ΣΧΟΛΗ ΕΜΦΕ – ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ – ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2022-23

Φυσική Συμπυκνωμένης Ύλης (Ενότητα: Ημιαγωγοί)

Ασκήσεις
20/5/23 Α.Γ.Κόντος

Οι σπουδαστές που θα επιστρέψουν τις απαντήσεις τους μέχρι 20/6/23 θα έχουν bonus έως
μία (1) μονάδα στην ενότητα των Ημιαγωγών. Οι φοιτητές που ο ΑΜ τελειώνει σε περιττό
αριθμό λύνουν τις ασκήσεις 1,3,5,7 και εκείνοι που ο ΑΜ τελειώνει σε άρτιο αριθμό τις
ασκήσεις 2,4,6,8. Συμπληρώνετε τις ασκήσεις στο τετράδιο. Γράφετε το όνομά σας και τον ΑΜ
στο πάνω μέρος της 1ης σελίδας. Σκανάρετε το γραπτό, το αποθηκεύετε ως αρχείο pdf και το
ανεβάζετε στη πλατφόρμα.

1. Ένας ημιαγωγός τύπου p με ενεργειακό χάσμα Eg=1eV και με ίσες ενεργές μάζες
ηλεκτρονίων και οπών περιέχει αποδέκτες με συγκέντρωση NA=1018 cm-3 (Θεωρείστε τυπική
τιμή της ενεργού μάζας 0.1 me). Η στάθμη των αποδεκτών βρίσκεται 0.2 eV πάνω από το
μέγιστο της ζώνης σθένους α) Να δείξετε ότι η ενδογενής αγωγιμότητα του υλικού στους 300
Κ είναι αμελητέα σε σχέση με την εξωγενή αγωγιμότητά του. β) Να υπολογίσετε την
αγωγιμότητα του υλικού σε θερμοκρασία δωματίου (300 Κ) αν η ευκινησία των οπών στους
300 Κ είναι μp=100 cm2/Vs. γ) Να κάνετε τη γραφική παράσταση του λογαρίθμου της
συγκέντρωση των οπών συναρτήσει του αντιστρόφου της θερμοκρασίας 1/Τ, στη περιοχή
θερμοκρασιών 100-1000 Κ.

2. Να βρείτε ότι ο συντελεστής Hall RH για έναν ενδογενή ημιαγωγό στον οποίο το ρεύμα
άγεται από αμφότερα ηλεκτρόνια και οπές δίνεται από τη σχέση R  p p2  nn2 , όπου p, n οι
e  p  p  n n 
H 2

συγκεντρώσεις οπών και ηλεκτρονίων και μp, μn οι αντίστοιχες ευκινησίες φορέων. β) Να

συζητήσετε την θερμοκρασιακή εξάρτηση του RH για ενδογενή ημιαγωγό όταν οι ευκινησία
των ηλεκτρονίων είναι διπλάσια από αυτή των οπών. γ) Σε μια πειραματική μέτρηση του
δυναμικού Hall, αντιστροφή του πεδίου δίνει διαφορετική τιμή για το δυναμικό. Να
εξηγήσετε το φαινόμενο. (Για το φαινόμενο Hall συμβουλευτείτε τον εργαστηριακό οδηγό.)

3. α) Ένα δείγμα Ge παρουσιάζει ενδογενή αγωγιμότητα με τιμή σ0 στους 300 K. Εάν η ακμή
απορρόφησης ακτινοβολίας είναι στα 1771 nm, εκτιμήστε την αύξηση της θερμοκρασίας που
θα οδηγήσει σε μια αύξηση 30% της αγωγιμότητας. β) Θεωρείστε ότι το δείγμα
ακτινοβολείται στο υπέρυθρο (λ=1550 nm) με ένταση Ι=10-4 W/m2. Μπορεί να υπολογιστεί
a ( ) I (  ) 
ότι ο ρυθμός γένεσης φορέων ανά όγκο είναι g  όπου α(λ) ο συντελεστής
hc
απορρόφησης του υλικού. Αν α(1550 nm)=102 cm-1 και ο χρόνος αποδιέγερσης των φορέων
είναι τrec=10-4 sec, υπολογίστε την μεταβολή στην αγωγιμότητα που θα έχουμε κατά την
διάρκεια της ακτινοβόλησης σε συνθήκες στάσιμης κατάστασης. Δίνονται οι τιμές για την
ευκινησία των φορέων: μe=3900 cm2/Vs και μh=1900 cm2/Vs και το φορτίο του ηλεκτρονίου:
e  1.6 1019 C . (Για το φαινόμενο της φωτοαγωγιμότητας συμβουλευτείτε τον
εργαστηριακό οδηγό.)

4. Το πυρίτιο κρυσταλλώνεται στη δομή του διαμαντιού με πλεγματική σταθερά α=5.43 Å

(Eg=1.1 eV).
α) Πόσα άτομα περιέχει η στοιχειώδης κυβική κυψελίδα;
β) Εισάγουμε άτομα φωσφόρου (P) σε θέσεις αντικατάστασης στο πλέγμα του Si. Με βάση
τον περιοδικό πίνακα εξετάστε αν πρόκειται για δότες ή αποδέκτες και υπολογίστε την
ενέργεια ιονισμού τους χρησιμοποιώντας την προσέγγιση του υδρογονοειδούς ατόμου (με
ενεργό μάζα πυκνότητας καταστάσεων για τα ηλεκτρόνια =0.26 m0 και για τις οπές
0.36 m0). Η σχετική διηλεκτρική σταθερά του πυριτίου είναι .
γ) Υπολογίστε την ακτίνα του πρώτου τροχιακού Bohr, r0, της πρόσμιξης. Πόσα άτομα
πυριτίου βρίσκονται στη σφαίρα που ορίζει μια τέτοια ακτίνα.
δ) Αν η συγκέντρωση των προσμείξεων είναι Ν=2 1013 cm-3, ποια είναι η αγωγιμότητα αυτού
του εξωγενούς ημιαγωγού σε θερμοκρασία Τ=300Κ; Δίνεται ότι σε Τ=300Κ οι ευκινησίες
ηλεκτρονίων και οπών είναι αντίστοιχα μe=1350 cm2/Vs και μh=450 cm2/Vs και η πυκνότητα
ενδογενών φορέων, ni=1.45 1010 cm-3.

5. Η σχέση διασποράς για τη ζώνη αγωγιμότητας, Εc=Ec(k), ενός κυβικού ημιαγώγιμου

υλικού, κατά μήκος της διεύθυνσης [100] του αντίστροφου χώρου, στην οποία παρουσιάζει
τοπικό ελάχιστο, και σε μικρές αποστάσεις γύρω απ’ αυτό, (με επίπεδο αναφοράς (Ε=0) το
μέγιστο της ζώνης σθένους), έχει τη μορφή :
2
 Dk x4  Fk x2  G  k y2  k z2  ,
Ec (k x , k y , k z )  E0 
2m  
όπου Ε0, D, F, και G, θετικές σταθερές, και m η μάζα του ελεύθερου ηλεκτρονίου.
(α) Δώστε τις μονάδες των Ε0, D, F, και G, και προσδιορίστε τη θέση (στον αντίστροφο
χώρο) και την τιμή του ελαχίστου της ζώνης αγωγιμότητας . (β) Αν η ζώνη σθένους του
υλικού παρουσιάζει μέγιστο στο κέντρο της ζώνης Brillouin, δείξτε ότι το υλικό αυτό έχει
έμμεσο ενεργειακό χάσμα και προσδιορίστε το μήκος κύματος που πρέπει να έχουν οι
πλεγματικές ταλαντώσεις (φωνόνια) που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μία οπτική
διέγερση ηλεκτρονίου από το μέγιστο της ζώνης σθένους στο ελάχιστο της ζώνης
αγωγιμότητας. (γ) Να υπολογιστούν η εγκάρσια και η διαμήκης μάζα του ηλεκτρονίου, κοντά
στο ελάχιστο της ζώνης αγωγιμότητας.

6. Στο παρακάτω Πίνακα δίνονται ημιαγώγιμα χαρακτηριστικά για το Ge σε 300 Κ.

α) Βρείτε το δυναμικό επαφής p-n του γερμανίου σε θερμοκρασία 300Κ αν η συγκέντρωση

των δοτών στη περιοχή -n είναι 1018 cm-3 και των αποδεκτών στη περιοχή –p, 5x1016 cm-3.
Θεωρείστε ότι οι προσμίξεις είναι πλήρως ιονισμένες. β) Βρείτε το πλάτος της περιοχής
απογύμνωσης φορέων στις δύο περιοχές. γ) Υπολογίστε το ηλεκτρικό πεδίο στο σημείο της
επαφής. δ) Στις δύο περιοχές απογύμνωσης φορέων απομένουν φορτία από ιονισμένους δότες
και αποδέκτες και έτσι λειτουργούν ως οπλισμοί πυκνωτή με ίσα και αντίθετα φορτία. Με
βάση την παραπάνω παραδοχή και για μια επαφή εμβαδού Α=1 cm2 υπολογίστε την
χωρητικότητά της. (θεωρήστε ότι στους 300Κ, kT=26 meV)

7. Ημιαγωγός με έμμεσο ενεργειακό χάσμα Eg=1.2 eV έχει ενεργές μάζες πυκνότητας

καταστάσεων ηλεκτρονίων  me*, DoS  και οπών  mh*, DoS  ίσες μεταξύ τους και ίσες με τη μισή
μάζα του ελεύθερου ηλεκτρονίου. (α) Να υπολογίσετε την ενδογενή πυκνότητα φορέων του
ημιαγωγού σε θερμοκρασίας Τ=300Κ. (β) Αν οι ευκινησίες ηλεκτρονίων και οπών, σε
θερμοκρασία Τ=300Κ, είναι αντίστοιχα e  1000 cm2 Vs και h  500 cm2 Vs , να
υπολογίσετε: (β1) την αγωγιμότητα του υλικού, (β2) τις οριακές ταχύτητες ολίσθησης
ηλεκτρονίων και οπών, όταν ευρίσκονται σε περιοχές όπου έχουν εφαρμοσθεί τυπικές
διαφορές δυναμικού V  1Volt , μεταξύ τυπικών αποστάσεων l  1  m , και να τις
συγκρίνετε με τις τυπικές θερμικές ταχύτητες σε θερμοκρασία Τ=300Κ. (γ) Από των
παραπάνω ημιαγωγό κατασκευάζουμε επαφή p  n , με προσμίξεις, στις αντίστοιχες περιοχές,
N A  1015 cm3 και N D  1017 cm3 , που θεωρούνται ολικά ιονισμένες. Να υπολογίσετε: (γ1)
το είδος και την συγκέντρωση φορέων μειονότητας (μειοψηφίας) σε κάθε περιοχή  p, n  , (γ2)
το δυναμικό επαφής, και (γ3) να κάνετε ένα σχεδιάγραμμα των ενεργειακών ζωνών στην
περιοχή της επαφής p  n .
Μάζα ελεύθερου ηλεκτρονίου: m0  9.11031 kg , Φορτίο ηλεκτρονίου: e  1.6 1019 C
kT (300K )  26 meV , 1eV  1.6 1019 J ,  6.58 1016 eVs

8. Ο λεγόμενος νόμος δράσης των μαζών, np=ni2=NVNCexp(-Eg/kT), ισχύει ανεξάρτητα από

την προέλευση (ενδογενή ή εξωγενή) των ηλεκτρονίων και των οπών, με συγκεντρώσεις n
και p, αντίστοιχα. α) Να υπολογίσετε τις ενδογενείς συγκεντρώσεις ηλεκτρονίων και οπών
στο ομογενές πυρίτιο, σε θερμοκρασία 600Κ, οπότε το ενεργειακό του χάσμα έχει μειωθεί
στο 1eV. β) Να υπολογίσετε τις συγκεντρώσεις φορέων, για πυρίτιο με ομογενείς προσμείξεις
δοτών και αποδεκτών, σχεδόν ολικά ιονισμένων, (ΝDND+, και ΝΑNΑ-, αντίστοιχα) όπου
ΝD-NA=Δn=(51016 -11016) cm-3. γ) Να υπολογίσετε την τιμή της στάθμης Fermi, σε
θερμοκρασία 600Κ, ως προς το ελάχιστο της ζώνης αγωγιμότητας, για τις περιπτώσεις (α) και
(β), αντίστοιχα. Δίδονται, για το πυρίτιο σε θερμοκρασία δωματίου (kT26meV): Ενεργειακό
χάσμα= 1.1 eV, Ενεργές πυκνότητες κβαντικών ενεργειακών καταστάσεων: (Ζώνη Σθένους)=
1.1019 cm-3, (Ζώνη Αγωγιμότητας)=2.41019cm-3.