Bài 6.

ĐIỀU CHẾ GLUCOSAMINE HYDROCHLORIDE TỪ VỎ TÔM

Chitin - chitosan là một polysacharit tồn tại trong tự nhiên với sản lượng rất lớn (đứng
thứ hai sau xellulose). Trong tự nhiên chitin tồn tại trong cả động và thực vật. Trong động
vật, chitin là một thành phần cấu trúc quan trọng của các vỏ một số động vật không xương
sống như: côn trùng, giáp xác và giun tròn. Trong động vật bậc cao monome của chitin là một
thành phần chủ yếu trong mô da nó giúp cho sự tái tạo và gắn lièn các viết thương ở da. Trong
thực vậtt chitin có ở thành tế bào nấm họ Zygenmyctes, các sinh khối nấm mốc, một số loại
tảo,…

Chitin

Chitosan

Xellulose

Công thức cấu tạo của chitin

Tên gọi : Poly(1-4)-2-acetamido-2-deoxy-β-D-glucose; Poly(1-4)-2-acetamido -2-deoxy- β -

D-glucopyranose.

Công thức phân tử: [C8H13O5N]n

Phân tử lượng : Mchitin = (203,09)n

Công thức cấu tạo của Glucosamin hydroclorua.:

Tên gọi khoa học: 2-amino-2-deoxy-D-glucopyranose hydrochloride; Chitosamine
hydrochloride; D-glucosamine hydrochloride; D-(+)-glucosamine hydrochloride.
Công thức phân tử: C6H13O5N.HCl
Phân tử lượng: Mglucosamin.HCl = 215.63
Glucosamin hydroclorua là chất rắn dạng tinh thể màu trắng, không mùi.
Điểm nóng chảy 190-194 0C
Độ tan trong nước 0,1g/ml

1. Hóa chất: Vỏ tôm (cua), dung dịch HCl 10% và 36%, dung dịch NaOH 5%, dung dịch
H2O2 1%, cồn 96°, KMnO4, oxalic acid (C2H2O4), acetic acid (CH3COOH), methanol,
ethanol, than hoạt tính, giấy quỳ tím…

2. Thiết bị: bếp đun, Bình tam giác, bình cầu, ống sinh hàn, cân, máy xay, ống đong, cốc,
đũa thủy tinh, phễu lọc, giấy lọc. Nhiệt kế, bình hút ẩm, máy khuấy từ gia nhiệt, sinh hàn,
dụng cụ lọc,…

3. Cách tiến hành

Bước 1. Khử khoáng trong vỏ tôm

Vỏ tôm được rửa sạch bằng nước để loại bỏ các tạp chất còn sót lại trong vỏ tôm như
thịt tôm, dịch tôm, lipid,… sau đó sấy khô xay nhỏ. Cân khoảng 40 gram vỏ tôm cho vào cốc
thủy tinh 500ml, sau đó cho 200ml dung dịch HCl 10% vào ngâm ngập vỏ tôm bằng ở nhiệt
độ phòng. (chú ý rót dung dịch HCl từ từ vì CO2 thoát ra rất mạnh), nhận thấy có hiện tượng
sủi bọt mạnh, kiểm tra pH=1-2 là được. Ngâm trong khoảng 12 giờ, (thỉnh thoảng khuấy cho
đến khi không có bọt khí thoát ra, thử pH vẫn còn tính acid). Vớt vỏ tôm ra và rửa nhiêu lần
bằng nước sạch đến khi nước rửa có môi trường trung tính (thử bằng giấy quỳ tim). Lúc này
vỏ tôm có màu hồng nhạt và mềm do đã được loại bỏ các tạp chất vô cơ.

Bước 2. Khử protein trong vỏ tôm

Vỏ tôm thu được để ráo bớt nước sau đó cho vào bình cầu 500ml, đồng thời cho NaOH
5% vào cho đến khi ngập hoàn toàn vỏ tôm và kiểm tra pH= 11-12. Đun ở nhiệt độ 90 – 95
0
C trong khoảng 3,5-4 giờ, lúc đun có lắp sinh hàn để tránh hiện tượng trào bọt ra ngoài và
mùi khó chịu. Sau khi phản ứng kết thúc đem sản phẩm đi rửa bằng nước thường đến pH=7,
sau đó tráng lại bằng nước cất. Sản phẩm thu được có màu trắng phớt hồng.
Bước 3. Tẩy màu, thu chitin sạch

Ngâm ngập chitin bằng 60ml H2O2 1%, để qua đêm trong khoảng 12 giờ ở nhiệt độ
phòng. Lọc thu chất rắn, rửa sạch bằng nước, sấy khô ở 60 °C thu được chitin sạch có màu
trắng. Cân sản phẩm.

Bước 4. Điều chế glucosamine hydrochloride từ chitin

Cân 5g chitin khô cho vào bình cầu 250ml, sau đó thêm 40ml
HCl 36%. Đun cách thủy có lắp sinh hàn hồi lưu, khuấy đều và duy trì ở nhiệt độ
khoảng 90-95 0C. Khi nhiệt độ hỗn hợp trong bình phản ứng đạt 65-70 0C thì
chitin bắt đầu tan rất nhanh tạo thành dung dịch màu nâu đen. Sau khoảng 4 giờ, ngừng đun
sản phẩm được lọc nóng để loại bỏ cặn bẩn, sau đó dịch lọc được tẩy màu bằng 1g than hoạt
tính, vừa cho vừa khuấy đến khi hết màu, hỗn hợp được đun nóng ở 90 0C, sau đó duy trì ở
nhiệt độ 50-60 0C trong thời gian 30 phút.

Lọc nóng để thu lấy dung dịch. Dịch lọc đem kết tinh ở nhiệt độ thấp bằng cách để yên
ở ngăn mát tù lạnh trong 12 giờ. Lọc lấy tinh thể, rửa bằng ethanol 96 0C, sản phẩm sấy khô
ở 60 0C thu được glucosamine hydrochloride dạng tinh thể có màu trắng. Dịch lọc còn lại sau
kết tinh có chứa một lượng nhỏ glocosamine hydrochloride, được đem cô bớt dung dịch ỏ 60-
65 °C cho đến khi còn 1/3 thể tích, sau đó tiếp tục làm lạnh kết tinh và lọc, rửa bằng 96 0C,
sây khô để thu hồi glocosamine hydrochloride.

Cân khối lượng glocosamine hydrochloride thu được 2 lần kết tinh. Tính hiệu suất điều chế
glocosamine hydrochloride từ chitin. (giả thuyết chitin thu được bước 4 là tinh khiết)
Quy trình tổng hợp