliĢkiyi değerlendirmelisiniz. Bir iliĢkide
varolan problemlerin çözümü iki insanında bakıĢ açısını ele almakla mümkün
olabilir. Birbiriyle uyuĢmayan bakıĢ açıları netleĢmediği sürece anlaĢma sağlamak
imkansızdır. ĠĢ hayatında yaĢanan bir problemi analiz ederken, farklı
hissedarların, müĢterilerin, kıdemli yöneticilerin, orta kademe yöneticilerin,
stratejik ortakların, tedarikçilerin ve rakiplerin perspektiflerini ele alın. Ele aldığınız
hangi bakıĢ açıları, tam anlamıyla üzerinde düĢündüğünüz probleme dayalı.
Algılanabilir durumların iki önemli uygulama Ģekli vardır, bunlardan bir tanesi
iliĢkiler içindir (meta yansıtma), diğeri ise iĢ görüĢmeleri içindir (etkili görüĢme
modeli).
45
Meta Yansıtma
Meta Yansıtma, Robert Dilts tarafından, baĢka bir insanla olan iliĢkinizi incelemek
için geliĢtirilen bir yöntemdir. Hiç hareket etmeden bu yöntemi uygulayabilirsiniz,
fakat eğer her farklı durum için farklı bir yere giderseniz daha güzel sonuçlar
ortaya çıkacaktır.
 Önce, incelemek istediğiniz iliĢkiyi seçin. Daha sonra bu iliĢkiyi kendi

bakıĢ açınızla değerlendirin (birinci durum).
Bu iliĢkiyi zorlaĢtıran ne?
Bu iliĢki çerçevesinde ne düĢünüyorsunuz ve ne hissediyorsunuz?
KarĢı çıkacak olsaydınız, bu karĢı çıkma hangi nörolojik seviyeden
geliyor olacaktı?
Çevresel mi? ÇalıĢtığınız yer, arkadaĢlarınız veya giyim tarzınız, vs. mi?
DavranıĢsal mı? Ne yaptığınız mı?
Ġnançlarınız ve değerleriniz sorgulanıyor mu?
Kimlik aĢamasında kendinizi saldırgan hissediyor musunuz?
KarĢınızdaki kiĢi bir Ģeyi söylerken aynı anda vücut dili ile baĢka bir Ģeyi
mi ifade ediyor?
 ġimdi kendi bakıĢ açınızı bir kenara bırakın ve aynı durumu çok farklı bir
bakıĢ açısı ile ele alın. Bu durumu baĢka bir insanın açısından
düĢünmeye çalıĢın (ikinci durum).
ġimdi diğer insanın yerine geçtiniz, ne düĢünüyor ve ne
hissediyorsunuz?
ĠliĢkide kendinizi hangi konumda görüyorsunuz? Nasıl karĢılık
veriyorsunuz?
Hangi nörolojik seviyeden endiĢe ediyorsunuz?
Bu iliĢki çerçevesindeki diğer insan (yani kendiniz) tutarlı mı?
 Bu durumu iyice anladıktan sonra, silkinin ve ikinci durumdan çıkın ve

tekrar kendiniz olun.
 ġimdi üçüncü duruma doğru bir adım atın.

Bu iliĢkide ki iki tarafı da, tarafsız olarak ele alın.
Bu ne tür bir iliĢki?
Kendinizle ilgili ne düĢünüyorsunuz? (iliĢkideki birinci bakıĢ açısı)
Bu iliĢkide kendinizi nasıl hissediyorsunuz?
 Üçüncü bölüm hakkında bir önseziniz olduktan sonra, tekrar Ģimdiki

zamana, kendinize geri dönün.
 ġimdi dıĢa doğru ileri bir adım atın (dördüncü bir bakıĢ açısı). Bu açıdan,
üçüncü bakıĢ açısının, birinciyle nasıl bağdaĢtığını görün.
Örneğin, üçüncü durumda kendi kendinize kızıyor muydunuz?
Olayı kabullenmiĢ miydiniz?
Birinci bakıĢ açısının diğerlerinden daha üstün mü olmasını isterdiniz?
46
Birinci bakıĢ açısının daha mı az baskın olmasını dilerdiniz?
 Üçüncü bakıĢ açısının, birincisi ile nasıl bağdaĢtığını anladığınızdan

emin olun.
 Emin olduktan sonra, Ģimdiki zamana, kendinize geri dönün.
 ġimdi de, birinci ve üçüncü bakıĢ açısı reaksiyonlarınızı değiĢ tokuĢ

edin. Örneğin, birinci durumda karĢınızdaki kiĢiden korkmuĢ olabilirsiniz.
Üçüncü durumda ise korkmuĢ olduğunuz için “kendinize” kızmıĢ
olabilirsiniz. Reaksiyonları değiĢtirin ve kızgınlığı birinciye taĢıyın, yani
birinci bakıĢ açısında karĢınızdaki kiĢiye kızın.
Bu nasıl hissettiriyor?
Ne değiĢti?
Bu duygu nasıl bir kaynak olabilir?
 ġimdi ikinci bakıĢ açısına doğru bir adım atın.

“Birinci durumdaki siz” böyle bir kaynağa sahip olduktan sonra iliĢkide
nasıl değiĢiklikler oldu?
 Uygulamayı Ģimdiki zamanda ve kendinize geri döndüğünüz noktada

bitirin.
Birinci bakıĢ açısı Ġkinci bakıĢ açısı
Üçüncü bakıĢ açısı Dördüncü bakıĢ açısı
Birinci duyguların yerine geçen ikinci duygular
47
Meta yansıtma iĢe yarayacaktır, çünkü, dıĢ iliĢkilerimizi içimize yansıtıyoruz.

Kendi davranıĢlarımıza verdiğimiz karĢılıklar, çoğu zaman dıĢ dünyada ihtiyacımız
olan kaynaklar olarak karĢımıza çıkıyor.
Etkili GörüĢme Modeli
Bu model algılanabilir durumları bir iĢ görüĢmesine hazırlanırken kullanmaktır.

Çok zor geçeceğini düĢündüğünüz toplantıları, tahmininizden çok daha iyi bir
toplantıya hatta verimli bir toplantıya dönüĢtürür.
 Yakın zamanda gerçekleĢecek anlayıĢın ön planda olduğu bir toplantıyı

ele alın. Bu toplantının anlaĢmazlıkları veya kötü sahte duyguları
içermesi gerekmiyor.
 Sizin ve diğer kiĢinin oturacağı iki sandalyeyi yerlerine koyun.
 Sandalyeye oturun. Bu sizin birinci durumunuzdur. Bu açıdan kendinize

Ģu soruları sorun:
Bu toplantının hedefi ne? (bir asıl hedef ve onun yanı sıra alt hedefler
olabilir. Bazen bunlar birbiriyle uyuĢmayabilir veya her iki tarafta
“Konuyu enine boyuna görüĢüp bir an önce toplantıyı bitirmek
istiyorum” diyebilir.)
Bu hedeflere ulaĢtığınızı nasıl anlayacaksınız? (Nelere dikkat
edeceksiniz?)
Eğer gerekli olsaydı geri adım planınız ne olurdu? Örneğin; “KarĢımdaki
kiĢiyle olan iyi iliĢkilerimi sürdürerek kendi teklifim doğrultusunda bir
anlaĢmaya varmak istiyorum. AnlaĢma imzalanıp bir mutabakat
sağlandığında ve karĢımdakinin yüzünde bir gülümseme gördüğümde
istediğim Ģeye ulaĢmıĢ olduğumu anlayacağım. Ġçten ve rahat olacağım,
ve geçmiĢle ilgili deneyimlerimi anlatmakla iĢe baĢlayıp gelecek ile ilgili
önerilerimi sunacağım. Eğer bu yöntemle baĢarılı olamazsam, teklifimi
yeniden gözden geçirmeyi kabul edip, bir sonraki toplantı gününde
yeniden bir sunum yapacağım.”
 ġimdi ayağa kalkın, Ģöyle bir silkinin, fakat zihninizi kalktığınız

sandalyede bırakın. Diğer sandalyeye oturun ve kendinizi karĢınızdaki
kiĢinin yerine koyun. ġimdi ikinci durumdasınız. Daha önce kendinize
sormuĢ olduğunuz soruları bir kez daha sorun ve karĢınızdaki kiĢi
olduğunuzu düĢünerek verebileceğiniz en iyi cevapları verin. Eğer birinci
durumdaki sandalyede oturan “size” danıĢmak isterseniz, bu ayırımı
netleĢtirmek için kendi isminizi kullanmanız yararlı olacaktır.
 Ġkinci durumda da aynı soruları cevapladıktan sonra, ayağa kalkın, ikinci

büründüğünüz kimlikten çıkın, ve üçüncü bir duruma geçiĢ yapmak için
birkaç adım ileriye gidin. ġimdi iki sandalyeye de bakın, ve bu oturan iki
hayali insan arasında neler olduğuna göz atın. Kendi objektif görüĢ
48
açınızı kaybetmeyin. Bu durumun içinde yer alan kiĢilerin isimlerini

kullanın. Nasıl bir iliĢki kuruyorlar? ĠĢte size sorabileceğiniz birkaç soru;
Sandalyede oturan “size” ne gibi tavsiyelerde bulunabilirsiniz?
Kendinize söylemek istediğiniz baĢka bir Ģey var mı?
KarĢınızdaki kiĢiye ne gibi tavsiyelerde bulunabilirsiniz?
Bu toplantının muhtemel hedefi nedir?
Her iki tarafta istediği Ģeyi elde edebilecek mi? Eğer elde edemezlerse
neler değiĢecek?
ġimdi bu üçüncü durumdan da çıkın ve birinci durumunuza geri dönün.
 Ġkinci ve üçüncü durumlardan elde ettiğiniz bilgilerin ıĢığında, asıl

sorulara geri dönün. Hedefinize yönelik gerekli gördüğünüz her türlü
değiĢimi yapın veya benimseyeceğiniz tarzı değiĢtirin. Ġkinci ve üçüncü
durumlara yeniden giderek yapacağınız bu değiĢiklikleri kontrol
edebilirsiniz.
UYGULAMALAR
1. Toplantı uygulamasında kazandığınız deneyimi düĢünün.

Bu üç durumdan hangisi kabullenmek açısından sizin için en kolayıydı?
Eğer bir durumu seçme hakkınız olsaydı, hangisini seçerdiniz? Seçtiğiniz
durumun avantajlarını içeren bir liste yapın.
ġimdi de aynı durumun dezavantajlarını listeleyin. Örneğin, birinci

durumunuz güçlü ise, kendinizden emin ama dik kafalı olarak
nitelendirilebilirsiniz. Ġkinci durumda güçlü olmanız, size büyük bir
empati sağlayacaktır, fakat aynı zamanda kendi ilgi alanlarınızı ihmal
etmenize yol açacaktır. Üçüncü durumda güçlü olmanız objektif olmanızı
sağlarken, ortaya çıkan ayrılıkları tehlikeye sokmanız demektir.
Bu durumda diğer iki durumu geliĢtirerek elde edebileceğiniz avantajların

bir listesini yapın.
Zayıf olduğunuz durumu geliĢtirin. Ne zaman bir karar vermeniz gerekse

o durumu uygulamayı amaç haline getirin.
2. “Öğrenme” kelimesi size neyi çağrıĢtırıyor?

Sizde nasıl bir duygu uyandırıyor?
Okulda öğrenme ile ilgili deneyimleriniz nelerdi?
Hayat tecrübeniz size öğrenme ile ilgili ne öğretti?
3. En iyi öğretmenleriniz kimlerdi?

Onları ön plana çıkaran ne tür özellikleri vardı?
49
4. Bir daha ki sefere, bir arkadaĢınız size bir problemini anlattığında, onu
sözcüklerin ötesinde, nörolojik seviyede dinleyin. Mevcut problem hangi
aĢamadan geliyor?
5. AĢağıdaki resme bakın. Basamaklar hangi yönde ilerliyor? Resme farklı

bir açıdan bakarak basamakların baĢka bir yönde ilerlemesini
sağlayabilir misiniz? Eğer bu basamakları çıkıyor olsaydınız önce hangi
siyah noktaya gelecektiniz? Yatay kısımda bulunan siyah noktaya mı
yoksa dikey kısımda bulunan siyah nokta ya mı gelecektiniz?
50
BÖLÜM 4
ĠLĠġKĠ
Diğer insanlarla nasıl iliĢki kuruyorsunuz? Kendinizle nasıl iliĢki kuruyorsunuz?

Kendinizi bir davetin ortasında bulsanız, bir sohbet baĢlatır mıydınız?
DüĢünce tarzımız ve yaptıklarımızla iliĢkilerimizi kurarız. Her iliĢkide etkili olmak için
uyum gereklidir. Uyum, bir iliĢkideki karĢılıklı etkileĢimin ve insanlar arasındaki
saygının niteliğidir. Ya hep ya hiç niteliğinde, sahip olduğunuz veya olmadığınız
Ģeyler değildir – uyumlar üç düzeyde toplanır. Bir insan baĢka bir insanla iyi bir iliĢki
kurana dek uyum sağlayamaz, bu Ģekilde iyi bir iliĢki kurulduğunda her iki taraf ta
uyum sağlamıĢ olacaktır. Uyum doğaldır. Uyumu önleyen Ģeyleri yapmayı nasıl
durdurmuyorsak, onu yaratmamız içinde ayrı bir çaba göstermemiz gerekmez. NLP,
çeĢitli nörolojik seviyelerde uyum sağlayarak, saygılı ve ortak güce dayanan bir iliĢki
kurabilmek amacıyla gerekli olan becerileri sağlar.
Uyum bir idare değildir. Yöneten insanlar bir uyum kurmaya çalıĢıyor gibi gözükebilir,
fakat etkileĢime açık olmadıklarından ve diğer insanlara saygı duymadıklarından
dolayı bu tür insanların iliĢkilerinde uyum yoktur. Etkili olmak için, etkilenmeye istekli
olmamız gerekir, bu durumda, diğer insanla bir uyum sağladığımız zaman onlardan
etkilenmeye de istekliyiz demektir.
Uyum, arkadaĢlık ile aynı Ģey değildir. Uyum içinde olmak genellikle eğlencelidir, ama
hem uyum içinde olup hem de karĢılıklı saygı çerçevesinde olduğunuz durumlarda
bile bazen geçinemeyebilirsiniz.
Uyum ne bir anlaĢmadır nede mutlaka bir anlaĢma yoluyla ortaya çıkar. Bir insanla
anlaĢmanız mümkün olsa da uyum sağlayamayabilirsiniz. Aynı zamanda insanlarla
anlaĢmazlık içindeyken uyum içinde de olabilirisiniz. Uyum çok kolay sağlandığı gibi
çok çabuk ta kaybedilebilir.
Uyum, ikinci bir hale girmekle oluĢur. Ġkinci bir hale girdiğimizde, diğer insanı onun
görüĢ açısından anlamaya istekli oluruz. Bu süreç içerisinde, bizim perspektifimizden
(birinci halimizden) bakıldığında, karĢımızdakinin davranıĢları ne kadar garip gelse
de, eğer onların bildiği Ģeyleri bilsek, deneyimlerini yaĢasak ve istediklerini istesek
büyük bir ihtimalle aynı onlar gibi davranmaya baĢlayacağımızı fark ederiz. Bu
onların davranıĢlarını doğrulamaz bununla birlikte anlaĢılabilir kılar.
Tatmin edici iliĢkiler anlaĢmayla değil, uyumla kurulur.
Nasıl uyum sağlarsınız?

Diğer bireye gerçek bir ilgi duyarak.
Kim olduklarını ve ne hissettiklerini merak ederek.
Dünyayı onların bakıĢ açılarından görmeye istekli olarak.
51
UYUM VE GÜVEN
“Sizi, sizi anlayan bir arkadaĢınız yaratır.” - Romain Rolland
Güven soyut bir kavramdır, bununla birlikte güven olmadan birlikte yaĢayamayız,
birlikte iĢ yapamayız ve kendimizi emniyette hissedemeyiz. Uyum gibi, güven de,
karĢılıklı bir iliĢkiden doğar, ancak karĢınızdaki birey size güven duymasa bile sizin
ona güvenmeniz mümkündür. Güven, karĢınızdakine sunduğunuz bir hediyeye
benzer.
Güven, yine aynı uyum gibi, sahip olduğunuz yada olmadığınız bir Ģey değildir.
Dereceleri vardır. Güven (trust), kelimesi, eski Norveç dilinde “traust” olan ve güçlü
anlamına gelen bir kelimeden gelir. Gerçek (true) kelimesi de aynı kökten türemiĢtir.
Birisinin güçlü olacağına inandığımız zaman ona güveniriz – bizi hayal kırıklığına
uğratmayacağını biliriz, ondan destek alırız – ve güvendiğimiz Ģeyin doğruluğuna
inanırız. Diğer insanlar da bize, güçlü olduğumuzu ve onları hayal kırıklığına
uğratmayacağımızı gördükleri zaman güvenirler. KarĢılıklı güvene dayalı bir iliĢki, iki
güçlü insan arasında kurulabilir. Uyum çok kısa bir zaman içinde sağlanırken, güven
kazanmak zaman alır. KarĢımızdaki kiĢiye azar azar yoğunlaĢarak verip sonucunun
ne olduğunu görerek durumu sınamalıyız. KarĢılıklı güvene dayalı bir iliĢki, olabilecek
en tatmin edici iliĢkilerden biridir.
Uyum bir yatırım iken, güven bir risk ve ortaya çıkması zaman alan hassas bir
danstır. Bir insana güvenmek için onu ne kadar tanımanız gerekir? Sizi hayal
kırıklığına uğratır mı? Ne kadar güçlüdür?
Sonradan görerek değerlendiririz. Eğer birisi bizi hayal kırıklığına uğratırsa kendimizi
suçlayabiliriz ve bir daha bu riski almayız veya beklentilerimize cevap vermediği için
karĢımızdakini suçlarız.
Ġnsanların güven konusunda çeĢitli eĢikleri vardır. Eğer eĢiğinizi düĢük tutarsanız çok
çabuk güvenirsiniz ve sık sık hayal kırıklığına uğrarsınız. EĢiğinizi yüksek tutarsanız,
kendinizi teslim etmeden önce karĢınızdakinin çok daha fazla vermesini beklersiniz.
Bununla birlikte birkaç insan güveninizi hak edecektir ki bu da duygusal anlamda
ayırım olabilir.
KiĢisel iliĢkiler kurarken yapacağınız en zor seçimlerden biri kime güveneceğinizdir,

güvenmeye nasıl karar veriyorsunuz ve güvenmek için korunmasız bir Ģekilde ne
derece hazırsınız?
52
AYAK UYDURMA VE YÖNLENDĠRME
Uyum sağlamak ve iyi bir iliĢki kurmak için öncelikle karĢınızdakine ayak
uydurmalısınız. Ayak uydurma, karĢınızdakinin dünyasına onların koĢulları dahilinde
girmeniz demektir. Tam olarak, onların arkasından aynı süratte yürümektir. Çok
çabuk giderseniz size yetiĢmek için acele edeceklerdir, çok yavaĢ giderseniz de
geride kalacaklardır. Her iki durumda da özel bir çaba sarf etmeleri gerekecektir.
Bir kere bir insana ayak uydurduğunuz, uyum sağladığınız ve nereden geldiklerini
anladığınızı gösterdiğiniz zaman onlara öncülük etme Ģansına sahip olursunuz.
Öncülük etmek, ayak uydurmayla elde etmiĢ olduğunuz etkiyi kullanmanız demektir.
KarĢınızdaki birey yönetilmek istemediği sürece onu yönetemezsiniz ve bireyler
kendilerine ayak uydurulmadığı sürece yöneltilemezler. Metaforu geniĢletmek için,
birisine ayak uydurduğunuzda ve o kiĢinin rahatladığını gördüğünüzde, kendi
adımlarınızı size daha uygun olan bir Ģekilde değiĢtirebilirsiniz ve onlar da sizin
öncülük ettiğiniz yolda sizi daha kolay takip ederler.
Kendinize ayak uydurma
Kendinize de ayak uydurmanız gerekir. Bazen, NLP becerilerini kendimize değil de

baĢkalarına uygularken çabuk hareket ederiz. Çoğu zaman, kendi deneyimlerimize
saygı duymayız veya anlamaya çalıĢmayız, fakat yapacağımız küçük bir hazırlıkla
ilginç bir Ģekilde değiĢebileceğimizi umarız. Kendi deneyimlerinize ayak uydurmak,
baĢkalarına karĢı olan sezgilerinize kulak vererek, kendinize iyi bakarak ve gelecekle
ilgili planlarınıza ve hedeflerinize hemen baĢlamak yerine bugünün keyfini çıkararak
mümkün olur.
Ayak uydurma, daha uygun, güçlü olan ve arzu edilen durum yaratmak için mevcut
durumu anlamakla eĢ değerdedir.
Kendinizde veya baĢkalarında herhangi bir baĢarılı değiĢim için ayak

uydurun..... sonra......öncülük edin.
EġLEġME VE YANLIġ EġLEġME
“EĢleĢme” sayesinde ayak uydurur ve uyum sağlarsınız. EĢleĢme, baĢka bir insanın
bir yönünü tamamlamak veya yansıtmaktır. Kopyalamak değildir. Daha çok dans
etmeye benzer. EĢleĢtiğiniz zaman, diğer insanın dünyasına girmek istediğinizi
gösterirsiniz. Onlarda bunu sezgisel olarak algılarlar ve onlarla olduğunuzda kendinizi
daha rahat hissedersiniz ve onlar da sizinle olduğunda aynı Ģekilde kendilerini daha
rahat hissederler.
EĢleĢme her nörolojik seviyede gerçekleĢebilir.
53
Çevre
Bu seviyede uyum, genellikle yüzeyseldir ve aynı iĢyerinde aynı Ģirket için çalıĢıyor
olmanızdan kaynaklanır. Burada, diğer insanların giyim tarzı ve kiĢisel görünüĢ
hakkındaki beklentilerini eĢleĢtirirsiniz. Örneğin; bir iĢ görüĢmesine giderken
güvenilirlik duygusu yaratmak için uygun bir iĢ kıyafeti giyersiniz. Ġlgi duyduğunuz
Ģeyleri ve dostlukları paylaĢmak ta bu seviyede uyum sağlamanıza yardımcı olur.
Çevresel düzeyde uyum çoğu zaman iletiĢimin ilk durağıdır. “Sizi kapıdan içeri
sokar.”
DavranıĢ
DavranıĢ seviyesinde uyum, kendi kimliğinizi ve bütünlüğünüzü korurken baĢkasının

hareketleriyle eĢleĢmektir. Müzikal bir düet gibidir – iki insan aynı melodiyi çalmazlar
fakat birlikte bir Ģey üretmek için bir uyum içinde çalıĢırlar. Çevrenizdeki insanların bir
araya geldiği lokantalara ve davetlere bakın, çoğu zaman insanlar içgüdüsel olarak
beden dilini kullanırlar ve özellikle göz temasında bulunurlar. Çok yakın arkadaĢlar
çoğunlukla benzer davranıĢlar sergilerler ve sevgililer genellikle birbirlerinin gözlerinin
içine bakarak bir uyum içinde nefes alırlar.
DavranıĢ seviyesinde eĢleĢen üç önemli öğe vardır: vücut dili, ses tonu ve dil.
 Vücut dili
AĢağıda belirtilen öğeleri eĢleĢtirerek uyum sağlayabilirsiniz.
Nefes alıp verme kalıpları

Vücut duruĢu
El, kol hareketleri
Göz teması
 Ses tonu
KonuĢma hızını
KonuĢma sesini
KonuĢma ritmini
Karakteristik sesleri (örneğin öksürük, iç çekme ve duraksamalar)
eĢleĢtirebilirisiniz.
Yalnızca iĢitsel kanalları kullandığınız telefonda uyum sağlamak için ses tonunuzu
eĢleĢtirmek çok faydalıdır, bir uyum sağlamak için elinizde olan tek Ģey ses
tonunuz ve kelimelerdir.
Sözsüz eĢleĢme, sözel eĢleĢmeye oranla çok daha etkilidir. Bir insanın sözsüz
davranıĢları, kelimelerinden daha fazladır. Bu ikisi birbiriyle bağdaĢmadığında
verilen mesajın sözsüz kısmına inanmaya eğilimliyizdir. Örneğin; alaycı bir ses
tonuyla “Bu çok güzel” veya asık suratla “tamam” dendiği zaman kullanılan
54
kelimelerin aksinde bir izlenim bırakırsınız. Birisiyle sözel anlamda anlaĢmazlığa

düĢebilirsiniz bununla birlikte beden dilleri ile eĢleĢtiğiniz zaman uyum
sağlayabilirsiniz.
Yalnız çok yakın beden dili eĢleĢtirmesine dikkat edin. Birbirinizle

uyuĢtuğunuzdan emin olduğunuz zaman da çok güzel uyum sağlayabilirsiniz.
BaĢka bir deyiĢle, tam anlamıyla aynı olmayan fakat çok benzer olan bir vücut
duruĢunu seçin. KarĢınızdaki insanla aynı oranda göz temasında bulunun, çünkü
o bu Ģekilde kendini rahat hissetmektedir. Çok fazla göz teması mutlaka iyidir diye
bir Ģey yoktur.
Bizler vücut ve ses eĢleĢmesini doğal olarak ve bilinçdıĢı yaparız. 1960 lı yıllarda
William Condon tarafından “kültürel mikro-ritimler” adı altında çok ilginç bir
araĢtırma yapılmıĢtır. William Condon insanların çok kısa konuĢma kasetleri
üzerinde bir çalıĢma yapmıĢ ve bu konuĢma kasetlerini binlerce çerçeveye
bölmüĢtür. Bu araĢtırmanın sonucunda da el-kol hareketlerinin ve konuĢmanın
ritminin ahenkli olduğunu bulmuĢtur (ki bu buluĢ sonraki araĢtırmacılar tarafından
da kabul edildi). Sesin yüksekliği ve vurgusu dengelenmiĢ ve konuĢma hızı –
saniyedeki konuĢma sesleri – eĢitlenmiĢtir. Bir konuĢmacının konuĢmasını bitirme
süresi ile diğer konuĢmacının konuĢmasına baĢlaması arasında geçen süre
(duraklama süresi) eĢitlenmiĢtir.
 Dil
AĢağıda belirtilen öğeleri eĢleĢtirebilirsiniz;
Değerleri belirtilen anahtar kelimeler ve sözcük öbekleri (Örneğin bir anlaĢmayı

gözden geçirmek için özetlerken)
Bir insanın nasıl düĢündüğünü gösteren kelimeler
Bunlara yüklemler denir. Yüklemler bir insanın hayal ettiğini, zihinsel sesler
duyduğunu veya duygulara önem verdiğini gösterir. Yüklemleri eĢleĢtirerek
karĢınızdaki kiĢiye onların düĢünme tarzına saygı duyduğunuzu gösterirsiniz.
DavranıĢları eĢleĢtirmek beceri ve saygı gerektirir. KarĢınızdaki bireyin dünya

modelini anlamak için dürüst bir yaklaĢım sergilemeniz gerekir. Sadece vücut
dilini taklit etmek, körükörüne yapılan saygısızca bir kopyalama demektir, ve
karĢınızdaki birey bunu fark ettiği anda uyumunuzu kaybedersiniz ki emin olun
fark edecektir.
DavranıĢ seviyesinde uyum sağlamanın en iyi Ģekli birbirine uygun olmayan

eĢleĢmeden kaçınmaktır. (Örneğin karĢınızdaki kiĢi oturuyorsa sizde ayakta
durmayın, veya karĢınızdaki çok yumuĢak bir ses tonuyla konuĢuyorsa sizde
yüksek sesle konuĢmayın). Diğer insanların davranıĢlarını eĢleĢtirirken rahat ve
tutarlı olun. Kendinizi rahatsız hissettiğiniz hiçbir Ģeyi eĢleĢtirmeyin.
Eğer size daha rahat gelecekse karĢınızdaki insanın vücut dilinin herhangi bir
tarafını sizin değiĢik bir tarafınızla eĢleĢtirebilirsiniz. Buna “çapraz eĢleĢme” denir.
55
Örneğin, karĢınızdaki insanın nefes alıp verme ritmini elinizin ufak bir hareketiyle
eĢleĢtirebilirsiniz.
Yetenekler
Bu seviyedeki uyum paylaĢılan beceriler ve ilgi alanlarından gelmektedir.

YarıĢmacı sporcular, takım arkadaĢları ve benzer profesyonellerin hepsinin bu
seviyede bir uyumu olabilir. Yaptığınız Ģeyde baĢarılı olduğunuz zaman, bu
alandaki diğer bireyler size saygı duyacaktır. Bu özellikle profesyonel durumlarda
uygulanır. Çevresel ve davranıĢsal eĢleĢme daha da ileri gider, fakat daha sonra
paylaĢılacak bir görev olduğunda uyum sağlamak ve devam ettirmek için
yetenekli olduğunuzu kanıtlamanız gerekecektir.
Ġnançlar ve Değerler
KarĢınızdaki insanın inançlarını ve değerlerini anlayıp onlara saygı duyarak çok

güçlü bir uyum yakalarsınız. Onlarla aynı fikirde olmanız gerekmez, yalnızca onlar
için önemli olan Ģeylere saygı duyun.
Değerler mantıklı değildir, bir sebeple doğrulanamaz, fakat saçma da değildir.

KarĢınızdaki kiĢiyle iyi bir uyum kurmadan ve kiĢi kendini güvende hissetmediği
sürece ondan bir Ģeyin kendi açısından neden önemli olduğunun kanıtını
istemeyin.
Kimlik
Kimlik aĢamasında uyum sağlamak için, karĢınızdaki insanın asıl inançlarını ve

değerlerini anlamanız ve onlara saygı duymanız gerekir. Onlara bir grubun üyesi
olarak değil tek tek özen göstermelisiniz. Gerçekten kendi içlerinde kim oldukları
ile ilgilenmelisiniz ve kendi inanç ve değerlerinizden bazılarını paylaĢmaya istekli
olmalısınız. Saklı iĢler ve çalıĢmalar bu aĢamada uyum sağlamayı engeller.
Kimlik Ötesi “ Ruhsal Boyut”
Sosyal bir aĢamada kimlik ötesi paylaĢılan kültürden doğar. Ruhsal düzeyde ise
insanlığın bir parçası olduğunuzu fark etmenizle baĢlar. Bu nokta en çok kendiniz
olduğunuz ve diğerleri ile en çok bağlantılı olduğunuz noktadır.
Her seviyede olmasa bile bazı seviyelerde uyum sağlamanız mümkündür.

Genellikle konuĢarak nörolojik seviyelere ne kadar ulaĢırsanız bir o kadar büyük
ölçüde uyum sağlarsınız. Yüksek bir seviyede yanlıĢ eĢleĢme, daha alt bir
seviyede kurulmuĢ olan uyumu bozabilir.
Fakat bazen uyumu bozmakta bir Ģekilde faydalı bir beceri olabilir. Bir konuĢmayı
doğal bir Ģekilde bitirmek için vücut dilinizle yanlıĢ eĢleĢme yapabilirsiniz. EĢleĢme
ile ne kadar uyum sağlarsanız o kadar etkili olacaktır. Çok uzun süre telefon
56
konuĢmalarını, “Özür dilerim, Ģimdi kapatmam gerek...” derken ses tonunuzu

yanlıĢ eĢleĢtirerek bitirebilirsiniz ( örneğin daha yüksek sesle ve daha çabuk
konuĢarak). KarĢınızdaki kiĢi mesajı hem sözlü hemde sözsüz seviyede alır.
UYGULAMA
1. Dükkanlarda ve restoranlarda konuĢan insanları izleyin. Kimlerin uyum

içinde olduğunu, kimlerin olmadıklarını söyleyebilir misiniz?
2. Bir telefon konuĢması esnasında, karĢınızdaki kiĢinin sesini

eĢleĢtirmeyle iĢe baĢlayın – aynı tempoyu, aynı ses tonunu ve aynı
duraklama sürelerini kullanarak konuĢun. KonuĢmanın niteliğini dikkate
alın. KonuĢmayı bitirmek istediğiniz zaman ise uyumu bozun. Daha
çabuk, daha yüksek sesle konuĢun ve duraklama sürelerini değiĢtirin.
KonuĢmayı “ġimdi kapatmam gerek...” gibi bir cümle söylemeden
bitirebiliyor musunuz?
3. Bir konuĢma esnasında karĢınızdaki kiĢi ile ilgilenin. Onun çok bilgili ve
zeki olduğunu düĢünün. KonuĢmayı yeniden ele alın. Uyum sağladınız
mı? Onun vücut dilini hiç düĢünmeden eĢleĢtirdiniz mi? Eğer bir
arkadaĢınızın bu konuĢmayı izlemesini sağlayabilirseniz size daha sonra
anlatmasını rica edin, bu çok daha iyi bir sonuç doğuracaktır.
4. Hayatınızda anlaĢamadığınız biri var mı? Eğer onlarla anlaĢmak

istiyorsanız, uyum sağlayamadığınız nörolojik aĢamalarını düĢünün. ĠĢte
bu aĢamada eĢleĢin. Bu nasıl bir farklılık yaratacaktır?
57
BÖLÜM 5
DUYULAR
NLP duyularınızı nasıl kullandığınız temeline dayanır. DıĢ dünyayı izlerken beĢ
duyumuzu kullanarak bilgi ediniriz. Bunlar Ģöyle sıralanır;
Görsel görme
ĠĢitsel iĢitme
Dokunsal dokunma
Kokusal koklama
Tatsal tatma
NeĢe, mutluluk, anlama ve düĢünme yeteneği gibi hayatı yaĢanmaya değer kılan
herĢey duyular sayesinde oluĢur.
DĠKKAT
Dikkat duyular tarafından yönetilir. DıĢ dünyaya kendimizi vererek düĢünme gücünü
zenginleĢtiririz. Ġç dünyaya dikkatimizi vererek te kendi düĢünce ve duygularımızı
daha iyi tanımlar, kendimizden daha emin olur ve dıĢ dünyayı daha iyi algılayabiliriz.
DıĢa Dönük Dikkat
Farkında olabileceğimiz birçok Ģey vardır. Bilinçli dikkatimiz yedi temel öğeyle
sınırlıdır bununla birlikte farkında olmadan algıladıklarımız bundan çok daha fazladır.
NLP, modelleme yöntemi ile, baĢkalarının daha önce dikkatini çekmeyen ve bir
anlam ifade eden özellik farkına vararak geliĢmiĢtir. Örneğin, göz hareketleri NLP
açısından büyük önem taĢır. NLP hakkında biraz bilgiye sahip olunca, göz hareketleri
sizin için eskisinden çok daha farklı anlamlar ifade edecektir. Çevrenizde bir anlam
taĢıyan fakat henüz fark etmediğiniz daha baĢka neler olabilir?
Ġnsanlar bazı Ģeyleri gözden kaçırırlar. Bunun nedeni sadece tek bir duyu üzerinde
yoğunlaĢmalarıdır. Bazen olayları görsel açıdan çok iyi algıladığınız halde, iĢitsel
olarak aynı derecede iyi algılayamayabilirsiniz. Örneğin, biriyle konuĢtuktan sonra o
kiĢinin dıĢ görünüĢünü gayet iyi hatırlayabilirsiniz fakat onun ne söylediği veya ses
tonunun özelliği hakkında çok fazla Ģey hatırlamayabilirsiniz. Bazen iĢitme duyunuz
görme duyunuzdan daha yoğun çalıĢır. Bu durumda bir sohbet sonrası konuĢulanları
ve o kiĢinin ses tonundaki nüansları bile hatırladığınız halde, ne giydiğini ve nasıl
göründüğünü hatırlamayabilirsiniz. Bazen dikkatiniz tamamen duygularda odaklanır.
Bu durumda ise, konuĢmadan aklınızda kalanlar, hisler, duygular ve sezgiler belki de
bir empatidir. Bununla birlikte, konuĢmanın detaylarını veya konuĢtuğunuz kiĢinin dıĢ
görünüĢünü çok net hatırlamayabilirsiniz.
58
Kendinizi geliĢtirmenin yolu zayıf olan yönlerinize eğilmektir. Daha zayıf iĢleyen
duyularınızı kullanmanızı gerektiren durumlar yaratın. Bu çok zevkli bir Ģey
olmayacaktır fakat bu yöntemle çok Ģey öğrenebilirsiniz.
Eğer her zaman aynı Ģeyleri yaparsanız elde ettiğiniz sonuçlar da aynı olur,
fakat bundan çok daha fazlasına ulaĢabileceğinizi unutmayın...
Ġçe Dönük Dikkat
Bedeninizin ne kadar farkındasınız?
Genellikle hoĢumuza gitmeyen yönlerimizi değiĢtirmek yerine onları göz ardı etmeye
çalıĢırız. Eğer bunlara dikkat edersek kiĢiliğimizi çok daha derinlemesine anlayıp
değerlendirebiliriz.
Sistematik içe dönük farkındalık “ kiĢisel sınırlarımızı belirleme” olarak adlandırılır.
KĠġĠSEL SINIRLARIMIZI BELĠRLEME
 Birkaç dakika için sessizce oturun ve bedeninizi hissedin.

En çok neyin farkına vardınız?
Ne gibi duygular hissediyorsunuz?
 Ayaklarınızdan baĢlayarak yavaĢ yavaĢ dikkatinizi daha yukarılara doğru

yoğunlaĢtırın.
Bedeninizin bütün bölümleri arasındaki iliĢkiyi hissedin.
Hangi bölümlerde rahatlık, hangi bölümlerde gerginlik hissediyorsunuz?
Hiç bir Ģeyi değiĢtirmeye çalıĢmadan ve yargılamadan sadece farkına varın.
 Ne gibi düĢüncelere sahipsiniz?

ġu anda zihninizde bir takım resimler varsa onlara bakın.
Bu resimlerin özellikleri nelerdir?
Hızlı mı yoksa yavaĢ mı hareket ediyorlar, yoksa hiç hareket etmiyorlar mı?
GörüĢ alanınızın hangi bölgesinde yer alıyorlar?
Size ne kadar uzaktalar?
 Zihninizde ne gibi sesler duyuyorsunuz?

Kendi kendinize mi konuĢuyorsunuz?
Bu sesler ne tür özellikler taĢıyor?
Daha baĢka sesler de duyuyor musunuz?
Bu seslerin nereden geldiğini düĢünüyorsunuz?
 Dengeniz Nasıl?
Kendinizi öne, arkaya veya diğer bir yöne doğru eğilmiĢ gibi mi hissediyorsunuz?
59
 Nasıl bir ruh hali içindesiniz?

Baskın olan duygunuz hangisi?
Hiçbir Ģeyi değiĢtirmeye çalıĢmadan ve yargılamadan sadece farkına varın.
 ġimdiki ana geri dönün

Sınırları belirleme uygulaması bir Ģeyi değiĢtirmek için değil, içsel olarak bazı Ģeylere
dikkatinizi çekmek için yapılır.
TEMSĠL SĠSTEMLERĠ
Nasıl ki dıĢ dünyayı görüyor, iĢitiyor, kokluyor ve tadıyorsak duyularımızı da içe

dönük bir Ģekilde kullanarak aynı duyguları zihnimizde yeniden canlandırabiliriz.
GeçmiĢte yaĢanmıĢ deneyimleri hatırlayabilir veya mümkün olan, mümkün olmayan
gelecek deneyimleri hayal edebilirsiniz. Otobüse yetiĢmek için nasıl koĢtuğunuzu
düĢünebilir (hatırlanan görsel imaj) veya Noel Baba kıyafetiyle Mars‟ta koĢtuğunuzu
(kurgulanmıĢ görsel imaj) düĢleyebilirsiniz. Birincisi yaĢanmıĢ bir olay, ikincisi ise
gerçekleĢmesi olanaksız bir hayal olduğu halde siz her ikisini de gözünüzde
canlandırabilirsiniz.
Hatırlama, programlama, hayal kurma ve problem çözme gibi yaptığımız her iĢte
temsil sistemlerimizi kullanırız. BaĢlıca temsil sistemleri Ģunlardır;
Dokunsal Sistem
Bu sistem, fiziksel farkındalığın yanı sıra içsel ve dıĢsal dokunma duygularından

oluĢur. Ayrıca denge duyusunu da kapsar (bununla birlikte bazı kitaplarda denge
duyusu vestibular sistem- geçiĢ sistemi adıyla farklı bir temsil sistemi olarak ele
alınır.) Bazı değiĢiklikler göstermesine rağmen duygular da dokunsal sistemin
kapsamına girer. Duygular herhangi bir Ģey için hissettiğimiz Ģeyler olduğu halde
bedenimizde dokunsal olarak temsil edilir. Bir denge tahtası üzerinde durmayı,
kaygan bir yüzeye dokunmayı veya mutlu olmayı hayal ettiğimiz zaman dokunsal
sistemi kullanırız. Bazen kokusal ve tatsal sistemler dokunsal sistemin parçaları
olarak kabul edilir. Batı Avrupa ve Amerika‟da yapılan çalıĢmalarda bu iki sisteme
daha az önem verilir.
Görsel Sistem
Çok sevdiğiniz bir yerde etrafı seyrettiğinizi hayal ettiğinizde veya gözünüzde güzel
bir sahil manzarası canlandırdığınızda görsel sisteminizi kullanırsınız.
60
ĠĢitsel Sistem
ĠĢitsel Sistem bir müziği ruhunuzda duymak, kendi kendinize konuĢmak veya
baĢkalarının seslerini yeniden hatırlamak için kullanılır. ĠĢitsel düĢünme çoğu zaman
kelimeler ve seslerin karıĢımıdır. Bir arkadaĢınızın sesini veya sevdiğiniz bir Ģarkıyı
düĢündüğünüz zaman iĢitsel sisteminizi kullanırsınız.
Kokusal Sistem
Bu sistem hatırlanan ve hayal edilen kokulardan oluĢur.
Tatsal Sistem
Bu sistem hatırlanan ve hayal edilen tatlardan oluĢur.
Yediğiniz güzel bir yemeği düĢünün. Bu yemeğin kokusunu ve tadını hatırlamaya

çalıĢın. ĠĢte bu durumda kokusal ve tatsal sistemlerinizi kullanırsınız.
Yalnızca bir tek duyumuz yoluyla deneyim sahibi olamayız, ve temsil sistemlerini de
tek baĢına kullanmayız. Nasıl ki deneyimler duyuların tümünden geçerek oluĢuyorsa,
düĢünme de bütün sistemlerin zengin bir karıĢımıdır.
Bazı duyularımız daha keskindir ve dıĢ dünyayı daha iyi algılarlar, buna bağlı olarakta
bazı temsil sistemlerimiz diğerlerine göre daha fazla geliĢmiĢtir. Çoğunlukla bu
geliĢimiĢ sistemlerimizi kullanmayı tercih ederiz. Tercih edilen temsil sistemi,
seçtiğimiz veya keskinliği ile ön plana çıkmıĢ duyularımıza bağlıdır. Örneğin, eğer
dikkatinizi gördüğünüz Ģeylerde yoğunlaĢtırıyorsanız o zaman düĢüncelerinizde
büyük olasılıkla görsel temsil sistemini kullanıyorsunuzdur ve bu durumda resim, iç
dekorasyon, moda, görsel sanatlar, televizyon ve sinema ilgi alanınıza girer. ĠĢitsel
temsil sistemini tercih ediyorsanız o zaman dil, yazarlık, tiyatro, müzik, eğitim ve
konuĢma konularına ilgi duyarsınız. Dokunsal temsil sistemini benimsemiĢseniz,
spor, jimnastik ve atletizm ilginizi çeker.
DüĢünmenin “doğru” yolu diye bir Ģey söz konusu değildir. Bu tamamen amacınızın
ne olduğuna bağlıdır. Bununla beraber yaratıcı özelliğe sahip olanlar temsil
sistemlerini daha esnek bir biçimde kullanırlar. Yaratıcılık, herhangi bir Ģeyi farklı
açılardan düĢünme, baĢka bir deyiĢle “yeni bir ıĢık altında görme” becerisini
gerektirir.
61
ERĠġĠM ĠPUÇLARI
GÖRSEL ĠġĠTSEL DOKUNSAL
Göz hareketleri Belli bir noktaya KarĢıya doğru AĢağı, genellikle

odaklanmaz, sağa- bakar sağ tarafa doğru
sola-yukarı doğru bakar
bakar
Ses tonu ve Genellikle hızlı bir Normal bir Alçak ve derin bir
temposu konuĢma konuĢma ses tonuna, yavaĢ
temposuna, yüksek temposuna,ahenkli, ve yumuĢak bir
ve net bir ses derin ve vurgulu bir konuĢma
tonuna sahiptir. ses tonuna sahiptir. temposuna sahiptir.
Nefes Göğsün üst Göğsün orta Karın bölgesinden
kısmından kısa kısmından düzenli nefes alıp verir.
kısa nefes alıp bir Ģekilde nefes
verir. alıp verir.
Beden duruĢu ve Özellikle boyun Orta yapılı BaĢı öne doğru
mimikler bölgesi olmak kiĢilerdir. Vücudun eğik, Haifif
üzere vücut müzik dinlermiĢ gibi kamburumsu
gergindir ve zayıf ritmik hareketleri görünüĢlü, Rahat
bir beden yapısına vardır. DüĢünürken ve esnek kas
sahiptir. baĢı yana doğru yapısına sahip.
eğik pozisyondadır.
Kullandığımız temsil sistemi, beden duruĢu, nefes alıp verme, ses tonu ve göz
hareketlerinden oluĢan vücut dilimizde kendini gösterir. Bunlar “eriĢim ipuçları” olarak
bilinir ve temsil sistemleriyle arasında bir iliĢki kurarak bu sistemlerin daha kolay
anlaĢılmasını sağlar.
Kullandığımız kelimeler de hangi temsil sistemini uyguladığımızı gösteren ipuçlarıdır.

Temsil sistemlerine iliĢkin bir duyguyu ifade eden kelimelere NLP dilinde “yüklem”
denir.
AĢağıda baĢlıca eriĢim ipuçlarına örnekler verilmiĢtir baĢka bir deyiĢle bedenimizi
değiĢik düĢünce tarzlarına (temsil sistemlerine) göre nasıl uyarlayacağımız
anlatılmıĢtır. Bunlar düĢüncelerin ne olduğunu değil, ne Ģekilde düĢündüğümüz
konusunda bize ipuçları verir. Bunlar bir genellemedir, bu nedenle de bazı
durumlarda geçerli olmayabilir.
Bazı insanlar düĢünürken çoğunlukla kelimeleri ve soyut kavramları kullanırlar. Bu

düĢünme Ģekline “dijital” denir. Bu kiĢiler genellikle kollarını göğüs hizasında
kavuĢturarak dik dururlar. Kısa ve sık nefes alıp verirler. Aynı Ses tonuyla ve
kelimeleri tam telaffuz etmeden hızlı bir tempoyla konuĢurlar. KonuĢmalarında
gerçekler, istatistikler ve mantıklı tartıĢmalar yer alır.
62
Gözle EriĢim Ġpuçları
(Bu eriĢim ipucuna gözün yanlara doğru hareketleri de denir)
Görsel Kurgu Görsel hatırlanan

Gk Gh
İşitsel İşitsel
Kurgu hatırlanan
İk İh
İçsel Diyalog
Dokunsal
İd
hisler
Dh
63
Gözde Canlandırma
Görsel kurgulanmıĢ imaj Görsel hatırlanan imaj
KurgulanmıĢ sesler Hatırlanan sesler
Dokunsal ĠĢitsel Dijital

(Hisler ve bedensel duygular) (Ġçsel diyalog)
ĠĢte karĢınızdaki kiĢiye aynen böyle görünüyorsunuz.
Bunlar en belirgin göz hareketleridir. Fakat bazı solak insanlarda ve az sayıda sağ
elini kullananlarda bu hareketler ters yönde olabilir, yani hatırlanan görüntüler ve
seslerde gözler sağ tarafa bakar, duygularıyla düĢünürken aĢağıya sola doğru, içsel
diyaloglarda ise aĢağıya sağa doğru bakarlar. EriĢim ipuçlarını daha iyi anladığınız
zaman bazı kiĢilerde bunların ters yönde olduğunu fark edeceksiniz. Bu değiĢik
olmakla beraber normal bir Ģeydir.
KarĢınızdaki insanın gözle eriĢim ipuçlarından emin olmak için daima test edin.
EriĢim ipuçlarını kontrol etmenin en kolay yolu duygularla ilgili bir soru sormaktır.
Bunu günlük olaylarda karĢınızdakine kendisini nasıl hissettiğini sorarak çok basit bir
yolla yapabilirsiniz. Bu konuyla ilgili araĢtırmalar az olmasına rağmen genel kanı
Ģöyledir; Eğer o kiĢi duygularını ifade ederken aĢağıya ve sağ tarafa doğru bakıyorsa
standart eriĢim ipuçlarına sahiptir, fakat aĢağıya ve sol tarafa doğru bakıyorsa o
64
zaman ters eriĢim ipuçlarına sahip demektir. BaĢka bir deyiĢle, hatırlanan görüntü ve
sesler sağ taraflarında, kurgulanmıĢ görüntü ve sesler sol taraflarındadır.
Diğer Göz Kalıpları
Göz Kırpma
Gözlerimizi sürekli kırparız, bu gözün nemini koruyan doğal mekanizmanın bir

parçasıdır. Bazı insanlar düĢünürken gözlerini daha çok kırparlar. Bu bir bakıma bilgi
araĢtırması sırasında göz kırparak düĢünceleri birbirinden ayırmayı ifade eder.
DıĢa yansımayan eriĢim ipuçları
Burada birey görsel, iĢitsel ve dokunsal verileri sistematik bir Ģekilde bilinç ardı
ederek açığa vurmaz. Bu durum eskiden geçirilmiĢ bir travmanın sonucu olabilir.
Hiçbir belirgin eriĢim ipucu olmaması
Bazen insanlar hiç eriĢim gerektirmeyen son derece açık ve bilinen konulardan
bahsederler. Bu durumda belirgin eriĢim ipuçlarını alabilmek için onlara üzerinde
düĢünmeleri gereken bazı sorular sorun.
Her soruya cevap olabilecek iĢitsel/içsel diyalog
KiĢi önce soruyu kendi kendine tekrarlar sonra yanıt verir. Bu, o kiĢinin alıĢkanlık
halindeki düĢünme stratejisidir. Bunu yaparken dudaklarının oynadığını bile
görebilirsiniz.
AlıĢılmamıĢ EriĢim Ġpuçları
Bunlar büyük bir olasılıkla o kiĢinin yaptığı bir sinestezinin (yani birbiri ardına
kullanılan temsil sistemlerinin karıĢımının) sonucudur.
NLP kalıpları bir yol gösterici ve bir genellemedir ve bütün genellemelerde olduğu gibi
bazı durumlarda geçerli olmayabilir.
Unutmayın ki, cevap teoride değil, karĢınızdaki insanın kendisindedir.
EriĢim Ġpuçları Soruları
AĢağıda eriĢim ipuçları için bazı örnek sorular yer almaktadır. Her sorunun açıkladığı
temsil sistemi sembollerle belirtilmiĢtir. Bu soruları sorduğunuz zaman, karĢınızdaki
kiĢinin soruyu yanıtlamadan önceki vücut dilini izleyin. Bu iĢlemi bir yanıt aldıktan
sonra uygulamak çok geç olur çünkü, bu arada düĢünme eylemi gerçekleĢmiĢ ve
sona ermiĢ buna bağlı olarakta eriĢim ipuçları kaybolmuĢtur.
DıĢ kapınız ne renk? (G)
65
Sulu bir portakalı ısırmak nasıl bir duygudur? (T)
En çok sevdiğiniz Ģarkıyı zihninizde duyabilir misiniz? (Ġ)
Mutluluk nasıl bir duygudur? (D)
Teninize yün değdiğinde ne hissedersiniz? (D)
Kırmızı bir karenin içinde mor bir üçgen hayal edin. (G)
Metal duvarlarla çevrili bir hangarda kullanılan demir testeresinden nasıl bir ses
çıkar? (Ġ)
Pembe çizgili bir duvar kağıdı ile yatak odanız nasıl görünürdü? (G)
Kendi kendinize konuĢtuğunuz zaman ses nereden gelir? (Ġ)
BaĢ aĢağı çevrilmiĢ bir haritada güney-doğu hangi yöndedir? (G)
Yeni kesilmiĢ çimlerin kokusunu hayal edin. (K)
En uzun saçlı arkadaĢınız hangisidir? (G)
Adınızı tersten nasıl okursunuz? (G)
Islak çorap giymek nasıl bir duygudur? (D)
Soğan nasıl kokar? (K)
Bir aksilik olduğunda kendi kendinize ne dersiniz? (Ġ)
Sıcak suyla dolu bir küvette dinlenmek nasıl bir duygudur? (D)
Çok tuzlu bir çorbadan büyük bir kaĢık içmek nasıl bir duygudur? (T)
Zihinsel Ġmajlar Görmek
Görsel temsil sistemini kullandığınız zaman hayali resimler görürsünüz. Bu da, net
düĢünme, tasarım, yaratıcılık ve birçok akademik konuda baĢarı açısından önemlidir.
Herkes birtakım Ģeyleri gözünde canlandırabilir, buna rağmen bazı insanlar hiçbir
zaman bu zihinsel imajları görmediklerini iddia eder. Oysa bunu yapmak
zorundadırlar, aksi takdirde evlerini yada arabalarını nasıl tanıyabilirler? Tanıma,
gördüğünüz Ģeyi hatırladığınız baĢka bir Ģeyle eĢleĢtirmeye dayanır. Eğer
hatırladığınız imajlar yoksa çok bildik görüntüleri bile tanıyamazsınız. O anda bu saklı
imajların farkına varamazsınız, çünkü olay çok çabuk geliĢir, aslında bu farkına
varamadığınız imajlar kesinlikle mevcuttur. Tanımayı gerçekleĢtiren bir alternatif daha
vardır, ancak bu yöntem son derece uzun ve sıkıcıdır. ġöyle ki; hatırladığınız bütün
66
benzer Ģeyleri tek tek kelimelerle tarif ederek bir eĢleĢtirme yapmaya çalıĢırsınız.
Sözlü yapılan tarifler uzun bir zaman alır, fakat bir resim size bir saniye gibi kısa bir
zaman içinde bilgi verebilir. Çevrenize Ģöyle bir bakın ve gördüklerinizi bir
arkadaĢınıza kelimelerle anlatmaya çalıĢmanın, ne kadar uzun bir zaman alacağını
düĢünün, bununla birlikte aynı Ģeyi bir resim aracılığıyla anlatmak çok daha kolaydır,
öyle değil mi?
NLP eğitimi, daha yaratıcı ve esnek bir Ģekilde düĢünebilmemiz için zihinsel imajların
daha iyi farkına varmamızı sağlar, ayrıca onları daha iyi bir Ģekilde yönetebilmemiz
için bize yardımcı olur. Zihinsel imajlarımızın farkında olmak birçok NLP kalıbını daha
kolay algılamamızı ve öğrenmemizi sağlar.
AĢağıdaki uygulama görsel temsil sistemimizi geliĢtirmemiz açısından yararlı

olacaktır. Lütfen bu uygulama yaparken size hangi bölümlerin kolay hangi bölümlerin
zor geldiğini not edin.
GÖZÜNÜZDE CANLANDIRMAYI GELĠġTĠRME
 Gözlerinizi kapatın, gevĢeyin ve zihninizdeki ekranı seyredin. Sonra,

gördüklerinizi kendi kendinize tarif edin. Muhtemelen ilk görüntü değiĢik
tonlarda gri bir fon üzerinde uçuĢan beyaz noktalar olacaktır veya en son
baktığınız Ģeyin siyah-beyaz bir resmini göreceksiniz. Bu görüntü kaybolduğu
zaman görüĢ alanınızın tam ortasında siyah bir nokta olduğunu hayal edin.
 Bu noktayı mümkün olduğunca karartmaya çalıĢın.
 ġimdi bu siyah noktanın tıpkı bir su birikintisine damlatılan mürekkep gibi
suyun ortasından kenarlara doğru yayılarak, zihninizde oluĢan ekranın
tamamını boyadığını hayal edin. Gerekiyorsa gözlerinizi ellerinizle kapatın,
çünkü ekranın fonu ne kadar koyu olursa sonuç o kadar iyi olacaktır.
 ġimdi gözlerinizi açın ve yakınınızdaki bir nesneye bakın. BakıĢlarınız rahat

olsun, aynı noktaya gözünüzü dikip uzun uzun bakmayın veya bu görüntüyü
hafızanıza kazımaya çalıĢmayın.
 YavaĢ yavaĢ gözlerinizi kapatmaya baĢlayın. Bunu yaparken nesnenin
görüntüsünü zihinsel görüĢ alanınızda tutmaya çalıĢın. Gözleriniz kapalı olsa
bile, yukarıya sol tarafa doğru bakmanız yardımcı olacaktır, çünkü gözün bu
pozisyonu gözünüzde canlandırma iĢlemini kolaylaĢtıracaktır.
 Gözlerinizi tamamen kapatın ve nesneyi olduğu gibi gözünüzde canlandırın.

Nesne ne renkti?
Bu rengi olabildiğince canlı görmeye çalıĢın.
ġimdi bu resmi daha parlak bir hale getirin.
Nesnenin üzerinde bir spot ıĢığı olduğunu düĢünerek onun daha belirgin olmasını
sağlayın.
Nesneyi daha da küçülterek uzak bir mesafede olduğunu hayal edin.
ġimdi onu iyice yaklaĢtırın.
 Farklı görüĢ açılarını hayal edebilmek çok önemlidir. Zihninizdeki resme
değiĢik açılardan bakarak ona hakim olabilmeniz gerekir.
67
 ġimdi yukarı doğru süzüldüğünüzü ve nesneye yukarıdan baktığınızı hayal

edin.
 ġimdi bu nesneyi zihninizde hareket ettirin.
 Nesnenin alt kısmını görebilmek için onu baĢ aĢağı çevirdiğinizi düĢünün.
 Sonra onu ters yöne çevirerek arka tarafını görmeye çalıĢın. Eğer bunu
yapmak size zor gelirse gözlerinizi açın ve bu iĢlemi doğrudan doğruya
nesnenin kendisine bakarak uygulayın, sonra gözlerinizi tekrar kapatın ve
biraz önceki görüntüyü gözünüzde canlandırın.
 Hayalinizde nesneyi ters yüz ederek iç kısmına bakın.
 ġimdi de bu nesnenin içine girdiğinizi ve onun içten nasıl göründüğünü hayal
edin.
Gözde canlandırma konusunda yazılmıĢ bazı kitaplara göre her insan, hafızasında
dakikalarca yer alan üç boyutlu resimler görebilir. Bu doğru olamaz. Gözde
canlandırmanın kolaylık ve canlılık dereceleri kiĢilere göre farklıdır, bununla beraber
her kiĢi zihninde net imajlar görebilme ve bu zihinsel imajları yönetebilme yeteneğini
çalıĢarak geliĢtirebilir. Ġnsan hafızası bir fotoğraf makinesi gibidir. Bununla birlikte
bazı insanların makinesinde çok daha kaliteli filmler vardır.
Zihinsel Sesler Duymak
Duyduğunuz sesleri net olarak yeniden hayal edebilmek, daha esnek ve daha
yaratıcı bir Ģekilde düĢünmenizi sağlar. Böylece müzik dinlemekten daha çok zevk
alır ayrıca içsel diyaloglarınızı daha yaralı ve olumlu bir Ģekle dönüĢtürebilirsiniz.
AĢağıdaki uygulama iĢitsel temsil sisteminizi geliĢtirmek amacıyla hazırlanmıĢtır. Size

kolay gelen veya üzerinde çalıĢmanız gereken bölümleri not edin.
ĠġĠTME YETENEĞĠNĠ GELĠġTĠRME
 Gözlerinizi kapatın.
 Elinizi oturduğunuz sandalyeye vurarak bir ses çıkartın.
 ġimdi bu sesi tekrar zihninizde duymaya çalıĢın.
 Sesi önce yüksek sonra daha yumuĢak bir tonda tekrar hayal edin. Eğer
hatırlamakta zorlanıyorsanız aynı sesi bir daha çıkartın.
 ġimdi sesin odanın karĢı tarafından geldiğini düĢünün.
 ġimdi ise sesin yukarıdan daha sonra aĢağıdan geldiğini düĢünün. Bunu
yaparken elinizi tekrar sandalyeye vurduğunuzu hayal etmek yardımcı olabilir.
 ġimdi de ailenizden birinin sesini hatırlamaya çalıĢın. Bir Ģeyler söylediğini
düĢünün. Bu arada o kiĢinin ağzını açıp kapatarak konuĢtuğunu hayal
edebilirseniz sesini anımsamanız daha kolay olur. Ayrıca bunu yaparken
gözlerinizle yan tarafa doğru bakın çünkü bu göz hareketi, içsel sesleri daha iyi
duymanıza yardımcı olur.
 Daha sonra sevdiğiniz bir Ģarkıyı düĢünün.
 Müziğin sesini önce yükseltin sonra alçaltın.
 Müziğin ritmini önce hızlandırın sonra yavaĢlatın.
 Müziğin odanın değiĢik yerlerinden geldiğini hayal edin.
68
Zihninizdeki sesleri daha net duymanıza yardımcı olan iki strateji vardır;
1. Diğer insanların çıkardığı gürültüleri düĢünün. ġimdi de o kiĢileri gitar, trompet

veya davul çalarken gözünüzde canlandırın. ĠĢte bunu baĢardığınız zaman
sesleri çok doğal bir Ģekilde duyabilirsiniz. Eğer zihninizde resimler çizmekte
baĢarılıysanız bu yöntem çok güzel sonuçlar verecektir.
2. Kendinizi bir müzik aleti çalarken hayal edin. Bu enstrümanı gerçekten çalıp
çalamadığınız hiç fark etmez. Bir gitarın tellerine dokunduğunuzu, bir trompeti
üflediğinizi veya bir davula vurduğunuzu farz edin ve bu arada çıkardığınız
sesleri dinleyin. “DıĢ gözlem” durumuna geçip kendinizi izleyin. Eğer duyguları
hayal etmek size kolay geliyorsa bu yöntem çok güzel sonuçlar verecektir.
Duygularla ĠletiĢim Kurmak
En çabuk ve doğrudan tepkiyi dokunarak alırız. Dokunma duyusu dünyayla temas

kurmamızı sağlar. Genellikle “görmek, inanmak demektir” denir, fakat birçok kiĢi için
bu inanma duygusu dokunma hissiyle gerçeklik kazanır.
NLP, bedenimizi daha iyi algılayarak duyularımıza eriĢmemize yardımcı olur.

Dokunsal temsil sisteminin dört farklı yönü vardır;
 Bedeni Algılamak (Propriyoseptif duyu veya kas hafızası)
Bedeninizi fiziksel olarak tanımanız, kendi kendinizle uyum sağlamak, sağlıklı ve

huzurlu olmak açısından çok önemlidir. Eğer bu fiziksel algılama hissi olmazsa,
rahatlamak mümkün değildir.
Kas hafızasını kazanmak, görsel ve iĢitsel hafızaları kazanmaktan daha uzun

zaman alır fakat kalıcıdır. Öğrendiğimiz herhangi bir Ģey kas hafızamızda yer
etmiĢse onu unutmamız olanaksızdır. Örneğin, hayatınız boyunca bir kez bisiklete
binmeyi öğrenmiĢseniz yıllar sonra bile yeni bir çalıĢmaya gerek duymadan aynı
Ģeyi yine yapabilirsiniz.
Eğer belli kaslara sürekli bir baskı uygularsak bu kaslarda bir gerginlik ve
yorgunluk hissi oluĢur. Bu da kronik sırt ağrılarına, baĢ ağrılarına ve uyum
bozukluğuna yol açar. Çoğu zaman bu gerginliğin farkında olmasak bile daha
sonra bunun acısını çekeriz. Ġyi bir masaj, gevĢeme hissinin ne demek olduğunu
fark etmemizi sağlayan çok etkili bir deneyimdir.
Duyguların kaslarda yarattığı gerginlik, bedenimizde birtakım izler bırakır.

Ġnsanların yüzündeki çizgiler onların bazı karakter özelliklerini yansıtır, çünkü bu
çizgiler o kiĢilerin alıĢkanlık halinde aynı mimikleri ve yüz ifadelerini kullanmaları
sonucunda oluĢmuĢtur. Tipik duruĢ pozisyonlarımız da aynı Ģekilde bedenimizde
kalıcı izler bırakır ve zaman içinde bunlar strese ve fiziksel rahatsızlıklara neden
olur.
69
Dokunsal algılama, bedenimizdeki hassas duygular arasında bir ayırım yapabilme

demektir. Ġyi bir bedensel algılama, dinlenmeye ihtiyacımız olduğunda bizi uyarır,
böylece aĢırı yorgunluk duymamızı ve strese girmemizi önler. Vücudunuzun
verdiği sinyalleri ne kadar iyi algılarsanız, kendinize o kadar iyi bakarsınız, sonuç
olarak ta daha sağlıklı ve mutlu olursunuz.
 Dokunma duyusu (Dokunsal)

Dokunmak, iletiĢimin en temel yoludur. Bu, bebekliğimizde bir takım Ģeylere
dokunarak dünyayı tanımaya çalıĢmamızla baĢlar. Anne ve babamızın Ģefkatli
dokunuĢları bize dünyanın sevgi dolu bir yer olduğunu söyler. Ġçimizdeki duygular
ve dokunma hissine karĢı ne kadar hassas olursak aynı hassasiyet dıĢa da
yansıyacaktır.
 Denge (Vestibular)
Denge duygusu, dokunsal sistemin bir parçası olarak kabul edilir, bununla birlikte
NLP çalıĢmalarında bazen ayrı bir temsil sistemi olarak tanımlanır.
 Hisler (Empatik)
Hisler “meta dokunsallar” dır, baĢka bir deyiĢle farklı duygular veya deneyimlerle
ilgili hissettiklerimizdir. Duygularımızın bilincinde olmamız ve onları hissetmemiz,
kendimizle uyum içinde olmanın ve kendi kendimize ayak uydurmanın yollarından
biridir. Hislerinizi daha iyi anladığınızda, duygusal ifadeleriniz daha da
zenginleĢecek ve her duygunun hatta size olumsuz gelenlerin bile bir anlamı ve
değeri olduğunu göreceksiniz.
Duygular çok etkileyici veya bunaltıcı olabilir, çünkü onları gördüğümüz,

duyduğumuz ve hissettiğimiz Ģeylere karĢı bir tepki olarak, kendi fizyolojimiz ve
biyokimyamız yoluyla yaratırız. Bazen bir duygu bizi ürkütür, bunun nedeni o
duyguyu daha önce tam anlamıyla hissetmemiĢ olmamızdır, yani o bizim için
bilinmeyen bir Ģeydir. Bazı duygulardan ise korkarız çünkü onları kontrol
edemeyeceğimizi düĢünür veya eskiden yaĢadığımız bazı üzücü deneyimlerle
aralarında bir iliĢki kurarız. Duygularınızı bir kenara itmeyip onlara sahip çıkın.
Eğer bunu yaparsanız, duygularınızla iletiĢim kurarken daha çok seçeneğe sahip
olursunuz.
DOKUNSAL ALGIYI GELĠġTĠRME
Bu uygulama istediğiniz zaman uygulayabileceğiniz, denge ve dokunma

duygularınızı daha iyi algılamanıza ve bedeninizi daha iyi tanımanıza yardımcı olacak
bir uygulamadır. Bu uygulama sayesinde aynı zamanda güçlü bir bakıĢ açısı
oluĢturabilecek ve gerçek değerlerinizle bağlantı kurabileceksiniz.
Bir sorunla karĢılaĢtığınız zaman veya karar vermekte zorlandığınız durumlarda bu

uygulamayı yapmak iyi sonuçlar verecektir.
70
 Bir süre için hiç hareket etmeden oturun ve sakinleĢin.
 Hiçbir yargı yapmadan bedeninize konsantre olun.
 Eğer bu pozisyonda donup kalsaydınız bedeniniz nasıl görünürdü? Garip

mi görünürdünüz?
 Bedeninizin hangi bölümlerinde gerginlik hissediyorsunuz?
 Dengeniz nasıl?
 Bedeninizin bütün bölümleri arasındaki iliĢkiyi hissedin.
 Hangi bölümlerde kendinizi rahat, hangi bölümlerde kendinizi gergin

hissediyorsunuz?
 Bedeninizin baĢka nesnelere değen kısımlarını hissedin (örneğin

sandalyeye)
 Giysilerinizin vücudunuza temasını hissedin.
 Dokunma duyunuzla ne gibi Ģeylerin farkına vardınız?
 ġimdi kendinize sorun:

“ġu anda ne hissediyorum?”
“ġu anda ne yapıyorum?”
“ġu anda ne düĢünüyorum?”
 Sonra :
“ġu anda ne istiyorum?” diye sorun?
 ġimdi de Ģu soruları sorun:

“Ġfade etmek istediğim değerler nelerdir?”
“ġu anda benim için önemli olan Ģey nedir?”
“Yaptıklarım amacıma ulaĢmak için ne derece faydalıdır?”
“Ġstediğim Ģeyi elde etmemi engelleyecek ne yapıyor olabilirim?”
 Son olarak bir seçim yapın ve kendinize Ģunu söyleyin;

“Ben seçimimi yaptım..........”
71
TEMSĠL SĠSTEMĠ SEÇĠMĠ
Ġnsanlar bütün temsil sistemlerini sürekli olarak kullanırlar. En az iki temsil sistemini
kullanmadan düĢünebilmemiz mümkün değildir, bunlardan birincisi bilgiyi taĢır,
ikincisi ise farklı bir Ģekilde düĢünmemizi sağlar. NLP, düĢünmeyi, stratejiler oluĢturan
temsil sistemleri zinciri olarak görür. Stratejiler belli bir amaca ulaĢmak için kullanılan
temsil sistemleri dizisidir.
“Yetenek” dediğimiz Ģey, kiĢinin çok iyi ve yaratıcı stratejilere ulaĢmak için temsil
sistemlerini kullanıĢ Ģeklinin bir sonucudur.
Bütün hatıralar temsil sistemlerinin karıĢımından oluĢan bir kokteyl gibidir ve bu

bileĢimde, görsel, iĢitsel, dokunsal, tatsal ve kokusal öğeler vardır.
Bununla beraber, daha öncede belirtildiği gibi, kiĢiler genellikle bir veya iki temsil
sistemini daha çok kullanmayı tercih ederler. Baskı altında veya stresli oldukları
zamanlarda otomatik olarak, seçilmiĢ temsil sistemine dönerler.
KonuĢma Ģeklinizi veya el yazınızı inceleyerek tercih ettiğiniz temsil sistemini

bulabilirsiniz. KonuĢmalarınızda, diğer temsil sistemlerine oranla tercih ettiğiniz
sistemden gelen yüklemlerin daha çok olduğunu fark edeceksiniz.
Kendinizi daha iyi tanımak ve düĢünce esnekliğinizi arttırmak için yapmanız gereken
iki Ģey vardır:
KiĢisel tercihinizin ne olduğunu bilin.

Zayıf olan temsil sisteminizi geliĢtirin.
Öncü Temsil Sistemi
Öncü temsil sistemi hafızamızda yer alan bir bilgiyi hatırlamak için kullandığımız
sistemdir. Örneğin, bir tatili düĢündüğünüz zaman, önce onu görsel olarak hatırlayıp
sonra yaĢadıklarınızı düĢünebilirsiniz. Bu durumda öncü sistem görselliktir. Öncü
sistem ve seçilmiĢ sistem aynı olabileceği gibi farklı da olabilir.
KarĢınızdaki insanın gözle eriĢim ipuçlarını izleyerek onun öncü sisteminin ne

olduğunu anlayabilirsiniz. Örneğin, ona tatiliyle ilgili bir Ģey sorduğunuzda , önce
hafızasındaki anıları yeniden canlandırmak için hızlı bir görsel eriĢim yapıyorsa öncü
sistemi görseldir. Daha sonra birçok dokunsal yüklemler kullanarak ne kadar
eğlenceli bir zaman geçirdiğini anlatıyorsa bu da seçilmiĢ temsil sisteminin dokunsal
olduğunu gösterir.
Uyarı!
Ġnsanları tercih ettikleri sisteme göre “iĢitsel”, “görsel”, veya “dokunsal”
olarak tanımlamaktan kaçının. Bunlar o kiĢinin kimliği değil sadece
tercihleri ve yetenekleridir.
72
TEMSĠL SĠSTEMLERĠ ARASINDA GEÇĠġ VE BĠRLEġTĠRME
Temsil sistemleri arasında geçiĢ yapma , bir düĢünceyi değiĢik temsil sistemleri
kullanarak ifade etmek anlamındadır. Bu geçiĢler basit metaforlar (benzetmeler)
olabilir. Örneğin;
“Sıcak ve yumuĢak bir battaniye gibi rahat........” (D)

“Güzel döĢenmiĢ bir oda gibi huzur verici ......” (G)
“Tanıdık bir ses gibi güven verici ......” (Ġ)
“Modern resimdeki uyumsuz renklerin çarpıĢması gibi itici......” (Ġ)
“Yatağın içindeki ekmek kırıntıları gibi rahatsız edici.......” (D)
“Akortsuz bir kemandan çıkan sesler gibi kulak tırmalayıcı........” (Ġ)
Yapılan geçiĢ, anlamı korur fakat ifade Ģeklini değiĢtirir. Ġnsanların birbirini daha iyi
anlayabilmesi açısından bazı durumlarda bu tip geçiĢler gerekli olabilir. Örneğin,
dokunsal sistemi benimsemiĢ bir kiĢi, dağınık bir odanın, görselliğe önem veren bir
baĢka kiĢi için ne denli huzursuz edici bir durum olduğunu tam anlamıyla
kavrayamaz. Fakat aynı durumu “ rahat olmayan bir sandalyede oturmak seni nasıl
rahatsız ediyorsa, dağınık bir odada bulunmak ta beni aynı derecede rahatsız ediyor”
Ģeklinde bir ifade kullanarak yani bir geçiĢ yaparak açıklarsanız, durumu çok daha
kolay ve iyi anlamasını sağlarsınız.
GeçiĢ, iĢ hayatında önemli bir iletiĢim becerisidir. Bazen yöneticiler kendi aralarında
anlaĢmazlığa düĢerler, aslında anlaĢamadıkları Ģey konunun kendisi değil, sadece
onun ortaya konuĢ biçimidir. Eğer aynı fikir değiĢik bir Ģekilde ifade edilirse anlaĢma
sağlanır. Örneğin, iĢitsel sistemi tercih eden bir yönetici iĢ arkadaĢlarıyla konuĢarak
kendisine yaptıkları iĢi anlatmalarını ister. Fakat tercihi görsel sistemden yana olan
bir yönetici, yapılan iĢi yazılı olarak görmedikçe bir takım Ģeyler ona gerçek dıĢı gibi
gelebilir.
AĢağıdaki örnekte “yüklemler” italik harflerle belirtilmiĢtir. Birinci yönetici dokunsal,

ikincisi ise görsel olarak konuĢmaktadır. Her ikisi de bir Ģey yapılması gerektiği
konusunda hemfikir oldukları halde kullandıkları farklı kelimeler yüzünden iyi bir
iletiĢim kuramazlar.
“ Muhasebe bölümüyle ilgili görüĢünüzü anlayamıyorum”
“Bakın, durum gayet açık, karar vermeden önce ne olup bittiğini bir rapor halinde
görmeniz gerek”
“Bu tip bir yaklaĢım beni rahatsız ediyor. Hande Hanım, karĢılıklı oturup konuyu ele
alalım ve tartıĢalım”
“O zaman tarafsız bir karar veremeyiz. Ufukta görünen bu kadar değiĢiklik varken,
bütün seçeneklerin altını çizmek durumundayız”
“Durun, bence bu konuda biraz acele ediyoruz....”
73
geçiĢ
birinci sistem ikinci sistem
AĢağıda çok sık kullanılan bazı cümlelerin değiĢik temsil sistemlerindeki farklı ifade
biçimleri (yani geçiĢler) yer almaktadır.
GENEL GÖRSEL ĠġĠTSEL DOKUNSAL

Anlamıyorum. Bana göre karanlık Kulağıma çok BaĢını yada sonunu
bir durum. yabancı geliyor. hissedemiyorum.
Bilmiyorum. Henüz net değil Doğru olup Bu konu hakkında
olmadığını hiçbir fikrim yok.
söyleyemem.
Anlıyorum. Ne demek Bende bir çağrıĢım Doğru olduğunu
istediğinizi yapıyor. hissediyorum.
görüyorum.
Sanıyorum. Benim görüĢüm. Bana birĢey Aynı Ģeyleri
çağrıĢtırıyor. hissediyorum
Aklım karıĢtı. Çok karmaĢık Bunun için sözler Kavrayamıyorum.
görünüyor. yada sebepler
hiçbir anlam ifade
etmiyor.
Çok çarpıĢık. Kulağa çok saçma Hiç birĢey yerine
geliyor. oturmuyor.
BirleĢtirme
BirleĢtirme, temsil sistemleri dilini kullanarak belirli bir düzene sokma ve yönlendirme
biçimidir. Ġyi geliĢmiĢ bir temsil sistemini kullanarak daha az geliĢmiĢ bir baĢka
sisteme geçebilirsiniz. Bu, transa geçiĢi sağlamak için kullanılan yöntemlerden biridir;
Bedeninizin sandalye üzerindeki ağırlığını, giysilerinizin teninize temasını hissettiğiniz

gibi benim sesimi ve odadaki diğer yumuĢak sesleri de aynı Ģekilde duyabilirsiniz. Bu
yumuĢak sesler rahatlamanıza ve gevĢemenize yardımcı olacaktır. Odaya göz
gezdirip etrafınızda tanıdık eĢyalar gördüğünüzde, biraz daha rahatlamak ve
duyduğunuz seslere daha iyi konsantre olarak biraz daha gevĢemek için gözlerinizi
kapatmak isteyebilirisiniz. Böylece, yaĢadığınız günü zihninizde tekrar canlandırarak
bazı bilgilere daha kolay ulaĢabilirsiniz....
Bu örnekte temsil sistemleri sırasıyla Ģöyledir; D-Ġ-D-G-D-Ġ-G
ġimdi de size bir ürün pazarlama örneği verelim;
MuhteĢem görünen bu bigisayar son derece güçlü bir donanıma sahiptir. Ekranı
iĢyerinize uyacak bir Ģekilde tasarlanmıĢtır. Bilgisayarınızı çalıĢtırdığınız zaman
duyacağınız tek sey fanın sesi olacaktır.. Bilgisayarın ses sistemi öyle baĢarılıdır ki,
CD‟ nizi nefes kesen bir netlikte ve tonda çalacaktır. Klavye, kullanım rahatlığı
74
açısından ergonomik bir Ģekilde tasarlanmıĢ olup estetik ve hoĢ bir görüntüye
sahiptir.
Bu örnekte temsil sistemleri sırasıyla Ģöyledir; G-D-G-Ġ-Ġ-D-G
Ürünlerin satıĢ prezantasyonları ile transa geçiĢte kullanılan yöntemler aynı yapıya
sahiptir yani sizi, sesler, duygular ve imajlar yaratmaya davet ederler ve bu olumlu
etkileĢim sonucunda da ürünü almaya karar veririsiniz.
BirleĢtirme yöntemi bir hikaye anlatırken de kullanılabilir. Hikayeyi, resimleri, sesleri,

ve sayfadaki kelimelerin içerdiği duyguları algılayıp, yansıtırsınız.
SĠNESTEZĠ
Sinestezi, kelime anlamı olarak “duyguların bir araya gelmesi” demektir ve bir
duygunun diğerine bağlanmasıyla oluĢur. Sinestezide iki veya daha çok temsil
sistemi ard arda kullanılır ve bu da karmaĢık eriĢim ipuçlarının ortaya çıkmasına
neden olur. Sinesteziler doğal bir Ģekilde meydana gelir ve hem sanatsal hem de
yaratıcı çalıĢmaların temelini oluĢturur. Bunlar stratejilerden farklıdır. Strateji temsil
sistemlerinin bir sonucudur. Sinestezi ise temsil sistemlerinin eĢ zamanlı (aynı
zamanda) kullanılmasıdır.
Hepimiz sinesteziler yaparız, örneğin, müzik -- renkleri ve Ģekilleri çağrıĢtırır, resimler

– duyguları uyandırır ve tırnaklarını yazı tahtasına sürten birinin hayali zihnimizde o
sesi çağrıĢtırır ve diĢlerimizi gıcırdatırız.
Sinesteziler duyguların metaforları, yani mecazi benzetmeleridir ve bunları tasvir

etmek için edebi benzetmeler kullanmamız gerekir. ġiirde veya güzel bir yazıda
kullanılan dil sinestezileri çağrıĢtırır.
Sinesteziler, reklamcılık alanında da çok sık kullanılır.
“Çilek reçelinin hoĢ tadı...”

“YumuĢak bir içimi olan köpüklü Ģarap...”
“En son duyulan güzel sesler...”
En belirgin sinesteziler öncü sisteme ve seçilen sisteme bağlı olanlardır, çünkü

düĢüncelerimizde ve hafızamızda en çok bu sistemleri kullandığımız için bunlara
bağlı olan sinesteziler de bizim için en kolay olanlardır.
Richard Cytowic “The Man Who Tasted Shapes” (ġekillerin Tadını Hisseden Adam)
adlı kitabında sinestezileri çok güzel bir Ģekilde tarif eder. Cytowic, bir doktordur ve
Ģekillerin tadını hissedebilen bir adam ve renklerin kokusunu duyabilen bir kadınla
tanıĢmasından esinlenerek bu kitabı yazmıĢtır. Bu insanlar tam anlamıyla
sinestezikti. Onların dıĢsal duyu deneyimleri, farklı duyuları birbirleriyle iliĢkilendirerek
onları karıĢtırmalarına neden oluyordu. ġekillerin tadını hissettiğini söyleyen adam,
75
bu tatları gerçekten alıyordu ve bunlar onun için akĢam yemeğinde yediği yemeklerin
lezzetleri kadar gerçekti (ama elbette ki hiçbir besin değeri yoktu). Bizim, kelimeler ve
benzetmeler aracılığıyla oluĢan biraz bulanık sinestezilerimiz bu insanlar için gerçek
duygusal deneyimlerdi. Cytowic için bu gerçekten çok ilginç bir durumdu ve sinestezi
konusunda geniĢ çaplı bir araĢtırma yaptı ve bunun insan nörolojisinin doğal bir
fonksiyonu olduğu, bununla birlikte bilinçdıĢı düzeyde yer aldığı sonucuna vardı.
Gözle eriĢim ipuçları her zaman sinestezileri açığa çıkartmaz, bununla birlikte bazen
insanlar belirli bir duygunun etkisinde oldukları zaman boĢlukta sabit bir noktaya
gözlerini dikip bakarlar. Genellikle bireyler sinestezilere dokunsal olarak ulaĢırlar
çünkü hisler, deneyimin en önemli bölümüdür. Çoğunlukla, sinestezinin diğer
bölümlerinin farkında olmayıp, sadece nihai ruh halinin farkına varırlar.
GÖZ HAREKETLERĠNĠ BÜTÜNLEġTĠRME
Burada zor problemlerle karĢılaĢtığınız zaman gözle eriĢim ipuçlarını nasıl

kullanacağınız anlatılmıĢtır. Bunu ister kendiniz için ister bir baĢkasına yardım etmek
amacıyla uygulayabilirsiniz. Eğer bu uygulamayı tek baĢınıza yapıyorsanız,
gözlerinizi, bütün değiĢik pozisyonlara getirerek, hareket halindeki bir ıĢığı izlediğinizi
hayal edin.
1. Bölüm
KarĢınızdaki kiĢiye zihnini tamamen boĢaltmasını ve baĢını oynatmadan sadece

gözleriyle parmağınızı takip etmesini söyleyin. Parmağınızı onun yüzünden yarım
metre kadar uzakta tutarak yukarı, aĢağı, sağa, sola ve ortaya olmak üzere değiĢik
yönlerde hareket ettirin ve bu arada onun gözle eriĢim pozisyonları arasında bir iliĢki
kurun.
BaĢka bir yöntem olarak, iki parmağınızı farklı pozisyonlarda tutup karĢınızdaki bireye
baĢını oynatmadan bir parmağınızdan diğerine bakmasını söyleyin. Ona düĢünmesi
için zaman verin. Bu iĢlemi yavaĢ ve basit bir Ģekilde yürütün ve eğer gerekirse
kalıplar arasında dinlenmesine izin verin.
Bu uygulamayı bitirdiğiniz zaman ona Ģu soruları sorun;
 En akıcı hareketler hangileri?

 Size en kolay gelen hareketler hangileri? (bu en kolay sinestezileri veya
seçilmiĢ sistem yerine öncü sistemin ne olduğunu ortaya çıkartır)
 Size en zor gelen hareketler hangileri? (bu en yüksek potansiyele sahip
alanları ortaya çıkartır)
 Sizce en gereksiz hareketler hangileri?
Bu nörolojik belirtiler, o bireyin düĢünme yöntemi deneyimleri, sinestezileri ve

kurdukları iliĢkiler ile ne Ģekilde örtüĢüyor?
76
2. Bölüm
KarĢınızdaki bireye daha yaratıcı olmasını gerektiren zor bir problemi veya iĢi
düĢünmesini söyleyin. Bu arada göz hareketlerini izleyin ve nereye doğru
baktığına dikkat edin.
ġimdi, daha önce yaptığınız bütün hareketleri tekrarlayın ve pozisyonlar arasında

bir bağlantı kurun.
Faydalı olan ve olmayan hareketleri not edin.

Özellikle zor görünen bağlantıları tekrarlayın. Bu iĢlem sırasında, ona bütün
kaynaklarının, yaratıcılığının ve değiĢik düĢünce yöntemlerinin bu sorunu çözmek
için kendisine yararlı olacağını düĢünmesini söyleyin.
Ona verileri bir araya getirmesi için zaman verin sonra tekrar aynı soruna geri
dönmesini söyleyin.
Onun için ne değiĢti?
Bu uygulamanın amacı, bir problemi çözmeye çalıĢırken birçok değiĢik kaynağı ve

değiĢik düĢünce yöntemlerini farklı ve yaratıcı bir kombinasyonla bir araya
getirmektir.
DUYUSAL DĠL
NLP dilinde belli bir temsil sistemini ifade eden kelimelere “yüklem” denir.
Yüklemler, düĢünürken kullanılan temsil sistemini gösterir. Bunlar sözlü eriĢim
ipuçları gibidir. Örneğin, “ne yaptığınızı görüyorum “ cümlesi görsel sisteme bir
örnektir. Kullanılan yüklemlere dikkat ederek, insanların olayları farklı Ģekillerde
ifade ettiklerini ve bunun da farklı düĢünce sisteminin bir sonucu olduğunu
anlayabilirsiniz. Ayrıca, kendi konuĢma dilinizin daha iyi farkına vararak,
kullandığınız yüklemlerin kendi düĢünce tarzınızla ne Ģekilde bağdaĢtığını
anlayacaksınız. Bunun yanı sıra karĢınızdaki bireyin kullandığı yüklemlerle onun
düĢünce tarzının bağdaĢıp bağdaĢmadığını da göreceksiniz.
Örneğin, üç arkadaĢ bir futbol maçına gider. Birincisi maçı Ģöyle anlatır; “Harika
bir oyundu. Her iki takımda çok iyi oynadı. GörüĢ açımız ve ıĢıklandırma çok
güzeldi. Bizim takımın üç golünü de gördüm. Bu akĢam televizyonda tekrar
izleyeceğim.”
Ġkincisi ise Ģöyle der; “ Süper bir maçtı. Durun size anlatayım. MüthiĢ bir atmosfer
vardı, herkes takımını desteklemek için bağırıyordu ve ben bu arada kendi sesimi
bile duyamıyordum. Bağırmaktan sesim kısıldı. Walkman‟ den yorumları dinledim.
Her Ģey çok güzeldi.”
Üçüncüsü ise maçı Ģöyle anlatır; “Kıran kırana bir oyundu. Ġlk yarı biraz zordu
ama sonuçta bizim takım maçı rahatlıkla kazandı. Diğer takım ikinci yarıda oyuna
77
tam olarak hakim olamadı. Oturacak yerler de çok rahat değildi. Bu akĢam spor
programlarında maçı tekrar yakalayacağım.
Bunlar biraz abartılmıĢ örnekler olmasına rağmen, aynı maçı birinci arkadaĢın
görsel, ikincisinin iĢitsel, üçüncüsünün ise dokunsal yüklemler kullanarak
anlattıklarını farettiniz mi?
Görsel Yüklemler ve Deyimler
Bakmak, resim, odaklanmak, hayal gücü, sahne, boĢluk, gözde canlandırma,

bakıĢ açısı, parlamak, yansımak, açığa çıkartmak, incelemek, göz, odak, ileriyi
görmek, hayal görmek, tasvir etmek, fark etmek, görünüĢ, aydınlatmak,
öngörmek, görmek, göstermek, görüntü, seyretmek, izlemek, bulanık, karanlık,
parlak, renkli, loĢ, puslu, gölgeli, gözden geçirmek, göz atmak, ıĢıldamak, spot
ıĢığı, canlı, ayna...
Ne yapmak istediğinizi görüyorum.

Bu düĢünceye çok sıcak bakıyorum.
Göz göze bakıyoruz.
Bu konuda net bir görüĢe sahip değilim.
Kör noktası var.
Ne demek istediğinizi bana gösterin.
Bu olayı tam anlamıyla gözden geçirdiğinizde güleceksiniz.
ĠĢitsel Yüklemler ve Deyimler
Söylemek, aksan, ritim, ton, yankılanmak, ses, monoton, sağır, iĢitilen, tiz, net,
tartıĢmak, ilan etmek, bağırmak, belirtmek, dinlemek, çalmak, iç çekmek, dili
tutulmak, gıcırdamak, çıtırtı, kıkırdamak, vokal, fısıldamak, anlatmak, sessizlik,
akortsuz, mırıldanmak, dilsiz, soru, gürlemek, yorum, çağırmak, ahenkli,
sızlanmak, müzikal, akustik, vızıltı, gevezelik etmek, diyalog, eko,
homurdanmak...
Ahenkli (uyumlu) bir yaĢam sürüyorlar.

Toplantı salonu çok gürültülüydü.
Kulağıma çok yabancı geliyor.
Söylediklerine kulak verme.
Bu sesler bana müzik gibi geliyor.
Dokunsal Yüklemler ve Deyimler
Dokunmak, tutmak, denge, kırmak, soğuk, hissetmek, katı, kavramak, temas,

itmek, sürmek, sert, vurmak, gıdıklamak, sıkı, sıcak, atlamak, basınç, koĢmak,
ılık, pürüzlü, zaptetmek, kapmak, keskin, hassas, stres, yumuĢak, hafifçe vurmak,
78
gerilim, titreĢim, yürümek, beton, ılımlı, kazımak, somut, acı çekmek, ağır,
düzgün...
Sizinle temas kuracağım.

Keskin bir dille konuĢtu.
Internet‟te sörf yapıyorum.
Ġliklerime kadar hissettim.
Gergin bir atmosfer vardı.
BaĢımdan aĢağıya kaynar sular döküldü.
YumuĢak kalpli bir adam.
Korkunç bir baskı vardı.
Proje iĢlemeye baĢladı.
Kokusal Yüklemler ve Deyimler
Aromatik, kokulu, bayat, taze, burnunu sokan, hoĢ kokulu, dumanlı, taze piĢmiĢ...
Balık kokusu alıyorum.

Yemek taze piĢmiĢti.
Her iĢe burnunu sokuyor.
Tatsal Yüklemler ve Deyimler
EkĢi, acı, tuzlu, tatlı, baharatlı, ağız sulandıran, naneli, Ģekerli, mide bulandırıcı.
Bu daha acı bir ilaç.

Çok tatlı bir insan. Mide bulandırıcı bir hareket yaptı.
Duyusal Olmayan Belirli Yüklemler ve Deyimler
Kelimelerin çoğunluğunun duyusal yan anlamları yoktur. Daha öncede belirttiğimiz

gibi, bu tip kelimelere “dijital” denir. Bu kelimeleri karĢınızdaki bireye arzu ettiği temsil
sisteminde düĢünme hakkını vermek için kullanılırız.
Belirli olmayan kelimelere örnekler;
Karar vermek, düĢünmek, hatırlamak, bilmek, meditasyon yapmak, farkına varmak,

katılmak, anlamak, değerlendirmek, süreç, öğrenmek, motive etmek, değiĢtirmek,
bilinçli, dikkate almak, farz etmek, seçmek, hedef, amaç, model, program, kaynak,
nesne, teori, fikir, sunum, ardıĢlık, sonuç, mantık, hatıra, geçmiĢ, gelecek, Ģimdiki
zaman, koĢul, bağlantı, beceri, önem...
GELECEĞE UYARLAMA
GeçmiĢi hatırlamak ve geleceği hayal etmek için temsil sistemlerimizi kullanırız.

Gelecekte olmasını istediğimiz Ģeyleri zihnimizde prova edebiliriz. NLP dilinde bu
iĢleme “geleceğe uyarlama” denir.
79
Geleceğe uyarlama yaptığımız zaman belirlediğimiz bir hedefin gerçekleĢtiğini

varsayıp bunun iyi olup olmayacağını zihnimizde prova ederek anlamaya çalıĢırız.
KiĢisel değiĢim hedef belirlemekle baĢlar. Diyelim ki bir sorununuz var veya herhangi
bir durumun daha farklı olmasını istiyorsunuz. O zaman Ģu anda içinde bulunduğunuz
durum yerine arzu edilen durumun ne olduğunu belirleyin. Daha sonra da bu değiĢimi
gerçekleĢtirmek için bir teknik veya bir kalıp uygulayın. Çoğu psikolojik yaklaĢımlar
burada sona erer. Fakat bu değiĢim o an için kolay görünse de, günler veya haftalar
sonra karĢılaĢılan gerçek durumlarda bazı zorluklar yaĢanır. Geleceğe uyarlama bu
sorunu ele alır ve bütün NLP değiĢim tekniklerinin bir parçasıdır. Gerek kendi
hedeflerinizi düĢünürken gerekse baĢkalarının hedeflerine ulaĢmalarına yardımcı
olurken “geleceğe uyarlama” tekniğini kullanabilirsiniz.
Bir sorun üzerinde düĢünürken bu sorunu çözmek için aklınıza gelen yöntemleri
zihninizde prova edin. Örneğin, bir arkadaĢınızla iletiĢim problemleri yaĢadığınızı ve
elinizde yaĢadığınız problemi çözmenize yardımcı olabilecek yeni kaynaklar
olduğunu farzedin. Zihninizde “geleceğe uyarlama” yaparak bu kiĢiyle tekrar
karĢılaĢacağınız zamanı düĢünün. O kiĢiyi hayalinizde mümkün olduğu kadar net bir
Ģekilde canlandırın, sesini hatırlayın ve sonra da belirlemiĢ olduğunuz yeni davranıĢ
biçimiyle kendinizi ona karĢılık verirken hayal edin. Bu yeni durumun nasıl
göründüğünü kontrol edin. ArkadaĢınızın nasıl bir tepki vereceğini hayal edin. Eğer
sonuç size olumlu görünüyorsa ve bu yeni davranıĢ biçiminizin iĢe yarayacağını
düĢünüyorsanız, o zaman bu değiĢimi geleceğe uyarlamıĢ ve sonuçlarını kontrol
etmiĢ olursunuz. Geriye sadece o kiĢiyle gerçekten karĢılaĢmak kalır. Fakat bu
değiĢimin getireceği sonuçlar size olumsuz görünüyorsa, o zaman gerçek hayatta da
iĢe yaramayacak demektir. Bazen bu teknik uygulanırken herhangi biri karĢınızdaki
kiĢinin rolünü oynarsa, geleceğe uyarlama daha da gerçeklik kazanır.
Geleceğe uyarlama, hedeflerinizle ilgili yaptığınız bir gerçeklik varsayımı denetimidir.
Geleceğe uyarlama dört fonksiyondan oluĢur:
1. Ekoloji kontrolü – Bazen hedef teorik olarak iyi görünür, fakat geleceğe
uyarladığınız zaman çok iyi olmadığını fark edersiniz. Bu durumda geriye
dönüp daha baĢka değiĢiklikler yapmanız gerekir.
2. DeğiĢimin gerçekten iĢe yarayıp yaramayacağının kontrol edilmesi.
3. Arzu edilen hedefin zihinde prova edilmesi- Hedefinizi zihninizde ne kadar çok
prova ederseniz size o kadar doğal gelecek ve gerçekleĢtirmeniz daha kolay
olacaktır.
4. Öğrendiğiniz Ģeylerde bir genelleme yaparak, onların gerçek dünyaya

taĢınması – Eğer öğrendiklerinizi, gerçek hayata taĢıyıp bütün koĢullarda
uygulayabilirseniz , o zaman hem kendiniz hem de baĢkaları üzerinde son
derece büyük bir etkiye sahip olursunuz.
80
ġirketsel DeğiĢimleri Geleceğe Uyarlama
Geleceğe uyarlama, iĢ alanındaki eğitimlerde önemli bir rol oynar. Bu iĢlem genellikle
ofis dıĢında, örneğin civardaki bir otelde yapılır. Bu iyi bir fikirdir, çünkü eğitime
katılan kiĢiler ofis ortamındaki dikkat dağıtıcı unsurlardan uzaklaĢmıĢ olurlar.
Bireylerin eğitim süresince öğrendikleri yeni fikirler ve yaptıkları çalıĢmalar
mükemmeldir. Fakat iĢ yerine döndükleri zaman tekrar eski alıĢkanlıklarına kolayca
kayabilirler. Bu nedenle iĢ alanında verilen eğitimlerin etkili olması için, eğitim
programında önerilen yöntemlerin ve yapılan çalıĢmaların ofis koĢulları göz önünde
tutularak geleceğe uyarlanması ve gerçekten faydalı olup olmayacağının kontrol
edilmesi Ģarttır.
NLP, sebep ile sonuç arasındaki iliĢkiyi araĢtıran bir çalıĢmadır ve uygulanması son
derece kolaydır. BaĢka bir deyiĢle, çok pragmatiktir. NLP‟ nin devreye girmesi ile
baĢarı elde edilip edilemediği, gerçek hayattaki iĢlevselliğine göre değerlendirilir. ĠĢe
yarayacak ve yaramayacak değiĢimler arasında bir ayırım yapmak için “geleceğe
uyarlama” yöntemi kullanılır.
Bilgisayarda modelleme, iĢ hayatında kullanılan bir diğer geleceğe uyarlama

yöntemidir. Elde edilmek istenen sonuçlar, bir bilgisayar senaryosu Ģeklinde verilir,
modelleme süreci baĢlatılır ve ortaya çıkan sonuçlar izlenir. Yapılan bu değiĢiklik
eğer satıĢtan elde edilen gelir, kar oranı ve müĢteri Ģikayetleri gibi veriler
ölçümlenebiliyorsa, iĢlem çok daha kolay gerçekleĢir. Çok geliĢmiĢ bilgisayar
programlarıyla daha komplike değiĢimlerin geniĢ çaplı bir modellemesi yapılabilir. Bu
iĢlem, yöneticilerin ileride ortaya çıkabilecek durumları görmelerini ve yapılan
değiĢimin muhtemel sonuçlarını anlamalarını sağlar.
Zihinsel Uygulama Kuralları
Zihinsel uygulama, kendimizi geliĢtirmek ve eğitmek açısından çok etkili bir

yöntemdir. Zihinde uygulama yaparken bu iĢi gerçekten yaptığınızda kullandığınız
sinirleri aynı Ģekilde kullanırsınız. Zihinsel uygulama, müzik ve spor alanlarında bir
geliĢtirme tekniği olarak geniĢ çapta kullanılır. Zihinsel uygulama elde etmek
istediğiniz yeni bir beceriyi daha iyi tanımanıza ve ona alıĢmanıza yardımcı olur,
ayrıca gerçek durumda bu iĢi yaparken kullanacağınız kaslarda çok küçük titreĢimler
yaratarak onları harekete geçirir.
Hedeflerinizle ilgili zihinsel uygulama yaparken aĢağıdaki kuralları izleyin:
 Önce hedefinizi düĢünün

Bu hedefe ulaĢmanın nasıl bir Ģey olacağını hayal edin. Bütün detayları görmeye
çalıĢın ki buna ulaĢmak için ne yapmanız gerektiği konusunda çok net bir fikriniz
olsun.
 Sonuca değil, iĢleme odaklanın

Hedefinize ne Ģekilde ulaĢacağınızı görmek için temsil sistemlerinizi kullanın.
Hedefinizi kesin olarak saptamanız koĢuluyla, iĢlem doğal olarak geliĢmeye
baĢlayacaktır. En son adım, iĢlemin sonucunda varılan hedefi görmektir. Örneğin,
81
golf oynarken bir vuruĢ yapmayı zihninizde canlandırmak için, önce en uygun golf
sopasını seçtiğinizi hayal edin. Sopanın ağırlığını elinizde hissederek dikkatinizi
topun kontrolüne verin ve topa vuruĢ pozisyonuna geçin. Sonra topun deliğe
girmesini izleyin. Zihinsel uygulama ile hayal kurma arasındaki fark budur.. Hayal
kurma sonuca odaklanır ve bu sonuç mucizevi bir Ģekilde oluĢur. Zihinsel
uygulama ise iĢleme odaklanır ve kesinlikle iyi sonuçlar verir.
 Belirleyici olun
Mümkün olduğu kadar çok ayrıntıyı hayal edin – bulunduğunuz yer, üzerinizdeki
giysiler, uyguladığınız becerinin bütün aĢamaları gibi. Detaylar ne kadar çok
olursa, iĢlem o kadar etkili olur.
 Mükemmelliği görün, iĢitin ve hissedin.

Ne görür, ne iĢitir ve ne hissederseniz onu elde edersiniz. Ġkinci en iyi durumla
yetinmeyin. Her Ģeyi tam anlamıyla olmasını istediğiniz Ģekilde hayal edin.
 Bütün duyularınızı kullanın

Duyularınızı ne kadar çok kullanırsanız deneyimi o kadar iyi hatırlarsınız ve izleri
o kadar kalıcı olur. Resimleri hayalinizde olabildiğince net görmeye çalıĢın. Sesleri
duyun. Bedeninizin hareketlerini ve denge duygunuzu hissedin.
 GevĢeyin
GevĢeme, zihinsel uygulamanın etkilerini arttırır.
 Pratik yapın
Ġyi bir pratiğin sonucu iyi bir uygulamadır. Ne kadar çok zihinsel uygulama
yaparsanız o kadar ustalaĢırsınız, böylece bu yöntemden çok daha iyi
yararlanırsınız.
82
UYGULAMA
1. Televizyonda günlük haber programlarını izlerken, politikacıların ve

uzmanların sorulara yanıt verirken kullandıkları eriĢim ipuçlarına dikkat edin.
Onların temsil sistemlerini nasıl kullandıkları hakkında ne söyleyebilirsiniz?
Kullandıkları ifadeler eriĢim ipuçlarıyla bağdaĢıyor mu?
Önemli Not: Görsel kurgulanmıĢ bir eriĢim ipucu, o kiĢinin yalan söylediği
anlamına gelmez. Bu durum, o kiĢinin zihninde imajlar yaratarak düĢündüğünü
gösterir ki, bu da onun hatırlama stratejisinin bir parçası olabilir.
2. Halen okumakta olduğunuz kitaba dikkatle bakın. Hakim olan üslup nedir?
Yazıda kullanılan yüklemlerin yoğunluğuna bakarak yazarın tercih ettiği
düĢünce Ģeklini söyleyebilir misiniz?
Not: Akademik kitaplar genellikle dijital bir dille yazılır. Bu tip bir üslubun, bu
kitapları daha ciddi ve inanılır kıldığına iliĢkin genel bir kanı vardır, fakat
aslında bu onları sadece daha sıkıcı yapar.
3. Yüklem Oyunları
Ġçeriği önemli olmayan günlük bir konuĢmada geçen yüklemlere dikkat edin.
DuymuĢ olduğunuz bir yüklemi, vereceğiniz cevaptaki bir cümleyle bağdaĢtırın
(uyarlama).
4. Duyusal keskinliğiniz üzerinde çalıĢmaya baĢlayın. YaĢamdan aldığınız haz,

duyularınızın yoğunluğuna bağlıdır. Çoğu insan hedonizm (hazcılık) üzerinde
aĢırı yoğunlaĢır – bu insanların çok kuvvetli uyarıcılara ihtiyacı vardır çünkü
duyuları aĢrı yoğunlaĢmadan yorgun düĢmüĢtür. Açık, net duygulara sahip
olduğunuz müddetçe daha az uyarıcıyla daha çok haz alırsınız.
Bir günü, görsel gün olarak belirleyin.

Özellikle gördüğünüz Ģeyler üzerinde yoğunlaĢın. Daha önce görmüĢ
olduğunuz Ģeylere farklı bir gözle bakın, iĢte o zaman baktığınız Ģeyler size
alıĢılmıĢın dıĢında gelecektir.
Dikkatinizi çevrenizdeki renklere verin, ve çevrenizde ne kadar farklılık
olduğunu gözlemleyin.
Daha sonra bir günü iĢitsel gün olarak belirleyin.

Ġnsanların seslerini dinleyin.
Dinlediğiniz müziğe kendinizi daha çok verin.
Daha önce duymuĢ olduğunuz sesleri farklı bir kulakla dinleyin, iĢte o zaman
duyduğunuz Ģeyler size alıĢılmıĢın dıĢında gelecektir.
Son olarak ta dokunsal bir gün belirleyin.

Gün içinde yaĢadığınız duygulara daha fazla önem verin.
Hislerinizin sürekli olarak nasıl değiĢtiğine dikkat edin.
Olayların size ne hissettirdiğini gözlemleyin.
83
Sadece ayaklarınızın kapladığı çok küçük iki tane çok küçük alanın üzerinde
hiçbir çaba sarf etmeden nasıl durduğunuzu keĢfedin.
5. Öncü temsil sisteminizin ne olduğunu belirleyin. Bir Ģeyi düĢündüğünüz

zaman ilk olarak ne yapıyorsunuz?
Kendinizle mi konuĢuyor musunuz? (Ġ)
Gözünüzde mi canlandırıyorsunuz? (G)
Ne hissettirdiğini mi hatırlıyorsunuz? (D)
Tercih ettiğiniz sistemin farkına varın.
Yapmaktan zevk aldığınız bir Ģey hakkında hiç durmadan bir kağıda beĢ dakika
boyunca bir Ģeyler karalayın. Hiç düĢünmeden yazın ve duraklamayın. Daha
sonra ne yazdığınızı okuyun. KullanmıĢ olduğunuz yüklemlerin dengesi nasıl?
Yazmak istemiyorsanız, anlatma yolunu tercih edebilirsiniz ve sesinizi

kaydedebilirsiniz. (Eğer bu yöntemi tercih ediyorsanız bu bir bakıma iĢitsel
sistemi tercih ettiğiniz anlamına gelir)
6. En zayıf temsil sisteminiz hangisi?

En zayıf temsil sisteminizi belirledikten sonra gözde canlandırma, iĢitme
yeteneği ve dokunsal algılamayı geliĢtirme uygulamalarına geri dönün ve
bunları tekrar uygulayın. DüĢünceniz daha yaratıcı ve esnek bir hale gelecektir.
7. ĠĢte size tüm temsil sistemlerinizi uyaracak ve yaratıcı düĢünmenizi

sağlayacak bir uygulama. Bu uygulama aynı zamanda göz kaslarınız için de
faydalı olacaktır.
Size uzak olan bir nesneyi seçin ve bu nesnenin büyük bir saatin merkezi
olduğunu farz edin. BaĢınızı ve omuzlarınızı sabit tutun, sanki sol kulağınızı
görecekmiĢsiniz gibi, gözlerinizi saat 9 yönünde ne kadar gidebiliyorsa o yöne
doğru çevirin. Birkaç saniye için kaslarınızı gergin tutun, spesifik olarak hiçbir
Ģeye bakmayın, ve Ģimdi de gözlerinizi bu saatin ortasına geri çevirin. Daha
sonra aynı iĢlemi baĢınızı yukarı kaldırmak durumunda kalacağınız saat 10, 11
ve 12 için tekrarlayın. Herbir ayrı saat için bu iĢlemi tekrarlayın. Yalnız bu
iĢlemi çok yavaĢ ve rahat bir Ģekilde uygulayın, hiçbir kasınızı zorlamayın, eğer
acı çekerseniz ve herhangi bir rahatsızlık hissederseniz, biraz ara verin ve
dinlenin.
84
BÖLÜM 6
DUYGUSAL DURUM (Ruh Haliniz)

Durum, baĢka bir deyiĢle ruh halimiz, günün herhangi bir vaktinde kendimizi nasıl
hissettiğimizdir. Kendi psikolojimiz, düĢüncemiz ve duygularımız ruh halimizi
oluĢturur, ve bütün bunların toplamından çok daha büyüktür. Ruh halimizi içimizde
saklarız, fakat belirli frekanstaki beyin dalgaları, nabız atıĢı gibi dıĢarıdan fark
edilebilecek iĢaretler veririz, Bununla birlikte bunların hiçbiri, sinirli olmanın veya aĢık
olmanın nasıl bir duygu olduğunu size söyleyemez.
Ruh halimiz, deneyimlerimizin en önemli tarafıdır. Yoğunluk, uzunluk ve içtenlik

açısından çeĢitlilik gösterir. Ne kadar sakin olursak, o kadar mantıklı düĢünürüz.
Fakat heyecanlı ve kızgın olduğumuz zamanlarda düĢüncemiz bölünür ve daha
duygusal bir enerjiye sahip oluruz. Ruh halimizin mutlaka bir duygusal bileĢeni
vardır; biz bunu doğal olarak dokunsal yöntemlerle ifade ederiz.
Her ne kadar ruh halimizin bizim kontrolümüz dıĢında geliĢen olayların oluĢturduğuna
inansak ta, aslında ruh halimizi kendimiz yaratıyoruz. NLP‟ nin size sunduğu en
önemli Ģeylerden biri de, kendi ruh halinizi belirleme ve diğer bireylerin ruh hallerini
de, sağlık ve mutluluğa doğru olumlu bir yönde etkileyebilme yeteneğidir.
ĠĢte size iyi bir haber; ruh halimiz gün boyunca değiĢir. Bu değiĢimin iniĢ ve çıkıĢlarını
hatırlarız bununla birlikte çok uzun bir süre aynı ruh halinde takılıp kalmamız
mümkün değildir.
Kötü haberse; ruh halimiz gün boyunca değiĢir. Ruh halimizin iyi olduğu noktalarda
da sürekli olarak kalmamız mümkün değildir.
RUH HALĠMĠZ VE YETENEKLERĠMĠZ
Ruh halimiz yeteneklerimizi etkiler. Bir müzisyen, enstrümanını en iyi Ģekilde

çalabilmek için boĢ bir salonda, kimse onu izlemiyorken çok çalıĢmıĢtır fakat onu
izleyen yüzlerce kiĢinin karĢısında aynı baĢarıyı gösteremez. Biz buna “performans
korkusu” diyoruz. Bu korku, baĢarınızı %20 veya %30 oranında düĢürür. Bazıları ise
o kadar korkar ki, hiç bir Ģey yapamaz. Bu tip insanlar yeteneksiz veya beceriksiz
değillerdir sadece ruh hallerini yönetmeyi öğrenmeleri gereklidir.
Yeteneksiz insan yoktur, sadece yeteneğimizi sergilememizi engelleyen ruh

halleri vardır.
85
Öğrenme açısından elveriĢli olan ruh halleri, merak ettiğimiz, etkilendiğimiz, ilgi
duyduğumuz ve heyecanlandığımız zamanlardır. Ġnsanlar yorgun, tedirgin ,sinirli veya
sıkkın oldukları zaman hiçbir Ģey öğrenemezler. En iyi öğretmenler, öğrencilerinin ruh
hallerini öğrenmeye elveriĢli hale getirenlerdir. Bunu baĢarmanın yolu kendi ruh
hallerinin iyi olmasından geçer, çünkü içinde bulunduğunuz ruh hali karĢınızdakini de
etkiler.
ArkadaĢ kazanmak ve insanları etkilemek çok kolaydır. Ġnsanlar kendilerini iyi

hissettiren herkese ilgi duyarlar. Duygular da etkileyicidir. (Elaine Hatfield ve John
Cacioppo‟nun yazdığı , Cambridge Universitesi tarafından 1994 yılında yayımlanan
“Emotional Contagion” (Duygusal EtkileĢim) adlı kitabı okuyun). Normal olarak
duyguların, içimizden dıĢarıya yansıdığını düĢünürüz, baĢka bir deyiĢle, kendimi
mutlu hissediyorum, gülümsüyorum ve bu gülümseme fizyolojimde dıĢ dünyaya
yansıyor. Fakat, duygularımızın dıĢarıdan içeriye doğru aktığını gösteren çok güzel
bir araĢtırma vardır. Fizyolojinizi değiĢtirin, bu Ģekilde duygularınızı da değiĢtirmiĢ
oluyorsunuz. Ben gülümsediğim ve sen de karĢılık olarak bana gülümsediğin zaman
bu gülümseme sana mutluluk getiriyor. Eğer ben senin gülümsemeni
sağlayabiliyorsam, senin mutlu olmanı da sağlayabilirim. O halde, diğer bireylerle
birlikteyken pozitif bir ruh hali içinde olursanız, o zaman çevrenizde sizinle olmak
isteyecek arkadaĢlarınız hiç eksilmeyecektir.
Ġçinde bulunduğunuz ruh halinde bağlılığı ne derece öğreniyorsunuz?

Ġçinde bulunduğunuz ruh halinde bağlılığınızı ne derece sergiliyorsunuz?
Ne yapmak isterseniz, ne öğrenmek isterseniz , hangi hedefe ulaĢmak isterseniz

isteyin, kendinize Ģu soruyu sorun; “ BaĢaracağım Ģeyi kolaylaĢtırmak için hangi ruh
halinde olmalıyım?”
Asıl Ruh Haliniz
Asıl ruh haliniz evde kendinizi en çok içinde bulduğunuz ruh halinizdir. Bunun
kendinizi en iyi yada en rahat hissettiğiniz ruh haliniz olması gerekmez, fakat size en
aĢina olandır. Uzun süredir bu ruh halindeyseniz – ki çocukluk yıllarında yerleĢmiĢ
olabilir- sizin için tek yolun bu olduğunu sanırsınız, aslında bu girebileceğiniz ruh
hallerinden sadece biridir. Sizin asıl ruh haliniz, sizin fiziksel ve zihinsel olarak
alıĢılagelmiĢ düĢünce ve duygularınızın bir bileĢimidir.
Asıl ruh halinizi çok iyi algılayın:
Ne kadar sağlıklısınız?
Bedeninizde kendinizi rahat hissediyor musunuz?
Olağan enerji seviyeniz ne kadar yüksek?
Olağan dikkat, algılama ve zihinsel enerji seviyeniz nedir?
Tercih ettiğiniz temsil sistemleri hangileri?
Baskın duygunuz hangisi?
Ruhsal durumunuz nedir?
Asıl ruh halinizi nörolojik seviyelerde ele alın:
86
Bulunduğunuz çevrenin hangi kısımları asıl ruh halinizi destekliyor yada kısıtlıyor?
Bu ruh halinde hangi becerilere sahipsiniz?
Hangi değerlere ve inançlara önem veriyorsunuz?
Normal ruh haliniz, kimliğinizi ne ölçüde yansıtır?
Asıl ruh haliniz zaman içinde nasıl değiĢti?
Ne kadar zamandır aynı ruh hali içindesiniz?
Ġçinde bulunduğunuz ruh halinin belirlendiği zamanı söyleyebilir misiniz?
Bu ruh halini hiç kimse üzerinde modellediniz mi? (örneğin, eĢiniz yada ailenizden biri
gibi...)
Asıl ruh halinizin iyice farkına vardığınız zaman, onu daha eleĢtirici bir Ģekilde
düĢünmeye baĢlarsınız. Asıl ruh halinizden memnun musunuz? Daha sağlıklı ve
dengeli bir ruh haline sahip olabilmek için neler yapabilirsiniz?
ĠÇ GÖZLEM VE DIġ GÖZLEM
Bu durum, içinde bulunduğunuz her hal için çok önemli bir ayırımdır. Bunu Ģu anda
anlamak için, gözlerinizi kapayın ve tavana doğru süzüldüğünüzü hayal edin. ġimdi
de bulunduğunuz yerden aĢağı doğru baktığınızı düĢünün. Sandalyenin üzerindeki
bedeninizi görmüyorsunuz çünkü bedeninizin içinde olduğunuzu hayal ediyorsunuz.
Tekrar aĢağı doğru süzüldüğünüzü düĢünün, sandalyenin size gitgide yaklaĢtığını
görün ve baĢladığınız yere geri dönün. Bedeninizin içinde olduğunuz süre içerisinde
kendi gözlerinizle resimler görüyorsanız iç gözlem yapıyorsunuz demektir.
ġimdi bedeninizi sandalyenin üzerinde bırakarak bedeninizin dıĢına çıkıp daha farklı
bir yere gittiğinizi düĢünün. Odanın içinde yıldızlara doğru bir yolculuk yaptığınızı
hayal edin ve bedeninizi değiĢik açılardan seyredin. ġimdi de tekrar baĢladığınız yere
dönün. Bedeniniz sandalyeden hiç ayrılmadı fakat siz kendinizi bedeninizin dıĢında
gördünüz ve bu durumda da dıĢ gözlem yapmıĢ oldunuz.
Ġç gözlem esnasında, deneyimlerle kazanmıĢ olduğunuz duyguları

hissedersiniz.
DıĢ gözlem esnasında, deneyimler hakkında hislere sahip olursunuz.
Ġç gözlem ve dıĢ gözlem, akılcı resimler görmenin farklı yolları değil, dünyayı
keĢfetmenin bir yoludur. Bazı günleri dolu dolu hissederek yaĢarsınız, bazı günlerse,
hayatın akıĢını seyreden bir gözlemci gibi “boĢ vermiĢ” veya düĢünceli bir ruh haline
bürünürsünüz.
Ġç Gözlem ve DıĢ Gözlemin arasındaki farkı ortaya çıkartan birçok terim vardır;
Ġç Gözlem DıĢ Gözlem
Deneyimler Deneyimlerden uzak
87
Önünüzde Arkanızda
Çok yoğun Kenar çizgilerde
Birlikte Ayrı
AnlaĢılan Tam anlaĢılamayan
AkıĢ sürecinde Tam olarak siz değil
Bağlantılı Bağlantısız
 AĢağıda belirtilen koĢullarda iç gözlem yapıyor olursunuz:
Buradasınız ve Ģu anı yaĢıyorsunuz.

ġu anda yaptığınız Ģeye tamamen konsantre oldunuz ve geçen zamanın farkında
değilsiniz.
Bedeninizin içindesiniz ve kendi gözlerinizle dıĢ dünyaya bakıyorsunuz.
Bedensel duyularınızı hissediyorsunuz.
Ġç Gözlem yaparken, genellikle bedeniniz öne doğru eğilir ve Ģimdiki zamandan

bahsedersiniz, örneğin, “............ yapıyorum”
 Ġç gözlem,
güzel deneyimlerden faydalanmak

güzel hatıraları canlandırmak
bir beceriye sahip olmak
dikkatini vermek
için faydalıdır.
 AĢağıda belirtilen koĢullarda dıĢ gözlem yapıyor olursunuz;
Bir olayın içinde olmak yerine o olayı düĢünürsünüz.

Yaptığınız Ģeyle aranızda belirli bir mesafe vardır.
Kendinizi hayal ettiğiniz yerde görürsünüz, ve dıĢ dünyaya kendi gözlerinizle
bakmazsınız.
Zamanın geçtiğinin farkındasınızdır.
Bedensel duyularınızdan uzaktasınızdır.
Ġç Gözlem yaparken, genellikle bedeniniz geriye doğru yaslanır ve olaylar hakkında

konuĢursunuz, örneğin, “Ne dediğini düĢünüyorum” veya “Kendimi bu durumda
göremiyorum”
 DıĢ Gözlem
deneyimleri gözden geçirmek

geçmiĢ deneyimlerden bir Ģeyler öğrenmek
zamanın geçip gittiğinin farkında olmak
mutlu olmadığınız durumlardan bir adım uzakta kalmak
için faydalıdır.
88
ĠĢte size iç gözlem ve dıĢ gözlem üzerine hazırlanmıĢ bir uygulama.
 HoĢunuza giden bir anınızı düĢünün.

 Aklınıza nasıl bir resmin geldiğini düĢünün.
 Kendi gözlerinizle dıĢ dünyaya bakarken iç gözlem mi yapıyorsunuz?
 Kendinizi hayal ettiğiniz durumun içinde görürken dıĢ gözlem mi
yapıyorsunuz?
 Nasıl görüyorsanız Ģimdide tam tersini düĢünün
 ġimdi tekrar ilk vermiĢ olduğunuz cevaba geri dönün
 Hangisini tercih ediyorsunuz?
Ġç gözlem yaparken bedeninizin içinde duygularınızla daha yakın bir temas içinde
olduğunuzdan dolayı birçok insan iç gözlemin duyguları daha kuvvetli bir Ģekilde
çağrıĢtırdığını düĢünür.
DıĢ gözlem yaparken ise bedeninizle temas içinde olmazsınız. Duygularınız hala
oradadır fakat bunlar sadece ne gördüğünüz ile ilgilidir, deneyimleriniz sırasında
hissettikleriniz gibi değildir.
Eğer kendiniz ve bir anınız arasına bir mesafe koymak isterseniz dıĢ gözlem yapmak
sizin için çok iyi bir yöntem olacaktır. Genel kural olarak, iç gözlem yaparak en büyük
hazzı almak için sizi mutlu eden bir anınızı düĢünün ve daha sonra da sizi mutsuz
eden duygularınızı önlemek için huzursuzluk veren bir anınızı dıĢ gözlem yaparak
düĢünün.
89
BÖLÜM 7
Durum Yönetimi
Durum yönetimi becerisi,

hedeflerini elde edebilenler ile
hedeflerini elde edemeyenler
arasındaki farkı tanımlamaktadır.
 Becerikli olmanın anlamı ve önemi nedir?

 NLP Durum Yönetimi Modeli nedir?
 Yetkiyi kısıtlayan durumları engelleme yöntemleri nelerdir?
 Durumlara nasıl eriĢilir; durumlar nasıl ortaya çıkartılır ve nasıl geliĢtirilir?
 Durumların çapalanması nasıl gerçekleĢir?
Ġçsel temsillerinizle (zihninizin içeriği), fizyolojinizi (sinir sisteminiz ile bedeninizin

içeriği) birleĢtirdiğinizde, “bilinçli zihin durumunu” oluĢturan parçaları elde edersiniz.
Söz konusu durumlar gün boyunca sürekli bir akıĢ içindedirler. Bunların bazıları
yaĢamımızı geliĢtirirler ve bu nedenle bize güç kazandırırlar; bazıları ise yaĢamımızı
sınırlandırırlar ve bu nedenle de bizi güçsüzleĢtirirler. Aradaki farkı söyleyebilir
misiniz? Kendinizi içinde bulduğunuz çeĢitli durumları tetikleyen deneyimleri
tanımlayabilir misiniz? Ġçinde bulunduğunuz durumu değiĢtirebilir misiniz?
NLP‟de, durumların etkin biçimde yönetimine “durum kontrolü” adını veriyoruz. Arzu
edilen sonuçlara (hedeflere) ulaĢabilenler, yaĢadıkları durumun kontrolünü baĢarıyla
yönetebilenlerdir, öyle değil mi? Hedeflerini elde edenler ile elde edemeyenler
arasındaki farkı belirleyen olgu da bu değil mi? Bu fark, sizi hedeflerinizi elde
etmeye yönlendiren davranıĢları üretebilmenizi sağlayan destekleyici ve geliĢtirici
durumlara kendinizi uyarlayabilme yetinizde yatmaktadır.
Durumlarınızı yönlendirebilme ve yönetebilme becerisini geliĢtirmeniz size, ana “güç”

kaynağınıza ulaĢabilmenizi sağlayan bir anahtar sunacaktır. “Güç” ile kastettiğimiz,
arzu ettiğiniz biçimde düĢünebilme, duygulanabilme, konuĢabilme, davranabilme,
tepki gösterebilme, vb. yetilere sahip olabilmenizdir. Bu yetkinlik, “kendi beyninizi” ve
sinir sisteminizi (nörolojinizi) etkin bir biçimde kullanabilme amacına yönelik öğrenme
sanatının baĢka bir yönünü sunmaktadır.
Durum yönetimi açısından esas sorun, bireylerin bunu gerçekleĢtirebilmeyi sağlayan

kaynaklardan yoksun olmaları değildir. Sorun, bireylerin bu kaynaklara nasıl
eriĢileceğini, kaynak potansiyeli içeren durumları nasıl geliĢtireceklerini ve bu
kaynaklara en fazla gereksinim duyulan anlarda, bu eriĢimin ve geliĢimin nasıl
gerçekleĢeceğini bilmeleri ile ilgilidir! Sorun, kaynak potansiyelinden yoksun bir
duruma girdiğimizde, kaynaklarımızın mevcudiyetinin de azalması ile ilgilidir
90
Bu NLP kılavuzunda, çalıĢmanın daha sonraki bölümlerinde yer alan materyalden

en etkin biçimde yararlanabilmenizi sağlamak üzere, aĢağıdaki bilgileri sunuyoruz. Bu
becerilerle, öğrenme durumları, dinlenme durumları, açıklık, yaratıcılık, öğrenme
arzusu, saygı, tutku gibi çok çeĢitli durumlara eriĢebilme gücünüzü gün ıĢığına
çıkartacaksınız.
Durum Yönetimi
1. Durum KavrayıĢı.
2. Durum Farkındalığı.
3. Durum DeğiĢikliği.
4. Durum Kullanımı.
1. Durum KavrayıĢı
Birinci aĢama, durumların gücü ve durumları oluĢturan unsurlar üzerinde bir

kavrayıĢa varılması ile ilgilidir.
- Kendininizi içinde bulduğunuz belirli bir durumu yaratan nedir?
- Eğer bir “bilinç durumunu” gözünüzle görebilseydiniz, neleri kapsardı ?
Durumlar iki ana unsura

dayanır. Bunlar iç temsiller
ile fizyoloji ve fizyolojinizin
içinde bulunduğu koĢullar ve
onun sizin tarafınızdan
kullanım biçimidir.
Ġç temsiller büyük ölçüde, en erken modelleriniz olan ebeveynlerinizden öğrendiğiniz

Ģeyleri kendi kendinize tanımlarken geliĢtirdiğiniz kalıpları tanımlamaktadır. Bu
süreçte öğrendiklerimiz , inançlarımızın, davranıĢlarımızın, değerlerimizin ve kavrayıĢ
biçimlerimizin büyük bir bölümünü ve kaynağını oluĢtururlar ve zihnimizde
oluĢturduğumuz temsillere biçim veren ve onları belirli kalıplara dönüĢtüren temel
burada yatmaktadır. Ġç temsiller, zihninizde oluĢturduğunuz imgelerin ve iç
monologların nelerden oluĢtuğu ve bunların nasıl oluĢtuğu ile ilgilidir.
Son olarak, yaĢadığınız deneyimlerde olup bitenler, olguları kendi kendinize nasıl
temsil ettiğiniz ile ilgilidir. Çevrenizdeki olguları, sizi sınırlandırmak yerine güç
kazandıracak bir biçimde temsil etmeyi öğrendikçe, temsillerinizi geliĢtirmenin
değerini öğrenebilirsiniz . Çevrenizdeki olguları, sizi pozitif bir duruma getirecek
biçimde temsil edebilirsiniz.
ġunu da aklınızdan çıkartmamanız gerekiyor ki, yaĢadığınız olguları kendi kendinize

tanımlarken, daima bir seçenek fırsatınız vardır. Bu seçme yetisini biz “temsil gücü”
olarak adlandırıyoruz. Ayrıca, belirli bir durumda sergilediğiniz davranıĢ biçimi, sizin
dünya modelinize bağlıdır. Ġç temsilleri de içeren bu haritalandırma fonksiyonları,
91
sizin dünyayı “duyumsayıĢ” biçiminizi, gerçekliğe doğru yaptığınız keĢif yolculuğunda

yararlandığınız “ruhsal haritanızı” . oluĢturur.
Kendi kendinizle iletiĢiminizi kontrol altında tutabildiğiniz sürece, arzularınızı düzenli

bir biçimde beyninize iletebilecek GĠD ( Görsel, ĠĢitsel, Dokunsal) sinyallerini nasıl
üretebileceğinizi öğrenebilirsiniz. Bu, nörolojinizde yeni bir programı harekete geçirir
ve sonunda pozitif sonuçlar yaratır. Sizi kaynak potansiyeli açısından çok daha
verimli bir duruma getirebilir.
Fizyolojiniz, birçok unsurdan oluĢur: adalelerinizin gerilimi, yedikleriniz ve içtikleriniz,

bedeninizin aldığı duruĢ, biyokimyasal fonksiyonunuzun genel düzeyi, vb. Bu
unsurlar durumunuzu da büyük ölçüde etkiler. Bedenin aldığı duruĢ, biyokimya,
sinirsel enerji, nefes alma, adalelerin gerginliği ve/veya gevĢemesi gibi unsurlarının
tümü fizyoloji kapsamına girer.
Ġç temsiller ve fizyoloji, size benzersiz bir “kiĢilik” kazandıran sibernetik bir dizi, yada
bir “sistem” oluĢtururlar.
Bir diğer önemli farkındalık: Hepimiz dünyayı, kendimize özgü durumlar bağlamında
algılarız. Bu “durum algısı”, neden bazı belirli durumlarda belirli algıları
deneyimlediğimizi açıklamaktadır. Ve her zaman belli bir bilinç durumunda hareket
ettiğimizden dolayı, o özgül bilinç durumu, olguların zihnimizde iĢleyiĢ biçimini yaratır
ve onları bir süzgeçten geçirir.
Kendimizi fiziksel olarak canlı ve hareketli hissettiğimiz anlarda dıĢ dünyayı yorgun ya
da hasta olduğumuz anlardan çok daha farklı algılamaz mıyız? Fizyolojik
değiĢimlerimiz, dünyayı temsil etme ve deneyimleme biçimimizi de değiĢtirir. Bu
nedenle, iç dünyamız her zaman dıĢ dünyamızı etkiler. Böylece, herhangi bir olayı
deneyimleyiĢ biçimimizi betimleyen içsel temsillerimiz, tam olarak olup biteni değil, o
olayın kiĢiselleĢtirilmiĢ bir “yeniden temsilini” betimler.
2. Durum Farkındalığı
Bir sonraki aĢama, halihazırda mevcut ve sürmekte olan durumlarımız üzerinde

dikkatimizi yoğunlaĢtırmamız ve bunları tanımlayabilmemiz ile ilgilidir. Bu farkı
kavrayabilme size, çok daha kesin ayrımlar yapabilme yetisini kazandıracaktır: Hangi
içsel temsil unsurları bu durumun belirleyicisidir? Buna katkıda bulunan fizyolojik
unsurlar hangileridir?
Bununla birlikte burada, durum farkındalığını önemli ölçüde engelleyen bir sorun
ortaya çıkmaktadır: Aynı durumları tekrar tekrar deneyimlediğimizde, zaman içinde
bunlar zihinde öyle bir alıĢkanlık yaratırlar ki, bunlar üzerindeki bilincimiz zayıflar.
Bize, adeta soluduğumuz hava gibi doğal gelmeye baĢlarlar ve artık bunları bilinçli
olarak algılayamayız. ĠĢte o zaman, bir ara verip durumlarımızı incelememiz, daha
sonra da bunlar üzerinde bütünüyle ekolojik bir değerlendirme yapmamız
gerekmektedir.
92
Bu nöro-fizyolojik aĢama sizi etkin bir duruma getirebiliyor mu?, Benliğinizi, özgüven,
sevgi, ruhsal güç, mutluluk, haz, inanç, vb. duygularla doldurarak bireysel olarak size
kiĢisel kaynaklarınızın gerçek gücünü gösterebiliyor mu? Yoksa, tam aksine sizi
güçsüzleĢtirdiğini (hatta felce uğrattığını mı hissediyorsunuz)? Bu durumun ayırıcı
özellikleri nedir? KargaĢa, depresyon, korku, kaygı, üzüntü, düĢ kırıklığı, vb.?
Bazı durumlar bize iĢ yapabilme, açık bir zihinle düĢünebilmek, doğru duyguları
yaĢayabilmek, kendimizi iyi hissetmek, etkin eylemlerde bulunmak, vb. Ģeyleri
baĢarabilme gücünü verir. Buna karĢın, bazı durumlar ise “güçsüzlük yaratan
durumlar” olabilmektedir. Kaynak potansiyelinden yoksun bir durumda bulunmanız,
sizin “kötü” bir insan olduğunuz, yada kendi kendinize ters düĢen bir eylemde
bulunduğunuz anlamına gelmez. Yalnızca, “kötü” bir durum içinde bulunduğunuz
anlamına gelir. Durum kötüye gittiğinde, davranıĢlar da bozulacaktır. Bununla birlikte
kendi öz varlığımız elbette ki davranıĢların çok ötesinde bir önem taĢır. DavranıĢlar,
yalnızca o an nasıl ve neyi düĢündüğümüzün ve ne hissettiğimizin ifadesidir.
3. Durum DeğiĢikliği
ġimdi, kendi kendinizin ve durumlarınızın kontrolünü ele geçirebilmeniz, kendi

içinizde ve diğer bireylerde eriĢebildiğiniz, ortaya çıkarabildiğiniz, canlandırdığınız ve
geliĢtirdiğiniz durumları etkileyebilme anlamına gelmektedir.
Ġyi haber: Bireylerin durumları sürekli bir değiĢim içindedir; bu nedenle de, çok çeĢitli
farkındalık durumlarını deneyimleyebiliriz. Fakat bilinç düzeyinizi nasıl
değiĢtirebilirsiniz? Yanıt: Ġçsel temsillerinizi ve fizyolojinizi inceleyin, bunları oluĢturan
parçaları belirleyin; daha sonra da deneyiminizin bu unsurlarını değiĢtirin.
Birbirine zıt iki durum üzerinde karĢılaĢtırmalı bir analiz gerçekleĢtirirseniz, sinir
sisteminizin ve beyninizin nasıl iĢlediği konusunda önemli bazı bilgiler elde
edebilirsiniz. Örneğin, özgüven ve kendinden hoĢnutsuzluk arasındaki modalite ve
alt-modalite farklılıklarını karĢılaĢtırdığınızda neler keĢfedersiniz?
Bu durumlarda yer alan imgelerin, seslerin ve duyumların dilini ve alt-modalite

özelliklerini incelediğinizde, sizi en çarpıcı biçimde etkileyen özelliklerin yani
güdüleyici yada “itici" alt-modaliteler ve güdülendirici Meta-durumların hangileri
olduğunu öğrenebilirsiniz. Eğer gerçekten merka ediyor ve bununla ilgili bir oyun
oynamak istiyorsanız, o zaman dinlenme alt-modalitelerini normalde stres durumunu
kodlandırmada kullandığınız alt modalitelere çevirin ve deneyimlerinize neler
olduğunu keĢfedin.
Durumunuzda değiĢiklik yapmayı planladığınızda, halihazırda kendinizde yetersiz

bulduğunuz bir kalıpta olumlu bir farkın ortaya çıkabilmesi için hangi kaynağa
gereksinim duyacağınızı saptayın. Kendinizde olumsuz olarak gördüğünüz bir kalıbın,
örneğin stres anında soğukkanlılığınızı yitirerek yüksek sesle öfkeli sözler söylemek
gibi bir davranıĢ biçimini içermesi durumunda, bu olumsuzluğu giderebilmek için
nasıl bir kaynağa gereksinim duyarsınız? Tepkinizi erteleyebilme becerisi? Ruh
93
dinginliği? Özgüven ve özsaygı? Neyi baĢarmak istediğinizin tam olarak farkında

olmak?
Tüm kaynaklar herkeste aynı biçimde iĢlemez. Sizin neye gereksiniminiz var? Sinir
sisteminizde fark yaratabilecek unsur ne olabilir? Biliyor musunuz?
ÇeĢitli alternatifleri deneyin ve fark yaratan bir unsuru buluncaya kadar denemeyi
sürdürün. Kaynaklarını keĢfedebilen, bu durumlara eriĢebilen ve içinde bulunduğu
durumu değiĢtirebilen kiĢi, seçtiği alanda kiĢisel mükemmelliğe ulaĢacaktır.
4. Durum Kullanımı
Kullanım, durumları değiĢtirmek ve onlara ulaĢmak üzere gücünüzden

yararlanabilmek anlamına gelmektedir. Gereksinim duyduğunuzda bir kaynağı
uygulayabilme gücünüzü tanımlar. Diğer bir deyiĢle, kaynak potansiyeline sahip
olmak, tek baĢına yeterli değildir. Amaç, belli kaynağa gereksinim duyduğunuzda, o
kaynağın potansiyeline sahip olmaktır.
Durum kullanımı, gerek duyduğunuz iç temsiller ve fizyolojik değiĢimlere, gerek

duyduğunuz anda ulaĢabilme becerisinin geliĢtirilmesi ile ilgilidir. Bunu
baĢarabildiğinizde hayatı kendi seçimleriniz doğrultusunda yaĢayabilirsiniz. Örneğin,
seçiminizi yaptığınız an , beyninizde bir ĢimĢek çakar ve birdenbire kendinizi
olabileceğiniz en dinamik, en becerikli, kaynak potansiyeli açısından en zengin
durumda bulursunuz. Böyle bir dönüĢümün sizce değeri nedir? Arzu edilen belirli bir
duruma eriĢip, bu durumu daha da geliĢtirebilecek potansiyele sahip olduğunuzda ne
olur? Kendinizi coĢkulu ve heyecanlı, güçlü bir özgüven duygusu ile dolu, bedeninizi
enerji, zihninizin ise yeni ve yaratıcı fikirlerle yüklü bulduğunuz bir anda ne olur?
“Kullanım” ile kastettiğimiz, böyle bir zihin ve beden durumudur.
94
Kalıp
Bir an, kendinizi son derece güçlü hissettiğinizi düĢünün. . ġimdi olguları, içinizde
kendinizi güçlenmiĢ olarak duyumsadığınız bir kaynak potansiyeli oluĢturacak
biçimde tasarımlayın. Tasarımlarınızda, her Ģeyin yolunda gideceğini düĢünün ve
olumsuzlukları zihninizden silip atın. Ġç temsilleri olumlu bir bakıĢ açısıyla geliĢtirmek,
arzu edilen durumu oluĢturabilecek iç kaynaklara eriĢimi sağlayacaktır. Olumlu bir
yaklaĢımın büyülü bir gücü vardır!
Ġç temsillerin ve fizyolojinin davranıĢların kaynağını oluĢturan durumların

yaratılmasında nasıl dinamik bir etkileĢim içinde olduklarını bilmek, geriye doğru
çalıĢabilmenizi sağlayacaktır. Böyle bir etkinlik, arzu ettiğiniz durumun ortaya
çıkmasında özellikle nelerin yapılması gerektiğini anlamanıza yardımcı olacaktır.
Durumlarınızı etkin bir biçimde yönlendirecek ve yönetebilecek türden, kendinizle ilgili
genellemeler yapın.
Hepimiz, tüm durumlarımızı bir an içinde değiĢtirebiliriz. Bir an içinde “bir öfke
fırtınasına”, ya da “zihin dinginliğine” girebiliriz. Ġçinde bulunduğumuz durumu bir
anlık süre içinde etkileyebilme, kiĢiliğimizde yer alan bir mekanizmanın yansımasıdır.
Bir duruma eriĢmeyi ve onu ortaya çıkartmayı öğrendikten sonra, onu çapalamayı da
becerebiliriz. Bunun için, söz konusu durumu, belirli davranıĢlar, sözcükler, jestler,
simgeler, vb. ile iliĢkilendirmek ya da bağdaĢtırmak yeterli olacaktır; böylece,
çağrıĢımlar yoluyla kolayca bu duruma geri dönmek mümkün olabilmektedir. Bu
süreç zihninizde temsiller ve fizyolojinin oluĢturduğu güçlü bir kaynak potansiyeli
durumunu geliĢtirir. Bu çalıĢmanın daha sonraki bölümlerinde, genel olarak çapalar
ve kiĢisel çapaların nasıl atılacağı konusunda ayrıntılı bir açıklama yer alacaktır.
Böyle bir kullanım sizi, kendi düĢünce, duygulanım, konuĢma ve davranıĢ biçimlerini
yönlendirme konusunda hiçbir giriĢimde bulunmadıklarından dolayı, durumlarını
yönlendirme konusunda bilinçli çok az eylemde bulunan kiĢilerden ayıracaktır. Bu tür
insanlar, her Ģeyi oluruna bırakırlar. Oysa kendilerini aĢan kiĢiler, kaynak
potansiyellerinin büyük bir bölümünü gün ıĢığına çıkartma konusunda tam bir uzman
olmuĢlardır. Onlar, durumun “kendiliğinden” ortaya çıkmasını beklemezler ve kaynak
potansiyeli içeren durumlarına eriĢirler, bu durumları ortaya çıkartırlar, geliĢtirirler ve
koordinasyonunu sağlarlar. Bu yetenekleri sayesinde giderek, yazgılarının esiri
olmaktan, yazgılarına bağımlı kalmaktan kurtulurlar. Böylece, hiçbir dıĢ güçten
medet ummak zorunda kalmazlar.
95
UYGULAMA:
Üçer kiĢilik gruplar halinde, kendini aĢma durumunun geliĢtirilmesi üzerinde çalıĢın.
Birey “B”, henüz sahip olmadıkları, bununla birlikte sahip olmayı arzu ettikleri bir
kaynaktan (ör. özgüven, sağduyu, özsaygı, coĢku, sevecenlik, enerji, vb.) söz eder.
Birey “A” ve “C”, iç temsiller yoluyla bu arzu edilen durumu ortaya çıkartırlar ve bu
duruma eriĢerek onu geliĢtirirler. Birey “B” bu inancı ifade eden duruma tam olarak
eriĢebildiğinden dolayı, diğerlerinin, bu durumun fizyolojisini benimsemelerini sağlar.
“Senin açından uyumlu, inandırıcı ve cazip görünen bir Ģekilde, kusursuz bir fizyoloji
ifade eden bir tavır içinde otur, yada ayakta dur, veya böyle bir davranıĢ biçimini
temsil et.”
Durumları Ortaya Çıkarma Becerisi
Öznel Durumları Ortaya Çıkarma ve Bu Durumlar Üzerinde ÇalıĢma Yöntemleri
En önemli NLP becerilerinden biri de, etkin bir ortaya çıkarma yetisine sahip
olmaktır. Bu beceri, gerek kendinizde, gerekse diğer insanlarda karĢılaĢtığınız her
durumda, öznel deneyimlerin yapısını keĢfetmenizi sağlar. Ortaya çıkarma becerisi
aynı zamanda, deneyimleri etkin bir biçimde dönüĢtürmeyi öğrenmenizi de sağlar.
Etkin iletiĢim, ikna, motive edebilme, vb. becerilerin geliĢtirilmesinde son derece
önemli bir rol oynar.
1. Canlı bir duruma gelin. Tüm duyumsama ve algılama yetilerinizi etkinleĢtirin ve

çevrenizdeki görsel, iĢitsel, duyumsal, vb. uyarıları algılayabilecek duruma getirin.
2. Bireyin bu duruma eriĢmesine yardımcı olun. Bu süreç, bireyin deneyimi ile

ilgili tutarlı ve net bilgilerin ortaya çıkmasında büyük bir önem taĢır. Bireyin bu
duruma eriĢebilmesi gerekmektedir. “Tüm içtenliğinizle ve her açıdan tam bir
özgüven içinde bulunduğunuz bir anı düĢünün (samimi , açık sözlü, sevecen, vb.)”
O durumu gerçekten yaĢamadığınız takdirde , herhangi bir deneyimin yapısını
ortaya çıkarma ve karĢınızdaki bireyin deneyimlediği durumu etkin bir biçimde
keĢfedebilme gücünüz azalacaktır. Zira böyle bir koĢul, olayın özünden bir adım
uzaklaĢmanıza yol açar ve bireyin yaĢadığı deneyimin kendisine değil, onun bu
deneyim üzerine geliĢtirdiği kurama ulaĢmanızla sonuçlanır.
3. Olabildiğince doğal bir durumu yada deneyimi ortaya çıkarın. Eğer bireyden
talep edeceğiniz önerme, söz gelimi “ben değerli bir insanım” gibi “güçlü bir
inancı” içeriyorsa, bireyin duygusal bir önem yüklediği önermeleri bir kenara
bırakın. Bunun yerine, örneğin “GüneĢin yarın doğacağına inanıyorum”, “Nefes
almanın önemli olduğuna inanıyorum,” gibi önermeleri tercih edin. Bu tür
önermelerde zihinsel süreçler birbirinin aynıdır; bununla birlikte, daha az duygu
yüklü olan önermeler, size daha “açık ve net” bilgiler sağlayacaktır.
4. Kendinizi tutarlı ve karĢınızdakinin dikkatini çekebilecek bir biçimde ifade

edin. Unutmayın ki,durumu ortaya çıkarma sürecinde kullandığınız araçları,
96
sözcükleriniz, ses tonunuz ve temponuz, fizyolojiniz ve vücut diliniz gibi unsurlar

oluĢmaktadır. Bu nedenle, karĢınızdaki kiĢinin dikkatini kendi üzerinizde toplayın
ve kendinizden emin bir biçimde konuĢun.
5. Bireylere, olguları zihin süzgecinden geçirebilmeleri için zaman tanıyın. Eğer

bireyler arzu edilen durumlara eriĢemiyorlarsa, onlardan eriĢiyorlarmıĢ gibi
davranmalarını isteyin (Öyle görünmek yada “sanki” çerçevesinden yararlanın):
”Bu duruma eriĢebilseydiniz ne olurdu?”.diye sorun.
6. Belirli olmayan sözcükler ve belirtilmemiĢ yüklemlerle baĢlayın (ör. düĢün,

bil, anla, hatırla, deneyimle, vb). Böyle bir yaklaĢım bireylere, deneyimleri kendi
yöntemlerinden yola çıkarak edinmelerine yardımcı olur.
7. Belirgin yüklemlerle devam edin. KarĢınızdaki bireyin herhangi bir temsil

sistemine eriĢtiğini gözlemlediğiniz zaman, “Peki Ģimdi ne görüyorsunuz?” gibi
duyusal belirginlik içeren sözcükler kullanarak, ona yardımcı olabilirsiniz.
8. Kurs dıĢındaki zamanlarda, kiĢilere deneyimi zihinlerinde tam olarak

konumlandırmalarına ve tanımlamalarına yardımcı olabilecek, yerinde
sorular sorun. Bunu gerçekleĢtirebilmek, yani yerinde ve anlamlı sorular
sorabilmeniz için, elinizde yeterince içerik bulunması gerekir. Kurs dıĢı
zamanlarda sorulacak sorular, yanıtları bilinç eĢiğinde yer almayan türden
sorulardır. Bu sorulara yanıt oluĢturacak bilgileri ayrımsayabilmesi için bireyin,
bilinçdıĢına inmesi gerekmektedir. Örneğin, “Bugün buraya gelirken kaç tane yeĢil
ıĢıktan geçtin?” Bir sonraki çapalama bölümünde, kurs dıĢı sürede kiĢisel
çapalamanın nasıl yapılacağı konusunda geniĢ bir açıklama sunulmaktadır,
9. Bireyin eriĢime baĢladığı noktada, onun alt modalite kodlarını ele geçirecek
biçimde, deneyimin biçimi ve yapısı üzerinde odaklanın. Bireyin zihninin,
herhangi bir düĢünceye girme sürecinde kilitlenmesi durumunda, ona Ģöyle
sorular sorun: “Bunu baĢarabilecek güce sahip birini tanıyor musunuz? “Kendinizi
bir an o kiĢinin yerine koyup, olaya onun gözüyle bakmayı denerseniz nasıl bir
sonuca ulaĢırdınız?”
Ortaya çıkarma, konuĢtuğunuz bireyin normal koĢullarda gündelik bilinç

düzeyinde yer almayan unsurların farkına varmasına yardımcı olur. Bu, sabrınız,
pozitif beklentileriniz ve olumlayıcı tavrınız aracılığı ile, bireyin eriĢmek istediği
bilgilere daha kolay ve daha güvenli bir biçimde eriĢmesini sağlayabileceğiniz
anlamına gelmektedir.
Sonuç:
Genel olarak NLP‟nin hedeflediği sonuç, bireylerin kendi içlerinde sahip oldukları
kaynak potansiyellerine ve becerilerine eriĢebilmelerini sağlamaktır. Bunu
gerçekleĢtirmek için, bireylerin “zihin ve beden” durumlarına nasıl girdiklerini
97
anlayabilmek ve bu durumları bir kaynak potansiyeli olarak ne Ģekilde

değerlendireceğimizi belirlemek açısından genel bir kalıba gerek duyulmaktadır.
Öğrenmenize Yardımcı Olabilecek DüĢünce Soruları:
1. Durumlarınızı öncelikle yönlendiren iki unsur nedir?

2. BaĢarısız olduğunuz durumlara müdahale etmek için ne tür yöntemler
geliĢtirdiniz?
3. Birkaç gün boyunca, durumlarınız üzerinde (1‟den 10‟a kadar) bir derecelendirme
uygulayın. Bu derecelendirme sonucunda ne öğrendiniz?
4. Hangi alt modaliteler durumlarınızı gerçek anlamda güdülendiriyor ve geliĢtiriyor?
5. NLP bağlamında “durum yönetimi” kavramıyla kastedilen nedir?
98

NLP - Temel Eğitim

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NLP - Temel Eğitim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NLP PRACTITIONER|Modül 1

NLP GELĠġĠMĠNDE BAġLICA ETKĠLER 4

BÖLÜM 1 NLP HAKKINDA 10

BÖLÜM 5 DUYULAR & TEMSĠL SĠSTEMLERĠ 58

BÖLÜM 6 DUYGUSAL DURUM 86

BÖLÜM 7 DURUM YÖNETĠMĠ 91

Umarım bu manuel sizin dünyayı daha iyi görmenizi, duymanızı ve hissetmenizi,

Bu manuel, her bir konuyu derinlemesine iĢleyen çeĢitli bölümler Ģeklinde

Üç bölümden oluĢan manuelin her bölümü, uygulama workshop‟larının tasarımına ve

Her bölümün sonunda yeteneklerinizi inĢa etmeniz ve düĢüncelerinizi gerçeğe

NLP GELĠġĠMĠNDE BAġLICA ETKĠLER

WILLIAM JAMES ve PRAGMATIZM

William James, pragmatizm teorisini geliĢtiren Amerikalı bir filozof ve psikologtur.

William James‟in kitaplarını yazdığı devirde yapılan psikolojik çalıĢmaların çoğu,

Kaynak : William James, Principles of Pychology, 1980

Kaynak : Paul Watzlawick, The Invented Reality, W.W.Norton, 1984

ALFRED KORZYBSKI VE GENEL SEMANTĠK (ANLAMBILĠM)

Alfred Korzybski‟nin öncülüğünü yaptığı çalıĢmaları, “ Kullandığımız dilin tamamı

Kaynaklar : Alfred Korzybski, Science and Sanity, Institute of General Semantics,

CARL ROGERS VE KĠġĠYE DÖNÜK TERAPĠ

Carl Rogers, “KiĢiye dönük terapi” yöntemini bulan ve bu yöntemin yararlarını

Kaynak : Carl Rogers, Freedom to Learn, Merrill, 1983

ERIC BERNE VE ĠNSANLARARASI ĠLĠġKĠLERĠN ANALĠZĠ

Berne, bu yanlardan en önemli olan baĢlıca üç tanesini “yetiĢkin”, “çocuk” ve

Kaynaklar : Eric Berne, Transactional Analysis in Psychotherapy, (Psikoterapide

KARL PRIBRAM, GEORGE MILLER VE EUGENE GALLANTERTOTE MODELĠ

GREGORY BATESON (1910-1980)

Bateson, 1950 yıllarında sistemler teorisi konusundaki Macy Konferanslarının kurucu

Kaynak : Gregory Bateson, Steps to an Ecology of Mind, Ballantine Books, 1972

FRĠTZ PERLS (1893- 1970)

VIRGINIA SATIR (1916 – 1988)

Virginia Satır insanlar arasındaki karĢılıklı dayanıĢmanın önemini vurgulamıĢ ve

MILTON ERICKSON (1901 – 1980)

NLP mükemmelliği ve üstün özellikleri, olağanüstü bireylerin ve kurumların baĢarılı

Modellemek için, NLP, kiĢisel deneyimlerimizi nasıl oluĢturduğumuzu, değerlerimiz ve

“Nöro Linguistik Programlama” ismi, NLP‟nin bir araya getirdiği üç alandan

N Nöroloji zihin ve düĢünme Ģeklimiz

L Linguistik(dilbilim) dili nasıl kullandığımız ve bizi nasıl etkilediği

P Programlama hedefe varmak için davranıĢlarımızı nasıl düzenlediğimiz

 “NLP, kiĢisel deneyimler yapısının incelemesidir.”

 “NLP, iĢe yarayan bir Ģeydir.” (Robert Dilts)

NLP’NĠN TEMEL TAġLARI

1- Siz – Duygusal durumunuz ve yetenek düzeyiniz.

2- Varsayımlar – NLP‟ nin ilkeleri

3- Uyum – ĠliĢkinin Niteliği

4- Hedef – Ne Ġstediğinizi Bilmek

NLP‟nin temel becerilerinden biri, ne istediğinizi net olarak bilmek ve baĢkalarının

Hedefi düĢünmenin üç temel öğesi vardır;

 ġimdiki durumunuzu bilmek – ġimdi neredesiniz?

 Arzu edilen durumu bilmek – Nerede olmak istiyorsunuz?

 Stratejinizi planlamak – Mevcut kaynaklarınızı kullanarak yada yenilerini

5- Geri Bildirim – Ġstediğinizi Elde Edip Edemediğinizi Nasıl Bileceksiniz?

Ne istediğinizi bildikten sonra ne elde etmekte olduğunuza dikkat etmelisiniz,

6- Esneklik – Eğer Yaptıklarınız ĠĢe Yaramıyorsa BaĢka Bir Ģey Yapın.

Ne istediğinizi ve ne elde ettiğinizi bilirseniz, hedefinize ulaĢmak için daha çok

AĢağıda belirtilen 13 varsayım NLP‟nin temel ilkeleri, yol gösteren felsefesi ve

Bu ilkelerin doğru veya evrensel olduğu iddia edilemez. Onların doğruluğuna

1-Bireyler gerçeğin kendisine değil, deneyimlerine karĢılık verir.

Gerçeğin ne olduğunu bilemeyiz. Duyularımız, inançlarımız ve geçmiĢteki

2- Bir seçeneğinizin olması, hiç olmamasından iyidir.

3- Ġnsanlar gerektiğinde en iyi seçimi yaparlar.

4- Ġnsanlar mükemmel çalıĢır.

5- Bütün davranıĢların bir amacı vardır.