Professional Documents
Culture Documents
د کمپیوټري شبکې فزیکي جوړښت mjeujh
د کمپیوټري شبکې فزیکي جوړښت mjeujh
WWW.KETABONA.COM
راټولوونکی:شمس الرحمن(رشیدی)
کـــال۱۳۹۸ :
اړیکه۰۷۴۴-۴۸۲-۱۸۰ :
I
فهرست
فهرست II ................................................................................................................................
II
د کمپيوټر اهميت 23................................................................................................................. -:
د هب ډولونه26....................................................................................................................... -:
اصطالحات 40...........................................................................................................................
اخځلیکونه 41...........................................................................................................................
III
دپیل خربی
الحمدالله رب العلمني والسالم عيل سيد االنبياً واملرسلني وعيل اله واصحابه اجمعني وعيل من تبعهم ايل يوم الدين :
اما بعد فاعوذ باالله من الشيطن الرجيم .بسم الله الرحمن الرحيم ط
فيهادف ومنها تاکلون .ولکم فيها جامل حني تريحون وحني ترسحون )
ً ( واالنعام خلقها لکم
دا چې نړئ نن د ژوند په پرمختللو پړاونو کې ده او د نړۍ عاملان يو تر بله دانسان د ژوند لپاره د سهولتونو په رامنځ ته
کولو کې گړندۍ هڅې کوي .چې څنګه کوالى يش د انسانانو دژوند لپاره الاسانتياوي برابري کړي .
شلمه او يويشتمه پيړۍ د کمپيوټري تکنالوژي پرمختلىل پيړۍ گڼل شوي ،دشلمي پيړۍ په پيل کې د نړۍ عاملان په دې
وتوانيده چې د خلکو تر منځ د ګډوکارونو لپاره يو الره جوړه کړې چې هغه يې په شبکه ونوموله .
دا چې شبکه د انسان په ژوند کې څومره ارزښت لري او څومره اسانتياوي يې رامنځ ته کړي يو څرګند حقيقت دي .
په وروستیو وختونو کې د پښتو ژبې د بډاينې لپاره هڅې شوې او تر ډېره بريده په هر اړخ کې د پرمختګ په لور ګامونه
اخيل .په دې لړۍ کېام هم د يوه څاڅکې په اندازه برخه واخیسته او د نوې ټکنالوجي په برخه کې می د کمپیوټری شبکی
( )Networkپه اړه ځینې مطالب په لنډ ډول چمتو کړل.
د کمپيوټري شبکې تعريف ،تاريخچه ،گټې او ډولونه .سيمه ايزه شبکه چې يوه محدوده ساحه تر پوښښ الندې راولې
او پراخه سيمه ايزه شبکه چې کوم حد ورته نه ټاکل کيږي لکه انټرنيټ ،يب مزيو سيمه ايزه شبکه چې بيدون د مزيو څخه کار
تر رسه کوي .
دشبکې توپولوژيانې او د هغي اقسام چې په کوم ډول مونږ شبکه جوړه کړو او همدارنګه د کمپيوټري شبکې وسايل کوم چې
د هغي څخه په شبکه جوړونه کې استفاده کيږې او کار رسته رسوي .
د شبکې ميډيا چې د هغي پواسطه معلومات ليږدول کيږي په دوه ډوله ده Bounded Mediaاو Unbounded Mediaپه
ملړي ډول کې کيبلونه استعامل کيږي او دوهم ډول يې بيدون د کيبل څخه معلومات استوي .
تر خپل وس او توان پورې مې د لفظي ستونزو په له منځه وړلو کې هڅه کړې .دغه تیار شوی الروښود به له تیروتنو رسه
ځکه مل وي،چی دامی د نوی تیکنالوژی په برخه کی لومړی لیکنه او راټول کړی مطالب دی.
په همدې هيله چې افغانان وروڼه او خويندې به ترینه کټه واخيل .
په درنښت
شمس الرحمن(رشیدی)
IV
دکمپيوټري شبکې) ( Networkفزيکي ساختامن
دکمپيوټري شبکې تعريف-:
ان ي ـ ي انتظــام څخــه عبــارت ده چــې د کمپيــوټري ټولگيــو او کمپيــوټري شــبکه لــه يــو دا
يــا نــورو کمپيوټراړونــدو وســايلو تــر مــنځ د نښــلولو لــه چــارو رسه تــړاو لــرې ،چــې دا وړ رسه
نښليدونکې دکمپيوټري ټولگيوټولېز کمپيوټري شبکه جوړوي .
.په يوه شبکه کې د ټولو وسايلو موجوديت مونږ په درې برخو ويشيل شو:
Sende Receiver
r
Media
دا وســايل چې د يو جال په بڼه يو دبل رسه نښــتي وي کيداي يش له يوه بل څخه يواځې څو ماه واټن
ولري لکه د Blue toothله الرې رسه نښـــتي وســـايل او يا له يوه بل څخه بې کچې ډير واټن ولري لکه
دانټرنيټ له الرې رسه نښتي وسايل .
جال يا شـــبکه کله د مخابراړ اړيکو ،ک له دکمپيوټر پوهنې ،کله د معلوماړ تکنالوژيئ او کله هم بيا د
کمپيوټري ان ي يئ په ليکه کې درول کېږي .
کمپيوټري شــبکه تر ډيره ددغو علمي او ان ي ي انتظا مونو په تيوريکي او عميل برخو تکيه کوي بنا
پردې وايو چې د کمپيوټرونو او نورو کمپيوټر اړوندو و سا يلو يو تر بله رسه يو ن ښتې ډلې ته کمپيوټري
شبکه واېي .
2
ددې ډول کمپيوټري شبکو ښه منونې ورځني انټرنيټ ،پراخه سيمه ايزه شبکه ) (WANاو يا هم محيل
سيمه ايزه شبکه ) (LANدى .
کورىن شبکه چې په يوه انګړ کې دوه يا څو کمپيوټرنه د مزيو په مټ رسه ن ښلوي هم د کمپيو ټري شبکې
يوه منونه ګنىل شو .
د و ســايلو او توکيود يو تر بل رسه نښــلولو او د يوې شــبکې د را منځ ته کولو مفکوره له ډيرو وختونو
راپدې خوا د خلکو په ذهنونو کې شـــتون درلود مګر د وخت په تويدو رسه دې مفکورې پر مختګ وکړ .د
تلويزوين چېنلونو له جال نيونې خربه ان تر کمپيوټر ي شبکو راورسيده .
کمپيوټري شــبکې د نړيوالوډيره پاملرنه ځانته راواړوله .مګر خلپ پدې لټه کې شــول چې ددغو راز راز
وسايلو او توکيورسه نښلول او ددوي د شبکو د رامنځ ته کولو تر شا څه موخه پرته ده ؟
ايا دغه موخه به ګټوره وي او که نه ؟ دغو او دغو ته ورته ډيرو پوښـــتنو خپل ځوابونه پيداکړل او ډير
پرمختګونه رامنځ ته شول ،ددغو ټولو شبکو تر شا يوه موخه پټه وه او هغه د معلوماتو ،توکيو او تو ښو
پيداکول وه چې د shareويوکې ورته کاريږي. رسه رشيکول او ورته په ګډه الس ر
دا سې به وانګوو چې مونږ ته کمپيوټر يو نوى څيز دى غواړو په هکله يې خورا ډير معلومات تر ال سه
کړو او ځان پرې پوه کړو نو ددې کارلپا ره مونږه اړ يو چې له هغو ملګرو رسه چې د کمپيو ټر په نړئ
کې لوى الس لري په يوه نه يوه ډول اړيکه ټينګه کړو او ور ځنې د کمپيو ټر په هکله معلومات تر ال سه
کړو يا هم اړونده ښوونځيو او ادارو ته مخه کړو تر څو د کمپيوټر په هکله په زړه پورې او اړين معلومات
تر السه کړو او يا هم په خپله يې توان ولرو د کتابونو او نورو تو ښو له الرې پدې هکله زده کړه کوو.
بناپردې موخه دا شــوه چې ددغه کا ر لپاره دخلکو او ادارو رسه اړيکه ټينګه او ځان وررسه په يوه نه يوه
الره ونښــلوو تر څو چې هغوي د کمپيوټر اړوند معلومات او توښــي چې زمونږ د زده کړې اړتيا ده له مونږ
رسه رشيپ او زمونږ په ګوتو يې راکړي لدې ځايه بيا هم موخه د معلوماتو او تو ښو رسه رشيکول او ورته
ګډ الس رىس شو.
لدې خربو څخه داســـې معلوميږي چې ددې لپاره چې پوهه ،ت ربه ،کړه وړه او توښـــي مو يو له بل رسه
رشيپ کړې وي د اړيکو يو له بل رسه د ن ښليد و اړتيا جوتيږي چې دا پخپله د يو جال او شبکې د رامنځ
ته کېدو اړتيا ښئ .
له الرې د شــو د رشيکولو او د ګډ الس ر دجال يا شــبکو رامنځ ته کېدلو دا پوښــتنه چې څنګه کو
معلوماتو ت رىب رسه وکاروو؟ پخپله ځواب کړه .
3
شـــو چې په لوړه پيام نه دا ســـمه ده چې ځاين کمپيوټرونه هغه خورا پياوړي توکې دى چې کو
معلومات ډير ژ ر پروســيس او په ښــه توګه ســمبال کړو ،مګر د ا ځاين کمپيوټرونه په يوازى توګه
په معنا په رغنده او ګټوره توګه برابر کړي. خپلو کا ر کوونکو ته توکې د ګډ الس ر نيش کو
د النور دشــبکو د رامنځ ته کېدو څخه د مخه ددى لپاره چې کار کوونکي خپل اســناد )(documents
کار لپاره خپل بل ملګري ته ورکړي نو رضورت ؤ چې يا خو يې چاپ ) (printکړي او هغه ته يې ور
کړي او يا هم په يو ډ سپ کې واخيل او بيا يې هغه ته ورکړي او يا هم که بل چا په دغه سند کې کوم
ادلون بدلون راوستي وايې اسانه نه وه چې دغه بدلون دې همدغه سند ته ورکړل يش يعنې )(merge
) (Stand-alone environmentپه نوم يش چې پدغه ډول د کمپيوټر کارول پخوا وه اوس هم د
ياديږي.
مګر د کاروونکو په فکر کې دا راوګرځيدل چې څه به ويش که دغه ځاين کمپيوټرونه د مزيو په مټ رسه
ولرو يا هم لدغې الرې په ګډه څو کارونکي له يوه چاپ ګر ونښـــلوؤ او معلو ماتو ته ګډ الس ر
)( printerڅخه کار واخيل همدا ؤه چې دا مفکوره دعمل ډګر ته راووته او د کمپيوټرونو او نورو وسايلو
دا وړ نښليدل يې د شبکې يا جال په نوم ونوما وه.
بنا پر دې وايو چې کمپيوټري شبکه داسې يو تړون دى چې معلوماتو ،توښو او وسايلو ته د ګډ الس
په موخه يو شمو کمپيوټرونه يا نور کمپيوټري وسايل يو له بل رسه نښلوي. ر
او يا کمپيوټري شبکه عبا رت د هغه سيستم څخه ده چې دوه يا زيات کمپيوټرونه ديوې ميډيا پواسطه
يش د معلوماتو راکړه ورکړه وکړي د کمپيوټري شبکې په نوم يا ديږي وصل او وکو
4
د شبکې لنډه تاريخچه
د کمپيوټري شـــبکې درا تګ څ خه دم خه کوم چې د ځينو م خابراړ اړيکو په ټولېز يې تک ېه درلوده د
کارونکيو په مټ د ګڼو ما شينونو او پخوانيو کمپيوټرونو تر منځ د ښوونو او خربونو د ليږد راليږ په موخه
يو رنګ اړيکه تر رسه شوى وه.
) (Linking output systemsپه نوم ياديده ډيره وه ځکه نوموړې داســې يوه شــبکه منځ ته راوړه چې د
) (Intergalactic Networkپه نوم يې يا د کړه.
په ١٩٦٤زيږديزکال کې پلټونکو په Dartmouthکې د تيت او پرک يا د لرې واټن کارونکو لپاره چې
يو ټولګى جوړ کړ چې د (Dartmouth خورا غټ کمپيوټري ټولگۍ يې کارول يو دوخت د ګډ الس ر
)time sharing systemپه نوم يې ونوماوه .
په همدغه کال د ) (MITد پلټونکو ډلې چې د General electricاو Bell labsډلو له خوا حاميه کېدل د
DEC`s PDP-8په نوم داسـې کمپيوټر جوړ کړ تر څو د تيليفون ) (Routeپرې په نښـه کړي او همدا راز
يش د تيليفو ن د سمبا لښت په چارو کې ترې ګټه واخيل . وکو
په ١٩٦٠کلونو کې paul Baran , Leonard kleinrokاو Donald Daviesپه م ستقله توګه وکوالي
Data gramاو Packetکاروي شو يو جاليز ټولګى جوړکړي کوم چې د معلوماتو د وړلو را وړلو لپاره
چې د Packet switchedکمپيوټري جال تر منځ کاريږي.
5
په ١٩٦٩زيږديزکال کې د کاليفورينيا پوهنتون چې په الس ان لس کې ميشت دى SIR ،په ستانفورد کې
50 kbit
sec
ميشت دى او د يوتا ) (Utahپوهنتون يو د بل رسه د ARPA netد جال د پيالمې په توګه چې
رسعت يې وه يو له بل رسه و نښلول شول .
ددغو پوهنتونو او کار ځايونوتر منځ داړيکو د ټينګښــت لپاره د کمپيوټري شــبکو او تکنالوژيو اړتيا جوته
شوه .دا اړتيا ډيره شوه او د کمپيوټر د هارډوير ،سافټوير او همغاړيو توکيومنځ ته راتګ او جوړښت دوام
او پراختيا پيداکړه .دا پراختيا د کورنيو کاروونکو په مټ د کمپيوټري شـــبکو د ډير کارولو څخه نســـبت
پلټونکو ته جوته شوه .
نن ورځ کمپيړټري شبکې د ورځني اړيکتيايې تړونونو زړه بلل کېږي ،دغه اړيکتيايې پرمختګ په څو توو
ل سيزوکې ز ښت زيات شو .دا د پراختيا انګا زې بې له يوه دوامداره پر مختلونکې کمپيوټري شبکې څخه
ناشونې وې .
کمپيوټري شـــبکې ته اړتيا ليدل کېږي يا په بله بڼه و مګر اوس پوښـــتنه داده چې په نني ورځ کې و
مونږ کمپيوټري شبکه کاروؤ؟
په ملړى رس کې خو بايد وويل يش چې کمپيوټري شــبکې دکار اغيزناکي يا مريريت زياتوي او همدا راز په
ټيټه بيه د خد متونو د وړاندې کولو المل ګر ځي.
6
دکمپيوټري شبکې ګتې
عمومي د شــبکې مايل ګټه -:دفزيکې پرزو رشيکول پيســې ســپموي .تر ټولو )1
رشيکونکي پرزه چاپوونکي ) (printerدى .شــبکه تاســو ته واک درکوي چې يو چاپوونکي واخلئ او
هر چا ته د هغې د استعامل واک ورکړي بيدون ددې څخه دا به ډيره لوړه متامه يش که چېرته هر يو کس
په يو دفا کې يو چاپوونکې استعامل کړي.
د معلوماتو ګړندى تر السه کول -:تاسې له خپل شخيص کمپيوټرڅخه مستقيآم اړين )2
معلومات تر ګوتو کوئ چې ټاکيل يادښت يا ليپ لپا ره د فالپي ډسپ ګرځولو اړتيا له منځه وړي.
د معلوماتو اســـانه اداره -:ديوه ډول معلوماتو په يوڅاى کې خوندي کول تاســـې ته )3
واک درکوي چې د اړتيا پر مهال يې ژر ومومئ شبکه دمهمو اسنادو او مفروضاتو متواتر مال تړل هم
اسانوي .
معلوماتو ته ګډ ورتګ -:د م شا يانو معلومات په يو ځاى کې ساتل کېږي تر څو )4
ټول کاروونکي ورته په عني وخت کې الس رىس ولري.
ښه مفا همه -:د بريښناليپ او ډليېز مهالويش اسانتيا ورکونکي پروګرامونو کاري )5
وړتيا ډيروي.
ښه مريريت او يا ګټورتوب -:شبکې بيال بيل ډول معلو ماتو ته ښه ورتګ برابروي )6
چې د پروژو په لنډ وخت کې د پوره کېدو سبب ګرځي.
7
شو په ت ارت کې د شبکې څخه استفاده -:دشبکې يوه ګټه دا هم ده چې مونږ کو )7
هر ډول معلومات چې زمونږ پکار وي پيداکړو او اســتفاده ترې وکړو شــبکه مونږ رسه مرســته کوي تر
څو مونږ خپل ت ارت ) (Businessته وده ورکړو او خپل کاروبار ته بني املليل بڼه ورکړو چې دغه کار
يواځې د شبکې له الرې امکان لري.
مرکزي اداره ) -: (serverدکمپيوټرونو يو ځاى نښــليدل دا معنا هم ورکوي چې ټول )8
کمپيوټرونه يو څه مشــاک خوال لري که دا خوال ونه لري نو يوځاى کار کول ناشــوىن کېږي .خو
کله چې شبکه پراخه يش نو دنورو معيارونو و ضع کول هم رضوري کېږي چې ددي معيارونو له کبله
بايد ټول کمپيوټرونه يو رنګ او يو ډول عمل وکړي.
ددي مرکزي معيارونو او ادارې له کبله د پروګرامونو بيه راغورځيږي .ځکه چې مونږ دپروګرام يو نقل يا
کاپي په مرکزي کمپيوټر ) (serverکې ځاى پر ځاى کوو ،او هر کارونکى د شــبکې له الرې پدې پروګرام
يش ،همداســې لدې مرکزي نقطې څخه مونږ همدا پروګرام د شــبکې په هر کمپيوټرکې ځاى کې کار کو
شو. پرځاى ) (installکو
او همدارنګه دانټرنيټ يا بلې وســيلې له الرې د پروګرامونو نوي ) (updatedســاتلو توان هم مونږ د ټاکيل
پروسې له الرې يو ځانګړى مرکزي کمپيوټرته سپا ريل شو.
يش چې د شــبکې په هر ګوپ کې خپل کار د د يو شــانتوايل له کبله دشــبکې د يو ځاى کارونکې کو
شبکې پر بيال بيلو توکيوله ستونزې پرته پر مخ بوځي.
شـــو چې په اســـاين رسه د خپل معلوماتو ) (dataمالتړ ) (backupوکړو ،د ادارې مرکزيت مونږ کو
داضـــاق نقلونو او کاپ يانو ســـاتلو اړت يا له من ځه وړي او فزيکې پرزې ) (hard wareاو پروګرامونه
) (softwareدناکامى په صورت ک ښې دمنا سب مالتړ ) (backupپر شتوايل مونږ خپل معلومات بوته تر
شو ،مالتړ ) (backupپه متواتر او اتومات ډول ستا سې له ال سوهنې پرته هم اخ ستل کېدى ال سه کو
يش.
8
د شبکې په اړه لنډ معلومات
کمپيوټر يوه غ ښتىل و سيله ده چې دپراخې اندازې معلومات گړندى او صحيح خوندي او اداره کولو لپاره
پکاريږي .هر کاروبار که کوچنى وي يا لوى دمعلوماتو پر صـــحيح وايل او پر وخت الس ته راوړلو اتکا
کوي او ددې معلوماتو ژر او گړندى رشيکول کار نور هم ا سانوي .پدا سې حاالتو ک ښې چې د شبکې اړيتا
احساسيږي.
دکمپيوټر شبکه ددوه يا ډيرو محاسبوي وسايلو له نښلولو الس ته راځي چې دټاکىل وسيلې لکه مزي يا له
بلې الرې دوسايلو لکه چاپونکي او معلوماتو رشيکولو لپاره نښلول شوى وي.
تر ټولو ساده کمپيوټري شبکه چې له دوه کمپيوټرو جوړ وي دنورو و سايلو پرن ښلولو پراخيږي او نور هم
پيچىل کېدى يش ،کله چې شـــبکه رواه نه وه نو معلومات دفالپى ډســـکونو له الرې کاپى او بيا به بل
کمپيوټر ته له فالپى ډسپ څخه انتقال کېدل،کله چې سيستمونو شبکوي شکل غوره کړې نو دمعلوماتو
د ګړندي رشيکولو رسه رسه ددې معلوماتو ارزيايب ،اصالح او سمول هم گړندى صورت نييس .
کله چې يوه وسيله دبلې وسيلې رسه نښلول کېږي نو دهغې څخه يوه وړه شبکه منځ ته راځي چې دوسايلو
په زياتيدو رسه پيچىل کېږي .خو کله چې شبکى يو دبل رسه وصل يش نو انټرنيټ منځ ته راځي انټرنيټ په
نړئ کښې دميلينونو شبکو دارتباط څخه الس ته راغىل چې نن سبا تري دنړئ ډير وگړي استفاده کوي.
دکور يا کوچنى سوداگريزې ادارې لپاره ديوې کوچنى کمپيوټري شبکې د جوړېدو او سمبال کېدو لپاره
ملړى بايد ځو شو چې څه ډول شبکه بايد جوړه کړو ځکه چې د کمپيوټري شبکې را منځ ته کو ل تر ډيره د
اړتياوو او هغو توښــو ( منا بعو ) پورې اړه لري چې په الس کې وي .يعني موجود وي که کاري اړتيا ډيره
او همدا راز هغه توښې چې د شبکې رامنځ ته کېدو لپاره اړين دي هم په پراخه پيامنه په الس کې وي نو بيا
بايد د شبکې يوه غ ښتىل بڼه په کار واچوو او که نه نو د لږو شو نتياو درلودونکي شبکې ته مخه کوو په
هر صورت په ملړى رس کې بايد د شبکې دا الندې ډولونه په نظر کې ونيسو.
9
Server based (client based) - :1
پدغه ډول شبکه کې يو يا څو کمپيوټرونه دې ته ځا نگړۍکېږي چې په شبکه کې د نورو شته کمپيوټرونو
لپاره د خربتوکيود برابرولو ،ليږد راليږد او نورې ډيرې هغه چارې چې ورته ځانګړى شوى وي تر رسه کړي
او يا دا چې دغه ځانگړۍ شوى کمپيوټر په شبکه کې دنورو کمپيو ټرونو لپاره خدمت کوي .
ښه مثالونه يې په يوه کمپيوټري شبکه کې web serverاو print serverدى اوس نو که په شبکه کې
څوک هم د کومې ويبپاڼې د راخالصــولو غوښــتنه کوي او يا هم څوک د خربتوکيوچاپول غواړي نو ددې د
غوښــتنو تر رسه کول د ويب رسور او پرنټ رسور دنده ده چې ورته تر رسه کوي به يې نو ځکه وايو چې په
دغه ډول شبکه کې ځانگړۍ کمپيوټرونه دنورو لپاره د خادمانو دنده په غاړه لري .
Hybrid - :3
دا ډول شبکه د راز راز ډولونو څخه يوه اغږلې شبکه ده ځکه چې د شبکې هر ډول په ځاين توگه يوه نه يوه
نيمگړتيا لري له همدې امله کارپوهان د څو شــبکو د ځينو گټورو برخو څخه يو اغږلې ســيســتم رامنځ ته
کوي چې د hybridپه نوم ياديږي .همدا المل دى چې نن ورځ ډير خلپ له دغه ډول شبکې څخه ډير کار
اخيل )1(.
10
د کمپيوټري شبکې ډولونه
شـــبکه جوړونه د کمپيوټري چارو يوه پيچيل برخه ده کوم چې د نني معلوماړ او اړيکتيايې تکنالوژۍ
ساه سوداگريزه برخه جوړوي .بې له شبکې جوړوين څخه کيداي يش د نړئ تقريبآ ټولې اړيکتيايې چارې
په ټپه ودريږي دا د شـبکې جوړونې برکت دى چې ټيليفون ،تلويزيون ،انټر نيټ او داسـې نور خدمتونه پر
مخ روان دي .
په نني نړئ کې د شبکې جوړونې درې عمده شکلونه شتون لري .
محيل شبکه هغه شبکه ده چې په نسبي توگه لږه يا کوچنى سيمه تر پوښښ الندې راويل يا دا چې لږ شمو
خلکو ته خدمتونه برابروي )2(.
دوه کمپيوټرونه چې د يوه مزي پواســطه رسه نښــتى وي هم کيداي يش ســيمه ايزه شــبکه ) (LANورته
ووايو او په ســـلگونو کمپيوټرونه چې په يوه ځانگړي ســـيمه کې يو له بله رسه نښـــتي وي هم کيداى يش
سيمه ايزه شبکه يې ونوموو.
له نورو کمپيوټري شـــبکو څخه د ) (LANجال کوونکې ځانگړتيا داده چې ســـيمه ايزه شـــبکه تر يوې
محدودې جغرافيايې سيمې پورې محدود وي .د وگړو او کارونکو دشمو له پلوه په نني نړئ کې سيمه ايزه
شـــب که د ) (peer to peerاو ) (client serverپه ډولونو رسه کاريږي .په ملړي ډول شـــب که کې هر
کاروونکى خ پل معلو مات له ټولو هغو نورو کمپيوټرونو رسه چې ددغې شـــبکې برخه ده نيه په ني غه
زمينه ورته برابروي .پدغه ډول شبکه کې هر ا ستعاملونکى ) (userدا حق لرى رشيکوي يا د گډ الس ر
چې بل ته دده رسه د اړيکې اجازه ورکړى او که نه ،او يا هم د کومې وسيلې يا معلوماتو د استعامل اجازت
ورکړي او که نه .
11
ښه مثالونه يې کورين شبکه چې په يوه انگړکې کارول کېږي يا هم د کوچنيو دفاونو شبکې دي مګر په
) (client serverډوله شــبکه کې هر کمپيوټر يا کارونکى له مرکزي کمپيوټر يا خدمت کوونکي کمپيوټر
) (serverاو همدا راز د شـــبکې د نورو ټولو کمپيوټرونو رسه نښـــتى وي او په دغه ډول شـــبکه کې هر
اســـتعاملونکى ) (userد serverد تايو الندې وي او هر څومره چې ورته serverاجازه ورکوي نو په
يش . هامغه اندازه کار کو
دا ډول شــبکې ) (serverنومي کمپيوټرونه چې راز راز ظرفيتونه ) (capacitiesلري کاروي چې له دغه
پلوه دا رسور نومي کمپيوټرونه په دوه ډولونو ويشل شوى
په هغو شبکوکې چې يوازې او يوازي رسور يوه دنده پر غاړه لري د يوازې خدمتونو د رسور په نوم ياديږي
لکه Print Serverاو File Serverاو دا سې نور .او په هغو شبکو کې چې رسور د گڼو چارو د تر رسه
کولو يا په بل عبارت د گڼو خدمتونو د برابرولو دنده پر غاړه لري د گڼو خدمتونو د رسور په نوم ياديږي لکه
چې يو رسور ک يداي يش په يوازې توگه فا يل رسورهم وي ،پرنټ رسور هم وي او و يب رسور هم وي
اوداسې نور )3(.په سيمه ايزه شبکه کې کمپيوټرونه کيداي يش د انټرنيټ د مزي) (Ethernet Cableپه
مټ نيه په نيغه يو له بل رسه ون ښلول يش او يا هم کيداي يش د Hubيا Switchنوميو و سايلو له الرې
يو له بل رسه ونښــيل چې په عني وخت کې کيداي يش ډير کمپيوټرونه ددغو وســايلو له الرې رسه وصــل
يش.
3
انټرنيټ ( بينوا انجنير اسماعيل سعادت )
12
-2پراخه سيمه ايزه شبکه ):(WAN
دا يوه داســې شــبکه ده چې پراخه ســيمه يې رانغاړيل وي او يا په نړيواله توگه کمپيوټرونه رسه نښــلوي په
کوم کې چې په پراخه توگه راز راز وســايل په کار اچول شــوى وي چې ښــه منونه يې هغه ګد هيواديزه د
سوداګري چارې دي چې له پراخو سيمه ايزو شبکو ) (WANsڅخه کار اخيل او خپل سوداګريز مرکزونه
چې په ګڼو ملکونو کې شتون لري يو له رسه نښلوي .
هم وييل شو چې ددغه پراخي سيمه ايزې د پراخې سيمه ايزې شبکې ټولو ساه منونه انټرنيټ دى .دا
شو او يا دا چې پراخه سيمه ايزه شبکه شبکې په مټ د نړۍ د يوه رس او بل رس کمپيوټرونه رسه ن ښلو
وي بايد وويل يش چې دهغو ســيمه ايزو شــبکو ) (LANsټولګه ده چې يو له بل رسه نښــتى
دنورو شـــبکو څخه د پراخې ســـيمه ايزې شـــبکې جالکونکې ځانگړتيا داده چې دا ډول شـــبکې هي ډول
جغرافيــايي ســـيمو پورې محــدودنــه دهــداچې )(WANپــه پراخــه ســـيمــه غزيــديل وي نوځکــه د
مفاهميي)(Communicationلپاره دلرې ســـيمي مفاهمې څو ډوله وســـايلوکاروي چې لدې امله دپراخې
سيمه ايزې شبکې بيه لوړيږي )4(.
13
-3بې مزيو شبکه ):(Wireless Network
هغه شبکه چې په هغه کې مزي ) (Cableنه وي استعامل شوى د بې مزيو شبکو په نوم ياديږي .که هغه
غږيزه شبکه وي لکه گرځنده ټيليفونونه يا راډيوگانې چې د
)(Voice networkپه نوم ياديږي اوکه هغه د خربتوکيود ليږد راليږد شبکه وي چې د
) (Data networkپه نوم ياديږي .لدغه ټولو بڼو تويږو او راځو هغه ډول ته چې مونږ يې په ورځني ژوند
(wireless LAN) WLAN او ژواک کې ډير کاروؤ دا ډول شبکه د سيمه ايزې بې مزيو شبکو
په نوم ياديږي پدغه ډول شبکه کې لکه د نورو بې مزيو شبکو په څو د خرب توکيودليږد راليږد لپاره د مزيو
پر ځاى د راديوي څپو) (Radio wavesڅخه کار اخستل کېږي.
د بې مزيو سيمه اېزو شبکو او مزي لرونکو سيمه ايزو شبکو تر منځ د مزي نه پرته ډير زيات توپو نه ليدل
کېږي دواړه ډوله يو شان کار کوي يواځې توپو پدى کې دى چې په مزيو لرونکو شبکو کې خربتوکې د
مزي په مټ ليږل کېږي او په بې مزيو سيمه ايزو شبکو کې خربتوکې د هوا د څپو په ډول ليږل کېږي)5(.
Access point
) (6
5
انټر نيټ ( بينوا ډاکټر ثواب الدين مخکښ )
Cisco (CCNA 1 chapter 7 wireless technology) 6
14
د بې مزيو شبکو کاروونه په الندى ځايونو کې ډير گټور او اغيزمن ګڼل کېږي :
په بوختو او له خلکو ډکو ځايونوکې لکه نندارتونونه ،هوايې ډگرونه ،دانتظار
خونې او يا هم دښه راغالست يا معلوماتو په خونو کې .
دهغو کارونکېو لپاره چې ډيرګرځنده وي لکه په روغنتون کې نرسان او ډاکټران او
داسې نور.
په لرې پرتو ودانيو او سيمو کې .
پداسې کارځايونويا دفاونو کې چې د ودانيو فزيکې جوړښت يې په تکراري ډول
بدلون مومي لکه پوځي جوړښتونه.
په داسې تاريخي ځايونوکې چېرته چې د مزيو غځول د ودانئ تاريخي ارزښت
راکموي او زيان وراړوي نو بايد له بې مزيو شبکو څخه کار واخستل يش او داسې نور.
15
د شبکې توپولوژي ) :( Network Topology
د شبکې توپولوژي د شبکې د عنارصو ) ( Nodes , Linksاو نورو د سمبالښت او نقشه کښلو څخه
عبارت دى چې په ځانګړي توگه د فزيکي ( ر ښتينو ) او منطقي ( م ازي ) نوډونو (و سايلو) تر منځ يو له
بل رسه نښليدل ) ( Nodes Interconnectionدسمبالښت او نقشه کښلو چارې تر مطالعې الندې نييس.
ســـيمه ايزه شـــبکه ) ( LANد شـــکې يو له هغه ډولونو څخه عبارت ده چې دواړه فزيکې او منطقي
توپولوژي پکې څرګنديږي.
په يوه شـــبکه کې کيداي يش يو نوډ له يو يا څو نورو نوډونو رسه يو يا څو ارتباوه ولري پس دغه نوډونه
څوو او يا ګرافونو په بڼه ســمبالول او ترتيبول د شــبکې د فزيکي ) (Nodesاو لينکونه ) (linksد هند
توپولوژي په نوم پيژنو همدا ډول د نوډونو تر منځ دمعلوماتو د ليږد را ليږد د جريان نقشــه کښــل د منطقي
د راز راز شبکو توپولوژي توپولوژي په نوم پيژندل کېږي.
د نوموړو شبکو د نوډونو تر منځ د فزيکي او منطقي نښليدو د configurationد نقشه کښلو او گرافونو
په مټ څرګنديږي له همدې امله له تخنيکي پلوه دشبکې توپولوژي د ګراف تيوري يوه برخه بلل کېږي .
په دوه شبکو کې کيداي يش چې توپولوژياين يو شان وي .پدا سې حال کې چې د نوموړو شبکو د نوډونو
تر منځ واټن ،فزيکي يوله بل رسه نښـــليدنه ) (Physical Interconnectionد خربتوکيود ليږد را ليږد
دميچ او د سيګنالونو بڼې کيداي يش يو له بل رسه توپو ولري)7( .
7
انټرنيټ ( بينوا ډاکټر ثواب الدين مخکښ )
16
د شبکې توپولوژيانو ډولونه ) :( Kinds of Network Topology
د شبکې د عنارصو د سمبالښت او نقشه کښلو رسه د توپولوژيانو خربه راپورته کېږي دکومو له يوځاى
کېدو څخه چې کيداي يش پيچيل توپولوژيانې را منځ ته يش .
که څه هم د ســيگنال توپولوژي او منطقي توپولوژي تر منځ ډير لږ توپو شــته مگر دغه توپېر نيشــ
دا دواړه توپولوژيانې يوله بل رسه جال کړي ډير ځله خو د ســـيگنال توپولوژي او منطقي توپولوژي کو
اصطالح يو دبل لپاره کاريږي .
17
Bus Topology - :1
پدغه ډول توپولوژي کې يو عمومي غټ مزى کاريږي چې دواړه رسونه يې د ) (Terminatorپواســطه
بند وي .دا غټ مزى دشـــبکې د مال د تو په نامه ياديږي او ټول کمپيوټرونه نيه په نيغه له دغه مزي رسه
نښلول کېږي.
د يادونې وړ ده چې دلته هر کمپيوټر خپل معلومات همدغه غټ مزي ته راليږي او ټول کمپيوټرونه
ورته غوږ او ســـاګې کېږي هغه کمپيوټر چې معلومات هغه ته ورليږل شـــوى دى هغه خپل معلومات له
عمومي مزي څخه اخيل .پس دغه ډول شـــبکه کې په عني وخت کې يوازې يو کمپيوټريا بل توکې کو
يش خپل معلومات وليږي او تر ګوتو کړي کله چې د نوموړى کار رسته ور سيد بيا بل او ورپ سې بل او دا
لړئ پدې ډول دوام کوي پدې ډول توپولوژي کې ) (Terminatorچې د مزي دواړه رسونه پرې بند شــوى
وي دمعلوماتو دخپراوي او د ورکېدو څخه مخ نيوى کوي .که چېرته دلوى مزي يوه برخه کې څه ســـتونزه
پيدايش نو ټوله شبکه غو فعاليږي او د کاره لويږي.
18
خو په نړئ کې تر ټولو زياته کارونکې توپولوژي ده)8(.
پدې ډول شــبکه کې معلومات مخکې لدې چې خپل ځاى ته ورســيږي ملړى بايد له هغه توکې څخه چې
ټول کمپيوټرونه ورپورې نښـــتى دى لکه هب ) ( Hubســـويچ ) (Switchاو نور تېر يش او بيا خپل
مشخص ځاى ته ورسيږي.
پـــه شـــکل وصـــل شـــوې وي او بيـــا هـــره شـــبکه د مـــزي لـــه الرې لـــه بيلـــې رسه وصـــل يش نـــو
دغه ډول توپولوژي ته Extended Star Topologyوايئ.
د Busتوپولوژي په څو دلته دمزيو ددواړو رسونو د بندولو ) ( Terminationته اړتيا نه ليدل کېږي.
پدغه ډول توپولوژي کې سيګنال يا معلومات د همدغه يوه مزي څخه چې کمپيوټرونه يې دکړۍ په څو
رسه نښلويل تويږي او همدا راز ددغې کړۍ په ترڅ کې چې کوم کمپيوټرونه شتون لري له هغو څخه هم
تويږي تر څو خپل د پام وړ کمپيوټر ته ورسيږي پدغه توپولوژي کې د يوه کمپيوټر ناکاره کېدل د ټولې
کړۍ د ناکاره کېدو المل هم کېدى يش.
پدغه ډول توپولوژي کې کمپيوټرونه معلومات ) ( dataيو له بل رسه الس په الس کوي تر څو د پام وړ
کمپيوټر ته ورسيږي.
20
Mesh Topology - :5
په دغه ډول توپولوژي کې هر کمپيوټر په يوه شبکه کې له نورو کمپيوټرونو يا وسايلو رسه د بيل بيل مزي
پواســطه وصــل وي او همدارنګه که پدې ډول توپولوژي کې که کوم کمپيوټر يا Nodeناکاره يش نوره
يش د يادونې وړ ده چې دا توپولوژي اوس مهال په بې مزيو شــبکو کې ډيره شــبکه خپل کار تر رسه کو
کاريږي دغه توپولوژي ددې له امله چې لگښت پرې زيات کېږي په هر ځاى کې نه کارول کېږي .
10
انټرنيټ ( بينوا ډاکټر ثواب الدين مخکښ )
21
د کمپيوټري شبکې وسايل ) (Network Devices
په کمپيوټري شبکه کې بيال بيل مختلف وسايل استعامليږي چې ددغه وسايل پواسطه د کمپيوټري شبکې
بنياد ايښودل شوى دى د هغوي له جملې څخه څو مهم او اړين وسايل په الندې ډول ترشيح کوم:
توکې په واک کې لرئ چې پرته ددې څخه کمپيوټري شــبکه که کمپيوټر ولرئ نو د شــبکې ملړي اســا
ناشوىن ده ددې په خاور چې کمپيوټرد شبکې يوه غښتىل وسيله ده نو په لنډ ډول د کمپيوټر څخه په الندې
ډول يادونه کوو.
کمپيوټر د التيني کليمې ) ( Computeڅخه اخستل شوى دى چې معنا يې محاسبه کول دى.
کمپيوټر يوه برقي اله ده چې ذهني او دماغي کارونه په رسعت رسه رسته رســوي او همدارنگه کمپيوټر يوه
برقي اله ده چې معلومات ) ( dateاخيل ،ذخوه کوي ،تهيه کوي ،تحليلوى او مونږ ته معلومات زمونږ د
هدايت رسه ســـم برابروي چې دا معلومات کېداى يش حروف ،اعداد ،دواړه توري او عددونه او يا هم اواز
وي .
٢٥٠٠کاله پخوا يو ماشـــني په چېن کې جوړ او د Abacusپه نوم ونومول شـــو چې په حقيقت کې د
کمپيوټر تاريخچه له همدې ځايه رشوع شوى ده نوموړى ماشني په واقعيت کې د اوسني حساب ماشني (
) Calculatorڅخه عبارت دى چې د ملړي ځل لپاره په چېن کې جوړ شــوى ؤ او د جمعې ،تفريق ،رضب
او تقسيم عمليو لپاره ور څخه کار اخستل کېده وروسته له دي څخه يو بل عامل چې چارلس بابيچ نوميده د
١٨٢٢څ خه تر ١٨٧١عيســـوي کلونو په منځ کې يوبل ماشـــني په ل ندن کې جوړ کړ چې د ال رب ډيرې
ستونزې پکې حل شوې وې چې دغه ماشني يې د Babb ageپه نوم ونوماوه.
وروسته لدې څخه يو بل ماشني په ١٨٨٩عيسوي کال کې د ډاکټر هارمن هولرېټ لخوا د امريکا په متحده
اياالتو نيوېارک ښار کې د وگړو د شمونې لپاره جوړ شو ،او ورو سته لدې څخه په ١٨٩٦عي سوي کال
جوړه او خپله جوړه کړي اخااع د ت ارت بازار ته کې نوموړى ډاکټر تصـــميم ونيوه چې يوه کمپنى
وړاندې کړې چې دغه کمپنۍ يې د IBMپه نوم ونوماوله.
22
Aiwa state ملړىن عرصـــي او ډي يټل کمپيوټر په ١٩٤٢ – ١٩٣٩عيســـوي کلونو په منځ کې د
پوهنتون پروفيرس جان ايسټنساف له خوا جوړ او د ABCپه نوم ونومول شو نوموړى د فزيپ او احصايې
پروفيرس ؤ .دغه کمپيوټر ٧٥٠پونډه وزن او ٣٠٠ bitsمعلوماتو ساتلو وړتيا يې درلوده.
څو لســيزې دمخه يو څو کمپيوټرونه موجود ؤ چې ډير لوى ح م او لوړ ارزښــت يې درلود او يواځې يو لږ
تعداد خلکو د کمپيوټر پوهه درلوده خو د لږ وخت په تويدو رسه دکمپيوټرمختلف انواع منځ ته راغلل چې
نن ورځ په دفاونو ،فابريکو ،ښــوونځيو ،روغتونونو ،بانکونو ،مغازو او د ژوند په هره ســاحه کې ترې
استفاده کېږي)11(.
د کمپيوټر ډولونه:
– Main Frame Computerډير ز يات رسعت لرونکى کمپيوټر و چې لوى ح م يې .1
درلوده او ارزښت يې ډير زيات ؤ او په يو وخت سلهاو کسانو پرې کار کاوه.
-Super Computerدې کمپيوټر هم ډير ارزښت درلود رسعت يې زيات او د زيات ح م .2
درلودونکى ؤ.
– Personal Computerچې د عام کارونو لپاره اســتعامليږي د واړه ح م لرونکي او په .3
دفاونو او ت ارت کې ترينه استفاده کيږي.
د ان سان ذهن هم دوخت په تويدو رسه تکامل کوي چې وررسه د کمپيوټر سي ستم هم انک شاف کوي ،
ورځ په ورځ نوي پروګرامونه د کارونو د اســـانتياو لپاره منځ ته راځي.کمپيوټر د ژوندانه په هره برخه کې
بدلون راوست او د وخت ضايع کيدل يې لرې کړه.
11
انټرنيت ( پينوا ويب سايت د کمپيوټر پوهني برخه)
23
دوهم -:نيټ ورک انټرفيس کارډ ) : ( NIC
نيټ ورک انټرفيس کارډ ) ( NICيو کمپيوټر له شـــبکې رسه تړي .نوموړى کارډ ته يوازې د شـــبکې
کارډ ويل کېږي دغه کارډ د يوه Adapterپه بڼه دى ،چې په کمپيوټر کې دننه د مادر بورډ په PCI
سالپ ځاي پر ځاي کيږي او همدارنګه د desktopاو laptopکمپيوټرونو لپاره مختلف NICکارډونه
استعامل ليږي .
دنیټ ورک کارډ په اړه ترټولو اړینه خربه داده چې ته باید پوه يش چې ایا دانیټ ورک کارډ ستا د شبکې له
مزیو یا ( Mediaمیډیا کیدای يش مزي وي اویا کیدای يش يب مزیو یا وایرلس وي ) رسه رسخوري اوکه
نه؟ ځکه که ســتاله مزیو یا میډیا رسه کارونه يش کړای نو بیابه تاســو ددي جوګه نه یاســت چې له شــبکې
رسه ونښلی .بله خربه داده که چیرې تاسو UTP, STP, Coaxialیاهم Fiber Opticمزي کاروی نو ددې
لپاره هرمزي لپاره بیل بیل نیټ ورک کارډونه کارول کیږي نو له همدي امله باید دنیټ ورک کارډ دپیرودلو
په وخت کې باید مزي په پام کې ونیسی چې تاسو کوم ډول مزي کاروی .
24
د نيټ ورک انټرفيس کارډ ډولونه-:
NICپه دوه ډوله دى ،يو هغه چې د يوه ځانگړي کېبل لکه UTP, Fiber opticکېبل لپاره دى ،بل هغه
چې د يو ساده کېبل لپاره کارول کيږي په دې بر سوه د شبکې د هر ډول جوړښت لپاره ځانگړى نيټ ورک
انټر فيس کارډونه پيداکېږي.
هب په شبکه کې د مرکزي وسيلې رول لوبوي چې په شبکه کې موجود ټول کمپيوټرونه د لني له الرې
له هب رسه تړل کېږي .په هب کې د کمپيوټرونو د تړلو لپاره دنصـــبولو جوړښـــتونه موجود دي چې ددغو
جوړښتونو) ( portsله مخې هبونه د ( ) ٢٤ ، ١٦ ، ٨ ، ٤د نصبولود جوړښت درلودونکي شته چې د خپل
شو د هر جوړ ښت رسه د کېبل پوا سطه يو کمپيوټر يو کمپيوټرونو د شمو له مخې يو منا سب هب کارو
ځاى کېږي.
Ethernet 12معلومات ) ( dataد سيريال نمبر په بڼه ا ستوي يعني د معلوماتو څخه نمبرجوړوي او
استوي يې
25
دهب له الرې په شــبکه کې درسه تړلو شــوو کمپيوټرونو پيغامونه هب ترالســه کوي او د خپلو پورټونو له
الرې يې ټولو کمپيوټرونو ته استوي)13(.
Hub
د هب ډولونه-:
په شبکه کې يوه بله وسيله Repeaterهم د سيگنالونو د جريان د ځواکمنولو اوRegeneration Signal
لپاره کاريږي Active ،هب هم دا کار کوي لدې امله Multipartهم ورته وييل شــو او Activeهب د
Passiveهب په پرتله يو څه گران دى .
26
Intelligent Hub -3
امرونه يا کامنډونه د Simple network management protocolله الرې څاري .د بيلگې په توگه که
چېرې په شــبکه يو کمپيوټر يا وســيله کار پرېږدى نوموړى يې په اړه ځني حکمونه جاري کوي که هغه د
کمپيوټر يا وسيلې له الرې رد شې له شبکې يې بيلوي.
ســـويچ هم د هب په څو کار کوي .ټول کمپيوټرونه او وســـيلې د يوه کېبل پواســـطه وررسه تړل کېږي.
نوموړى د 14 OSIپر Data link layerکار کوي د هب په پرتله گران متاميږي او کارول يې هم يو څه
ستونزمن دى.
هب له يوه کمپيوټره معلومات اخيل او خپلو ټولو پورټونو ته يې ورکوي .د معلوماتو ا ستولو پر وخت د هب
ټول پورټونه مرصوف او پر شبکه ټرافيکي شور ډير وي .
کله چې معلومات کوم پورپ تر ال سه کړي ديو ټاکيل ادرس په مر سته يې سويچ د ا ستولو لورى ټاکي ،د
هدف تر ټاکلو ورو سته معلومات د يوه پورپ له الرې ټاکيل کمپيوټر ته ا ستوي .پدغه وخت کې د سويچ
دوه پورټه يو د معلوماتو د تر الســـه کولو او بل يې د هغه اســـتولو مرصـــوف وي ،پدغه شـــبکه ټرافيکي
ستونزې ډيرې کمې وي .سويچ د معلوماتو د هدف د ټاکلو او د هغې ورا ستولو لپاره د ټولو کمپيوټرونو او
وسيلو ادرس او معلومات له ځان رسه ساړ .
Switch
OSI14د سيګنالونو د ليږلو دوه ماډلونه لرو چې يو يې OSIاو بل TCPدى چې يو يې اوه طبقې يا قشرونه او بل يې
څلور طبقې لرې.
27
د سويچ ډولونه:
.دې - :Store and forward switchد يوه بشپړ Frame15د تر السه کولو انتظاربا .1
کړنې ته Buffer16ويل کېږي .له بفر څخه موخه داده چې معلومات د لږ وخت لپاره په يوه موقتي
ځاى کې ايښودل کېږي کله چې د يو فريم Bufferبشپړ شئ نو د فريم د څرنگوايل له مخې د هغې
ادرس لوســتل کېږي او د هدف لوري يې ټاکل کېږي د فريم د ســموايل او بشــپړوايل لپاره CRC
) (Cyclic Redundancy checkلنډيز دى کار اخ ستل کېږي .که فريم څخه چې د
سم او بشپړ وي د هدف لوري ته يې استوي او که سم نه وي له منځه يې وړي .ددې گټه داده چې
يو وران او غلط فريم مخې ته نه يش راتالى او زيان يې دادى چې د فريم پر بفر کولو وخت لږيږي
او په ليږدونه کې يې ځنډ راځي .
.د فريم له ملړنو 64 bitبيټو Cut Through Switchد پوره فريم د استولو انتظار نه با .2
يې د يوه منا سب پورپ پوا سطه د هدف لوري ته څخه يې د هدف لوري معلوموي او سم سال
ليږي ،د فريم د ب شپړ وايل لپاره CRCنه ا ستعامليږي که فريم bufferنه يش د معلوماتو ليږدونه
په ډير تيز رسعت تر رسه کېږي خو زيان يې دادى چې وران او غلط فريم هم استول کېږي
رپيټر په شبکه کې د کېبل پوا سطه سيگنالونه 17تر يوه ځانگړي واټنه روغ او پوره ر سوي .تر دې وړاندې
ســيګنالونه کمزوري کېږي .د ســيګنال ددې خاصــيت له امله په شــبکه د دوه کمپيوټرونو د واټن لپاره يو
ځانګړى حد ټاکل شوى دى ،د کمپيوټرونو تر منځ د ټاکيل حد په اوږده واټن کې سيګنال کمزورى کېږي
يا هي کار نکوي.
د اوږده واټن لپاره Repeaterکاريږي نوموړى په OSIکې پر فزيکي قرشـ کار کوي .عام رپيټرونه په
ســـيګنال کې کوم بدلون نه راويل .بلکې د ســـيګنال جريان ځواکمنوي او د هغه کمزوري لوې او په کې
موجود اعوجاه) (Noiseهم لوې کوي.
15هغه معلومات يا مواد چې د شبکې لخوا د کېبل څخه تيريږي د يو فريم شکل لرې.
16
يو فايل کېدى شئ څو فريمه ولرې نو کله چې ټول فريمونه راټوليږي يو څه وخت غواړي دغه وخت ته
Bufferويل کېږي.
سيگنال -:هغه جريان چې يوې ميډياڅخه تيريږي . 17
28
اعوجاه )(Noiseد معلوماتو په ليږدونه کې پر ســـيګ نال د احتاميل ورانيو پيښـــيدو ته وايې ،دا خرايب د
بيالبيلو السوهنو له امله چې ډير احتامل له Electromagneticالسوهنې څخه لري پيښيږي .دى السوهني
ته EMI 18هم ويل کېږي.
که سيګنال ته نژدې د بري ښنا مرکز ،عمومي لني يا هم بل کوم مقناوي يس جريان واقع وي EMIورڅخه
رامنځ ته کېږي .داسې رپيټرونه هم پيداکېږي چې له سيګناله EMIلوې او جريان يې ځواکمن کړي .
بريج د دوه شبکو د يوځاى کولو يا د يوې شبکې پر څو کوچنيو برخو ويشلو لپاره کاريږي دادى کار کوي
له روټر رسه يې توپو ) (data link layerپر ارتباوي قرش يا OSIنوموړى د چې روټر ټول سيګنالونه مخ
پر وړاندې ليږي او بريج يواځې منتخب سيګنالونه مخ پر وړاندې ا ستوي خو هغه سيګنالونه چې رضوري
نه وي يا اجازه ونه لري له منځه يې وړي.
دټرافيکي ټرافيکې شور ډير دى Sales ،او Adminدا سې فرض کړئ چې د يوې کمپني پر دوه څانګو
شور کمولو او دشبکې د ښه کار کولو په هيله شبکه پر دوو برخو ويشو.
Aد سيلز او Bداډمني لپاره ټاکو ددوي تر منځ بريج کږدو له دغو دوؤ برخو څخه معلومات بريج تر ال سه
برخي ته چي په کي د Aډيل کمپيوټرونه تړيل وي وا ستول يش بريج به ېي کوي .که د Aمعلومات دا
ځکه معلومات ) (dataدبريج داجازې پرته تويدل غواړي .که Aد Bپه لني کي يو کمپيوټر له منځه يو
-:EMI 18کله کله داسې کېږي چې په Mediaخارجي تاثيرات ډير شي نو د معلوماتو انتقال کې خنډ رامنځ
ته کوي دغه خنډ يا مقاومت ته EMIوايي.
29
ته معلومات واستوي بريج به يي د Bپه لني کي تر ټاکيل کمپيوټره ورسوي .پدې ډول به پر شبکه ټرافيکي
ستونزي ترډيره بريده کم وي.
په بريج شبکه کي ټول شامل کمپيوټرونه و سيلې او ادر سونه په يوه جدول ) (tableکي ساتل کيږي او په
مرسته ېي معلومات د هدف لوري ته ځان رسوي.
له يوې څخه د زياتو الرو ګټه داده چې د معلوماتو اســتولو لپاره که په يوه الره کومه ســتونزه موجوده وي
بايد دوهمه الره وکارول يش همدا دول که له يوې څخه زياتې الرې موجودې وي نو بريج پکې د کم واټن
او تيز رسعت الر نيش ټاکىل د هغه په پرتله روټر ډير د پوهې څښنت دى ،روټر په شبکه د ټولو کمپيوټرونو
او وسيلو د معلوماتو پر ساتنې برسوه د معلوماتو لپاره د يوې مناسبى الرې موندونکى هم دى .
روټر په شــبکه د کمپيوټرونو ،وســيلو ،ادرســونو او الرو د معلوماتو د ســاتنې لپاره Routing Table
کاروي)19(.
Router
د بريج په ډول روټر هم شبکه په څو کوچنيو برخو وييش ،د بريج پر ځاى د روټر استعاملول دا ګټه لري چې
يش .د بيلګې په توګه Token Ringاو Ethernetشبکې. تاسو څو بيال بيلې شبکې رسه تړ
30
د روټر ډولونه :
Static Routerپه Routing Tableکې د شبکې د ټولو کمپيوټرونو ،وسيلو ،ادرسونو .1
او الرو معلومات په خپله داخلوي او يا بدلوي.
Dynamic Routerد شـــبکې له ټرافيکو څ خه معلومات اخيل او د نورو روټرونو په .2
مرسته Routing Tableپخپله تياروي.
راوټر څنګه کارکوي :
په دې پوه شووووووووو ر ه ویه یه شووووووو دو ویه دهده ه و په دې وغږیږو ر ه ویه یهګه
ب یووووم وپو و وووویووود و و د TCP/IPپهوتوکول کووووهکو د ددې پووووهه ر ده ویه پوووه کووووه
وپیژهو وپوه شو ر د پهتوکول یهګه کوهکو :
سووهه هوووت و وید یوه یسوووه ویوهګ ې د IPش و یهه وید ه ه غه وسووی ه ر د TCP/IPدش و
و ه ر دغه IPدهو و ې وسی هیټ وهک کوهډ ته وهکول کیږ د IPش یهه دی وه هخو د س
شووووووو یهو یخووه چو ه شوووووووو ر دی څ پووه ووټ یو ووه وول یخووه ی شوووووووو د ده وه پووه تو ووه
192.168.0.1:د یوه IPش یهه ده د IPش یهه کوالو شوو دکوی وکوه ه پت سهه پهت ه ک وی ه
دکوی پته دکوی هوم وکوی ش یهه په یوم ک ه و د ه ز دکوه ش یهه وهوم یو وغه کوه
وویڅ هو دغسوڅ د IPشو یهه م د سو په دوو هخو ویشول شوو یوه هخه ی شو ه ووی و ه هخه
ی دوسی ش یهه وی
Subnet maskه د IPدشوو یهې په ییه ووو وه یوه د سوو شوو یه د ر دی وهو ی و په ټ
سوووهه یل شوووو د ده وه په تو ه 255.255.255.0 :په دغه شووو یهه ک د ول دهو شووو یهې ر
هه ش یهه ر ددغو ی و په ټ سهه یل شو دی څ په ټ سهه یل شو د Octetپه هو ه یودیږ
ه یو ی د Octetپه هو ه یودیږ په سوون هیټ وس و ک که ریهې یوه ش و یهه 255وه هود په دې
هخه هخه ده وکه دوه ش یهې 255.255و هود په دې وهو ر د دوه دش وهو ده ر د دش
وکه د شوووووو یهه 0وه هو د په دې وهور د دک پیویه هخه ده ده وه په تو ه دیوک پیویه د IPده
192.168.1.1و subnet maskی 255.255.255.0دو په دغه سوووووون هیټ وسوووووو ک و و
هخه شوووو یهه ده و 0وووووی ر دهو octetیوه 255.255.255په دې دال ت کو ر ددشوووو
ددک پیویه هخه شوووووو یهه ده په دې وهو ر د IPده و و دهو شوووووو یهې ک پیویهوته هه شووووووڅ
وهکو ګه دک پیویهوهو پوهه وید د 0ش یهه وکوهو ده وه په تو ه که هوهوک پیویهوهوته ده
وهکووهوپه الهدې ډول وهږ یو زې خه ش یهه کوهو شو:
31
192.168.1.1
192.168.1.2
192.168.1.3
192.168.1.4
اوس خبره داده چې کمپيوټرونه يوله بل سررررررره ن ررررررلي نو IPادرس کاروي .دنمونې په توګه که يو
کمپيوټر چې د IPادرس يې 192.168.1.1وي وغواړي لرره يوبررل کمپيوټر سررررررره چې د IPادرس يې
192.168.1.2وي ون ررلې ياخبرتوکي سررره وليږي نوراوټر ورته وايې چې دا لومړی IPغواړي دې
دوهمې IPادرس ته وليږي راوټر بياد IPپه مټ کمپيوټرونه سرررره ن رررلوي .په دې ترتيب چې کمپيوټر
خبرتوکې لمړی دخپل ې شررربکې راوټر ته اوراوټر بياخبرتوکې دبلې شررربکې راوټر اوهماغه رواټر يې بيا
دخپلې شبکې کمپيوټر ته وړاندې کوي .
Access point
شــو ددغو پورتنيو کمپيوټرونو ترمنځ اړيکه د هغه Access pointپه مټ چې ددوي په منځ مونږ کو
کې ايښودل شوى دى رامنځ ته کړو د يادوين وړ ده چې) WNIC (wireless network cardد لپ ټاپ
32
او ډســپ ټاپ کمپيوټرونو لپاره بيل بيل دى لکه څنګه چې په پورتني شــکل کې ښــکاريږي د ډســکټاپ
WNICله ځان رسه د يو اننت درلودونکې دى چې د هغه په مټ سيګنال اخيل او ليږي .او د لپټاپ WNIC
بيا بل ډول دى دا اننت له ځانه رسه نه لري چې په پورته شکل کې د لپ ټاپ تر څنګ ليدل کېږي.
شو يو بې مزي سيمه ايزه شبکه مهمه خربه خو داده چې د Access pointاو WNICsپه مټ مونږ کو
جوړه کړو خو که وغواړو دغه بې مزي ســـيمه ايزه شـــبکه له بلې مزي لرونکي ســـيمه ايزي شـــبکې رسه
ون ښلوؤ نو بيا مونږ يو د شبکې تار يا مزي له هغې مزي لرونکې سيمه ايزې شبکې څخه اخلو او د خپل
Access pointپه شــاتني برخه کې يې د Rj-45ښــځينه Connectorرسه نښــلوؤ اوس به زمونږ د بې
مزي سيمه ايزې شبکې او مزي لرونکې سيمه ايزې شبکې تر منځ اړيکه ټينګه شئ.
Wireless access pointراديويې څپې کاروي .ددې په خاور چې Access pointپه يوه محدوده ســاحه
کې کار کوي نو په يوه لويه شبکه کې د څو اکسيس پاينټونو څخه استفاده کېږي.
33
د شبکې ميډيا Network Media
په شبکه کې معلومات يا پيغامونه له يوه ځايه بل ځاى ته او له يوې وسيلې څخه بيل وسيلې ته ليږل يوې
واسطې ته اړتيا لري.
مونږ هم چې کله نا کله له يوه ځايه بل ځاى ته سفر کوو يوه وا سطه لکه موټر ،الوتکه او اورګاډى کاروؤ
،معلومات ليږل له يوه ځايه بل ته يوې واســـطې ته اړتيا لري چې د شـــبکې د جوړښـــت له مخې ورته
20Mediumچې جمع يې Mediaده وايې.
Bounded Media.I
Unbounded Media.II
Mediumدا سې يوه وا سطه ده چې د ا ستونکي او تر ال سه کوونکي تر منځ نظريې اړيکې قايم ساړ د
دى دا Boundedميډيم دى. بيلګې په توګه يو کمپيوټر د بل رسه د کېبل پواسطه تړ
په Un-Boundedميډيم کې د اســتونکي او تر الســه کوونکي تر منځ وبيعي اړيکې مهم ندى چې ښــه
بيلګه يې په بې مزي ډول د معلوماتو يا پيغامونو استول يادوالى شو چې کوم تار او کېبل ته اړتيا نلري.
دى په نړئ کې تر ډيره بريده Boundedميډيا شبکه کاريږي خو ورو -ورو يې بې مزيو شبکو ځاى نيو
لکه د ساده ټيليفون پر ځاى ګرځنده يا بې مزي ټيليفون استعامليږي.
Medium 20هغه وسيله ده چې په مټ يې خبري توکې ليږد راليږد سرته رسوي لکه مزي ،هوا او نور
34
Twisted Pair Cable .1
څنګه چې يې له نوم څخه معلوميږي په نوموړى کېبل کې د دوؤ دوؤ تارونو څخه يوه جوړه چې ټولې
څلور جوړې کېږي جوړې وي ،دا تارونه له مسو څخه جوړشوى دى او پر هغه يو – يو پوښ هوار دى.
دى ،يعني پدې کېبل کې هر دوه تارونه د يوې جوړې په شکل رسه پيچيل او په خپل پوښ کې غځيد
پدې کېبل کې اته تارونه شته چې څلور جوړې يې تشکېل کړي دي او هره جوړه په خپل يوه ځانګړى پوښ
ده. کې غځيد
دتارونو لدې ډول جوړه يې پيچلو څخه يې موخه داده چې پردې ډول تارونه د Cros talkاغيز کموي ،
کراسټاک هغې ورانۍ ته ويل کېږي چې دتارونو سيګنال يو پر بل اغيز وشيندي.
دې جوړه يې اوږودوايل ته Twist lengthويل کېږي دا تر ټولو ښه کېبل دى د ښه وايل المل يې دادى
چې دهغه بيه ټيټه ده.
Pair
Outer Shields Twisted
Jacket Pair
Color-Coded
Plastic insulation
35
)Un Shielded Twisted cable (UTP )2
ددغه کېبل پر جوړه يې تارونو ســـاتندويه پوښ نشـــته پر هغه له خاره څخه ځنې اغيزې او مداخلې اغيز
يش ،دغه کېبل د STPپه پرتله کمزورى دى نورې ټولې ځانګړنې يې د STPپه څو دى دا غورځو
کېبل د معيار له مخې په بيال بيلو درجو پيداکېږي تر ټولو ډير کاريدونکې ډول يې cat5دى .
Color-Coded
Plastic insulation
نوپ -:نوموړى کېبل کوالى شو چې په يوه اواق يا کور کې دننه استعامل کړو چېرته چې بهرين تايوات
کم او يا موجود نه وي)21(.
پدې کېبل کې دوه Conductorsموجود وي يعني له دوو تارونو څخه جوړ دى .يو تار دننه پکې د
دى .د هغه پر رس يو پالستيکي پوښ هوار دى پر نوموړي پالستيکي پوښ رس بوه دويم تار مسو غځيد
دى .د جايل پر رس بيا بل پوښ هوار دى چې د تار ساتنه کوي .ددغو دواړو تارونو د جايل په بڼه غځيد
Axisيو دى او ده ته نوم هم له همدي امله ټاکل شوى دى.
پدي کېبل کې د دنني تار د خنډونو مخنيوي د هغې پر رس هوار پالستيکې پوښ کوي چې ورته
Insulatorهم وايې ،دواړه تارونه له يو او بل څخه په يوه ځانګړى واټن لوې دي.
36
Outer jacket Braided copper
Shielding
Plastic insulation
Copper Conductor
په کواکسيل کېبل کې Bandwidthپه عمومي ډول په اګينټ شبکه کې په يانيه کې ٢،٥ميګابيټه او په
يش. Ethernetشبکه کې په يانيه کې ١٠ميګابيټه معلومات ليږدو
Bandwidthچې څومره زيات وي له کېبله هغومره ډير معلومات تويږي ،د کواکســـيل کېبل په رسکې
عمومي دوه ډوله ’ connectorsتړل کېږي ترډيره بريده BNSچې د British Naval Connectorلنډيزدى
ددې کېبل په رس تړل کېږي او دوهم ډول Connectorيې د Nپه نامه ياديږي.
د Coaxial Cableډولونه:
( )6شپږ ميل ماه يا Thinnet Cable -1تر ډيره سپپ او د بيې (قيمت) له پلوه ارزانه دى د هغه ډبلوا
0.25انچه دى.
يش . نوموړى جوړښت ته RG-45واېي Thinnetکېبل تر 185ماو پورې په اسانۍ سيګنال ليږدو
13mmمىل ماه يا 0.5انچه دى دده ددې ډبل Thicknet Cable -2ډبل او ډير سخت دى دهغه ډبل وا
يش. وايل په وجه سيگنال تر لوې ځايه ځان رسوي دا کېبل تر 500mماه پورې سيگنال رسو
تپ نيټ ته Standard Ethernetهم وايې .دې د Thinnetپه پرتله ډير ګران متاميږي څو ډوله کېبلونه
نور هم کاريږي لکه RG-62کېبل د ARCNET22لپاره او RG-59کېبل د TVکېبل Connectionلپاره.
د سيګنال د تيز رسعت لپاره کاريږي .پده کې د يو ځانګړى روښنايې له الرې سيګنال تويږي پر سيګنال
برسوه د هغه Bandwidthډير زيات دى.
ARCNET 22په سيمه ايزه شبکه کى يو بل ډول جوړښت دى او د Attached Resource Computer Network
لنډيز دى.
37
دا کې بل يوازې د 23AMTاو Gigabitشـــبکو ل پاره کاريږي ،په فايرباپ ټپ کې بل کې تر ټولو الندې يوه
5څخه تر 10مايکرونه پورې وي. ده .ددې نل ډبلوا ښيښه يې نله چې ) (Coreورته ويل کېږي غځيد
ليږونکې سيګنال هم لدې نلې څخه تويږي.
دى چې Claddingور ته واېي ددې پوښ و جه په کور کې پر coreرسبوه يو نرى پوښ غځ يد
تويدونکې بري ښنايې سيګنال له هغه څخه بهر نه وزي ،پر claddingرسبوه يو بل ساتندوى پال ستيکي
پوښ هوار دى .ددې پوښ په وجه فايرب اپټپ کېبل کلکه بڼه غوره کوي .دا پوښ کېبل د کږيدو او ميل
څخه راګرځوي او نوموړى کوچنى نله له ماتيدو څخه ساړ.
)(Pvc
)(Aramid Yam
د کېبل د ډير ســـختوايل لپاره پر دې پوښ يو بل پوښ هم هوار دى چې فايرب ورته واېي .پر هغه بيا يو بل
دباندې پوښ شـــته چې PVCورته واېي دا کېبل له دباندينو خطرونو څخه په ځانګړي توګه له اوبو څخه
ساتل غواړي.
څنګه چې فايرباپټپ کېبل سيګنال دىوې روښنايې په بڼه استوي لدې امله برقي جريان په روښنايې جريان
بدلول رضوري دى .يعنې که غواړئ معلومات واســتوئ نو په روښــنايى جريان به يې بدلوئ چې ددې کار
لپاره 24 LEDکاريږي .
د فايرباپټک کېبل ځانګړنې :
په يانيه کې ١٠٠ميګابيټه يا تردې زيات معلومات ) (dataاستويل شئ.
Pairکېبل د معلوماتو داستولو پر مهال پر هغه داحتاميل ورانيو امکانات د Twisted
په پرتله ډير کم دى.
معلومات تر ډيره لوې ځايه يعنې په کېلومټرونو استويل شئ.
ددى کېبل وزن د Twisted Pairکېبل په پرتله لس چنده سپپ دى.
AMT 23د Asynchronous Transfer Modeلنډيز دى او يو نوي تکنالوژي ده چې د اواز،ويډيو او ډيرې درني
) (Dataد ليږلو لپاره يوه ښه او د باور وړ سرچېنه ده.
LED 24د Light emitting diodeيا هم د Laser emitting diodeلنډيز دى.
38
Unbounded Media - 2
د شبکې دا ډول ميډيا چې په بې مزيو شبکو کې کاريږي کوم فزيکي جوړښت (نښليدنه) نه لري بلکې
) (logicalجوړښـــت لري څرنګه چې په Unbounded mediaکې کوم تار او کېبل نشـــته له همدې امله
Wirelessهم ورته واېي .د انګايډيډ ميډيا سيګنال د يو مقناوي يس جريان له الرې له يوه ځايه بل ځاى ته
تويږي.
په بې سيم شبکه کې هغه ټول څيزونه (شئان) د مقناوييس جريان له الرې پر يوه موه )(Wave lengthيا
فزيکونىس کار کوي چې څو مهمې برخې يې په الندې ډول دى:
39
اصطالحات
MDF Main Distribution Frame.
IDF Intermediate Distribution Frame.
Broadband Refers to a higher speed always on internet connection.
Narrowband Refers to speeds of up to 128kbps.
Dial up Refers to having to dial up the internet every time one goes online.
Always On Refers to the nature of broadband, being ‘always on’ means a dial up
is not required.
Download speed The speed at which data is delivered to a school modem from the
internet.
Upload speed The speed at which data is sent to the internet from a school modem.
ISP Internet Service Provider.
ISDN Integrated Services Digital Network (64kbps single channel or
128kbps dual channel).
PSTN Public Switched Telephone Network (refers to an ordinary
telephone line).
ADSL Asymmetric Digital Subscriber Loop.
Mbps Megabits per second (1,000,000 bits per second).
Kbps Kilobits per second (1,000 bits per second).
Ethernet Ethernet is a standard for transferring data over networks.
USB Universal Serial Bus.
Modem A simple device used to access the internet.
Router A more technically advanced device used to access the internet.
40
اخځلیکونه
1. Bill Chapman, Allan Johnson, Rick Graziani, Elaine Horn, Andrew Large and
Antoo W.Rufi 2005. CCNA 1 and 2 Companion Guide Third edition. Printed in
India by Santa printers.
2. Suzan Sage London MCSE Network Infrastructure Planning and Maintenance.
3. Selling Cisco SMB Foundation Solutions.
4. Introduction to Computer Networking , Prof. Teodora Bakardjieva, Varna Free
University “Chernorizec Hrabar”.
5. Introducing Basic Network concepts MIKE MEYERS.
6. THE ARCHITECTURE OF COMPUTER HARDWARE, SYSTEM
SOFTWARE, AND NETWORKING Irv Englander Bentley University
FOURTH EDITION.
7. DATA COMMUNICATIONS AND NETWORKING Fourth Edition Behrouz
A. Forouzan DeAnza College
8. The Concepts of Information Technology (4th Edition), Pak University.
9. Many Internet Sources
Www.beenwa.com
Www.tolafghan.com
Www.google.com
Www.tutorialspoint.com
Www.itseries.com.pk
41
Ketabona | کتابونه
WWW.KETABONA.COM
www.ketabona.com
TALK TO US
+93 767 616767
info@Ketabona.com