ELE06 - 2nd Semester SY 2023 2024

Republika ng Pilipinas
Pambansang Unibersidad ng Katimugang Tagalog

Judge Guillermo Eleazar
Tagkawayan, Quezon
MODYUL
ELE0PAGTUTURO NG FILIPINO SA
6 ELEMENTARYA 11
(PANITIKAN NG PILIPINAS)
2ND SEMESTER
S.Y. 2023-
2024
BEED-3
PROF. GLENDA P. FLORES
Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 1 | 60
Nilalaman
Pahina
Aralin 1 - Panitikang F/Pilipino 3–7
Aralin 2 - Tula at Bugtong 8 – 15
Aralin 3 - Salawikain at Kuwento 15 – 18
Aralin 4 - Alamat at Pabula 19 – 22
Aralin 5 - Mga Epektibong Dulog at

At Estratehiya sa Pagtuturo ng
Panitikan, Paglikha ng Kagamitang
Panturo at Pagtataya
(Unang Bahagi) 23 -28
Aralin 6 - Parabula at Kuwentong-Bayan 28 -31
Aralin 7 - Mitolohiya at Epiko 31 – 45
Aralin 8 - Sanaysay 45 -47
Aralin 9 - Dula 48 – 51
Aralin 10 - Mga Epektibong Dulog at

At Estratehiya sa Pagtuturo ng
Panitikan, Paglikha ng Kagamitang
Panturo at Pagtataya
(Pangalawang Bahagi) 52 -56
Mga Sanggunian 57

ELE 06- Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya 1 (Panitikan ng Pilipinas)
Aralin I Panitikang F/Pilipino
Lagom-Pananaw
Bawat bansa ay may sari-sariling kultura, may sari-sariling pambansang identidad
na madaling pagkakilanlan ng bawat isa. Kung natural lamang sa bawat isa ang
magkaroon ng sariling wika, natural lamang din na magkaroon ang bawat isa ng sariling
panitikan. Panitikang magsasalamin sa tangi at tunay na sarili—pagkatao , pagkalahi at
pagkabansa.
Sa Modyul na ito, sasaklawin ang ilang piling panitikan upang bigyang
pagpapahalaga sa likas na katarunungan at may pagmamalasakit sa kabuluhan ng
kultura at Panitikang Pilipino. Ang pagka-Pilipino ng Pilipinas ay sumisikat tulad ng araw
na tinutunton at tinitingala sa silangan ang katalinuhan, katapangan, kagitingan,
kabayanihan at kalayaan ng lahing kayumanggi.
LAYUNIN:
Pagkatapos ng Aralin na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang :
1. Makabuo ng tiyak at malinaw na kahulugan ng panitikan.

2. Makritika ang kahalagahan ng panitikan batay sa sariling danas.
3. Masabi ang kaugnayan ng panitikan sa sarili at lipunan.
PANGKALAHATANG PANUTO
1. Basahin at unawain ang mga aralin.

2. Gumawa at magsumite ng gawain at kahingian.
3. Sagutin ang mga tanong sa pagtatasa.
Mga Aralin:
Ano ang Panitikang Filipino

Ang panitikang Filipino ay pahayag na pasalita o pasulat ng mga damdaming Pilipino
tungkol sa pamumuhay, pag-uugaling panlipunan, paniniwalang pampulitika, at
pananampalatayang niyakap ng mga Pilipino.
Ang panitikan ng isang lahi ay ulat na nagpapapakilala ng pagkukuro at mga damdamin ng
lahi nito. Sa panitikan ng isang bansa mababakas ang mga kaisipan at mga bagay na nilulunggati,
kinahuhumalingan o kinasusuklaman ng lahi nito. Ang pagbabago sa kabuhayan ng isang bansa
ay nakaiimpluwensiya sa panitikan nito.
Anumang babasahing nilimbag sa isang magasin, polyeto, o aklat ay itinuturing na panitikan.
Sa larangnan ng magandang panitik, ang salitang panitikan ay may iba at tanging kahulugan, at
dito masusumpungan ang tunay na idinidiwa ng salitang ito. Hindi lamang ito nangangahulugan ng
kahit na anong nasusulat sa isang magasin o aklat. Ang tunay na panitikan ay isang matapat na

paglalarawan ng buhay na isinasagawa sa paraang makasining. Ito ay isang maayos na
pagtutugma-tugma ng mga karanasan ng tao, alinsunod sa ninanais na paraan ng pagpapahayag.
Ang panitikan, ayon kay Long (1917), ay nasusulat na tala ng pinakamabubuting kaisipan at
damdamin ng tao. Ayon naman kay Dr. Rufino Alejandro (1949), ang panitikan ay katuturang
bungang-isip na isinatitik.
Mga Uri ng Panitikan
Sa mga kahulugang nabanggit, inuuri ng mga manunulat ang panitikan sa tatlo:
1. Panggawaing Panitikan
Ang layunin ng panggawaing panitikan ay mapalaganap ang kaalaman ukol sa gayo’t
ganitong uri ng gawain at karunungan.
2. Masining na Panitikan
Ang ating bait, higit kaysa ating damdamin, ang tinatawag na masining na panitikan.
Ang masining na panitikan ay may kambal na layunin:
a. pukawin ang guniguni't gisingin ang damdamin; at

b. magturo o maghikayat.
3. Malikhaing Panitikan
Ang layunin naman ng malikhaing panitikan ay tahasang pukawin ang ating guniguni at
damdamin na nakakakita ng saya sa isang paraluman (ideal). Ito ay binansagang gayon sapagkat:
a. Ang paksa ay hindi na isang hubad na pangyayari, kundi pangyayari binigyang-kulay ng isang
maalab na damdamin at muling hinubog ng guniguni ng kumatha.
b. Nauugnay ito hindi lamang sa sarili nating kapakanan o damdamin; iyon ang pangitain ukol sa
kahulugan ng buhay para sa puso ng lahat ng tao sa lahat ng panahon.
c. Sinisikap nitong pukawin sa atin ang guniguning ito at sa gayong paraa'y gisingin sa ating mga
puso ang damdaming nag-uudyok dito upang lumikha at maghandog sa mambabasa.
d. Ang pamamaraan at ang diwang nilalaman ay nagdudulot ng isang kagalakang nagtataas sa

ating kalagayan sa buhay.
Ang bisa ng panitikan ay nanggaling sa kalawakan ng diwa nito. Tunay ngang ito'y
nagsasalita sa pamamagitan ng nilimbag na dahon, gaya rin naman na ang mga pintura ay
nagsasalita sa pamamagitan ng gramatika ng mga kulay, liwanag, at anino. Subalit ang mga
salitang nilimbag ay isa lamang kasangkapan. Ang matatag kaisipan, ang marahas na damdamin
ng puso, ang pag-ibig, ang kalungkutan, lumbay, galak, pakikiramay. paghihiganti, panibugho, at
ang matatamis at masasaklap nakaranasan ng kaluluwa….. ang lahat ng ito ay natititik sa panitikan
ng isang bansa.
MGA DAHILAN KUNG BAKIT MAHALAGA ANG PAG-AARAL NG ATING SARILING

PANITIKAN
1. Malalaman ng mga tao ang kanilang kalinangan at kasaysayan.

2. Mababatid nila ang kalakasan o kahinaan ng kanilang paniniwala at pag-uugali.

3. Magiging matatag at matibay ang kanilang pagkalahi.
4. Makikilala ang mga kapintasan at kagalingang pampanitikan upang lalong mapayabong.
5. Magkakaroon ng pagmamalasakit sa ating sariling panitikan.
MGA PARAAN AT HANGARIN NG PANITIKAN
Maging tuluyan o patula man, ang apat na paraan ng pagpapahayag ay ginagamit ayon sa hinihingi
ng hangarin:
1. Paglalahad- kung nais magpaliwanag.

2. Paglalarawan -kung nais magpahiwatig ng hitsura, anyo, lagay, hugis, kulay, at iba pa.
3. Pagsasalaysay - kung nais magpakita ng pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari.
4. Pangangatwiran - kung nais magpaniwala, manghikayat,o magpaganap.
MGA KALAGAYANG NAKAPANGYAYARI SA PANITIKAN
1. Klima - may kinalaman sa pag-iisip at pag-uugali ng tao.
2. Gawaing Pang-araw-araw-ang hanapbuhay at mga tungkulin ng karaniwang tao ay

nagpapasok ng mga salita at kakanyahan ng pagkukuro sa wika at panitikan ng isang lahi o bansa.
3. Kinatitirahan-ang kinatitirahang pook ng isang lahi ay nagtatakda sa hilig at takbo ng

talasalitaan at himig ng tayutay ng panitikan.
4. Lipunan at Pulitika- mga ugaling panlipunan at mga simulaing pampulitika at pamahalaang

nagdadala ng kahilingan at kabihasnang napapasama sa panitikan ng isang bansa.
5. Relihiyon at Edukasyon - ang tayog, lalim, at lawak ng isang panitikan ay nakukuha rin sa
pananampalatayang dala ng relihiyon at sa kabihasnan at kalinangang naituturo ng pilosopiya ng
edukasyon ng bansa.
DALAWANG ANYO NG PANITIKAN
Ang panitikan ay may dalawang anyo: Patula (poetry) at Tuluyan (prose). Ang panitikang
patula ay masining na pagsasama-sama ng mga piling kaisipan sa mga taludtod, may sukat at
tugma o malayang taludturan. Ang panitikang tuluyan naman ay gumagamit ng payak at direktang
paglalahad ng kaisipan at maluwag na pagsasama-sama ng mga salita sa katutubong takbo ng
pangungusap.
MGA URI NG TULA
Tulang Liriko o Tula ng Damdamin

Ito ay matatawag ding tula ng puso. Nagsasaad ito ng marubdob na karanasan, guniguni, o
damdamin ng may-akda.
1. Dalit - tulang nagbibigay ng parangal sa Maykapal.

2. Soneto tulang may labing-apat na taludtod at nagsasaad ng mga aral sa buhay.
3. Elehiya - ang paksa nito ay ang alaala ng isang namatay. Ito ay isang uri ng panaghoy o
panangis.
4. Oda - tulang liriko na pumupuri sa isang kadakilaang nagawa ng isang tao o grupo ng mga
tao.
5. Awit ang mga paksa nito ay pag-ibig, kabiguan, pag-asa, kaligayahan. at iba pa.

Tulang Pasalaysay
Ito ay tulang may kuwento at may mga pangunahing tauhang gumagalaw. Ang mga
kagitingan ng mga bayani sa pakikidigma ang paksa nito.
1. Epiko - mahabang tulang nagsasalaysay ng pakikipagtunggali ng isang bayani sa mga

kaaway. Ito ay may mga tagpong kababalaghang hindi kapani-paniwala.
2. Awit at Korido mga tulang nagsasalaysay ng pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa
kaharian gaya ng hari, reyna, duke, prinsipe, at prinsesa. Ang awit ay may labindalawang
pantig samantalang ang korido ay may wawaluhing pantig.
3. Balad tulang inaawit habang may sumasayaw.
Tulang Patnigan
1. Karagatan- paligsahan sa tula na nilalaro bilang parangal sa isang patay.
2. Duplo - paligsahan sa tula na karaniwang ginaganap sa ikasiyam na gabi sa
bakuran ng namatayan matapos mailibing ang patay bilang pang-aliw sa mga naulila nito.
3. Ensileda - isa pang paligsahan sa pagtula na ginagawa bilang pang-aliw sa namatayan Ito
ay ginagawa gabi-gabi hanggang sa ikasiyam na gabi.
4. Balagtasan - isa pang tagisan ng talino sa pamamagitan ng palitan ng katwiran sa
pamamaraang patula.
Tulang Pandulaan
Ito ay dulang isinusulat nang patula tulad ng moro-moro at komedya.
MGA URI NG TULUYAN
Maikling Kuwento
Ito ay naglalahad ng isang natatangi at mahalagang pangyayari sa buhay ng isang
pangunahing tauhan sa isang takdang panahon.
Sanaysay
Ito ay naglalahad ng kuru-kuro at pansariling kaisipan ng manunulat hinggil sa anumang
paksa.
Mga Uri ng Sanaysay
1. Pormal o maanyo - seryoso ang tono at nakatuon sa paksa ang paglalahad at lumalayo sa
katauhan ng manunulat. Ito ay may malinaw na balangkas at ginagamitan ng maingat na mga salita
at mabisang pangungusap.
2. Impormal o personal - nagpapahayag ng katauhan ng manunulat at hindi seryoso ang

pagkakalahad ng paksa. Parang kaswal na pakikipag-usap lamang ng awtor sa mambabasa. Ito ay
tinatawag na malayang sanaysay.
Talambuhay
Ito ay isang kathang prosa tungkol sa buhay ng may-akda o buhay ng isang tao na isinulat
ng iba.
Mga Uri ng Talambuhay
1. Maikli - pinipili ang mga bahagi ng buhay na ilalakip at may tema bilang pokus sa lahat ng
gagamiting mga pangyayarı.

2. Mahaba - lahat ng pangyayari sa buhay ng tao ay isinasama. Ito ay nagsisimula sa
kapanganakan ng isang tao, sa kanyang pakikipagsapalaran, at maging hanggang sa kanyang
pagpanaw.
Dula
Ang dula ay isang uri ng akda na naglalarawan ng buhay o ugali ng mga tao sa
pamamagitan ng mga usapan o dayalogo, at sa mga ikinikilos ng mga pangunahing tauhan na
ginaganap sa isang tanghalan. Ito ay naglalahad ng katotohanan, propaganda o editoryal na may
layuning makisangkot ang mga manonood. Masasalamin dito ang kahapon, kasalukuyan at bukas
ng isang bayan. Masasabing ito ang pinakamagandang uri ng panitikan sapagkat pumapasok dito
ang lahat ng uri ng tula - may damdamin, may tinuturo, pumupuna, nanunudyo, naratibo - na
nagbibigay ningning sa kabuuan ng dula.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Gumawa ng Venn diagram na nagpapakita ng pagkakaiba at pagkakatulad ng dalawang

anyo na panitikan. Patula at Tuluyan.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pag-unawa sa binasa. Sagutin ang sumusunod na tanong:
1. Sa iyong palagay, bakit kailangan pang pag-aralan ang Panitikan ng Pilipinas?

2. Sa isang pangungusap, ibigay ang iyong sariling pagpapakahulugan sa Panitikan.

Aralin 2 TULA at BUGTONG
Lagom-Pananaw
Sa mga naunang talakay ay binigyang panimula ang mga anyo ng
Panitikan.
Sa araling ito at susunod na mga aralin ay iisa-isahin ang iba’t ibang anyo at uri ng panitikan.
Sasaklawin ang mga kahulugan, kahalagahan at kariktan ng Panitikan.
Ang tula ay isa sa kaisipang naglalarawan ng kagandahan, ng kariktan, ng
kadakilaan. Ito ang tatlong bagay na kailangang magkatipun-tipon sa isang kaisipan
upang mag-angkin ng karapatang matatawag na tula, ani Juan C. Balmaceda.
Ang bugtong ay isang palaisipan at pahulaan. Inilalahad nito ang malarawan,
masagisag, madalumat, o dili kaya’y sa makatotohanan o realistikong pamaraan.
LAYUNIN:
1. Maipaliliwanag ang iba’t ibang kahulugan ng tula.

2. Mababatid ang mga elemento na bumubuo sa tula
3. Mailalapat sa piling tula ang mga elementong tinataglay nito sa tulong ng maikling
pagsusuri at pagkatha.
4. Maibigay ang malinaw na kahulugan ng bugtong.
5. Masuri ang paraan ng konstruksiyon ng bugtong at kung paano ito maituturo sa mga
mag-aaral sa elementarya.
Ano Ang Tula?
Maraming pakahulugan ang mga eksperto sa wika at panitikan tungkol sa tula. Sinasabing
ito ay isang anyo ng panitikan na binubuo ng mga taludtod at saknong. Ang tula o poem sa wikang
Ingles ay instrumento ng manunulat para ipadama ang kanyang nararamdaman at para ipakita ang
kanyang pagiging makata. Ang mga topics ng tula ay walang limitasyon. Puwede kang sumulat
tungkol sa iyong minamahal o di kaya naman sa kalikasan.
Ginagamit ito upang mabisa at malikhaing maiparating ang damdamin sa pamamagitan ng
mga salita at tugma.
Ito rin ay isang uri ng akdang pampanitikan na karaniwang nahahati sa dalawang anyo,
ang malaya at taludturan. Sa malayang anyo, malaya ang manunulat na gumawa ng tulang ayon
sa kaniya ang haba, tugma, o kung gaano karaming tuludtod o saknong.
Wala ring bilang ang pantig nito kaya naman sinasabing mas pagpapahayag ng damdamin
ang nananaig kaysa sa mga panuntunan.
Sa kabilang banda, ang isang tulang taludturan naman o tulang pormal ay binubuo ng
mga pamantayan sa pagkakasulat nito. Mayroong mga tulang sinusulat na may bilang ang pantig
sa bawat saknong. Mayroon ding mga tula na kinakailangan ng tugma sa bawat taludtod. Ang iba
naman ay nililimitahan din ang haba at kabuuan ng tula sa pamamagitan ng pagbibigay ng bilang
sa dami ng saknong.

Maliban sa pagiging isinusulat na akda, ang tula ay isa ring akdang pampanitikang
binibigkas. Dito ay binibigyang buhay ng mambibikas ang bawat tugma, ritmo, at talinghaga nang
isinulat na tula. Kailangan ng damdamin sa pagbigkas nito upang mabisang maipahayag ang
kahulugan.
Halimbawa ng Malayang Tula
Putol
(Michael Coroza)
May kanang paa

putol
sa tambakan
ng basura
Naka-nike
Dinampot
ng basurero
kumatas
ang dugo
Umiling-iling
ang basurero’t
bumulong, “Sayang,
wala na namang kapares.”
ELEMENTO NG TULA
Ano Ang Limang Elemento Nito
Ang tula ay isa sa dalawang uri ng panitikan na isang pagtutulungan ng mga salita at ritmo o
rhythm. Kilala rin ito bilang patula sa panitikan. Kabilang sa tula ang sumusunod:
Ritmo
Tumutukoy sa pagkahaba at pagkaikli na mga pattern sa pamamagitan ng nagbibigay-diin at
hindi nagbibigay-diin na mga pantig.
Metro
isang serye ng mga patakaran na namamahala sa mga numero at pag-aayos ng mga pantig
sa bawat linya.
Mga Elemento
Sukat
Tumutukoy sa bilang ng pantig ng bawat taludtod na bumubuo sa isang saknong,
Pantig – ang paraan ng pagbasa
Halimbawa:
isda = is da = dalawang pantig
Ako ay isang tao = A ko ay i sang ta o = pitong pantig
May apat na uri ng sukat ito:
Wawaluhin – walong pantig
Lalabindalawahin – sandosenang pantig
Lalabing-animin – labing-anim na pantig

Lalabing-waluhin – labing-walong pantig
Saknong
Tumutukoy sa isang grupo sa loob ng isang tula na may dalawa o maraming taludtod
2 na taludtod – couplet
3 na taludtod – tercet
4 na taludtod – quatrain
5 na taludtod – quintet
6 na taludtod – sestet
7 na taludtod – septet
8 na taludtod – octave
Tugma
Isang katangian na hindi angkin ng mga sumusulat ng prosa. Ang tugma ay tumutukoy sa
magkakasintunog ng huling pantig ng huling salita ng bawat linya.
May dalawang uri ito:
Tugmang ganap (Patinig)
Tugmang di-ganap (Katinig)
Halimbawa:
Mahirap sumaya
Ang taong may sala
Kariktan
Ito ay mga maririkit na salita para mapasaya ang mambabasa at mapukaw ang damdamin at
kawilihan
Halimbawa
Maganda – marikit
Talinhaga
Ito naman ay tumutukoy sa mga di-tiyak na pagtukoy ng mga bagay na binabanggit.
Mga Uri ng Tula
Iba-iba ang uri ng tula. Kahit mayroong panuntunan sa pagsulat nito at mayroon itong
dalawang anyo, nahahati pa rin ito sa iba’t ibang uri na nagbibigay ng kaibahan sa mga tulang
maaaring isulat.
Lahat naman ito ay nagpapahayag ng damdamin ngunit nagkakaiba sa uri ng
pagsasalaysay at pagpapakita ng tema at emosyon.
Tulang Damdamin o Tulang Liriko
Mula sa pangalan ng uri, ito ay sumasalamin lamang sa damdamin ng makata o sumusulat

ng tula. Walang anumang konsiderasyon sa pagsulat nito ngunit ang damdamin o emosyon lamang
ng sumusulat. Hindi nito kinakailangan na mayroong tauhan o karakter sa isusulat na tula.
Tumatalakay lamang ang tulang ito sa perspektibo, pagpapahalaga, emosyon, o iniisip ng makata.
Mayroong iba’t ibang uri ang tulang liriko: Awit, soneto, oda, dalit, elehiya.
Awit

Ito ay isang tula na may tig-aapat na taludtod bawat saknong. Ang bawat taludtod naman ay
binubuo ng labindalawang (12) pantig. Iisa rin ang tugma ng bawat taludtod. Katumbas nito sa
kasalukuyan ang awit o mga kantang mayroong liriko.
Soneto
Ito ay isang mahabang tula na binubuo ng 14 na linya. Karaniwang tumatalakay naman ito
sa kaisipan, diwa ng makata.
Oda
Nakatuon naman sa pagbibigay ng papuri o dedikasyon sa isang tao, bagay, o anumang
elemento ang oda.
Elehiya
Isang uri naman ng malungkot at pagdadalamhating babasahin ang elehiya. Ito ay tulang
damdamin na may temang kamatayan o pagluluksa.
Dalit
Tumutukoy naman ito sa isang uri ng tulang damdamin na nagpapakita ng luwalhati,
kaligayahan, o pagpapasalamat. Karaniwang para ito sa mga Diyos o pinaniniwalaang panginoon
upang magpakita ng pagsamba. Karaniwan din itong isang saknong lamang.
Tulang Pasalaysay
Ito naman ay nakatuon sa pagkukuwento o pagpapakita ng balangkas ng isang pangyayari.

Walang bilang ng taludtod, saknong, o pantig ang tulang pasalaysay. Maaari itong mga akdang
mahaba o maikli na nagbibigay ng simple o komplikadong mga pangyayari tulad ng daloy ng buhay
pag-ibig o pakikipagsapalaran ng isang tao o bayani.
Mayroong dalawang uri ng tulang pasalaysay: ito ang mga epiko at awit o korido.
Epiko
Ito ay isang napakahabang tula, isang uri ng kuwento tulad ng mga nobela, na nakasulat
nang patula. Karaniwang ang bida o pangunahing tauhan sa epiko ay isang bayani o mahalagang
tao sa isang lipunan. Mahalagang bahagi ng isang bansa, pangkat etniko, o lipunan ang epiko.
Binibigyang halaga rin ng mga tao sa isang lipunan o pangkat ang pangunahing tauhan sa isang
epiko.
Awit o kurido
Ito naman ay karaniwang may walong sukat o kung minsan ay hindi sinusunod. Ito ay
karaniwang ginagawa sa ibang bansa tulad ng Europa, Espanya, Gresya, at Pransya.
Ang mga tanyag na “awit” noong araw ay ang sumusunod:

1. “Plorante at Laura “ ni Francisco Baltazar
2. “Buhay ni Sigesmundo” ni Eulodio Julian de Tandiama
3. “Doce Pares Sa Kaharian ng Francia”
4. “Salita sa Buhay ni Maria Alimango”
5. “Bernardo Carpio”
6. “Prinsipe Igmidio at Prinsesa Cloriana”
At ang mga “kurido” naman ay ang sumusunod:

1. “Ang Haring Patay”

2. “Ang Ibong Adarna”
3. “don Juan Teñoso”
4. “Rodrigo de Villas”
5. “Dama Ines” ni Ananias Zorilla
6. “Prinsipe Florino” ni Ananias Zorilla, atpb.
Karaniwang Tulang Pasalaysay

Ito ay pagsasalaysay pa rin naman ng isang pangyayari ngunit nakatuon na lamang sa mga
pang-araw-araw na karanasan o pakikipagsapalaran ng isang tao. Ito ay maaaring simpleng tula na
likha ng isang bata o mag-aaral. Karaniwan din itong nababasa sa mga dyornal o diary.
Tulang Patnigan (Joustic Poetry)

Ito naman ay isang uri ng tula na nakatuon sa pagbibigay ng damdamin habang mayroong
kapalitan ng opinyon o kuro-kuro. Karaniwang tinitignan ito bilang isang tulang nasa anyong
padebate o pagtatalo. Ang kaibahan lamang nito sa karaniwang debate ay gumagamit pa rin ito ng
tugma, ritmo, at taludturan.
Mayroong apat na uri ng tulang patnigan ang kinikilala: ang Balagtasan, Karagatan, Duplo,
at ang kontemporaryong FlipTop Battle o Battle Rap.
Balagtasan
Ito ay ipinangalan kay Franciso ‘Balagtas’ Baltazar. Ito ay isang uri ng pagtatalo ng dalawa
o tatlong manunula sa iisang paksa. Magsasalitaan ng pagsagot ang bawat panig na pinagigitnaan
ng isang lakandula o lakambini.
Karagatan
Ito ay isang uri naman ng paligsahan sa pagtutula. Kilala rin ito sa tawag na libangang
tanghalan. Nagmumula sa isang alamat ang paksa ng tula.
Duplo
Ito ay isa namang paligsahan sa pangangatwiran sa anyong patula. Hango ito sa Bibliya na
binubuo ng mga mahahalagang salita at kasabihan.
Fliptop o Battle Rap

Isang modernong uri ng Balagtasan ang FlipTop kung saan nagsasagutan din ang
dalawang panig patungkol sa isang paksa. Kailangan din itong may tugma na binibigkas lamang
nang mas mabilis.
Tulang Pantanghalan o Padula

Ito ay mga piyesa o tulang itinatanghal sa mga dulaan o teatro. Karaniwan itong binibigkas
ng patula sa saliw ng tunog o musika upang mas maging kagiliw-giliw sa mga manonood. Kabilang
sa tulang padula ay ang sarswela, komedya o moro-moro, senakulo, trahedya, tibag, karilyo, duplo
at balagtasan.
Paano Gumawa Ng Tula?
Sa lahat ng anyo ng panitikan, sinasabing tula ang pinakamasining at pinakakomplikadong

gawin sa lahat.

Maliban kasi sa kalinangan sa pagsusulat, kinakailangan din nito ng kaalaman sa
pagbibigay ng tugma at pagpapakahulugan gamit ang mga talinhaga. Narito ang ilang paraan sa
paggawa ng tula.
Kailangan ng kasanayan sa masining na paggamit ng wika

Mainam na matuto kung paano masining na maipahahayag ang damdamin gamit ang wika.
Kailangang malawak ang bokabularyo ng isang tao upang wastong makahanap ng salitang
katugma at pasok pa rin sa diwa ng tula.
Masining din ang pagpapahayag dahil gumagamit ng mga salitang hindi karaniwang
nasasambit sa araw-araw na talastasan na lalong nagbibigay kulay sa tula.
Kailangan ng tunay na damdamin sa pagsulat

Ang tula ay parang paglikha ng isang awiting tunay na repleksyon ng damdamin ng isang
tao. Kailangan muna niyang hukayin mula sa puso ang damdamin upang maramdaman ng babasa
o makikinig nito na ang isinasalaysay sa tula ay totoo at tunay na ekspresyon ng sumusulat.
Dapat ay may taglay na displina sa pagsulat

Disiplina ang pinakamahalagang aspekto ng pagsulat ng tula. Ang mga manunula ay dapat
kayang tumalima sa mga itinakdang panuntunan tulad ng bilang ng saknong, talutod, at pantig.
Maging ang tema, anyo, at damdamin ay dapat sundin upang maisagawa nang wasto ang isusulat
na tula.
Bugtong
Ang bugtong, pahulaan, o patuuran ay isang pangungusap o tanong na may doble o

nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan (tinatawag ding palaisipan ang bugtong).
Ang mga bugtong sa Panitikan ng mga Pilipino ay pahulaan ng isang sagot sa pamamagitan ng
paghahambing ng bagay o ideya sa isang pangungusap o parirala. Nakatago ang kahulugan ng
pinahuhulaang bugtong ngunit ito ay masasagot sa pamamagitan ng mga bagay na nakalahad
mismo sa bugtong. Isa itong palaisipan na susubukan ang iyong galing sa pagdiskubre ng
pagkakaugnay-ugnay ng mga salita na nilalamang ng isang bugtong
Ang bugtong ay tulad lamang ng pungos na pangungusap, na madalas ay walang paksa o
simuno. Mukhang hindi totoo ang pinapaksa, subalit lagi namang nakaugat ang sagot sa totoo at
pamilyar na bagay na makikita sa kapaligiran. Nawawala ang ganda at bisa ng bugtong kapag
marami itong posibleng sagot. Ang bugtong ay mayroon lamang iisang tamang sagot.
Ang bugtong ay mayroon din sukat at tugma, at karaniwang binubuo ng 2 hanggang
4 na taludtod.
Ang unang (dalawang) linya ay nagsisimula sa ilang pamilyar na bagay sa kapaligiran
Ang huling (dalawang) linya naman ay nagbibigay ng katangi-tanging katangian sa bagay na
binanggit sa naunang linya.
May dalawang uri ang bugtong
Mga talinghaga (o enigma, bagaman tinatawag ding enigma ang bugtong), mga suliraning
ipinapahayag sa isang metapora o ma-alegoryang wika na nangangailangan ng katalinuhan at
maingat na pagninilay-nilay para sa kalutasan

Mga palaisipan (o konumdrum), mga tanong na umaaasa sa dulot ng patudyong gamit sa tanong
o sa sagot.
Sa panitikang Pilipino, nilalarawan nito ang pag-uugali, kaisipan, pang-araw-araw na buhay at
katutubong paligid ng mga Pilipino. Bilang isang maikling tula, madalas itong naging paisipan sa
tuwing naglalaro ang mga bata. Isang karunungang-bayan sa naglalayong palaguhin ang
kakayahang pangkaisipan ng mga Pilipino. Gumagamit ito ng mga linyang may tugma. Ito ay
matatawag na tunay na tula.
Apat na katangian ng tunay na bugtong

Tugma
Sukat
Kariktan
Talinghaga. (Pinakamahalagang katangian)
Ang kasaysayan ng bugtong
Ito ay nagsimula pa bago dumating ang mga kastila kung ang pag-uusapan ay ang
kasaysayan ng Pilipinas. Ito ay ginamit upang libangin ang mga tao sa mga oras na wala silang
ginagawa. Dahil dito nakasanayan na itong gawin ng mga taong pagkakatipon sa patay o sa gabi.
Hanggang sa kasalukuyan mayroon pa ring mga tao na nagsasagawa nito. Iyon nga lamang hindi
na kasindami ng mga tao noon.
Halimbawa ng mga bugtong na may pangngalang pantangi:
Ang pangngalang pantangi ay tanging ngalan ng tao, hayop,bagay,lugar.

Ang pangngalang pambalana ay karaniwang ngalan ng tao,bagay,hayop,lugar at pangyayari. Ito ay
isinusulat sa maliit na titik.
Paano nagsimula ang bugtong
Sa totoo lamang, nagsimula ang Bugtong sa panahon ng ating mga ninuno noong sila ay
bumuo ng mga karunungang bayan. Nagbigay sila ng mga nakakalitong tanong na parang patula,
at hindi nila direktang ibinibigay ang pinahuhulaan.
Mga Halimbawa ng Bugtong Sagot
Tatlong matatanda,
naghaharap-harapan Kalan
Salbahing langgam
likod ay igapang Bangka
Maliit pa si Totoy,
marunong nang mangahoy Itak o gulok
Isang pinggan,
abot-bayan Buwan
Tandang ko sa parang,
namumula ang tapang Siling labuyo

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Kumatha ng maikling tula. Maaring malaya o di-malayang tula. Maaari ring tula ng pag-ibig,
pamilya, kaibigan karanasan, panlipunan, atbp. Lagyan ng pamagat at isulat sa malinis na
papel.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Ano ang kahalagahan ng tula? ng bugtong?

2. Magbigay ng sampung halimbawa ng bugtong. Lagyan ng sagot.
Aralin 3 Salawikain at Kuwento
Lagom-Pananaw
Sumasaklaw sa dalawang uri ng panitikan ang araling ito, ang Salawikain at
Kuwento.
Ang Salawikain ay “mga pangungusap na hitik sa gintong aral” at hindi binabanggit ng
minsanan o sabay-sabay. Ito’y karaniwang mapitagang itinutugon ng “hamak na
mamamayan” sa isang pag-uusap o pagtatalo, samantalang ang Kuwento ay maikling
pagsasalaysay ng pang-araw-araw na pamumuhay ng mgay tatlo hanggang limang
tauhan, isang pangyayari, isang suliranin, isang pokus, isang kakintalan, isang solusyon
at isang diwa.
LAYUNIN:
1. Maipapaliwanag ang kahulugan ng salawikain.

2. Mabibigyan ng pakahulugan ang ilang piling salawikain.
3. Makalilikha ng sariling makabagong salawikain.

4. Mabibigyang kahulugan ang kuwento.
5. Maipapaliwanag kung bakit mahalaga ang kuwento sa paghubog ng kamalayan ng mga
mag-aaral
6. Makakalikha ng sariling kuwentong pambata.
Salawikain
Ang salawikain ay mga kasabihan o kawikaan na nagbibigay o nagpapanuto ng

magagandang aral o gabay sa pamumuhay, sa asal, sa pakikipagkapwa.
Ang layunin ng salawikain ay ang pagsasabi ng katotohanang hindi mapasusubalian na
naging bahagi na ng ating tradisyong Pilipino na ang karamihan ay mula sa ibang bansa at ang iba
nama'y mula pa sa ating mga ninuno na nagpalipat-lipat sa mga labi ng mga salinlahi.
Bahagi ng panitikang Pilipino ang mga salawikain. Binubuo ito ng mga salitang
matatalinhaga at mapalamuti. Ito rin ay maaaring binubuo ng mga idyoma. Ang bawat kasabihan ay
may nakatagong kahulugan. Ang mga salawikain ay binubuo ng mga taludtod, mayroong mga
sinulat na magkakatugma at mayroon namang hindi. Ito ay naaayon sa opinion at saloobin ng
indibidwal na gumawa o sumulat nito.
Nag-iiwan ito ng aral at pilosopiya sa bawat magbabasa. Ang mga ibang kasabihan ay
naging bahagi na ng ating kulturang pangwika, lalo na iyong mga sinulat at binigkas ng mga dakila
nating mga bayani at mga batikang manunulat. Marami sa mga ito ay karaniwan na nating
nababasa sa mga aklat at ginagamit bilang pampakulay sa mga pananalita. Mahalaga ang
salawikain sa buhay ng isang Pilipino.
Mga halimbawa ng Salawikain
Ang sa iba'y ginawa mo,

Siya ring gagawin sa iyo.
Ang buhay ay gayon lamang sa ugali't kalakaran;

Ganti-ganti katwiran: Magbayad ang may utang sa pinagkakautangan.
Ang pagpapaumanhi'y di laging kabaitan;

Ito'y nag-uudyok sa gawang paniniil;
Ang bayang laging nakayuko'y
Mahirap mahango sa pagkaalipin
Ang maagang naghahasik, maaga ring nagliligpit.

Ang bumibili ng mahal, siyang namumurahan.
Ang akala'y nakamura, namahalan pala.
Ayaw ng patulak, gusto'y laging pakabig.

Kung baga sa manok kahig lang nang kahig.
Ang liksi at tapang, kalasag ng buhay.
Ang Kahulugan ng Kuwento

Ang kuwento ay isang akdang pampanitikan na likha ng guni-guni at bungang-isip na hango
sa isang tunay na karanasan o pangyayari sa buhay. Nababasa sa isang tagpuan, nakapupukaw
ng damdamin, at mabisang nakapagkikintal ng diwa o damdaming may kaisahan ang kuwento.
Ang isang huwarang kuwento ay may ibat-ibang bahagi. Ito ay ang simula, saglit na
kasiglahan, suliranin, kasukdulan, kakalasan, at wakas.
Ang isang kuwento ay may mga sangkap rin. Ito ay ang tagpuan, paksang-diwa, at kaisipan.
Maikling Kuwento
- Ang maikling kuwento ay isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang
pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o
impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa
rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang momento lamang o iyong
isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng pangunahing tauhan. Si Edgar
Allan Poe ang tinuturing na "Ama ng Maikling Kuwento."
- Tema- Ang tema ang pangkalahatang kaisipang nais palutangin ng may-akda sa isang
maikling kuwento. At ang kaisipang ito ang binibigyan ng layang maikintal sa isipan ng
mga mambabasa. Maaaring maging tema ang mga sumusunod: palagay sa mga
naganap na pangyayari sa lipunan, obserbasyon ng may-akda tungkol sa pag-uugali ng
tao, paniniwala sa isang katotohanan o pilosopiyang tinatanggap ng tao sa buong
daigdig sa lahat ng panahon, o ang dahilan ng pagkakasulat ng may-akda.
Elemento ng Maikling Kuwento:
1. TAUHAN
Likha ng mga manunulat ang kanyang mga tauhan. May pangunahing tauhan kung kanino
nakasentro ang mga pangyayari at mga pantulong na tauhan.
2. TAGPUAN/PANAHON
Dinadala ng may-akda ang mambabasa sa iba't ibang lugar, sa iba't ibang panahon kung saan
at kailan nagaganap ang mga pangyayari.
3. SAGLIT NA KASIGLAHAN
Inihahanda sa bahaging ito ang mga mambabasa sa pagkilala sa mga pagsubok na darating sa
buhay ng mga tauhan
4. SULIRANIN O TUNGGALIAN
ito ang problemang haharapin o kinakaharap ng tauhan o mga tauhan sa kuwento.Tumutukoy
ito sa paglalabanan ng pangunahing tauhan at sumasalungat sa kanya. Ang tunggalian ay
maaaring:
Tao laban sa kalikasan

Tao laban sa sarili
Tao laban sa Tao
Tao laban sa lipunan.
5. KASUKDULAN
Ito ang pinakamataas na uri ng kapanabikan. Dito nahihiwatigan ng bumabasa ang
mangyayari sa pangunahing tauhan, kung siya'y mabibigo o magtatagumpay sa paglutas ng
suliranin.
6. KAKALASAN
Ito ang kinalabasan ng paglalaban. Sumusunod ito agad sa kasukdulan.
7. WAKAS
Tinatawag na trahedya ang wakas kapag ang tunggalian ay humantong sa pagkabigo ng layunin
o pagkamatay ng pangunahing tauhan. Tinatawag na melodrama kapag may malungkot na
sangkap subalit nagtatapos naman nang kasiya-siya para sa mabubuting tauhan.

MGA URI NG MAIKLING KUWENTO
Sa kuwento ng tauhan inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang
nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa.
-hal. paglalahad ng mga pag-uugali ng mga tauhan sa isang babasahin (karaniwang
makikita sa librong naglalaman ng mga kuwentong gumagamit ng maraming tauhan)
Sa kuwento ng katutubong kulay binibigyang-diin ang kapaligiran at mga pananamit ng mga
tauhan, ang uri ng pamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa nasabing pook.
-hal. Suyuan sa Tubigan
Sa kuwento ng pag-ibig ay ukol sa pag-iibigan ng pangunahing tauhan at ng kanyang
katambal na tauhan.
-hal. Ang Pag-iibigan nina Gina at Lorenzo
Sa kuwento ng kababalaghan pinag-uusapan ang mga salaysaying hindi kapanipaniwala.
- hal. Ang Mahiwagang Puno
Naglalaman ang kuwento ng katatakutan ng mga pangyayaring kasindak-sindak.
-hal. Gabi ng Lagim
Sa kuwento ng madulang pangyayari binibigyang diin ang kapanapanabik at mahahalagang
pangyayari na nakapagpapaiba o nakapagbago sa tauhan.
-hal. makikita sa babasahing gaya ng dula (hal...Sarimanok)
Nagbibigay-aliw at nagpapasaya naman sa mambabasa ang kuwento ng katatawanan.
-hal. Ang Pusang Nahulog sa Balon.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Mula sa mga salita, parirala, na nasa ibaba, ikonekta ang mga ito (kahit hindi sunod-sunod)
at bumuo o gumawa ng isang maikling kuwento. Maaaring kuwento ng karanasan, kuwento
ng kathang-isip, kuwento ng pag-ibig, kuwento ng pamilya, kuwento ng katatakutan,
kuwento ng kabiguan, kuwento ng paglalakbay, at iba pa.
babaeng nakatingin sa salamin

gitara flowing in the river
maulan
puting damit
madilim
nagtatakbuhan
lalaking makisig
mga bisita
umaalulong na aso
magarbong hardin
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Sa hindi bababa na sampung pangungusap, maaari mo bang ikuwento ang naging buhay o
karanasan mo sa panahon ng pandemya?

2. Ano ang salawikain? May pagkakaiba ba ito sa sawikain? Magbigay ng tig-limang
halimbawa ng salawikain at sawikain.
Aralin 4 Alamat at Pabula
Lagom-Pananaw
Ang alamat at pabula ay mga kuwentong–bayan na maaaring kathang isip lamang
o hango sa isang tunay na pangyayari. Ang alamat ay tungkol sa pinagmulan na
maaaring pinagmulan ng isang pook, ng isang halaman o punong kahoy, ng ibon,
bulaklak at kung ano-ano pang mga bagay. Ang pabula naman ay karaniwang tungkol
sa iba’t ibang uri ng tao na inilalarawan sa kani-kanilang iba’t ibang pag-uugali, sa
kanilang pang-araw-araw na sitwasyon sa buhay.Lamang, mga hayop ag kumakatawan
sa tao bilang mga tauhan sa kuwento. Ang mga hayop na iyo ay kumikilos, nagsasalita
at may isip, asal na parang sa tao.
LAYUNIN:
1. Maipapaliwanag ang kahulugan ng alamat.

2. Makakabasa ng ilang piling alamat.
3. Mailalahad ang pagiging epektibo ng mga pabula sa pagbibigay ng aral lalo na sa mga
mag-aaral sa elementarya.
4. Maipapaliwanag ang kahulugan ng Pabula.
Ano ang Alamat?
Ang alamat o legend at folklore sa wikang English ay isang uri ng panitikan na

nagkukuwento tungkol sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig. Mga kuwento ng mga
mahiwagang pangyayari na nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao kaya’t walang nagmamay-ari o
masasabing may akda nito.
Ang alamat ay kuwento na kathang isip lamang na kinasasangkutan ng kababalaghan o ‘di
pagkaraniwang pangyayari na naganap nuong unang panahon.
Ang alamat ay karaniwang tumatalakay sa mga katutubong kultura, kaugalian o kapaligiran.
Ito ay tumatalakay din sa mga katangiang maganda, tulad ng pagiging matapat, matapang,
matulungin, at sa mga katangiang hindi maganda tulad ng pagiging mapaghiganti, masakim, o
mapanumpa, Nguni’t sa bandang huli ang kuwento ay kinapupulutan ng aral para sa ikabubuti ng
iba.
Ang mga alamat ay nagkakaroon ng iba’t-ibang bersiyon ayon na rin sa hangarin ng
sumulat o nagpalaganap ng ibang bersiyon ng alamat. Kaugnay ang alamat ng mga mito
at kuwentong-bayan.
Mga Elemento ng Alamat

Ito ay may pitong elemento.

Tauhan
Ito ang mga nagsiganap sa kuwento at kung ano ang papel na ginagampanan ng bawat isa.
Tagpuan
Inilalarawan dito ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon at insidente, gayundin ang
panahon kung kailan ito nangyari.
Saglit na kasiglahan
Ito ay naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin.
Tunggalian
Ito naman ang bahaging nagsasaad sa pakikitunggali o pakikipagsapalaran ng pangunahing
tauhan laban sa mga suliraning kakaharapin na minsan ay sa sarili, sa kapwa, o sa kalikasan.
Kasukdulan
Ito ang pinakamadulang bahagi kung saan maaaring makamtan ng pangunahing tauhan
ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban.
Kakalasan
Ito ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa
maigting na pangyayari sa kasukdulan.
Katapusan
Ito ang bahaging maglalahad ng magiging resolusyon ng kuwento. Maaaring masaya o
malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
Mga Bahagi ng Alamat
Dito ay may tatlong mga bahagi: ang Simula, Gitna, at Wakas.
Simula
Sa simula inilalarawan ang mga tauhan sa kuwento. Sino-sino ang mga gumaganap sa
kuwento at ano ang papel na kanilang ginagampanan. Maging ang tagpuan o lugar at panahon ng
pinangyayarihan ng insidente ay inilalarawan din sa simula.
Gitna
Kabilang sa gitna ang saglit na kasiglahan, tunggalian at kasukdulan ng kuwento. Ang saglit
na kasiglahan ay naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhan. Ang tunggalian ay
nagsasaad ng pakikipagtunggali o pakikipagsapalaran ng tauhan. Samantalang ang kasukdulan ay
ang bahaging nagsasabi kung nagtagumpay o hindi ang tauhan.
Wakas
Kabilang naman sa wakas ang kakalasan at katapusan ng kuwento.
Mga Halimbawa ng Alamat
Mga Bulaklak
Bulaklak
Makahiya
Rosas
Sampaguita
Waling-Waling
Gulay
Ampalaya

Mga Hayop
Ahas
Aso
Butiki
Gagamba
Paru-Paro
Mga Lugar
Baguio: Mina ng Ginto
Bulkang Mayon
Pilipinas
Maria Makiling
Mga Prutas
Bayabas
Durian
Kasoy
Lansones
Mangga
Pakwan
Pinya
Saging
Sampalok
Iba pang halimbawa

Bahaghari
Pabula
Ang pabula ay isang uri ng panitikang nagsasalaysay ng mga simpleng kuwentong

karaniwang nagtatampok sa mga hayop bilang mga tauhan. Isang katotohanan na ang
pinakamayaman ay ang taong binusog ng panitikan. At ang pabula ay isang mahalagang bahagi ng
panitikan.
Sa Pilipinas, kilalang-kilala ang pabulang "Ang Matsing at Ang Pagong" na isinulat ni Dr.
Jose Rizal.
Kung ang manunulat ng kuwento ay tinatawag na kuwentista at ang manunulat ng tula ay
binabansagang makata, ang manunulat naman ng pabula ay tinataguriang pabulista. Sinasabing
noon pang ika-anim na siglo bago isilang si Kristo naririnig na ang mga pabula. Sa mga panahong
iyon naging bukambibig ang Griyegong pabulistang nagngangalang Aesop o Esopo. Bukod kay
Aesop, kinilala ring mga pabulista sina Babrias, Phaedrus, Romulus, Hesiod, Aeschylus, Archilocus,
Socrates, Phalacrus at Planudes.
Noong panahon ng Renaissance, maraming manuskrito ng pabulang galing sa Greece,
Persia at India ang nakarating sa Italy. Kabilang sa mga nagpalaganap ng pabula sa daigdig ang
mangangaral na si Odo ng Cheriton noong 1200; si Marie de France noong 1300; si Jean la
Fontaine noong 1600; si G.E. Lessing noong 1700 at si Ambrose Bierce noong 1800.
Sa makabagong kapanahunan, nakilalang modernong pabulista na may kulay pulitika si
George Orwell nang ilathala niya noong 1946 ang kaniyang obra maestrang "Animal Farm."
Ang pabula na simpleng kuwento ng mga hayop ay binabasa sa buong daigdig sapagkat
nakapagtuturo ito ng kabutihang asal. Binabanggit ito ng mga pari at pastor sa pulpito; ng mga guro
at propesor sa klase; ng mga brodkaster at host sa radyo at telebisyon; ng mga kolumnista at editor
ng pahayagan at ng mga puno ng bansa sa kani-kanilang talumpati.
Mahalagang-mahalagang mabasa natin ang pinakamagagandang pabula ng daigdig.

Halimbawa ng Pabula:
Ang Palakang Walang Utang na Loob
Noon, ang palaka at ang ahas ay magkasama dahil ang palaka ay inampon ng ahas
noong ito ay maliit pa. Ang ahas ay mabait sa palaka. Katunayan, pinangunguha pa ng
ahas ang palaka ng pagkain. Habang lumalaki ang palaka, siya ay tinuruan ng ahas kung
paano manguha ng ikabubuhay.
Ngunit dumating ang panahon na tumanda at humina na ang ahas. Dahil dito, hindi
na siya makakuha ng kanyang sariling pagkain.
Sa umpisa, ipinangunguha siya ng pagkain ni palaka, ngunit sa katagalan, mga tira-
tira na lang ang ibinibigay ng palaka sa ahas.
Minsan, nang wala ang palaka at nakaramdam ng matinding gutom ang ahas at
hindi rin siya makahanap ng pagkain dahil hindi siya makakita at makarinig dala ng
katandaan. Umisip siya ng paraan upang magkaroon ng pagkain. Ang naisip ng ahas ay
ikalat ang kanyang malagkit na dagta sa daan upang kung sino man ang daraan ay madikit
doon at hindi na makaaalis at siyang magiging pagkain niya.
Di-nagtagal, mayroon ngang nabitag. Naramdamam ng ahas na may gustong
kumawala. Nilapitan niya ito para kainin. Ang hindi niya alam, dahil sa kalabuan ng
kanyang mga mata at kahinaan ng kanyang mga tenga, ang pagmamakaawa ng palaka ay
hindi niya namalayan. Mismong ang palakang ampon niya pala ang kanyang hinapunan.
Iba pang halimbawa ng Pabula:
Ang Gansang Nangitlog ng Ginto

Ang Kasal ng Dalawang Daga
Ang Kuneho at ang Pagong
Ang Langaw at ang Baka
Ang Agila at Kalapati
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Magbasa ng mga alamat mula sa Pilipinas. Pumili ng dalawa at suriin. Suriin ang
elemento at bahagi nito. Isumite ang napiling alamat at ang pagsusuri sa malinis na
papel.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Bakit nga ba mga hayop sa halip na mga tao ang ginagamit na tauhan sa pabula?
Ipaliwanag.
2. Magbigay ng limang halimbawa ng pabula.
Aralin 5 Mga Epektibong Dulog at Estratehiya sa Pagtuturo ng Panitikan,

Paglikha ng Kagamitang Panturo at Pagtataya (Unang Bahagi)
Lagom-Pananaw
Sasaklawin sa araling ito ang ilang pamamaraan o estratehiya sa pagtuturo
ng panitikan na makakatugon sa madaling pag-unawa ng mga mag-aaral sa elementarya.
LAYUNIN:
1. Makakapili at makakagamit ng kagamitang panturong nakaugat sa lokal na kultura.

2. Makakapili at makalikha ng kagamitang panturo at pagtataya sa pagkatuto ng/sa wikang
Filipino.
Ang Kondisyon ng Pagkatuto Kaugnay ng Pagtuturo

Napabibilis ang Pagkatuto ng mag-aaaral kapag:
 nagaganyak ang kaniyang mga pandama
 kasangkot siya sa pagpaplano ng mga gawain
 nagaganyak siyang matuto
 nahihikayat siyang mag-isip; at
 nahihikayat na magsuri
Katangian ng Mabuting Estratehiya

 simple at madaling maisagawa
 nagsasangkot sa lahat ng mag-aaral
 nagbibigay ng mabuting bunga
 humuhubog sa mabuting pag-uugali
 nakatutulong sa paglinang ng maraming kakayahan ng mag-aaral
 humahamon sa kakayahan ng mag-aaral
 higit na marami ang gawain ng mag-aaral kaysa guro
 umaalinsunod sa mga simulain ng pagkatuto at pilosopiya ng pagkatuto
Mga Mungkahing Estratehiya sa Pagtuturo ng Panitikan
1. Dugtungang Pagkukuwento

Ang pagkukuwento ay maaaring simulan ng guro o ng isang mag-aaral. Limang
mag-aaral ang magsasagawa nito hanggang sa matapos at mabuo ang kuwento.
Pagkatapos masabi ng isa ang kanyang bahagi, hahawakan niya ang kamay ng
katabi at tatantanin ito bilang tanda na siya ay tapos na.
2. Picture Frame
a. Pagsusunud-sunurin ng mag-aaral ang mga larawan. Ito ay iaayon sa
pagkaganap ng mga pangyayari. Pagkatapos, ito ay igagawa ng buod.
b. Bibigyan ng siwasyon at ito ay isasagawa ng mga mag-aaral .
3. Pakwadrong Pagsasalaysay
Paglalahad ng isang kuwento na may tugtugin habang binabasa ang kuwento,
magpatugtog ng mga awiting instrumental.
Kwadro I Kwadro 2 Kwadro 3
Tagpuan Tauhan Simula
Ang kuwento ay Ang mga tauhan ay Nagsimula ang

naganap sa sina _______, kuwento sa
_______, _______, pamamagitan ng
_________________. __________. _____________.
Kwadro 4 Kwadro 5 Kwadro 6
Pananabik Tunggalian Kasukdulan
Ano ang mga saglit Ano ang gusot Tukuyin ang

na kasiglahan o ng kuwento? kasukdulan ng
pananabik? kuwento.
_________________. _________________. ___________.
Kwadro 7
Wakas
Ibigay ang
katapusan ng
________________.
4. Aklat-Ulat
1. Pamagat ng aklat
2. May akda ng aklat
3. Pamagat ng kuwento o napiling kabanata ng nobela.

4. May akda ng kuwento o nobela.
5. Mga Tauhan
a. Pangunahing tauhan (kailangang ilarawan at ipakilala)
b. Mga sumusuportang tauhan (kailangan ding ilarawan at ipakilala)
c. Pinakapaboritong tauhan at ipaliwanag kung bakit.
6. Pagbibigay ng kahulugan batay sa pagkakagamit ng mga salita sa konteksto at
maaaring komunsulta sa diksyunaryo.
7. Pagtukoy sa tagpuan.
8. Paglalahad ng tema o pinapaksa.
9. Pagbibigay ng buod ng kuwento o buod ng napiling kabanata ng nobela
a. Tumukoy ng paboritong bahagi ng kuwento at ilarawan ang napiling tagpo
sa pamamagitan ng pagguhit.
10. Pagbibigay ng magandang aral na napulot
11. Karagdagang mungkahi, reaksyon at ilang puna
5. Pagbabalita (Newscasting)
Gumamit ng mga gamit-biswal sa pagbabalita.
Mga Tanong:
1. Ano ang pamagat ng balita?____________________________________
2. Sino/Ano ang ibinalita?________________________________________
3. Saan naganap ang ibinalita?____________________________________
4. Kailan naganap ang balita?_____________________________________
5. Bakit?______________________________________________________
6. Editorial Cartoon
a. Batay sa cartoon, anong isyu o pangyayari ang ipinahayag?
b. Ano ang nakukuhang kaisipan na naipahayag ng cartoon?
c. Sangayon ka ba sa opinion ng lumikha ng cartoon?
7. Concert Writing
Habang nagsusulat may background music na naririnig. Tiyakin lamang na hindi
nakaistorbo ang musikang pinili sa pag-iisip at pagsusulat ng mga mag-aaral.
Sumulat ng kathang naglalarawan. Pumili ng isang paksang susulatin sa bawat katergorya.

a. Tao
b. Pook
c. Pangyayari
d. Isyu/konsepto/kaisipan
8. Inside – Outside Circle

1. Sa isang may 40 mag-aral, pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat na may
10 mag-aaral.
2. Hayaan ang 2 pangkat na bumuo ng dalawang bilog, isang “inside circle” at ang isa ay
outside circle.

3. Hayaan ang pangkat ng “outside circle” na humarap sa pangkat ng “inside circle”.
Hayaan din na ang pangkat ng “inside circle” ay magbigay ng impormasyon,
presentasyon o kaya magbigay ng iba pang palabas habang ang pangkat ng “outside
circle” ay magbigay-puri sa pangkat at handang tumulong.
4. Magpalitan sila ng gawain.
9. Kuwadro
Ang guro ay maghahanda ng mga larawang nagpapakita ng mahahalagang
pangyayari sa kuwento. Hindi wasto ang pagkakasunod-sunod ng mga larawan pag
ipinakita sa klase. Ang mag-aaral ang siyang magsasaayos nito. Isalaysay ng mga mag-
aaral ang kuwento pag naayosna ang pagkakasunod-sunod ng mga larawan. Sa
pamamagitan din ng mga larawang ito, matututo ang mga mag-aaral na makuha ang
nangingibabaw na kaisipan ng akda.
10. Mock Trial

Mainam na gawain ito kung may tauhan sa akda na kunwari ay ihahabla sa isang
hukuman upang hatulan sa mga ginawa niyang kasalanan sa kuwento.
Hal. Dapat bang patawarin o lapatan ng parusa si Nyora Memay dahil sa di-makataong
pagtrato sa mga katulong?
Papangkatin ang klase ayon sa sumusunod:

a. hukom
b. taga-usig
c. tagpagtanggol
d. naghabla
e. mga saksi
11. Panel discussion

Maaaring gamitin ito sa istilong panradyo o pantelebisyon. May mga mag-aaral na uupo
sa harapan at tatakayin ang akda. Ang klase ay magbibigay ng tanong o reaksyon sa
talakayan ng mga nasa harap.
12. Comprehesive Court Evidence Sheet

Mabibigyang-buhay ang mga sagot sa tanong sa pamamagitan ng pagsulat sa pahina,
talata, at pangungusap ng aklat na kung saan matatagpuan ang sagot sa tanong:
Hal. Ano ang pangunahing katangian ng matandang si Nyora Memay?
Tanong Blg. ____________ Pahina Blg. ____________

Talata Blg. ____________
Patunay: _____________________
13. Anticipation Guide

Para sa Pagbasa at Panitikan
Direksyon : Lagyan ng tsek (/) ang pangungusap na sinasangayunan
Ikaw Tauhan

_____________ ___________ 1. Nasa tamang oras ang pagtulog at
paggising.
_____________ ___________ 2. Nagigising kapag tumitilaok na
ang manok.
_____________ ___________ 3. Maunawain sa kapwa.
_____________ ___________ 4. Nakakaintindi sa sitwasyon.
_____________ ___________ 5. Handang magsakripisyo.
14. Analogy Graphic Organizer

Alam ng mga mag-aaral bago pa matalakay ang paksa. Hal. Ano ang alam ninyo sa
revolution noon?
Bagong Konsepto Pamilyar na Konsepto
Pagkakatulad Pagkakaiba
_____________ ____________
_____________ ____________
Ugnayan
15. Elaborative Interrogation

Para sa Sanhi at Bunga
Bakit?
Ano ang bago kong Ano ang

natutuhan ko tungkol dito Posibleng
natutuhan
+ =
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Sa mga natalakay na estratehiya, gumawa ng kagamitang panturo sa pagtuturo ng maikling

kuwento.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Sa iyong palagay, alin sa mga estratehiya ang pinakamabisang gamitin para sa pagtuturo
ng panitikan sa elementarya ? Bakit?
Aralin 6 PARABULA AT KUWENTONG-BAYAN
Lagom-Pananaw
Tatalakayin sa araling ito ang parabula na kung saan ito’y isang uri ng kuwento na
hango sa banal na aklat o Bibliya. Ito ay katawagan sa mga kuwento na ginamit ng ating
Panginoon sa kanyang pangangaral. Ito ay nagmula sa salitang Griyego “parabole” na
ang ibig sabihin ay pagkukumpara. Samantalang ang Kuwentong-bayan ay binubuo ng
mga kuwento ng buhay, mga alamat at mga romansa.
LAYUNIN:
1. Maikontrast ang parabula sa pabula.

2. Makakabasa ng ilang piling parabula.
3. Maipapaliwanag ang katuturan ng kuwentong-bayan.
4. Makakahanap sa sariling lugar ng mga kuwentong-bayan.
PARABULA
Ito ay karaniwang kaalaman hango sa Bibliya o Banal na Kasulatan. Sa Kakristiyanuhan,

kilala ito sa mga pagtuturo at pangangaral ni Hesus noong magsimula Siya sa kanyang misyon sa
daigdig. Kung bakit, wika nga Niya, dahil sa “ang tao ay may mga mata ngunit hindi nakakakita,
may mga tenga subalit hindi nakakarinig. Samakatuwid, isang hamon ang ganitong mga kuwento
sa isip ng tao. Sa pamamagitan ng pagmumuni-muni sa mga matatayog na kaisipang ibig
ipahiwatig nito lamang mamumuwangan ang tao at makikilala niyang unti-unti at mauunawaan
kapagdaka ang kanyang satili.
Sa kasalukuyang panahon, lahat ng nasasaksihan sa kapaligiran ay pawang kabaliktaran
ng katotohanan. Lahat ng tao ay nagmamaskara. Itinatago ang katotohanan dahil sa takot na

itakwil ng lipunang di-makatanggap ng kakaiba, kaya kasinungalingan ang namamalasak o
napangyayari. Ang parabula ay nagsisilbing salamin para makita ng tao ang nasasaloob niya sa
sarili at ng kanyang kapwa. Ito’y tulad sa bukambibig na kapag ang isang tao ay nangusap,
kailangan huwag pakikinggan ang ipinaririnig kundi yaong hindi niya sinasabi.
Ang parabula, tulad ng sa pabula, ay masimbolo o masagisag kaya malalim ang kahulugan
na dapat pag-isipan. Gayundin, madalumat ito tulad ng alegorya sapagkat punong-puno ito ng
mga imaheng nagpapahiwatig ng ipinauunawa na ang mga tagapakinig na ang bahalang tumiyak
sa kanyang sarili. Ang paglalapat nito sa buhay o ang kabuluhan nito ay depende rin sa mga
naging karanasan ng tao.
Tulad pa rin ito sa alamat at pabula dahil batbat ng aral na nagsisilbing gabay sa buhay.
Maanyo itong tila kuwentong pambata sa unang tingin dahil payak ang takbo ng banghay at mga
karaniwang tao, hayop, o mga bagay lamang ang mga tauhan kaya kagiliw-giliw. Lalo’t higit, para
ito sa mga taong may mga sarili nang pagpapasya gaya ng mga magulang at iba pang mga
nakatatanda para lalong lumawak ang kanilang pakikitungo sa kanilang sarili at kapwa, sa kanilang
lipunan at larangang kinabibilangan.
Halimbawa ng Parabula:
ANG MGA MANGGAGAWA SA UBASAN
May isang may-lupa na magang-maaga pa’y lumalabas na ng bahay para sumundo ng mga
upahang taong gagawa sa kanyang ubasan. Napagkasunduan nilang magbabayaran ng arawan-
isang denarius sa isang araw na pagtatrabaho.
Makaikatlong oras, lumabas na muli ang may-lupa. Nakita niya ang iba na nakatayo lang
sa may palengke nang walang ginagawa. Kinumbinse niya ang mga ito. “Pumunta kayo sa
ubasan ko at magtrabaho. Babayaran ko kayo nang husto. At nagsitungo nga ang mga ito.
Makaanim na oras, makasiyam na oras, lumabas ulit ang may-lupa at gayundin ang ginawa.
Mag-iikalabing isang oras na, lumabas pa uli siya. May nakita pa siyang ibang nakatayo rin.
Tinanong niya ang mga ito. Bakit buong araw na yatang nakatayo kayo rito nang walang ginagawa?
Walang umupa sa amin, sagot ng mga ito.
Pumunta kayo sa ubasan ko at magtrabaho, anyaya ng may-lupa.
Dumating ang gabi, kinausap ng may-ubasan ang kapatas. Tawagin mo na ang mga
trabahador at bayaran sila ng kanilang sahod, simula sa pinakahuling kinasundo hanggang sa
pinakauna.
Ang mga manggagawang kinasundo sa ikalabing isang oras ay nagsidating at bawat isa ay
tumanggap ng isang denarius. Nang dumating ang mga naunang kinasundong trabahador, umasa
silang higit ang sasahurin. Ngunit bawat isa sa kanila ay tumanggap din ng tig-iisang denarius.
Bumubulong-bulong ang mga ito laban sa may-ubasan nang tanggapin nila iyon. Isang oras lang
nagtrabaho ang huling kinasundo, maktol nila, ginawa ninyong pantay ang sahod sa amin
samantalang kami ang sobrang nagpagod at nagbilad sa araw.
Sinagot ng may-ubasan ang isa sa kanila. Kaibigan, huwag ninyong isiping hindi ako
makatarungan sa inyo. Di ba sumang-ayon kayong magtrabaho sa halagang isang denarius?
Kunin ang sahod ninyo at makaaalis na kayo. Gusto kong bigyan ang mga taong huling kinasundo
ng pantay sa ibinigay ko sa inyo. Wala ba akong karapatang gawin ang gusto ko sa sarili kong
pera? O naiinggit kayo dahil mapagbigay ako?
Ang kaharian ng langit ay tulad din dito, ang huli ang nauuna at una ang nahuhuli. (Maeo
20:1-16. Isina Filipino ni Joey A. Arrogante).
Kuwentong Bayan
Tayong mga Pilipino ay nagmula sa mga nunong-mulat. Ang pakikipag-kapwa-tao ay sadya

nang nasa ating maiigting na ugat at mapamihasang balat. Ang magandang tradisyong ito na
sama-sama ang pagtulong sa mga kakomunidad o bayanihan . Ugat ng salitang ito sa bayanihan

na ang kahulugan ay sama-samang pagpasan sa ililipat na bahay. Mayroon din tayong tinatawag
na pasuyo. Ito ay ang sama-samang pag-aararo sa tumana o bukid. Ang mga nakikipasuyo ay
hindi binabayaran. Pakainin lamang ay sapat na. Nariyan din ang tinatawag nating pamanhikan.
Ito ang sama-samang pagtungo sa bahay ng dalagang napupusuan ng isang binata para pormal na
ipabatid sa mga magulang nito ang pag-ibig na iniluluhog. Nariyan din ang belasyon o ang sama-
samang pakikipaglamay sa isang namatayan ng mahal sa buhay at marami pang iba.
Ang mga pagtitipun-tipong ito kadalasan na ay laging nauuwi sa pagbibidahan- biruan,
laruan, awitan, kuwentuhan. Itong huli ang pinakapopular na kung hindi man tungkol sa kanilang
mga buhay-buhay ay tungkol sa mga namanang salaysay. Ito ngayon ang tinatawag na
pagkukuwenttuhang-bayan.
Ang kuwentong-bayan, folktale sa Ingles, ay mga pasalitang pagsasalaysayan sa
tradisyong patuluyan. Ibig sabihin ng patuluyan dito ay ang karaniwang pagkukuwento na ang
ginagamit na pamamaraan ng pagsasalita ay tulad sa natural na pang-araw-araw na pag-uusap,
hindi gaya ng patula na artipisyal ang pagbigkas dahil ito’y taludturang may sukat at tugma.
Kaya may salitang bayan sa kuwentong-bayan ay dahil hindi malaman kung sino ang taong
orihinal na naglalahad ng istorya. Ito’y mga kuwento kasing hindi nasusulat o nakasulat.
Napasalin-salin na lamang sa bibig ng marami, walang tanging nagmamay-ari kundi ang bayan.
Noong unang panahon, ang mga tao ay wala pang gaanong alam na mapaglilibangan o
mapagpapalipasan ng oras. Di-tulad ngayon, nariyan ang pagbabasa ng diyaryo, ang panonood
ng sine, ang pagdi-disco at kung ano-ano pa. Ang mga sandaling walang magawa ay dinaraan na
lamang sa pag-uumpuk-umpukan at pagbibidahan para naman maiwasan ang pagkainip. Ang mga
kabataan kung ayaw nang papanaugin ng bahay makapaghapunan ay kinukuwentuhn na lamang
para mabigyan ng aral at kawilihan.
Ang mga kuwentong-bayang ito, likha man ng maguniguni at madalumat na isipan o
sadyang naranasan ng mga ninuno, ay nagsisilbing mga kasagutan sa mga katanungan ng
mauusisang kabataan ng kanilang mga magulang. Sa pamamagitan ng mga kuwentong ito ay
naipaliliwanag ng mga ninuno noon ang mga karanasan o pangyayaring nagaganap sa kapaligiran
at nagsisilbi rin naming batayan sa buhay ng sumusunod na salinlahi.
Ang alamat (legend), mito (myth), Pabula (Fable) at Parabula (Parable) ay ang apat na uri
ng Kuwentong-bayan na natalakay na.
Mga halimbawa ng kuwentong-bayan na siguradong magugustuhan ng mga bata:
Ang Inahing Manok at Lawin

Bakit may ulang palong ang mga Tandang
Ang Alamat ng Pinya
Kung bakit umuulan
Ang kalabasa at ang duhat
Si Pilandok ang bantay gubat
Mariang Mapangarapin
Ang Punong Kawayan
Alamat ng Aso’t Pusa
Si Pagong at si Matsing
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Magbasa ng isang talinghaga sa Bibliya. Suriin at bigyang paliwanag ang mga aral na
mapupulot dito. Isulat ang magandang balita kung saang aklat, chapter, verse ng Bible ito
makikita.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Ano ang nais ilarawan ni Hesus sa pagsasalaysay niya tungkol sa dalawang uri ng
manggagawa sa ubasan? Ipaliwanag.
2. Kung isa ka sa manggagawa maghapong nagtrabaho at nagtiis sa nakapapasong init ng
araw ngunit ang tinanggap mong upa ay kapareho rin ng isang oras lamang na nagtrabaho,
magrereklamo ka rin ba? Bakit?
Aralin 7 MITOLOHIYA AT EPIKO
Lagom-Pananaw
Mula at Alamat, dalawang salitang bumubuo sa mulamat. Mula na ang ibig sabihin
ay simula o umpisa at alamat na ang tinutukoy ay leyenda, legend sa Ingles, na ang ibig
sabihin ay isang uri ng kuwentong-bayan na nagsasalaysay tungkol sa pinagsimulan ng
mga bagay-bagay. Samakatuwid, ito ay mga kuwento tungkol sa simula ng simula.
LAYUNIN:
1. Maipapaliwanag ang ibig sabihin ng mitolohiya.

2. Makikritika ang ilang piling mitolohiya sa tulong ng mga karakter na bida rito.
3. Makikilala ang ganda ng isang epiko.
4. Matutukoy at makakabasa ang mga sikat na epiko sa bansa.
Mitolohiya
Ang salitang mitolohiya ay nangangahulugang agham o pag-aaral ng mga mito/myth at alamat.

Tumutukoy rin ito sa kalipunan ng mga mito mula sa isang pangkat ng tao sa isang lugar na
naglalahad ng kasaysayan ng mga diyos-diyusan noong unang panahon na sinasamba, dinarakila
at pinipintakasi ng mga sinaunang tao.
Ang salitang mito/myth ay galing sa salitang Latin na mythos at mula sa Greek na muthos,
na ang kahulugan ay kuwento. Ang muthos ay halaw pa sa mu, na ang ibig sabihin ay paglikha ng
tunog sa bibig. Sa Klasikal na Mitolohiya ang mito/myth ay representasyon ng marubdob na
pangarap at takot ng mga sinaunang tao. Nakatutulong ito upang maunawaan ng mga sinaunang
tao ang misteryo ng pagkakalikha ng mundo, ng tao, ng mga katangian ng iba pang mga nilalang.
Ipinaliliwanag din dito ang nakatatakot na puwersa ng kalikasan sa daigdig – tulad ng
pagpapalit ng panahon, kidlat, baha, kamatayan, at apoy. Ito ay naglalahad ng ibang daigdig tulad
ng langit at ilalim ng lupa. Hindi man ito kapani-paniwalang kuwento ng mga diyos, diyosa, at mga
bayani, tinuturing itong sagrado at pinaniniwalaang totoong naganap. Karaniwang may kaugnayan
ito sa teolohiya at ritwal. Sa Pilipinas naman, ang mito ay kinabibilangan ng mga kuwentong-

bayang naglalahad ng tungkol sa mga anito, diyos at diyosa, mga kakaibang nilalang, at sa mga
pagkagunaw ng daigdig noon. Maaaring matagpuan ang mga mitong ito sa mga kuwentong –
bayan at epiko ng mga pangkat-etniko sa kasalukuyan. Mayaman sa ganitong uri ng panitikan ang
mga naninirahan sa bulubundukin ng Luzon, Visayas, at Mindanao.
May kuwento tungkol sa pagkagunaw ng daigdig ang mga Ifugao. Inilarawan sa kanilang
epikong “ Alim” kung paano nagunaw ang daigdig. Ayon dito, nagkaroon ng malaking pagbaha sa
mundo at ang tanging nakaligtas ay ang magkapatid na sina Bugan (babae), at Wigan (lalaki). Sa
kanila nagmula ang bagong henerasyon ng mga tao sa mundo.
Mitolohiya Noon
Sinasabing ang mitolohiya ay nag-umpisa pa bago naitaguyod ng kanya-kanyang mga sekta ang
relihiyon. Buhat dito, ang mga lokal na lumaking nakikinig sa mga mito ng kanilang bayan ay
tiningala ang mitolohiya bilang kanilang relihiyon at ginagamit nilang gabay upang mabuhay ng
matiwasay.
Ang pinakamainam na halimbawa ay ang Griyego, na kung saan ang kanilang mitolohiya ay kitang-
kita sa kanilang literature, kultura, arkitektura at porma ng sining.
Ang mga sinaunang tao ay nagpatayo ng mga monumento, estatwa, gusali at mga larawan
para sa tinitingala nilang mga diyos at diyosa. Noon rin ay nagsasagawa sila ng mga ritwal para sa
mga diyos at diyosa na pinaniniwalaan ng mga tao upang maitaboy ang mga masasamang
elemento at ispirito at humingi ng gabay sa kanilang pagdedesisyon.
Mitolohiya Ngayon
Sapagkat tayo ay nabubuhay na sa bagong panahon, marami na ang tumalikod sa pagsamba sa

mga diyos at diyosa ng mga mito. Ngunit, kahit na may mga bago ng pananaw at paniniwala ang
mga tao, nanatili pa rin na isang malaking parte ng kultura ang mitolohiya.
Madami na ring mga nagpapakadalubhasa sa pag-aaral ng mitolohiya. Ito ay pinag-aaralan
upang maintindihan ang mga iba’t ibang estilo ng pagsusulat, mga patalinhagang porma ng
pagsasalaysay, at iba pang uri ng mga elemento ng pananalita.
Ano na ang mitolohiya ngayon sa Pilipinas? Bukod riyan ay malaking tulong ito sa pag-intindi ng
kasaysayan ng isang pook, rehiyon o bansa, dahil nga, sa isinasalamin nito ang kabuhayan noong
panahong ito ay ginawa.
Ito rin ay madalas na gamiting basehan sa mga pelikula at kung ano-ano pang palabas,
tulad na lamang ng mga sumusunod:
Troy, Clash of the Titans at Percy Jackson na ibinase sa Mitolohiya ng Griyego at Roma
Naruto at Spirited Away sa Mitolohiya ng Hapon
Zodiac: The Race Begins at The Little Fairy sa Mitolohiya ng Tsina
Amaya, Mulawin, Aswang at Bagani ng Mitolohiya ng Pilipinas
Ang Mitolohiya ng Iba’t-bang Bansa
Maraming mga bansa ang mayroong sari-sariling mitolohiya. Mayroon silang kani-kanilang
bersyon ng diyos at diyosa, diwatas, engkanto at iba pa.
Mitolohiyang Pilipino

Dahil ang ating bansa ay binubuo ng napakaraming mga isla, nagkaroon ng maraming bersyon din
ang mga mito.
Sa mga Bisaya, ito ang kanilang kuwento ng pagkakabuo ng daigdig at ng sanlibutan.
Pinaniniwalaan ng mga Pilipino noong unang panahon, walang lupa, araw, buwan or bituin.
Ang mayroon lamang ay karagatan at kalangitan. Ang kaharian ng tubig ay pinamumunuan ni
Maguayan, habang ang kalangitan naman ay pinaghaharian ni Captan.
Si Maguayan ay mayroon anak na si Lidagat, habang si Captan naman ay may anak na
lalaking si Lihangin. Napagkasunduan ng dalawang diyos na mag-isang dibdib ang kanilang mga
anak.
Ang dalawang mag-irog ay pinagkalooban ng apat na anak, sila Licalibutan, Liadlao, Libulan at ang
nag-iisang babaeng si Lisuga.
Hindi naglaon, namatay si Lihangin, kaya naiwang namuno si Licalibutan sa kaharian ng
hangin. Hindi nagtagal, namatay rin si Lidagat, kaya naiwang nag-alaga sa mga anak sila
Maguayan at Captan.
Isang araw, napagpasyahan ni Licalibutan na hamunin si Captan. Kinumbinse niya ang kanyang
mga kapatid na umanib sa kanya. Pumayag ang mga ibang kapatid na lalaki sa plano. Dahil hindi
nila mabuksan ang mataas at matibay na tarangkahan, ginamit ni Licalibutan ang pinakamalakas
na hangin.
Nang magbukas ito, dali-daling pumasok ang mga magkakapatid, ngunit nakita sila ni Captan.
Kumaripas ng takbo ang tatlong magkakapatid, ngunit tinamaan pa rin sila ng kidlat galing kay
Captan. Namatay ang tatlong magkakaptid.
Napansin ni Lisuga na wala ang kanyang mga kapatid, kaya pumunta siya sa kalangitan
upang sila ay hanapin. Ngunit nasalubong niya ang nagagalit na si Captan at siya din ay binato
niya ng kidlat.
Bumaba si Captan at tinawag si Maguayan tungkol sa nangyari at inakusahan siya na balak niyang
sakupin ang kalangitan. Pinagtawanan lang siya ni Maguayan at sinabing tulog siya sa ilalim ng
karagatan. Doon na nag-iyakan ang dalawang diyos nang napagtanto nilang wala na ang kanilang
mga apo.
Gamit ang kanilang mga kapangyarihan, ginawan nila ng alala ang bawat apo. Halimbawa,
si Liadlao ay naging ang araw, si Libulan ang naging buwan at si Lisuga ang naging mga bituin. Si
Licalibutan naman ay ginawang isla kung saan tumubo ang kawayan na siyang pinanggalingan ng
unang tao sa mundo.
Ang Mitolohiya ng Taga-Rome
Ang mitolohiya ng mga taga-Rome ay kadalasang tungkol sa politika, ritwal, at moralidad na ayon
sa batas ng kanilang mga diyos at diyosa mula sa sinaunang Taga-Rome hanggang ang
katutubong relihiyon ay mapalitan na ng Kristiyanismo. Kabayanihan ang isang mahalagang tema
sa mga kuwentong ito. Itinuring ng mga sinaunang Taga-Rome na nangyari sa kanilang
kasaysayan ang nilalaman ng mga mito kahit ang mga ito ay mahimala at may elementong
supernatural.
Ang kanilang mitolohiya ay hinalaw mula sa Greece na kanilang sinakop. Labis nilang
nagustuhan ang mitolohiya ng bansang ito, kaya inaangkin nilang parang kanila at pinagyaman
nang husto. Binigyan nila ng bagong pangalan ang karamihan sa mga diyos at diyosa. Ang ilan ay
binihisan nila ng ibang katangian. Lumikha sila ng bagong mga diyos at diyosa ayon sa kanilang
paniniwala at kultura.
Sinikap nilang ipasok ang kanilang pagkakakilanlan sa mga mitolohiyang kanilang nilikha.
Isinulat ni Virgil ang “Aenid,” ang pambansang epiko ng Rome at nag-iisang pinakadakilang likha
ng Panitikang Latin. Isinalaysay ni Virgil ang pinagmulan ng lahi ng mga taga-Rome at kasaysayan
nila bilang isang imperyo. Ito ang naging katapat ng “Iliad at Odyssey” ng Greece na tinaguriang
“Dalawang Pinakadakilang Epiko sa Mundo” na isinalaysay ni Homer. Si Ovid na isang makatang

taga-Rome ay sumulat din ayon sa taludturang ginamit ni Homer at Virgil sa kaniyang
“Metamorphoses.” Subalit hindi ito tungkol sa kasaysayan ng Roman Empire o ng mga bayani,
kundi sa mga diyos at diyosa, at mga mortal na may katangian ng mga Diyos at karaniwang mga
mortal. Lumikha siya ng magkakarugtong na kuwento na may temang mahiwagang pagpapalit-
anyo. Sa mga akdang ito ng mga taga-Rome humuhugot ng inspirasyon ang mga manunulat at
mga alagad ng sining sa buong daigdig mula noon hanggang ngayon.
Ang labindalawang pinakadakilang diyos at diyosa ng Mitolohiya ng

Rome at Greece na kilala rin sa tawag na The 12 Great Olympian Gods.
Greek / Roman - Katangian at Kapangyarihang Taglay
1. Zeus / Jupiter
- hari ng mga Diyos; Diyos ng kalawakan at panahon
- tagapagparusa sa mga sinungaling at hindi marunong tumupad sa pangako
- asawa niya si Juno
- sandata niya ang kulog at kidlat
2. Hera / Juno
- reyna ng mga Diyos
- tagapangalaga ng pagsasama ng mag-asawa,
- asawa ni Jupiter
3. Posiedon / Neptune
- kapatid ni Jupiter
- hari ng karagatan, lindol
- kabayo ang kaniyang simbolo
4. Hades / Pluto
- kapatid ni Jupiter
- panginoon ng impiyerno
5. Ares / Mars
- Diyos ng digmaan
- buwitre ang ibong maiuugnay sa kaniya
6. Apollo / Apollo
- Diyos ng propesiya, liwanag, araw, musika, panulaan
- Diyos din siya ng salot at paggaling
- dolphin at uwak ang kaniyang simbolo
7. Athena / Minerva
- Diyosa ng karunungan, digmaan, at katusuhan
- kuwago ang ibong maiuugnay sa kaniya

8. Artemis / Diana
- Diyosa ng pangangaso, ligaw na hayop, at ng buwan
9. Hephaestus / Vulcan
- Diyos ng apoy, bantay ng mga Diyos
10. Hermes Mercury

- mensahero ng mga Diyos, paglalakbay, pangangalakal, siyensiya, pagnanakaw, at
panlilinlang
11. Aphrodite / Venus

- Diyosa ng kagandahan, pag-ibig,
- kalapati ang ibong maiuugnay sa kaniya
12. Hestia / Vesta

- kapatid na babae ni Jupiter
- Diyosa ng apoy mula sa pugon
Ang mga nabanggit mula sa aklat na Mitolohiya ni Hamilton ay mahahalagang tauhan sa

Olympus na laging nababanggit sa panulat lalo na noong Panahong Klasiko. Ang impluwensiya ng
panahong ito’y nasasalamin sa ating panitikan noong Panahon ng Panitikang Katutubo kung saan
ang unang uri ng panitikan ng Pilipinas ay pasalin-dila tulad ng alamat, mito, kuwentong-bayan,
epiko, at mga karunungangbayan. (mula sa Panitikan ng Pilipinas nina Panganiban,
Panganiban,1998)
Mitolohiyang Griyego
Kilala ang mitolohiya ng mga Griyego sa buong daigdig dahil popular itong ginagamit na
basehan ng mga pelikulang tumutukoy sa mga diyos at iba pang mga makapangyarihang nilalang.
Sa kanilang mitolohiya, mayroong mga nilalang na ang tawag ay Titan. Sila ang mga mas
nakakataas sa mga Olympians.
Ilan sa mga Titans ay sila Oceanus, Hyperion, Tethys, Theia, Crius, Iapetus at Prometheus.
Ang mga diyos naman ay sila Zeus, Hera, Poseidon, Demeter, Hades at Hestia, Apollo, Artemis,
Athena at iba pa.
Ang bawat makapangyarihang nilalang na ito ay may kanya-kanyang karakter na
bumabagay sa kung ano ang kanilang kapangyarihan. Halimbawa nito ay si Ares, ang Diyos ng
Digmaan. Walang ginawa ang Diyos na ito kundi magtanim ng poot sa damdamin at gulo sa isipan
ng mga tao.
Ang bawat Diyos ay may sari-sarili rin paboritong mga bayan sa Gresya, tulad na lamang ng
Athens na paborito ni Athena at Sparta ni Ares. Mayroon silang mga kanya-kanyang rebulto at mga
pook sambahan sa kanilang “patron city”. Bukod sa mga Titans at Olympians, mayroon ding mga
tinatawag na demi-god, o mga taong may dugong Diyos. Ang mga pinakasikat na demi-gods ay sila
Hercules, Perseus, Achilles, Orpheus, Hippolyta, Helen of Sparta, at Theseus.
Ang bawat mito ng mga Griyego ay punong-puno ng kuwento ng pakikipagsapalaran. Ito ay
maaaring dahil sa pakikidigma din ng bansa sa mga ibang nasyon upang mapalawak ang kanilang
teritoryo.
Sabi ng mito ng Griyego, ang sinaunang mundo ay punong-puno ng kaguluhan, kamatayan
at kadiliman. Ang tanging nilalang lamang noon ay sila Erebus, ang Gabi at ang Kamatayan.
Hanggang sa isinilang si Nyx, isang malaking ibong may pakpak na itim.

Si Nyx ay nagluwal ng isang gintong itlog. Kanya itong inalagaan at inantay na mabiyak.
Nang ito ay nabiyak, lumabas ang Diyos ng Pag-ibig na si Eros. Ang bawat kalahati ng balat ng
itlog ay napunta sa langit at nagbunga kila Uranus and Diyos ng Kalawakan at si Gaia, and Diyosa
ng Daigdig.
Nagkaroon ng napakaraming anak at apo sila Uranus at Gaia. Lahat sila ay may mga
kanya-kanyang kapangyarihan. Ang karamihan sa kanila ay takot sa kanilang mga angking galing.
Isa rito ay si Kronus.
Para maprotektahan ang kanyang sarili sa kanyang mga mas makapangyarihang mga anak,
kinain niya ang mga ito. Upang maprotektahan ang bunsong anak na si Zeus, binigyan ni Rhea ang
kanyang asawa ng batong nakabalot sa damit. Nilunok ito ni Kronus.
Itinago ni Rhea si Zeus. Hanggang sa siya ay naging malakas at natutuhan niyang labanan ang
kanyang ama. Nagkaroon ng isang digmaan sa kalangitan. Nanaig si Zeus at ang kanyang mga
nailigtas na mga kapatid.
Inutusan ni Zeus ang mga kapatid ng kanyang Ama na si Prometheus at Epimetheus na
pumunta sa daigdig upang gumawa ng mga hayop at tao. Dahil napamahal si Prometheus sa mga
tao, ninakaw niya ang Apoy mula kay Haring araw. Tinuruan niya ang mga tao kung paano ito
gamitin.
Nang malaman ni Zeus ang ginawa ni Prometheus, pinarusahan niya ito. Ikinadena si Prometheus
sa bundok at hinayaan matuka ng mga buwitre hanggang sa lumipas ang walang hanggan. Nag-
isip si Zeus ng paraan upang parusahan ang mga tao. Ginawa niya ito gamit ang isang kahon na
kanyang ibinigay kay Pandora, ang asawang mortal ni Epimetheus.
Binilin siya na huwag bubuksan ang kahon kahit anong mangyari. Ngunit hindi niya
napigilan ang kanyang sarili. Nang binuksan niya ang kahon, lumabas ang sakit, inggit, at
kasakiman na siyang kumakalat sa mundo hanggang ngayon.
Nagawang isara ni Pandora ang kahon sa tulong ng kanyang asawa, ngunit nakalabas na lahat ng
masasamang elemento. Kinagabihan, may kumatok sa kahon at nagsabing buksan ang kahon.
Ang nagsabi nito ay si Pag-asa, na siya namang patuloy na tumutulong sa mga tao ngayon.
Mitolohiya ng Romano
Ang mitolohiya ng Romano ay madalas maihambing sa mito ng Griyego. Ito ay dahil sa

pagkakapareho ng mga kuwento. Ang tanging pinagkaiba nila ay ang mga pangalan. Ito ang mga
pangalan ng mga diyos at diyosa sa mito ng mga Romano at ang katumbas nila sa mito ng mga
Griyego:
Saturn – Kronus
Jupiter – Zeus
Neptune – Poseidon
Venus – Aphrodite
Pluto – Hades
Vulcan – Hephaestus
Minerva – Athena
Diana – Artemis

Di katulad sa Mito ng Griyego, ang mga diyos sa Mito ng Romano ay walang sekswalidad. Bukod
dito ay hindi rin pokus ng kanilang kuwento ang kanilang mga pag-uugali. Wala rin silang pisikal na
anyo. Sila lamang ay nakabase sa imahinasyon ng mga tao.
Sa Mito ng Romano, pinaniniwalaan nila na sa kabilang-buhay, hindi mahalaga kung anong
kayamanan ang mayroon ang taong namatay. Ang mahalaga ay kung ano ang kagandahang loob
na kanilang naibahagi habang sila ay nabubuhay pa sa lupa.
Ang kuwento kung paano nabuo ang daigdig para sa mga Romano ay halos parehas din sa
mga Griyego. Ayon sa kanila, bago nabuo ang mundo, dagat, at langit, isinilang ang kaguluhan.
Hanggang sa may isang nilalang ang nagbago ng lahat.
Pinaghiwalay niya ang langit sa mundo at sinigurado niyang nagkaroon ng balanse sa lahat
ng bagay. Bukod rito ay hinati niya ang daigdig sa limang parte base sa kanilang temperatura.
Pinuno niya ang karagatan at kalupaan ng mga hayop.
Ginawa niyang pantay-pantay ang lahat ng mga nilalang sa daigdig. Ginawa rin niya ang
tao. Ngunit, hindi katulad ng hayop na mababa ang ulo at laging nakayuko, ang tao ay nakatayo at
laging nakatingin diretso, pinagmamasdan ang mundo.
Mitolohiya ng Tsina
Ang mito ng Tsina, tulad ng karamihan ng mga mito ng ibang bansa, ay mayroong mga
naisasalaming bahagi ng kultura, tradisyon at kasaysayan ng kanilang bansa. Mayroon mang
halong kababalaghan ay hindi mawawala ang pinagbasehan nilang katotohanan na ginagamit na
basehan ng mga eksperto sa pag-aaral ng kasaysayan.
Sa pagbuo ng mundo at kalawakan, ang nakatala sa mito ng mga Tsino ay nag-umpisa ang
kalawakan bilang isang magulong lugar. Ang kalangitan at ang kalupaan ay walang pinagkaiba, at
ito ay ihinambing sa isang itim na itlog. Sa itim na itlog na ito ay sinasabing dito isinilang si Pangu
na natulog ng 18,000 na taon, at sa buong oras na ito ay nabuo ang Yin at Yang sa itim na itlog na
ito.
Nang magising siya, naisipan niya na siya ay nakulong sa itlog na ito kaya binasag niya
mula sa loob nito at itinulak upang maghiwalay ito at nang siya ay makalabas na. Ang dakong itaas
ng kanyang hinati ay naging kalangitan at ang ibaba naman ay ang kalupaan. Mula rito ay mayroon
nang iba’t ibang bersyon ng kuwento ng pagkalikha sa mundo.
Nasabing mayroong tumulong sa kanya na nilalang. Sa iba’t-ibang bersyon, mayroong nagsabi na
ito ay isang dragon, phoenix at pagong.
Matapos ang halos dalawampung-libong taon ay namatay siya at ang kanyang katawan ay
ang naging bahagi ng kalupaan, at ang mga nakatirang organismo sa kanya ay naging tao.
Mayroong bersyon din na nagsasabing mayroong diyosa na dumating at siya ang lumikha ng tao.
Kung sa Griyego mayroon silang Zeus, sa Tsino may katumbas siya na si Shangdi. Siya ang
pinaka-importanteng konseptong panrelihiyon noong panahon ng Shang Dynasty.
Ang ginamit na salitang Intsik para sa kanyang pangalan ay nangangahulugang Diyos, na
parehong ginagamit na ngayon upang tukuyin ang Diyos na tinitingala ng mga Kristyano ngayon.
Ang kauna-unahang babaeng diyosa sa bansang Tsina ay si Nuwa. Siya ang mitolohikal na tauhan
na kilala sa paglikha ng tao pagkatapos ng matitinding delubyo. Sa mga sumunod na kuwento na
tungkol sa kanya ay nabanggit na mayroon na siyang asawang si Fuxi.
Si Nuwa ay kadalasang inilalarawan na mayroong katawan ng ahas at may ulo ng tao. Ayon
sa mga mito na tungkol sa kanya at sa paglikha ng tao, si Nuwa ay naghulma ng mga tao gawa sa
dilaw na putik.
Nang siya ay napagod sa kanyang ginagawa, naglubog ng tali sa dilaw na putik at ito ay
iwinasiwas at nagkalat. Ang mga kalat na putik ay sinasabing mga ‘commoner’ at ang mga
nahulma ay ang mga may-kaya.
Mitolohiya ng Hapon

Dahil sa topograpikal na aspeto, mayroong pagkakapareho ang mga mito ng Tsina sa Hapon, isa
na riyan ang mga tanyag na dragon na madalas na ginagamit na representasyon ng mga bansang
ito.
Ang bersyon ng alamat ng mundo sa bansang Hapon ay nag-umpisa sa dalawang diyos at diyosa
na galing sa kalangitan – si Izanagi at si Izanami.
Pinaniniwalaan ng mga Hapon noon na ang kanilang arkipelago ay nabuo nang ang
dalawang Bathala ay nakatayo sa Ama-no-hashidate, na nangangahulugang tulay ng kalangitan
patungong kalupaan.
Ang dalawang bathala ay gumamit ng isang sibat na mayroong mga mahiwagang bato
upang hawiin ang karagatan. Nang matapos nilang i-ahon ang lupa, ang mga tumulong tubig mula
rito ay bumalik sa karagatan.
Ang sinasabing unang isla na binuo nila ay ang Onogoroshima, na agaran nilang
pinatayuan ng bahay at dito nila ginanap ang kanilang kasal. Sa iba’t ibang bersyon ng alamat,
mayroong iba’t ibang mga ritwal na nabanggit dito. Halimbawa na riyan ay ang pag-iikot sa isang
haligi, habang ang dalawang ikinakasal na Diyos ay iikot sa magkaibang direksyon.
Dahil sa nagkamali si Izanami sa ritwal nito, ang kaparusahan na ihinatol sa kanilang mag asawa
ay ang pagkakaroon ng anak na mahina, walang buto, at hindi kaaya-aya ang itsura, na naging
patron ng mga mangingisda.
Ang sumunod na anak nila ay naging isla, at sila ay nagtanong sa kanilang mga magulang
kung bakit nagkaganon ang kanilang mga anak. Ang nasabing dahilan ng kanilang mga kamalasan
ay ang maling paraan ng kanilang ritwal sa kasal, kaya naman nila ito inulit at siniguradong wala
nang pagkakamaling magagawa.
Matapos ang naulit na ritwal, nagkaroon pa sila ng marami pang anak. Sa dami ng kanyang
inanak, ang huli dito ay si Kagutsuchi na Diyos ng apoy. Sa isang bersyon ng mito ay nasunog si
Izanami nang ipinanganak niya ang Diyos ng apoy, at pinaniniwalaan din na madaming naisilang
mula sa kanyang mga luha sa paghihirap dahil sa dami ng kanyang isinilang na mga diyos at
diyosa.
Matapos siyang mamatay ay nagalit si Izanagi sa huli niyang anak na si Kagutsuchi at pinirapiraso
siya gamit ang kanyang katana. Sa mga nagkapirapirasong katawan niya, ay may mga panibagong
anito ulit na nagmula rito.
Ang mito ng mga Hapon ay napakaraming mga mitolohikal na nilalang. Ang pinakasikat
diyan ay ang mga Tengu, na katunog ang isang uri ng Intsik na demonyo na mistulang aso, ang
Tiangou.
Bagkus magkatunog sila ng pangalan, at ang kahulugan din ng ginamit na salita sa Tengu ay hindi
nalalayo sa kahulugan ng nilalang ng mito ng Tsina, ang Tengu ay inilalarawan na kalahating ibon
at kalahating tao at maaring may mapulang mukha o mahahabang ilong. Sila ay mayroong mga
paypay na gawa sa balahibo ng ibon. Ang mga paypay na ito ay sinasabing may kakayahan na
umihip ng malalakas na hangin.
Ang pinakamalaking pagkakapareho ng mito ng Hapon at Tsina ay ang pagkakaroon ng
Apat na Tagapagtanggol, na ang bawat isa ay may katumbas na direksyon sa bruhula. Mas
madalas makita ang mga rebulto nito sa Tsina subalit mayroon din ito sa mga Hapon, at parating
magkasama ang apat. Narito ang apat na tagapagtanggol.
Ang katumbas ng panahong tagsibol at ang direksyong silangan ay ang mga dragon. Ito ay
iniuugnay sa elementong kahoy. Ayon sa mito ng parehong Tsina at Hapon, mayroong limang uri
ng dragon.
Una, ang dragon sa kalangitan na nagbabantay ng mga kabahayan ng mga diyos at diyosa.
Ikalawa, ang mga dragon na nagmamanipula ng hangin at ulan at maaring magumpisa ng baha.
Ikatlo, ang mga dragon na naglilinis ng mga ilog at karagatan
Ikaapat, ang mga dragon na nagbabantay sa mga kayamanan
At ikalima, ang mga imperyal na dragon na may limang daliri, hindi tulad ng pankaraniwang apat
lamang.
Kontra sa paniniwala ng mga taga-kanluran, ang mga dragon ay malalakas at taga pagdala
ng mabuting kapalaran at kayamanan.

Sa Timog ng bruhula, ang bantay nito ay isang pulang ibon na tinatawag na Suzaku na
nangangahulugang “vermillion Chinese Phoenix”. Ito ay iniuugnay sa apoy at sa panahon ng tag-
araw. Kadalasan ay ipinapares ito sa dragon.
Sa kanluran naman, ang sinasabing bantay ay isang puting tigre na tinatawag na Byakko.
Siya ay iniuugnay sa panahon ng taglagas at sa elementong bakal. Sa mga Tsino, ang tigre ang
tinitingalang hari ng lahat ng hayop at ng mga kabundukan.
At sa hilaga naman, ang bantay dito ay ang Genbu na isang pagong na may kasamang
serpyente. Iniuugnay ang tag-lamig at katubigan sa bantay na ito.
Sinasabi na mayroong katumbas ang Genbu sa Buddhismo na si Tamonten. Siya ay kinikilalang
ang Itim na Mandirigm o kaya’y Bishamonten, at eksaktong kapareho niya ang isinisimbolo at
iniuugnay ng Genbu.
EPIKO
Ang Epiko ay tulang pasalaysay na nagsasaad ng kabayanihan ng pangunahing tauhan na

nagtataglay ng katangiang nakahihigit sa karaniwang tao na kadalasan siya’y buhat sa lipi ng mga
diyos o diyosa. Ang paksa ng mga epiko ay mga kabayanihan ng pangunahing tauhan sa kanyang
paglalakbay at pakikidigma.
Ang salitang epiko ay galing sa Griyego na epos na nangangahulugang salawikain o awit
ngunit ngayon ito’y tumutukoy sa pasalaysay na kabayanihan. Ang pangkalahatang
layunin ng tulang epiko, samakatuwid ay gumising sa mga damdamin upang hangaan ang
pangunahing tauhan. Anupa’t naiiba ito sa trahedya na naglalayong pumukaw sa pagkasindak at
pagkaawa ng tao. Pinakamahalaga rito ay ang pagtatagumpay laban sa mga suliraning
nakakaharap, at lalong magaling kung magkakaroon ng ganap na pagtatagumpay laban sa
matinding mga suliranin, sapagkat ito’y lalong makapagbibigay-buhay sa layunin ng tulang
ito. (Crisanto C. Rivera, 1982) Dahil sa ang mga ito ay mahahabang salaysay, minabuting isama
na lamang rito ang maiikling buod ng ilang lalong kilalang epiko.
MGA EPIKO
Higit nating makikilala ang ating pagka-Pilipino sa ating mga epiko. Nasasalamin natin dito
ang maraming pangarap ng lahing kayumanggi.
EPIKO NG MGA IFUGAO
1. Alim- isinasalaysay dito ang pagpapakasal ng magkapatid na Bugan at Wigan na siyang

pinagmulan ng pag-aaway at pagpapatayan ng mga tao sa daigdig bilang sumpa ng
Bathala ng mga Ifugao na si Makanungan.
2. Hudhud- ito ay tungkol sa pakikipagsapalaran ni Aliguyon, ang bayani ng lahing Ifugaw, at ang
kadakilaan at kaluwalhatian ng kasaysayan ng kanilang lahi. May mga bahagi ng tulang ito
na hanggang ngayon ay inaawit pa ng mga Ifugao sa mga kasalan at ibang pagdiriwang.
KASAYSAYANG HALAW SA ALIM
Noong araw, ang buong daigdig ay pulos lupa at patag, maliban sa Bundok Amuyaw sa
Silangan at Bundok Kalawitan sa Kanluran. Ang mga tao ay nakatira sa kapatagan. Noon ay
nabubuhay na nang matiwasay ang mga tao, malabathala at walang kamatayan. Kapag ibig

kumain, ang mga tao ay puputol lamang ng isang biyas at may bigas nang nakahandang isaing, at
ang biyas na rin ang mapagsasaingan. Ang malalaking tubo ay may masaganang katas na inumin
na kung tawagin ay bayak. Ang ilog ay sagana sa isda at ang mga gubat ay punung-puno ng mga
usa at baboy ramong madaling hulihin. Ang mga butil ng bigas ay napakalalaki, na isang munting
dakot lamang ay sapat nang makabusog sa isang mag-anak.
Minsan ay dumating ang tagtuyot, natuyo ang ilog at nagkamatay ang mga tao. Inisip nilang
hukayin ang ilog at sa ikatlong araw ng paghuhukay ay biglang bumalong nang malakas at ilang
tao ang nalunod. Nagdiwang sila sapagkat may tubig. Habang nagdiriwang ay umulan nang
malakas na malakas at walang tigil. Umapaw ang ilog at tumaas nang tumaas. Nagtangkang
umakyat sa dalawang bundok ang mga tao ngunit nangalunod sila maliban sa magkapatid na
Wigan, isang lalaki, at si Bugan, isáng babae. Napadpad sa bundok Amuyaw si Wigan at si Bugan
naman ay napadpad sa bundok Kalawitan.
Pagkaraan ng ilang araw ay humupa ang baha. Nakita ni Bugan na may umuusok sa
kabilang bundok kaya't pinuntahan niya iyon. Natagpuan niya roon si Wigan na nagpaparingas ng
apoy. Naghanap sila ng mga tao sa iba't ibang dako, ngunit wala silang natagpuang buhay.
Ipinasya nilang tumigil na sa paghahanap. Nagtayo si Wigan ng bahay na matitirhan nila. Sa
paglipas ng mga araw ay nakaramdam si Bugan na may buhay na pumipintig sa kanyang
sinapupunan. Tinangka niyang magpatiwakal sa tabi ng ilog, ngunit biglang nagpakita sa kanya ang
isang matandang may maputing balbas na pumigil sa kanyang masamang tangka.
Nagpakilala ang matanda na siya'y si Makanungan na Bathala ng mga lfugao. Ikinasal ng
matanda sina Bugan at Wigan. Sinabi ng matanda na ang gayon ay hindi kasalanan sapagkat
walang pagmumulan ng mga tao sa daigdig. Nagkaraon ng siyam na anak ang mag-asawa, limang
lalaki at apat na babae. Napangasawa ng apat na babae ang apat na lalaki at ang natirang walang
asawa ay ang bunsong si Igon.
Nagkaroon na naman ng tagsalat, at biglang naalala ni Wigan ang Bathalang si
Makanungan. Naghandog sila ng isang daga sa Bathala, ngunit patuloy pa rin ang pagsasalat.
Nagpasya ang mag-asawa na si lgon ang ihandog, ngunit nagalit si Makanungan at sinabing
masama ang ginawa nilang pagpatay sa bunsong anak na si Igon. Iniutos niya sa magkakapatid
na maghiwa-hiwalay, ang isang mag-asawa sa Timog, ang isa sa Silangan, isa Hilaga at isa sa
Kanluran. Isinumpa niyang mag-aaway at magpapatayan ang magkakapatid kapag nagkita-kita.
(Ito raw ang naging simula ng digmaan sa daigidig, dahil tumalab ang sumpa ni Makanungan.)
EPIKO NG MGA BISAYA
May iba't ibang epiko rin ang Kabisayaan.
1. Haraya-ito ay kalipunan ng mga tuntunin ng kagandahang-asal.

2. Hinilawod-nagsasalaysay ng pag-iibigan ng mga Bathala na unang nanirahan sa Iloilo, Antique,
at Aklan.
3. Maragtas-ito ay kasaysayan ng sampung datung Malay na tumakas mula sa Borneo sa
pamumuno ni Datu Puti at ng mga unang araw nila sa Panay, ang islang kanilang binili
kay Haring Marikudo ng mga Ita.
4. Lagda-ito ay kalipunan ng mga kautusan tulad ng Kodigo ni Kalantiyaw.
5. Hari sa Bukid - tungkol sa isang haring hindi nakikita ngunit naging tanyag dahil sa pagbibigay-
biyaya at pagpaparusa.
EPIKO NG MGA MUSLIM
Ang Darangan ang isa sa pinamakatanda at pinakamahabang epikong Pilipino. Ito ay

binubuo ng 25 kabanata, kasama rito ang Indarapatra at Sulayman, Bantugan, at Bidasari - na
hiram na epiko ng Malaysia. Ito ay kasaysayan ng isang prinsesa nasa kagagawan ng isang
sultana ay patay kung araw at sa gabi ay nabubuhay.

INDARAPATRA AT SULAYMAN
Ito ay salaysay tungkol kay Emperador Indarapatra ng Kahariang Mantapuli. Siya ay

matalino, mabait, at matapang. Siya ay may sibat na bumabalik sa kanya matapos ihagis sa
kaaway.
May nanalot na apat na dambuhalang halimaw sa Mindanao: si Kurita, isang hayop na
maraming paa at ang limang tao ay isang kainan lamang nito, si Tarabusaw, isang mukhang tao na
nangangain ng tao; si Pha, isang malaking ibon na nakapagpapadilim ng bundok; at si Kurayan,
isang ibong may pitong ulo.
Humingi ng tulong si Emperador Indarapatra kay Prinsipe Sulayman na iligtas ang
kahariang Mantapuli sa apat na salot.
Tinanggap ni Sulayman ang tungkulin. Naglagay si Indarapatra ng halaman sa durungawan
at kapag nalanta ito, ang ibig sabihin ay nasawi ang Prinsipe.
Isa-isa niyang napatay ang mga halimaw, ngunit nang matigpas niya ang pakpak ng huling
halimaw ay nadaganan siya nito at siya'y namatay.
Nalanta ang halaman at nabatid ang nangvari kay Prinsipe Sulayman. Pinuntahan niya ito
at dumalangin nang taimtim sa Bathala. Nabuhay na muli ang bayani.
Isang magandang dalaga sa mga nailigtas ni Sulayman ang nakabihag ng kanyang puso.
PRINSIPE BANTUGAN
Si Haring Madali ng kahariang Bumbaran ay kapatid ni Prinsipe Bantugan. Balita sa lakas at
tapang si Prinsipe Bantugan kaya't walang nangangahas dumigma sa kanilang kaharian. Maraming
mga dalaga ang naakit kay Prinsipe Bantugan kaya't nainggit si Haring Madali. Ipinagbawal niya sa
lahat ng nasasakupan na kausapin si Prinsipe Bantugan. Nagbanta pa ang hari na ang sinumang
mahuling nakikipag-usap sa prinsipe ay lalapatan ng parusang kamatayan. Dahil sa matinding
kalungkutan ay umalis si Prinsipe Bantugan at nagtungo sa ibang lupain.
Sa kasamaang palad, ang prinsipe ay inabot ng sakit at namatay sa pintuan ng palasyo ng
kahariang nasa pagitan ng dalawang dagat. Nagulumihanan ang magkapatid na hari at prinsesa ng
naturang kaharian nang malaman ang nangyari. Hindi nila nakilala si Prinsipe Bantugan kaya't
tinawag ang konseho.
Pinagpulungan nila kung ano ang gagawin sa katawan ng prinsipe. Habang sila ay
nagpupulong ay isang loro ang pumasok sa bulwagan at nagsabing ang nakaburol ay ang balitang
Prinsipe Bantugan ng kahariang Bumbaran. Pagkasabi nito ay lumipad na ang loro at bumalik sa
Bumbaran. Ibinalita nito kay Haring Madali ang sinapit ng kapatid nitong prinsipe. Nang malaman ni
Haring Madali ang sinapit ng kapatid ay nanaig ang pagmamahal dito at napawi na ang kinikimkim
na inggit sa kapatid. Kaagad lumipad sa langit ang hari, kasama ang isang kasangguni upang
bawiin ang kaluluwa ni Prinsipe Bantugan. Samantala, ang bangkay naman ng Prinsipe ay pinilit
madala sa Bumbaran ni Prinsesa Datimbang. Nagdiwang lahat nang muling mabuhay si Prinsipe
Bantugan. Nanauli sa dati ang mabuting pagtitinginan ng magkapatid.
Sa kaharian naman ni Haring Miskoyaw, nabalita ang pagkamatay ni Prinsipe Bantugan.
Ang naturang hari ay dating kalaban ni Haring Madali, kaya naghanda kaagad upang salakayin ang
Kahariang Bumbaran. Kasalukuyang nagdiriwang noon ang buong kaharian dahil sa pagkabuhay ni
Prinsipe Bantugan nang sumalakay sina Haring Miskoyaw. Natigil ang pagdiriwang at nagkaroon
ng labanan. Buong tapang na lumaban si Prinsipe Bantugan ngunit dahil kabubuhay pa lamang,
siya ay nanghina at nabihag. lginapos siya ngunit nakawala naman nang manumbalik ang kanyang
lakas. Nilagot niya ang gapos at buong tapang na nakipaghamok hanggang sa malupig ang mga
kaaway.

Dinalaw ni Prinsipe Bantugan ang mga karatig na kaharian at pinakasalan ang lahat ng mga
prinsesang naging kasintahan at iniuwi sa Bumbaran. Iniutos na muli ni Haring Madali ang
panibagong pagdiriwang at naging maligaya ang buhayy ni Prinsipe Bantugan sa huling sandali.
BIDASARI
Ang Bidasari ay nasasalig sa isang matandang paniniwalang ang buhay ay napatatagal
kung ang kaluluwa ay pinaiingatan sa isda, hayop o anumang bagay
na may buhay. Ito ay isang epiko-romansang Malay.
Kasalukuyang maligaya ang lahat, lalo na ang sultan ng Kembaya dahil sa pagdadalantao
ng sultana nang biglang sumalakay ang higanteng ibong si Garuda. Iniwan nila ang kaharian upang
magsipagtago, ngunit ang sultan at sultana ay napahiwalay sa karamihan. Inabot ng panganganak
ang sultana sa tabi ng ilog at marahil sa kalituhan at sa laki ng takot ay naiwan nila ang sanggol sa
isang Bangka sa ilog.
Isang mangangalakal na nagngangalang Diyuhara ang nakapulot sa sanggol. Iniuwi ito at
pinangalanang Bidasari. Habang lumalaki ay lalong gumaganda si Bidasari. Maligaya si Bidasari
hanggang sa siya'y maging ganap nang dalaga.
Samantala, ang sultan ng Indrapura, si Sultan Mongindra, ay may dalawang taon nang
kasal kay Sultana Lila Sari. Ang sultana ay mapanibughuin at laging nangangambang baka
maagaw sa kanya ng iba ang kanyang asawa. Dahil sa pangamba ay naisipan ng sultana na
magpahanap sa mga kawal ng babaing higit na maganda kaysa kanya. Nakita ng mga kawal si
Bidasari at dahil sa pinapaniwala siyang gagawing dama ng sultana ay sumama siya.
Ipinakulong ni Lila Sari si Bidasari at tuwing aalis ang sultan ay pinarurusahan ang dalaga.
Nang hindi na makatiis si Bidasari sa pahirap ay sinabi niya kay Lila Sari na kung ibig nitong
mamatay siya ay kunin ang gintong isda sa hardin ng ama ng dalaga. Sinabi pang kuwintasin ito ni
Lila Sari kung araw at ibalik sa tubig kung gabi. Hindi raw maglalaon ay mamamatay siya.
Pinahintulutan ng sultana si Bidasari na makauwi sa kanila pagkatapos makuha ang isda.
Kapag kinukuwintas ni Lila Sari ang isda sa araw ay nakaburol sa kanila
Bidasari. Sa gabi lamang siya nabubuhay. Ipinagtayo ng ama si Bidasari ng palasyo na malayo sa
Indrapura. Ito'y dahil sa takot na tuluyang patayin ni Lila Sari si Bidasari.
Palagay na palagay na ang loob ni Lila Sari sa paniwalang mamamatay na si Bidasari.
Isang araw ay naisipan ni Sultan Mongindra na mangaso. Napagawi siya sa palasyong
kinaroroonan ni Bidasari. Natawag nito ang kanyang pansin at pinilit niyang buksan ang pinto.
Nakita niyang walang tao, pinasok ang mga silid at isa sa mga iyon ay natagpuan niya ang
nakaburol na si Bidasari. Ginising niya ito, ngunit hindi ito magising. Kinabukasan ay bumalik ang
sultan at binantayan ang nakaburol hanggang gabi. Labis na humanga ang sultan sa kagandahan
ng dalaga. Nang sumapit ang gabi ay nabuhay Si Bidasari. Ipinagtapat ni Bidasari ang ginawa sa
kanya ni Lila Sari. Dahil dito ay nagalit ang Sultan. Pinakasalan niya si Bidasari at siyang pinaupo
sa tabi niya sa trono. Si Lila Sari ay naiwang nag-iisa sa kanyang palasyo.
Pagkalipas ng mga taon ay nakabalik na ang mga tao sa Kembaya. Ang tunay na mga
magulang ni Bidasari ay nagkaroon ng isa pang anak na pinangalanang Sinapati. Isang anak na
lalaki naman ni Diyuhara na inakala ni Bidasari na siyang tunay na kapatid ang dumating sa
Kembaya. Nang makita niya si Sinapati ay nagulat siya sapagkat kamukhang-kamukha nito.
Pinasama ng ama si Sinapati sa Indrapura sa pagbabakasakalıng si Bidasari ang nawawalang
anak. Gayon na lamang ang pagtataka dahil magkamukhang-magkamukha ang dalawa. Nang
sabihin ni Sinapati na naghahanap siya ng kapatid na nawawala, naiwan sa bangka, ayon sa
pagtatapat ng ama ay inamin ni Diyuhara na si Bidasari nga iyong hinahanap niya.
Si Sinapati ay iniharap kay Sultan Mongindra at naging maligaya ang lahat nang
magkakilala ang magkapatid sapagkat si Bidasari pala'y tunay na prinsesa.
EPIKO NG TAGALOG
Kumintang -ito ay kasaysayan ng pakikidigma nina Datu Dumangsil ng Taal,

Datu Balkasusa ng Tayabas, at ng Bai ng Talim.
EPIKO NG ILOKO
Biag ni Lam-ang - ito ay akda ni Pedro Bukaneg tungkol sa isang bayani at ang kanyang matapat
na mga alaga, isang puting tandang na manok, at isang aso.
BIAG NI LAM-ANG
Pedro Bukaneg
Hango sa Epikong Ilokano
Sa Nalbuan (sakop ngayon ng La Union) ay may nakatirang mag-asawa. Namongan ang

pangalan ng babae at Don Juan ang lalaki. Nang malapit ng manganak si Namongan, si Don Juan
ay napasa-bundok upang parusahan ang isang pangkat ng mga Igorot. Hindi pa siya nakababalik
nang manganak si Namongan ng isang sanggol na lalaki. Pagkasilang, ang sanggol ay nagsalita
agad at hininging “Lam-ang” ang ipangalan sa kanya at siya rin ang pumili ng magiging ninong,
saka itinanong ang kanyang ama.
Nang siyam na buwan si Lam-ang at ang ama ay di pa nagbabalik, ang bata’y sumunod sa
kabundukan. Sa daan ay napanaginip niyang ipinagdiriwang ng mga Igorot ang pagkamatay ng
kanyang ama. Galit siyang nagising at mabilis na nilakbay ang tirahan ng mga Igorot na inabot pa
niyang nangagsasayawang paligid-ligid sa pugot na ulo ng kanyang ama. Pinatay ni Lam-ang ang
mga Igorot, maliban sa isang pinahirapan muna bago pinawalan.
Nang magbalik sa Nalbuan, si Lam-ang ay pinaliguan ng ilang babaing kaibigan sa Ilog ng
Amburayan. Sa kapal ng libag at sama ng amoy na nahugasan sa katawan, ang lahat ng mga
isda sa ilog ay nangamatay.
May naibigan si Lam-ang na isang babaing nagngangalang Ines Kannoyan, at dumayo siya
sa bayan nito upang manligaw, na kasama ang isang puting tandang at isang aso. Nakasalubong
niya sa daan si Sumarang na manliligaw rink ay Ines. Nag-away sila at madaling napatay si
Sumarang. Sa harapan ng bahay nina Ines ay nakatagpo ni Lam-ang ang kayraming manliligaw.
Pinatilaok ni Lam-ang ang tandang at karakaraka’y isang bahay sa tabi ang bumagsak.
Dumungaw si Ines. Pinatahol ni Lam-ang ang aso, at sa isang iglap, ang bahay na natumba ay
tumindig uli. Nanaog si Ines na kasama ang mga magulang. Ipinahayag ng tandang ang pag-ibig
ni Lam-ang. Ang mga magulang ni Ines ay sumagot na payag sila kung mapapantayan ni Lam-ang
ang kanilang kayamanan.
Umuwi si Lam-ang. Nang magbalik siya sa Kalanutian (bayan ni Ines) ay sakay sa kaskong
puno ng gintong ang halaga ay higit sa kayamanan nina Ines. Kaya’t sila’y ikinasal at nagkaroon
ng malaking pagdiriwang.
Pagkailang panahon ay pinagsabihan ng apo ng bayan si Lam-ang na turno nito ang
manghuli ng rarang (isda). Tungkulin ito ng lahat. Ipinagtapat ni Lam-ang kay Ines na may kutob
siyang siya’y makakagat at mapapatay ng berkakan (marahil ay kauri ng pating) kapag nanghuli ng
rarang. At nagkatotoo nga. Namatay si Lam-ang.
Sa laki ng lungkot ni Ines, ay tinawag ng tandang ang isang maninisid at ipinatapon ang
mga buto ni Lam-ang. Nang mapagbuu-buo ang kalansay, sa pangangalaga ng tandang, ng aso at
ni Ines, si Lam-ang ay muling nabuhay.
EPIKO NG BIKOL
IBALON
Ito ay tungkol sa bayaning si Baltog, ang unang nakarating sa Bikol mula sa kaharian ng
Samar. Kasama ng ama, tinuruan nila ang mga mamamayan ng wastong pamumuhay at mga
industriya. Itinuro rin nila ang mahusay na pagpapasunuran ng panginoon at alipin.

Ang hari ng Samar na si haring Handiong ay may isang matapang na anak, si Baltog. Ang
mag-amang ito ay naghahanap ng pook na maaaring tirhan ng kanilang nasasakupan. Naganap
ito noong bago sumapit at pagkaraan ng malaking baha o gunaw. Ang kapatagang pinanununghan
ng mga bundok-Masaraga, Lignion, Asog at Isarog ay nasasakop ng mga lupaing Ibalon at Aslon.
Sa Ibalon, ang unang taong nakarating ay ang naghahanap na si Baltog. Dinala niya roon
ang kanyang mga kabig upang ihanda ang pook na ito sa paninirahan ng kanilang nasasakupan.
Maraming pinagdaanang hirap sina Baltog sa pook na ito bago niya tuluyang nailipat ang kanilang
mga sakop dito.
Sila ay pininsala ng isang dambuhalang baboy-ramo at sa pamamagitan ng pambihirang
lakas ni Baltog, ang dambuhalang kalabang ito ay nakuha niyang patayin at lurayin. Subalit hindi
pa man halos nalalagutan ng hininga ito, napaharap na naman siya sa isang kahindik-hindik na
pangkat ng mga higanteng alimango, mga pating na may pakpak at mga dambuhalang buwaya.
Nakikinita-kinita na nilang maaaring magapi si Baltog dahil hapong-hapo na ito kaya’t si Haring
Handiong at mga pangkat niya ay sumaklolo. Sila’y nagwagi at ito’y di nakalampas sa pandinig ni
Oriol kaya’t naisip niyang tuksuhin si Haring Handiong. Nagbalatkayo siyang isang magandang
babae. Si Hariang Handiong ay naging matatag naman sa panunukso’t pag-aakit nito. Sa
bandang huli, ang mahiwagang ahas pa ang tumulong sa hari sa pakikipaglaban sa masasamang
espiritu.
Nang ang pook na ito ay maihanda na nang husto nina Baltog, si Haring Handiong at mga
sakop niya ay tuluyan nang lumipat dito.
Si Baltog na ang namuno sa kanila. Siya ay naging isang matapat at mapagmahal na
pinuno. Makatarungan siya sapagkat pantay-pantay ang pagtingin niya sa lahat ng mga kabig niya.
Si Haring Handiong naman ang nagturo sa mga tao ng maraming industriya at mga
pamamaraan ng pamumuhay. Ang mabuting pagpapasunuran ng panginoon at alipin ay ipinakita
rin nila. Ito ang siyang naging susi upang ang lahat ay maging maligaya, tahimik, at matiwasay.
Kaya’t sa pamumuno nila, ang lahat ay nangasisiyahan sa pook na ito, sa Ibalon.
ANG TUWAANG NG MGA BAGOBO

Ang tuwaang ay sinaliksik ni Prop. E. Arsenio Manuel sa tulong ni
Sadam Paagayaw, isang katutubo sa hanggahan ng Davao at Cotabato
Isinalin ito sa sa Filipino nina E.F. Matute at G.E. Matute.
Naririto ang maikling buod ng Tuwaang at ilang maririkit na bahagi:
Si Tuwaang, ang mala-diyos na bayani ng mga Bagobo, ay hinahatiran ng hangin ng balita

tungkol sa Dalagang taga-Langit ng Buhong, na noo'y lumikas sa bayan ni Batooy at ngayo'y
humingi ng tulong sa bayani. Nagpaalam si Tuwaang kay Bai, ang kapatid niya sa Kuaman at
dinaanan muna niya ang kaibigang binata ng Pangayukad. Sa pagkibit lamang ng kanilang balikat
ay napailanlang na sila sa himpapawid hanggang makarating sa bayan ni Batooy. Doo'y natagpuan
nila ang Dalagang taga-Langit ng Buhong na nalalambungan ng itim. Malungkot na ipinagtapat ng
dalaga ang pagtakas niya sa sariling bayan na sinalasa ng Binata ng Pangumanon,
nang ang pag-ibig nitong iniluhog sa dalaga ay kanyang tanggihan. Hindi pa halos natatapos ang
pagtatapat ng dalaga nang biglang dumating ang binata Pangumanon, hatid ng dumadagundong
na hangin at nagpupuyos na init. Sunod-sunod na pinuksa ng bagong dating si Batooy at ang
kampon nito, gayon din ang binata ng Pangayukad. Ang dakila’t huling paghahamok ay sinimulan
na ni Tuwaang at ang binata ng Pangumanon. Tumagal ang kanilang paglalaban sa tulong ng
kanilang itak, sibat, palihuma, balaraw at patung. Sa wakas ay nagapi ng bayani ng mga Bagobo
ang kalaban. Kasama ang Dalagang taga-Langit ng Buhong, siya’y nagbalik sa bayan ng Kuaman
at mula roon, lahat ng kanyang kampon, pati ang kapatid na si Bai, ay nagtungo sa bayan ng
Katusan, sa lupang walang kamatayan.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Sa mga diyos at diyosa na nakilala at natalakay, pumili ng isa sa pinakapaborito mo at iguhit

sa isang short bondpaper. Tukuyin ang kanilang katangian.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Ano ang mitolohiya? May pagkakaiba ba ang mitolohiya ng Griyego at Romano? Ng

Tsina at Hapon? Ipaliwanag.
2. Sa mga epikong tinalakay, ano ang pinaka nagustuhan mo at bakit?
Aralin 8 SANAYSAY
Lagom-Pananaw
Pagsasalaysay ng isang sanay kung bigyan-pakahulugan ito noon ni Alejandro G.
Abadilla. Isa sa mga akdang pampanitikan, ang sanaysay. Para mahusay itong maisulat,
kailangan ang masinop na pag-aaral at kasanayan. Katunayan, kabilang sa matatawag
na sanaysay ang mga akdang pandalub-aral gaya ng tesis, disertasyon, diskuro at
panunuri at ang mga sulating pampamahayagan gaya ng editoryaal, artikulo-tanging pitak man o
tanging balita.
LAYUNIN:
1. Maipapaliwanag ang kahulugan ng sanaysay.

2. Maikokontrast ang pormal sa di-pormal na sanaysay.
3. Makakasulat ng pormal at di-pormal na sanaysay.
Ano Ang Sanaysay

Sanaysay ang tawag sa isang sulatin na naglalayong magpahayag, magpaliwanag, at
magsalaysay ng mga pananaw o kaalaman. Ang isang sanaysay ay naiiba sa ibang uri ng sulatin
dahil nakatuon ito sa iisang paksa at diwa lamang.
Ang kabuuan ng sulatin, gaano man kahaba, ay iisa lamang ang paksa nito. Tinatawag
itong ‘essay’ sa English na mayroon ding sistematikong paraan ng pagpapahayag ng mga
pananaw o kalaaman. Karaniwang mayroon itong simula, katawan, at wakas na nagiging dahilan
upang maging mabisa ang pagpapahayag ng damdamin ng sumusulat. Nahahati sa dalawang uri
ang mga sanaysay—ang pormal o maanyo at di pormal/impormal o pamilyar.
Dalawang Uri Ng Sanaysay
Pormal Na Sanaysay
Ang sanaysay na pormal ay mayroong seryosong tono paksa at mayroong masusi at
komprehensibong pagsasalaysay ng mga katotohanan, pangyayari, at karanasan. Gumagamit din
ito ng pormal o akademikong salita. Ginagawa rin ang buong sanaysay gamit ang mga
impormasyong mahahalaga at ginagamitan ng pananaliksik. Maayos din ang pagkakasunod-sunod
ng ideya sa sanaysay na ito.
Di Pormal Na Sanaysay
Ang di pormal na sanaysay naman ay tumatalakay naman sa isang paksa o usaping
pangkaraniwan na o mas nananaig ang opinyon o obserbasyon. Gumagamit din ito ng mga balbal
o mga salitang magagaan lamang at karaniwang hindi sumusunod sa nakasanayang paraan ng
pagbibigay ng ideya at pangyayari.
Mga Layunin ng Sanaysay

Ang dalawang uring ito ng sanaysay sa panlahat na pahayag ay parehong naglalayong
magbigay-kaalaman at magdulot ng aliw. Ang tanging pagkakaiba ay nasa prayoridad na rin ng
bawat uri. Ang pormal na sanaysay ay nagnanasang magpaliwanag, manghikayat, at magturo
tungo sa pangkaunlarang-isip, moral at hilagyo ng mga mambabasa. Samanatala, ang di-pormal o
pamilyar na sanaysay ay nagmimithing mangganyak, magpatawa, kaya ay manudyo o magsilbing
salamin sa lahat ng mga saloobin at kondisyong pansikolohikal ng mga mambabasa.
Paano Gumawa Ng Sanaysay
Mabisa ang sanaysay bilang lunsaran ng damdamin at pagbibigay ng kaalaman. Dahil isa
ito sa pinakamahahalagang akdang pampanitikan na mayroon tayo, may mga hakbang na
kinakailangang isakatuparan upang makasulat at makabuo nang maayos at masinop na sanaysay.
Mahalagang matutuhan ang wastong pagsulat ng sanaysay dahil ginagamit ito sa paaralan,
maging sa propesyonal na larangan.
Alamin Ang Pakay Sa Pagsusulat
Dahil ang isa sa mga layunin ng pagsulat ng sanaysay ay ang magbigay ng kaalaman at
opinyon, marapat lamang na alamin ang adhikain sa pagsulat. Tukuyin kung nais mo lamang bang
magkuwento o magbahagi ng iyong damdamin. Alamin kung nais mo bang magbigay ng
impormasyon o tanging misyon mo ay ang aliwin ang iyong mambabasa.
Magsaliksik Patungkol Sa Paksa

Mahalaga ang kredibilidad ng isang nagsusulat kaya naman ang pagsasaliksik ay isang
mahalagang aspekto. Ayon sa eksperto sa pagsulat, mas nagiging mabisa ang isang sanaysay

kung kapupulutan ito nang wastong impormasyon ng mga bumabasa, at magagawa lamang ito ng
manunulat kung mayroon siyang sapat na kaalaman at impormasyon patungkol sa paksa.
Gumawa Ng Balangkas Para Sa Maayos Na Daloy Ng Kaisipan

Ang mabisang sanaysay ay sinusunod ang pagkakabuo nito na simula, katawan, at wakas.
Magiging maayos ang daloy kung gagawa ng balangkas o outline kung saan ilalagay ang isang
impormasyon. Sa ganitong paraan ay hindi mawawala sa landas ang magbabasa ng iyong
sanaysay, maging ikaw na sumusulat ay alam ang daloy nito at makasusulat nang maayos at tuloy-
tuloy.
Maging Maingat Sa Mga Salita at Balarila

Dahil nakasulat ang isang sanaysay, kitang-kita ang mga maling pagbaybay at hindi
wastong gamit ng mga salita. Makatutulong sa pagbuo ng kredibilidad ng piyesa ang wastong
paggamit ng balarila. Maaaring gumamit ng diksiyonaryo kung hindi sigurado sa baybay, at maaari
ding humanap ng sanggunian sa Internet upang makasiguro sa wastong salitang ilalagay sa
sanaysay.
Basahing Muli At Iwasto

Kapag naisulat na nang buo ang sanaysay, basahin ito nang ilang ulit para makita ang mga
pagkakamali o mga nais baguhin o idagdag na kaalaman. Mahirap mahanap ang mali kapag
sariling gawa ang iwinawasto ngunit maaaring makakita pa rin ng ilang mali kung paulit-ulit itong
babasahin.
Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Mananaysay
1. Mabilis ang utak.

2. Sensitibo sa kapaligiran.
3. May laging tugon at hinuha sa interes ng buhay, ng tao, at ng mga bagay-bagay.
4. May kakayahang manuklas ng mga bagay-bagay na hindi nakikita ang panlabas lamang.
5. Malikhain at orihinal sa isip at damdamin.
6. May mapiling panlasa.
7. May kalugurang mapagkakatiwalaan.
8. May kabatiran sa mga kaalamang makabago hinggil sa makataong kapakanan.
9. Pamilyar sa mga mabubuting panitikan at iba pang sining.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Sumulat ng isang sanaysay para sa kabataan tungkol sa napapanahong isyu

ng ”Sistema ng Edukasyon sa panahon ng Pandemya. Gawan ito ng Rubrik.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Ano-ano ang pamamaraan o estilo ang maaaring gamitin sa pagsulat ng Sanaysay?

2. Gaano kahalaga ang isang sanaysay sa pagiging bahagi sa mga isyung panlipunan sa
bansa?
Aralin 9 DULA
Lagom-Pananaw
Ang dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming
tagpo.Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado. Ang
tagpo sa dula ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan. Ang mga taong
dalubhasa sa larangan ngpagsusulat ng mga dulang itinatanghal ay tinatawag na mga
mandudula, dramatist o dramaturgo.
LAYUNIN:
1. Mabibigyang depinisyon ang dula.

2. Mailalarawan ang mga uri ng dula.
3. Makakapagbigay ng mga tiyak na halimbawa sa mga uri ng dula.
Ano ang Dula at mga bahagi at uri nito
Ang Dula – ito ay isang paglalarawan ng buhay na ginaganap sa isang tanghalan. Ginagawa sa
dula ang buhay ng tao na sadyang pabago-bago at paiba-iba ang takbo. Kung minsan
ay malungkot, kung minsan naman ay masaya. Kung minsan ay mapagbiro, kung
minsan naman ay walang kibo.
Bahagi ng Dula
1. Yugto – ito ang bahaging pinanghahati sa dula. Inilalahad and tabing bawat yugto
upang makapagpahinga ang mga natatanghal gayon din ang mga nanonood.
2. Tanghal – kung kinakailangang magbago and ayos ng tanghalan, ito ang ipinanghahati sa
yugto.
3. Tagpo – ito ang paglabas masok ng mga tauhang gumaganap sa tanghalan.

Mga Uri ng Dula:
Dito nagkakaroon ng pag-uuri sa dula, ayon sa damdaming ibig iparanas ng
mandudula sa mga nanonood.
1. Trahedya- nagwawakas sa pagkasawi o pagkamatay ng mga pangunahing tauhan.
2. Komedya - ang wakas ay kasiya-siya sa mga manood dahil nagtatapos na masaya

sapagkat ang mga tauhan ay magkakasundo.
3. Melodrama – kapag magkahalo naman ang lungkot at saya , at kung minsan ay

ekseherado ang eksena, sumusobra ang pananalita at ang damdamin ay pinipiga para
lalong madala ang damdamin ng mga manood nang sila’y maawa o mapaluha sa
nararanasan ng bida ito ay tinatawag na melodrama o soap opera. Kasiya-siya din ang
wakas nito bagamat ang uring ito’y may malulungkot na bahagi.
4. Parsa – ang layunin nito’y magpatawa at ito’y sa pamamagitan ng mga pananalitang

katawatawa.
5. Saynete – mga karaniwang ugali ang pinaksa dito.
6. Parodya – kapag mapanudyo, ginagaya ang mga kakatwang ayos, kilos, pagsasalita at
pag-uugali ng tao bilang isang anyo ng komentaryo o pamumuna kaya’y pambabatikos
na katawa-tawa ngunit nakasasakit ng damdamin ng pinag-uukulan.
7. Proberbyo- Kapag ang isang dula ay may pamagat na hango sa mga bukambibig na
salawikain, ang kuwento’y pinaiikot dito upang magsilbing huwaran ng tao sa kanyang
buhay.
At marami pang iba’t ibang uri ng dula ayon sa ginagawang eksperimento ng mga
mandudula.
Mga Dulang Nakilala at nagsimula sa Panahon ng Kastila
Senakulo-karaniwang itinatanghal noon tuwing Mahal na Araw ay hango sa Pasyon, ang aklat ng
kabutihan at pagpapakasakit ng Panginoong Hesukristo.
Panunuluyan – ito ay isang gabi lang. Ito ay pamaskong dula. Inilalarawan ditto sina Jose at
Maria sa kanilang paghahanap ng lugar na mapagsisilangan kay Hesus na ang wakas ay
sa simbahan sa Araw ng Kapaskuhan.
Salubong- ang yugtong itinatanghal sa madaling araw ng muling pagkabuhay ni Hesus.
Tibag – ang yugtong malaon nang umakyat sa langit si Hesus at sa Herusalem ay naisipang
paghanapin ni Emperatris Elena, kasama ang anak na si Constantino, ang krus na
pinagpakuan kay Hesus.
Mga Elemento ng Dula:
A. Banghay – binubuo ng paglalahad kaguluhan at kakalasan ang banghay ng isang dula.

1. Paglalahad – ay isang tuwiran o pakahiwatig na panimula. Sa bahaging, ito ipinapakilala ang
mga tauhang lugar, panahon, tunggalian at ang maaring maganap sa kabuuang aksyon
2. Ang Kaguluhan – sa bahaging ito lumilinaw at nababago ang pagkatao ng pangunahing tauhan
gaya rin ng kanyang pakikipagtunggali sa anumang balakid ng kanyang kinakaharap
3. Ang kakalasan – sa bahaging ito nagluluwag ang dating masikip, at matinding pagtatagisan ng
tauhan o ng mga pangayayari
B. Tauhan – kung babatayan ang pangkalahatang paghahati ng tauhan binubuo lamang ito ng
dalawa: ang tauhang nagbabago habang umuunlad ang aksyon sa dula; at ang tauhang
walang pagbabago mula sa simula ng dula hanggang sa matapos ito.
C. Diyalogo – ito ay may dalawang katangian: una, ito ay gunagamit upang maipaalam sa
manonood o mambabasa ang mga nangyayari na ang mangyayari pa at ang
kasalukuyang nagaganap sa isip at damdamin ng tauhan, ikalawa, ang pagbibitiw ng
diyalogo ay kinakailangan malakaskaysa normal na pagsasalita
Metodo o Paraan ng Pagsulat ng Dula
Mapanghamon na gawain ang pagsulat ng dula. Kahit ang mga beterano na sa pagsulat
nito ay humaharap pa rin sa maraming hamon. Ang sumusunod ay pangkalahatang metodo o
paraan ng pagsulat ng dula.
1. Brainstorming ng Naratibo
Pagpasiyahan kung anong kuwento ang nais ibahagi. Isipin ang pangunahing tauhan at
kung paano tatakbo ang kaniyang kuwento.
Ano ang gagawin niya?
Magsisiyasat ba siya ng misteryo?
Sasailalim ba siya sa isang ritwal (coming-of- age story, halimbawa)?
Maglalakbay ba siya?
Magdaraan ba siya sa serye ng mahihirap na pangyayari upang makamit ang kaniyang
hangad?
Magdadala ba siya ng kaguluhan?
Bumuo ng makatawag-pansing kuwento at siguruhing mabilis ang daloy ng aksiyon sa

maikling dula upang hindi bumitiw ang mga manonood. Kailangan ding ipakita ang ugnayan sa isa’t
isa ng mga aksiyon upang maging kapani-paniwala sa mga manonood ang nangyayari sa
tanghalan. Repasuhin muna ang mga pangunahing elemento ng pagkukuwento bago magsimulang
magsulat. Sagutin ang sumusunod na tanong:
Kailan at saan nangyayari ang kuwento?
Sino ang pangunahing tauhan at sino-sino ang mahahalagang sekondaryang tauhan?
Ano ang relasyon ng mga tauhan?
Ano ang pangunahing tunggalian na kailangang harapin ng mga tauhan?
Ano ang pangyayaring magpapasimula sa pagdaloy ng pangunahing aksiyon na mauuwi sa
sentral na tunggalian?
Ano ang mangyayari sa mga tauhan habang hinaharap ang tunggaliang ito?
Paano natapos ang tunggalian at paano nito nabago ang mga tauhan?
2. Mahalagang Idea

1. Huwag maliitin ang maikling dulang may isang yugto. Bagaman mas simple ang estruktura nito
kung ihahambing sa iba pang mga anyo ng dula, nangangailangan pa rin ito ng maingat na
pagpaplano.
2. Pagsasaalang-alang sa Estruktura ng Dula
Bago isulat ang dula, pagpasiyahan kung ano ang estruktura nito. Dahil nagsisimula pa
lamang magsulat ng dula, makatutulong kung magsisimula muna sa maikling dulang may isang
yugto. Kung ihahambing sa iba pang anyo ng dula, ito ang may pinakasimpleng estruktura.
Bagaman maikli, tandaang kailangan pa ring tugunan ang mga kahingian tulad ng pagkakaroon ng
solidong banghay. Dahil din sa kawalan ng intermisyon, gawing simple ang tanghalan at iwasan
ang pagkakaroon ng tauhang madalas ang pagpapalit ng kasuotan. Makatutulong din kung minimal
lamang ang mga teknikal na pangangailangan.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Gumawa ng isang dula (yugto) sa larawang nasa itaas. Ilarawan ang gawi at kilos ng mga
tauhan.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Paano naiiba ang dula sa ibang anyo ng panitikan?

2. Masasabi mo bang isang uri ng dula ang ritwal na itinatanghal ng mga sinaunang Pilipino?
Patunayan.

Aralin 10 Mga Epektibong Dulog at Estratehiya sa Pagtuturo ng Panitikan,Paglikha ng
kagamitang panturo at pagtataya (Pangalawang Bahagi)
Lagom-Pananaw
Maraming mga estratehiyang magagamit ng guro sa klase. Ang mga kagamitang
ito at mga teknik ay nagiging epektibo at makabuluhan kapag ang guro ay may tiyaga,
sipag at pagkamalikhain. Sa tulong ng mga estratehiyang ito at sa mahusay na pagtuturo
na guro, walang dahilan para hindi matuto ang mga mag-aaral.
LAYUNIN:
1. Makakapili, makakalikha at makakagamit ng kagamitang panturong nakaugat sa lokal

na kultura.
2. Makakapili, makakalikha at makakagamit ng mga akmang pagdulog sa pagtasa at
pagtaya sa pagtuturo at pagkatuto ng/sa wikang Filipino.
Mga Estratehiya ng Pagtuturo ng Panitikan
1. Inquiry Chart
Para sa Tunguhin, Kilos at Kinalabasan
Paksa Tanong 1 Tanong 2 Tanong 3 Tanong 4 Iba pa Bagong

Tanong
Ano ang alam
namin?
Sanggunian
Sanggunian
Sanggunian
Mga Buod
2. Question – Answer Relationship sa Paghahambing at Kontrast

Sa Aklat Sa Iyong Isip

Nakatalang Pinagsamang Ang Awtor at Sa aking sarili
Tanong/Sagot Tanong/Sagot ako Tanong/Sagot
Tanong/Sagot
3. Role – play at Simulasyon

Sa estratehiyang ito, inilalagay ang mag-aaral sa isang sitwasyong maaaring sa
tunay na buhay. Binibigyan sila ng papel na gagampanan o di kaya’y umaakto sila bilang
kanilang sarili.
Mapalawak ang estratehiyang ito kung:
a. Ang pokus ng mga mag-aaral ay nasa paghahatid ng mensahe at di sa pagsasanay sa

wika.
4. Guide – O-Rama
Pagpapasagot ng mga tanong na may kaugnayan sa teksto.
Takda/Tanong Tugon ng mga Mag-aaral

1. Ano-ano ang mga palatandaan na
malapit na ang PASKO?
2. Bakit nagdiriwang tayo ng
PASKP?
5. Numberred Head Together

Hatiin sa 5 pangkat ang klase. Dito’y may inihandang tanong para sagutin ng mga
kasapi.
1. Bawat mag-aaral ay kukuha ng bilang 1,2,3,4, & 5

2. Magbibigay ng katanungan ang guro at ang mga mag-aaral ay mag-iisip ng mga
kasagutan at pagpapaliwanag sa mga sagot nila.
3. Tatawag ng bilang ang guro. Ang natawagan na bilang ang siyang magbibigay
ng kasagutan at pagpapaliwanag ng pangkat.
6. Walk – A – Bout Technique

Tanong: Ano-ano ang inyong naaalala sa paksang tinalakay?
N
A
A
L
A
L
A

Tanong: Ibigay ang inyong reaksyon sa paksang tinalakay.
R
E
A
K
S
Y
O
N
Tanong: Ano-ano ang inyong nauunawaan at napatunayan sa paksang tinalakay?

N
A
U
N
A
W
A
A
N
7. Three – Step Interview

Hakbang 1 – Interbyuhin ng A ang B; C ang D
Hakbang 2 – Interbyuhin ng B ang A; D ang C
Hakbang 3 – Sinasabihan ng A ang C at D tungkol kay B
Sinasabihan ng C ang A at B tungkol kay D
Sinasabihan ng B ang C at D tungkol kay A
Sinasabihan ng D ang A at B tungkol kay C
8. One Stay – 2 Strays

Sa bawat pangkat, 3 kasapi
Ang paggamit ng wikang Filipino ay paraan para magkaunawaan ang mga Pilipino.
Bakit kailangang gamitin ang wikang Filipino? (Isulat sa Manila Paper ng bawat
pangkat) (Ilarawan sa pamamagitan ng”drawing”)
1. Ang bawat pangkat ay may gawain.

2. Ang isang kasapi ay maiwan samantalang ang dalawang strayer ay pupunta sa
ibang pangkat at obserbahan ang ibang pangkat.
9. Cycle Graph
Pag-uugnay ng karanasan sa tulong ng pangkatang Gawain.
Binhi

Ani Punla
Sibol
10. Round Robin

Paksa: Ang Wikang Filipino
Kasapi: Lider at 8 mag-aaral
Paraan: Magsisimula ang lider, susundan ng mga kasapi
Lider
1. Pagbabahaginan ng mga kasapi ng pangkat.

2. Pagdafagdag ng guro kung kinakailangan.
3. Pagbibigay ng feedback sa mga nakinig.
11. Pictomorps (Pictomorph)

A. Pagguhit ng larawan ng mukha ng tao na nagpapakita ng mangingibabaw na
damdamin.
Malungkot Masaya Nag-aalinlangan Nagmamalaki
12. Visual Spatial

Tukuyin kung ano ang sinasagisag ng sumusunod na mga larawan at ipaliwanag
ang kaugnayan nito sa kalayaan.

Watawat Ibon Kadena
13. Discussion Web

Sang-ayon Ingles lang ba ang tanging Di-sang-ayon
paraan upang umuunlad ang
Pilipinas
14. Concept Map
detalye
PAKSA
15. Pagpaparinig ng Tape

a. Iparinig ang tape ng atungal ng leon at ingit ng daga o iba pang hayop.
b. Pabayaang hulaan ng mga mag-aaral kung anong hayop ang mga iyon.
c. Pag-usapan ang kaibahan ng leon, daga at iba pang hayop.
16. Pagkukuwento na may Himig

a. Sasabihin ng gurong ipikit ang mga mata habang binabasa niya ang kuwento.
b. Manatiling nakapikit habang di pa tapos ang pagkukuwento.
c. Pagkatapos basahin ang kuwento, ibuka ang mga mata.
d. Tanungin ang mga mag-aaral hinggil sa kuwento.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Pumili ng isa sa mga estratehiya o pamamaraan ng pagtuturo ng panitikan. Gumawa ng

Mala-Masusing Banghay-Aralin sa alin mang uri ng panitikan. (Semi-detailed).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Sa iyong palagay, alin ang mas epektibo sa mga estratehiyang tinalakay? Ipaliwanag.
Mga Sanggunian:
Arrogante, J.A. et. al. (2004). Panitikang Filipino Antolohiya, National Book Store, Mandaluyong
City.
Arogante, J. A. et al. ( 2007). Panitikang Filipino. Pampanahong Elektroniko, Binagong Edisyon.

24K Printing Co, Inc., Valenzuela City.
Lalic, E. D at Matic, A.J. ( 2004). Ang Ating Panitikang Pilipino. Trinitas Publishing, Inc.
Lorenzo, C.S, et. al. (2010). Literatura mg Iba’t Ibang Rehiyon ng Pilipinas. Binagong Edisyon.
Grandbooks Publishing, Inc. Pateros, Metro Manila.
Lumbera, Bienvenido, et al. ( 2006). Paano Magbasa ng Panitikang Filipino. Mga Babasahing
Pangkolehiyo. Ikalawang Limbag. The University of the Philippine Press. Quezon, City.
Panganiban, Jose Villa, et. al. Panitikan ng Pilipinas. Rex Book Store. 1996
Internet Entry:
https://www.panitikan.com.ph/tula-
https://www.panitikan.com.ph/paano-gumawa-ng-sanaysay
https://www.wikakids.com/2017/11/bugtong.html
https://www.wikakids.com/2017/11/ano-ang-alamat.htm
https://www.myph.com.ph/2011/09/dula.html#.YDDdu-gzZPY
https://www.elcomblus.com/metodo-o-paraan-ng-pagsulat-ng-dula/
http://mga-salawikain.com/
http://kuwentosentral.blogspot.com/2008/10/mga-uri-ng-maikling-kuwento.html
https://208500232771798456.weebly.com/mga-uri.html
https://pinoycollection.com/alamat/
https://m.pinoyedition.com/mga-
pabula/?fbclid=IwAR0NMUK9FMkw3YHuZwzcfap0ReFXU6unQLYxv5E2jCuetkwlMF4gRIu-ao4
https://m.pinoyedition.com/salawikain/?fbclid=IwAR3SVklKIbAj1Ca4TjdxnIhK5ImDSDtGgihLK0O2E
D_qUpeXaBRLAqVLPLw
https://wennchubz143.blogspot.com/2015/08/mitolohiya.html?m=1&fbclid=IwAR1nVpkdD5iHOqkA
Gnvhttps://takdangaralin.ph/mitolohiya/?fbclid=IwAR2DcMHLdNJ3cffFaow5LVlTExP2LuHA-
https://www.kapitbisig.com/philippines/tagalog-version-of-epics-mga-
epiko_788.html?fbclid=IwAR0bE78yi4PCnkF3NVEotfnqhuyALKrtZ9u4nSRRN7crgeCZH5BwLa8Ccl

ohttps://www.scribd.com/document/432998591/ESTRATEHIYA-SA-PAGTUTURO-NG-MAIKLING-
KUWENTO-PABULA-AT-PARABULA
https://brainly.ph/question/2810376
https://www.scribd.com/presentation/382399769/Mga-Estratehiya-Sa-Pagtuturo-Ng-Panitikan
https://philnews.ph/2019/09/06/elemento-ng-tula-ano-ang-limang-mga-elemento-nito/
https://www.slideshare.net/nicogranada31/k-to-12-grade-9-filipino-learners-
module?next_slideshow=1
https://ph.theasianparent.com/kuwentong-bayan
google.com/search?q=mga+tanong+tungkol+sa+sanaysay&rlz=1C1GCEA_
https://www.scribd.com/document/408266140/Dula
Inihanda ni: Sinuri:
GLENDA P. FLORES DR. MELANIE D. SALUMBIDES

Guro Program Chairperson, CTE
Nabatid:
DR. IMELDA A. TANGALIN

Department Head, Academic Affairs


ELE06 - 2nd Semester SY 2023 2024

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ELE06 - 2nd Semester SY 2023 2024

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Republika ng Pilipinas

Pambansang Unibersidad ng Katimugang Tagalog

Aralin 1 - Panitikang F/Pilipino 3–7

Aralin 2 - Tula at Bugtong 8 – 15

Aralin 3 - Salawikain at Kuwento 15 – 18

Aralin 4 - Alamat at Pabula 19 – 22

Aralin 5 - Mga Epektibong Dulog at

Aralin 6 - Parabula at Kuwentong-Bayan 28 -31

Aralin 7 - Mitolohiya at Epiko 31 – 45

Aralin 8 - Sanaysay 45 -47

Aralin 10 - Mga Epektibong Dulog at

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 2 | 60

Aralin I Panitikang F/Pilipino

Pagkatapos ng Aralin na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang :

1. Makabuo ng tiyak at malinaw na kahulugan ng panitikan.

1. Basahin at unawain ang mga aralin.

Ano ang Panitikang Filipino

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 3 | 60

Mga Uri ng Panitikan

Sa mga kahulugang nabanggit, inuuri ng mga manunulat ang panitikan sa tatlo:

Ang masining na panitikan ay may kambal na layunin:

a. pukawin ang guniguni't gisingin ang damdamin; at

d. Ang pamamaraan at ang diwang nilalaman ay nagdudulot ng isang kagalakang nagtataas sa

MGA DAHILAN KUNG BAKIT MAHALAGA ANG PAG-AARAL NG ATING SARILING

1. Malalaman ng mga tao ang kanilang kalinangan at kasaysayan.

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 4 | 60

MGA PARAAN AT HANGARIN NG PANITIKAN

1. Paglalahad- kung nais magpaliwanag.

MGA KALAGAYANG NAKAPANGYAYARI SA PANITIKAN

1. Klima - may kinalaman sa pag-iisip at pag-uugali ng tao.

2. Gawaing Pang-araw-araw-ang hanapbuhay at mga tungkulin ng karaniwang tao ay

3. Kinatitirahan-ang kinatitirahang pook ng isang lahi ay nagtatakda sa hilig at takbo ng

4. Lipunan at Pulitika- mga ugaling panlipunan at mga simulaing pampulitika at pamahalaang

DALAWANG ANYO NG PANITIKAN

MGA URI NG TULA

Tulang Liriko o Tula ng Damdamin

1. Dalit - tulang nagbibigay ng parangal sa Maykapal.

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 5 | 60

1. Epiko - mahabang tulang nagsasalaysay ng pakikipagtunggali ng isang bayani sa mga

MGA URI NG TULUYAN

Mga Uri ng Sanaysay

2. Impormal o personal - nagpapahayag ng katauhan ng manunulat at hindi seryoso ang

Mga Uri ng Talambuhay

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 6 | 60

1. Gumawa ng Venn diagram na nagpapakita ng pagkakaiba at pagkakatulad ng dalawang

Pag-unawa sa binasa. Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Sa iyong palagay, bakit kailangan pang pag-aralan ang Panitikan ng Pilipinas?

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 7 | 60

Pagkatapos ng Aralin na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang :

1. Maipaliliwanag ang iba’t ibang kahulugan ng tula.

Ano Ang Tula?

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 8 | 60

Halimbawa ng Malayang Tula

May kanang paa

Ano Ang Limang Elemento Nito

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 9 | 60

Mga Uri ng Tula

Tulang Damdamin o Tulang Liriko

Mula sa pangalan ng uri, ito ay sumasalamin lamang sa damdamin ng makata o sumusulat

Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya (Panitikan ng Pilipinas) P a g e 10 | 60

Ito naman ay nakatuon sa pagkukuwento o pagpapakita ng balangkas ng isang pangyayari.

Ang mga tanyag na “awit” noong araw ay ang sumusunod:

At ang mga “kurido” naman ay ang sumusunod: