‫وزارت اﻣﻮر داﺧﻠﻪ دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫‪Ministry of interior of Islamic Republic of Afghanistan‬‬

‫ﻣﻌﯿﻨﯿﺖ اﻣﻮر اداری‬

‫ﻗﻮﻣﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﮐﺎدﻣﯽ ﭘﻮﻟﯿﺲ ﻣﻠﯽ‬

‫رﯾﺎﺳﺖ ﺗﺪرﯾﺴﺎت‬

‫آﻣﺮﯾﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺎﺳﱰی‬

‫ﺟﺰا و ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺳﻤﺴﱰ اول‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮﻻت ﺣﻘﻮق ﺟﺰا‬

‫ﻣﺪرس؛ ﭘﻮﻫﻨﺪوی ﻣﺤﻤﺪ وﻟﯽ )اﻣﯿﻨﯽ(‬

‫ﺑﻪ اﻫﺘ�م‪ :‬ﺳﯿﺪ ﻧﺜﺎر )ﺳﺎدات(‬

‫ﺳﺎل ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ؛ ‪ ۱۴۰۱‬ﻫــ‪.‬ش‬ ‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺠﺪد؛ )ﻣﻠﮏزاده(‬

 ‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫)‪(٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻀﻤﻮن ‪.........................................................‬‬

‫)‪(٣‬‬ ‫ﻣﺒﺤﺚ اول‪ :‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺣﻘﻮق ﺟﺰا و ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ درﺧﺎﻧﻮاده ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ‪........‬‬
‫)‪(٣‬‬ ‫‪ -‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ درﮔﺬﺷﺘﻪ ‪....................................................‬‬
‫) ‪(٤‬‬ ‫‪ -‬ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ‪........................................‬‬
‫)‪( ٥‬‬ ‫ﻣﺒﺤﺚ دوم‪ :‬ﻧﻘﺪ ﻋﻨﻮان ﻣﻀﻤﻮن )ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮﻻت ﺣﻘﻮ ﺟﺰا( ‪.....................‬‬
‫)‪(٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ‪.........................................‬‬
‫)‪(٨‬‬ ‫ﻣﺒﺤﺚ اول‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در دوره ﻗﺪﯾﻢ ‪......................................‬‬
‫)‪(١٠‬‬ ‫اول‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰ ﻗﺒﻞ از ﻤﺗﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪.......................................‬‬
‫)‪(١٠‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬دوره ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ‪....................................................‬‬
‫)‪(١٠‬‬ ‫ب‪ :‬دوره ﺗﺎرﯾﺨﯽ ‪............................................................‬‬
‫)‪(١١‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ‪........................................‬‬
‫)‪(١٢‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺼﻮﺻﯽ ‪.............................................‬‬
‫)‪(١٣‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ‪...............................................‬‬
‫)‪(١٤‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﺑﻌﺪاز ﻤﺗﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪.......................................‬‬
‫)‪(١٤‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬دوره ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪....................................................‬‬
‫)‪(١٧‬‬ ‫ب‪ :‬دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪......................................................‬‬
‫)‪(٢٠‬‬ ‫ﻣﺒﺤﺚ دوم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در دوره ﺟﺪﯾﺪ ‪.....................................‬‬
‫)‪(٢٠‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ ‪......................................................‬‬
‫)‪(٢١‬‬ ‫‪ ‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ ‪......................................................‬‬
‫)‪(٢٢‬‬ ‫‪ ‬ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻧﻮﯾﻦ ‪................................................‬‬
‫)‪(٢٤‬‬ ‫‪ ‬ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﻘﯽ ﯾﺎ اﺛﺒﺎﺗﯽ ‪..............................................‬‬
‫)‪(٢٧‬‬ ‫ب‪ :‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺟﺪﯾﺪ ‪............................................................‬‬
‫)‪(٢٧‬‬ ‫ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ‪.......................................................‬‬
‫)‪(٢٨‬‬ ‫ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ ‪.................................................‬‬
‫)‪(٢٨‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪......................................‬‬

‫‪٢|P a g e‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﻣﺒﺤﺚ اول‪ :‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺣﻘﻮق ﺟﺰا و ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر درﯾﺎﻓﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺣﻘﻮق ﺟﺰا وﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺳﻮال ذﯾﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰا وﺟﺮم ﺷـﻨﺎﺳـﯽ از ﮐﺠﺎ آﻣﺪه اﺳـﺖ؟ از دﯾﺪﮔﺎه ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪاﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا وﺟﺮم ﺷـﻨﺎﺳـﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ اﻟﻘﺎب ﮐﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺷـﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﺎ دوﻣﻀـﻤﻮن ﻣﺘﻔﺎوت ازﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ دوﻣﻀـﻤﻮن ﺑﯿﺮون آﻣﺪه از ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﯾﯽ اﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻀـﻤﻮن ﻫﺎ ﮔﻮﺷـﻪ از ﻋﻠﻮم‬
‫ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺑﻮده و ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﯾﮏ ﺑﺤﺮ ﺑﺰرگ از ﻋﻠﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ازﻋﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﺪﯾﺪه ﺟﺮﻣﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ"‪ .‬زﯾﺮا؛ ﻗﺒﻞ ازﻣﯿﻼد ﻋﯿﺴﯽ )ع( ﻤﺗﺎم ادﯾﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﺎت داﺷﻤﻨﺪان ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﺎن ﺑﺎﻻی ﺟﺮم ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ اﻟﯽ ﻗﺮن ‪ ١٩‬ﻣﯿﻼدی ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺷﺎﻣﻞ )ﺟﺮم‪ ،‬ﻣﺠﺮم وﻣﺠﺎزات( ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﴏﻓﺎً ﺷـ ــﺎﻣﻞ ﺳـ ــﻪ ﻣﻮرد ﻓﻮق ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ازﺣﻘﻮق ﻣﺘﴬـ ــر وﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺚ‬
‫ﻣﯿﮑﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺟﺮم‪ ،‬ﻣﺠﺮم‪ ،‬ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺘﴬر وﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ )‪ (Criminal Populism‬ﻋﺒﺎرت از اﺣﺴــﺎﺳــﺎت اﺟﺘ�ﻋﯽ اﺳــﺖ ﮐﻪ دراﮐﺮﺜ ﻣﻮارد ﺳــﯿﺎﺳــﯿﻮن ﯾﮏ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﻌﻨﻮان اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳﯽ ازآن ﺑﻬﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻗﻀﯿﻪ ﻓﺮﺧﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻀﯿﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮﮐﯿﻪ و دﻫﺎ ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻻت ﻫﺮﮔﺎه ازدﯾﺪ ﮔﺎه ﻋﻠﻢ ﺟﺰا ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺟﺰا ﺷﻨﺎﺳﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﯾﯽ ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﻮارد ﻓﻮق ﺑﻠﮑﻪ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫زﯾﺮا؛ ﻓﺮد اﻟﮑﻮﻟﯿﺴــﺖ ﺗﺎ ﯾﺎزده ﻧﺴــﻞ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸــﻮد‪ ،‬اﺣﺘ�ﻻً درآﯾﻨﺪه ﻣﺠﺮم از دﯾﺪﮔﺎه اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﻣﺮﯾﺾ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد وﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺰا داده ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮﮔﺎه ﻗﯿﻤﺖ ﺟﺮم ﯾﺎ ﺧﺮج ﺟﺮم ﻧﮕﺎه ﺷــﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺸــﻮر ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺠﺮم را دارا ﻣﯿﺒﺎﺷــﺪ‪ ،‬درﻫﺮ ﮐﺸــﻮر ازﻟﺤﺎظ ﺳــﯿﺎﺳــﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼــﺎدی‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬اﺟﺘ�ﻋﯽ‪ ،‬اﻗﻠﯿﻤﯽ‪ ،‬ﻃﻌﺎم ﴏف ﺷﺪه وﻏﯿﺮه ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣|P a g e‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨـﺎن از دﯾـﺪﮔﺎه ﺟـﺮم ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻧﯿـﺎز اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑﺎدرﻧﻈﺮداﺷـﺖ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺟﺮﻣـﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎی اﺻـﻼح وﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺗﺮﺑﯿـﺖ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﭘـﺬﯾﺮی ﻣﺠـﺮﻣﯿﻦ اﯾﺠــﺎد‪ ،‬وﺿـﻊ و ﺗــﺪوﯾﻦ ﻧﻈـﺎم ﻋــﺪاﻟﺖ ﺟﺰاﺋـﯽ ﻣﻌﻘــﻮل و ﮐـﺎرا ﺻــﻮرت ﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺑﻨــﺎﺑﺮ اﯾـﻦ ﻋﻠــﻮم ﺟﻨـﺎﺋﯽ اﮐﻨــﻮن‬
‫از ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫• ﺟﺮم‬
‫• ﻣﺠﺮم‬
‫• ﻣﺠﺎزات‬
‫• ﻣﺘﴬر‬
‫• ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ‬
‫• ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ‬
‫• اﺻﻼح و ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫• ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﯾﺮی‬
‫• وﺿﻊ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻋﺪاﻟﺖ ﺟﺰاﺋﯽ ﻣﻌﻘﻮل و ﮐﺎراء‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ‪:‬‬

‫ﻋﺒﺎرت از ﻋﻠﻢ ﻣﺨﺘﻠﻂ اﺳـﺖ ﮐﻪ ازﺟﺮم‪ ،‬ﻣﺠﺮم و ﻣﺠﺎزات ﺑﺤﺚ �ﻮده‪ ،‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ وﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮاﯾﻢ را ﺑﯿﺎن داﺷـﺘﻪ‬
‫و راه ﻫﺎی اﺻــﻼح‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﯾﺮی ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ را اراﺋﯿﻪ داﺷــﺘﻪ و درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ وﺿــﻊ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻋﺪاﻟﺖ ﺟﺰاﺋﯽ ﻣﻌﻘﻮل و‬
‫ﮐﺎراء ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺗﻌﺪاد )‪ (٢٨٠‬رﺷـﺘﻪ ﺗﺨﺼـﺼـﯽ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ درﺟﻬﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺳـﺖ ﮐﻪ ﴏﻓﺎً دوﻣﻀـﻤﻮن آن )ﺟﺰاء و ﺟﺮم ﺷـﻨﺎﺳـﯽ( ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪٤|P a g e‬‬
 ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ‬

‫ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﻏﯿﺮ ﺣﻘﻮﻗﯽ‬ ‫ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ‬

‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﻫﺎ را ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻠﻤﯽ اراﺋﯿﻪ ﻣﯿﺪارد‪ ،‬درﺑﺨﺶ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ دارد‪ ،‬اﻣﺮ وﻧﻬﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺠﺎزات ﻣﯿﮑﻨﺪ‬
‫ﴎﻧﻮﺷﺖ ﻣﻄﺮح ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫ﺟﺮم‪ ،‬ﻣﺠﺮم وﻣﺠﺎزات را ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯿﮑﻨﺪ‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ )اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ(‬ ‫اﺛﺒﺎﺗﯽ )ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ(‬

‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰای اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‬
‫از ﮔﺬﺷـــ ﺘﻪ ﻫﺎ ﺗﺎ ﻗﺮن ‪ ١٩‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻻی ﺟﺮم‪،‬‬ ‫ﻫﺮﺟﺮم را ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻋﻨﺎ ﺻﯽ ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ را ﺑﯿﺎن‪ ،‬ﺣﺎﻻت ﺷﺪت وﺧﻔﺖ ﻣﺠﺎزات ﻫﺮ ﺟﺮمرا‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﻣﺠﺮم و ﻣﺠﺎزات ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﻌﺪاز اﻧﺘﻘﻼب ﮐﺒﯿﺮ‬

‫ﻓﺮاﻧﺴـــﻪ ﺑﻪ ﻣﺴـــﺌﻠﻪ اﺛﺒﺎﺗﯽ ﺟﺮم ﺗﻮﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺮاﯾﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﺷﺨﺎص‬
‫ﺟﺰا ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﺼـــﻮص در اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ١٩‬و ﴍوع ﻗﺮن‬
‫ﺟﺮاﯾﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻣﻮال‬
‫ﺑﯿﺴـــﺘﻢ اﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﺎﻻی ﻣﺴـــﺌﻠﻪ اﺛﺒﺎﺗﯽ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺰاﺋﯽ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﯿﺘﻮان ﮐﺮﯾﻤﻨﺎﻟﺴﺘﯿﮏ‬ ‫ﺟﺮاﯾﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻣﻨﯿﺖ و آﺳﺎﯾﺶ ﻋﺎﻣﻪ‬
‫و ﻃﺐ ﻋﺪﻟﯽ ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﻣﻘﺎﯾﺴﻮی‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن درﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﺻﻮل ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬داﺷﻦﺘ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻫﺎی ﺟﺰاﺋﯽ دو ﯾﺎ ﺑﯿﺸــﱰ از دوﮐﺸــﻮر را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻣﺠﺎزات اﻋﺪامدر‬

‫روان ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﺣﻖ ﺳﮑﻮت‪ ،‬ﺣﻖ داﺷﻦﺘ ﻤﺗﺎس‪ ،‬ﺣﻖ داﺷﻦﺘ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و آﻣﺮﯾﮑﺎ‪.‬‬

‫ﺗﺮﺟ�ن و ﻏﯿﺮه ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﺷﮑﻠﯽ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻗﯿﻒ‪ ،‬ﺳﻠﺐ آزادی ﮐﻪ ﴎﻧﻮﺷﺖ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻤﺗﺎم ﴎﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺑﺎﻻی ﺑﺨﺶ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻮده و ﺑﺎﻻی ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺎﺋﯽ ﻏﯿﺮﺣﻘﻮﻗﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮕﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥|P a g e‬‬
 ‫ﻣﺒﺤﺚ دوم‪ :‬ﻧﻘﺪ ﻋﻨﻮان ﻣﻀﻤﻮن )ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮل ﺣﻘﻮق ﺟﺰا(‬

‫ﻋﻨــﻮان ﺑﺎﯾــﺪ از ﻟﺤــﺎظ ﺗﻔﮑــﺮ ﻣﻨﺘﻘﺪاﻧــﻪ ﯾــﺎ اﻧﺘﻘــﺎدی ﻣــﻮرد ﺗﺤﻠﯿــﻞ ﻗــﺮار ﮔﯿــﺮد‪ ،‬زﯾــﺮا؛ )اﻟﻘــﺎب و ﻋﻨــﺎوﯾﻦ( ﺑــﻪ ﺣــﺪ ﺟــﺪی ﺗــﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﮔﺬار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬
‫• ﺟﺮاﯾﻢ ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ .‬ﺳﻨﮕﯿﻦ واﺣﺪ ﻗﯿﺎﺳﯽ در رﯾﺎﺿﯽ اﺳﺖ ازﺟﻤﻠﻪ ﺟﺮاﯾﻢ ﻣﺤﺴﻮب �ﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫• ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺟﺮم ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻨﻮان درﺳﺖ آن )ﺣﻘﻮق ﺟﺰای اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎ در ﻋﻨﻮان در ﺳﻪ ﮐﻠﻤﻪ )ﺗﺎرﯾﺦ‪ /‬ﺗﺤﻮﻻت‪ /‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا( ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫اوﻻً‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﭼﺮا ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻫﺪف از ﺗﺎرﯾﺦ در ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﮐﺪام ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ؟ ﮐﺪام ﺗﺎرﯾﺦ را ﻣﺎ ﻣﯿﺨﻮاﻧﯿﻢ؟‬

‫ﺧﻠﻘﺖ ﮐﺎﺋﻨﺎت‬

‫ﺧﻠﻘﺖ آﺳ�ن ﻫﺎ‬ ‫ﮐﻮاﮐﺐ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﺧﻠﻘﺖ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﴩ ﯾﺎ اﻧﺴﺎن‬

‫ﭼﺮا ﺗﺎرﯾﺦ زﻣﯿﻦ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد؟‬

‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﺴﺎن زﻣﯿﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ .‬دﻻﯾﻞ‪:‬‬
‫‪ ‬اﯾﻦ ﺟﺎﻋﻞ ﻓﯽ اﻻرض ﺧﻠﯿﻔﺔ و ﻣﻼﺋﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﮐﻠﻤﻪ زﻣﯿﻦ را ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺣﴬت آدم ﮔﻨﺪک را ﺧﻮرد و ازﺟﻨﺖ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﯿﻦ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﺣﺘﯽ ﻣﮕﺲ در روی زﻣﯿﻦ ﺧﻠﻖ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً اﻧﺴﺎن‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﴩ‪:‬‬
‫ﻫﺪف ﻣﺎ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﯾﺦ درﺣﻘﻮق ﺟﺰا‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﴩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺪون ﺑﴩ ﺑﺪوﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪن رﺳﻢ اﻟﺨﻂ در ) ‪(٣٣٠‬ق‪.‬م ﴍوع ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫ﺑﴩ‪ ،‬ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺪون ﺑﴩ‬
‫ﺑﴩ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺗﺎرﯾﺦ‬

‫درﺳﺎل ‪٤٧٦‬م اﻣﭙﺮاﺗﻮری روم ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﺑﺎﻻی ﻫﻤﻪ ﺑﴩ ﺗﺎﺛﯿﺮات داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﴩ‪:‬‬
‫ﻗﺮون اوﻟﯽ )‪(٣٣٠‬ق‪.‬م – )‪ (٤٧٦‬م‬

‫درﺳﺎل ‪١٤٥٣‬م ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜ�ن ﻓﺘﺢ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮون وﺳﻄﯽ )‪(٤٧٦‬م – )‪(١٤٥٣‬م‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎﺑﻌﺪ ﺑﴩ‬

‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺮح درﻗﺮن ) ‪ (١٧‬آﻏﺎز وﺗﻄﺒﯿﻖ درﻗﺮن ) ‪(١٨‬‬ ‫ﻗﺮون ﻣﻌﺎﴏ)‪(١٧٨٩‬م اﻟﯽ اﮐﻨﻮن‬

‫‪٦|P a g e‬‬
‫ﺑﻨﺎً ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮل ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﺷـﺎﻣﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﺳـﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬دوﻗﺴـﻤﺖ اﯾﻦ درس ﺷـﺎﻣﻞ )ﻗﺮون ﻣﻌﺎﴏ( و ﯾﮏ ﻗﺴـﻤﺖ درس ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫)ﻗﺮون اوﻟﯽ و ﻗﺮون ﺟﺪﯾﺪه( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺰاﻧﺲ‪ :‬ﺑﺰرﮔﱰﯾﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎی اﻣﭙﺮاﺗﻮری روم ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻘﺮ آن در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺪﯾﺸــﻪ ﺳــﯿﮑﻮﻻری‪ :‬ﻣﻘﺎﯾﺴــﻪ ﺟــﺪاﺋﯽ دﯾــﻦ روﻣﯿــﺎن ازﺳﯿﺎﺳــﺖ ﺑــﺎ ﺟــﺪای اﺳــﻼم از ﺳﯿﺎﺳــﺖ ﻇﺎﳌﺎﻧ ـﻪ اﺳــﺖ‪ ،‬زﯾ ـﺮا؛ او ﯾــﮏ‬
‫دﯾـﻦ ﮔﻨﺪﯾــﺪه و ﺗﻐﯿ ـﺮات آورده ﺷـﺪه ﺑــﻮد اﻣــﺎ دﯾـﻦ اﺳــﻼم ﭼﯿــﺰی دﯾﮕـﺮی اﺳــﺖ‪) .‬ﻓــﯿﻠﻢ ‪ (Roya’s‬ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﺳــﻘﻮط ﺑﯿ ـﺰاﻧﺲ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺤﻮﻻت ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺗﺤﻮﻻت در وﺗﻐﯿﺮات در ادﺑﯿﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺤﻮﻻت و ﺗﻐﯿﯿﺮات از ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت زﯾﺎدی دارد‪.‬‬
‫• ﺗﺤﻮﻻت‪ :‬از اﺛﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ‪ .....‬درﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ درﯾﮏ ﻋﻠﻢ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯿﺂﯾﺪ‪.‬‬
‫• ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ :‬ﭘﺮوﺳﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺼﻮرت اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﻐﯿﺮات و ﺗﺒﺪﯾﻼت‬
‫درﯾﮏ اداره ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎن‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﴏﻓﺎً در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯿﺸـﻮد‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ )ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﻨﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻟﻮژی‪ ،‬ﮐﺮﯾﻤﻨﺎﻟﻮژی‪ ،‬ﻗﻀـﺎﺋﯽ(‪ .‬و ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮﻻت‬
‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰا – )ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﭼﻪ ﺷﺪ؟ و ﭼﺮا ﺷﺪ؟( ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮال‪ :‬درﺑﺤﺚ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﭼﺮا ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﺸﻮد؟‬

‫ﺟﻮاب‪) :‬ﺗﺠﺮﺑﻪ وﺗﮑﺮار در ﻋﻠﻮم اﻧﺴـﺎﻧﯽ در ﻋﴫـ ﻣﺎ ﮐﻔﺮ اﺳـﺖ وﺣ�ﻗﺖ(‪ .‬زﯾﺮا؛ درﻋﻠﻮم اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺗﮑﺮار زﯾﺎدی ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺎ ﺑﺎز ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎً ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺣ�ﻗﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﺳﻮﻻت‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎی در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺸﻮد؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬درﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ذﻫﻦ اﻧﺴـﺎن از )‪ (٣١٠٠٠ – ٢٥٠٠٠‬زﮔﻨﺎل ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻗﺼـﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺻـﺪاﻫﺎ‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻓﻠﻢ ﻫﺎ وﻏﯿﺮه را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ آن ﺛﺒﺖ ﺷـﻮد در ﻃﻮل ‪ ١٥‬ﺳـﺎل ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻧﺴـﺎن ﭘﺮﻣﯿﺸـﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻄﻮر اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ از دﻫﻦ اﻧﺴـﺎن ﭘﺎک‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺛﺒﺖ ﻫﻤﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ و زﮔﻨﺎل ﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﻮع دﯾﺪ ﻣﺎه ﺑﻪ ﺷﯽ دارد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﻤﺗﺎﯾﻞ آﻣﯿﺰ وﻣﻄﻠﻮب ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﯿﻢ درﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺛﺒﺖ �ﯿﺸـﻮد و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺪت )‪(١٠‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺼـﻮرت ﻣﻮﻗﺖ درﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻣﺎن ﺛﺒﺖ ﻣﯿﺸـﻮد و اﮔﺮ ﺗﮑﺮاراً آﻧﺮا ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﻨﯿﻢ درﺣﺎﻓﻈﻪ داﺋﯿﻤﯽ ﺛﺒﺖ ﻣﯿﺸﻮد در ﻏﯿﺮ آن ﺑﻌﺪازﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ازﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺧﺎرج ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫ازاﯾﻦرو ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺧﻮد ﯾﮏ ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻓﻆ را ﺑﺮای زﮔﻨﺎل ﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯿﺴﺎزد‪.‬‬

‫‪٧| P a g e‬‬
‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ذﻫﻦ اﻧﺴــﺎن زﮔﻨﺎل ﻫﺎ را ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬در ذﻫﻦ زﮔﻨﺎل ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺸــﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﺎ )ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬اﻧﺴــﺎن‪ ،‬دوﺳــﺖ‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸــﺎوﻧﺪان‪،‬‬
‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﻓﯿﻠﻢ ﻫﺎ وﻏﯿﺮه( روﺑﺮ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬درذﻫﻦ ﺳﻮال ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺑﻌﺪاً ذﻫﻦ اﻧﺴـﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ اراﺋﯿﻪ ﺟﻮاب ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﻮاﻻت ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﻫﺎ )ﺟﻮاب ﻫﺎی اﺣﺘ�ﻟﯽ وﻏﯿﺮ ﻣﻄﻤﱧ ﮐﻪ ﺷـﺎﯾﺪ درﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾﺎﻫﻢ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ( اراﺋﯿﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ‪:‬‬
‫• ﯾﮏ ﻣﺠﺮی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳـﯿﺎﺳـﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﯿﻦ ﻃﺎﻟﺒﺎن و دوﻟﺖ ﺳـﻮال ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﭼﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﻫﺎی ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷـﺖ؟‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮ درﺟﻮاب اراﺋﯿﻪ ﻣﯿﺪارد ﮐﻪ ﺳﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻗﺎﻧﻮان اﺳﺎﺳﯽ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺧﻮاﻫﺎن ﻧﻈﺎم ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺟﻤﻬﻮری و اﻣﺎرات اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ‪ ٥٠%‬ﻗﺪرت را در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫• ﺻـﺪﻫﺎ ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﺳـﻮاﻻت ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﻧﺴـﺎن ﻣﻄﺮح ﺷـﺪ ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن ﮐﯿﺴـﺖ؟ اﻧﺴـﺎن ﭼﻪ ﺑﻮد؟ اﻧﺴـﺎن ﭼﺮا ﺧﻠﻖ ﺷـﺪ؟ درﻣﻮرد ﻋﻠ�‬
‫ﻓﺮﺿــﯿﻪ ﻫﺎی را ﻣﻄﺮح �ﻮدﻧﺪ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ ﺳــﻘﺮاط درﻣﻮرد اﺑﺮاز ﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﺑﺮای ﻣﺮدم آﺗﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ادﯾﺎن ﻣﺮدم آﺗﻦ و ﺧﺪاﯾﺎن‬
‫آﻧﺎن ﻫﯿﭻ اﺳﺖ‪ ،‬ازﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻠﯽ ﺧﺪا ﯾﮑﺘﺎ ﺑﻮده ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ او اﻋﺪام ﺷﺪ )ﻧﻮع اﻋﺪام ﻧﻮﺷﺎﻧﯿﺪن زﻫﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﻔﯽ )ﺣ�ﻗﺖ(‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﺿﯿﻪ‬ ‫ﺳﻮال‬
‫ﺗﮑﺮار ﺗﯿﻮری )ﻗﺎﻋﺪه ﻋﻠﻤﯽ(‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ )ﺗﯿﻮری(‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻧﺰد اﻧﺴﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮن زﮔﻨﺎل ﻫﺎی اﺧﺬ ﺷﺪه ﺳﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻮاﻻت ﺑﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯿﺸﻮد و دو ﻧﺘﯿﺠﻪ )ﻣﻨﻔﯽ( ﯾﺎ )ﻣﺜﺒﺖ( ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺣ�ﻗﺖ اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺎه ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﺑﻮ ﺑﻪ ﺗﯿﻮری ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯿﮕﺮدد و ﺗﮑﺮار ﺗﯿﻮری ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﻗﺒﻮل ﺷﺪه ﻋﻠﻤﯽ و اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ ‬درﻣﻮرد ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن ﺳﻮال ﻧﺰد داروﯾﻦ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬او ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎی را اراﺋﯿﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻧﺴﻞ ﺷﺎدی اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ‬
‫ﻫﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت او ﻣﻨﻔﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺰد ﺳﻘﺮاط درﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮال ﺧﻠﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﯿﺴﺖ؟‪ ،‬او ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد ﮐﻪ ازﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ ﺑﻮده‬
‫ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻨﺪ او اﻋﺪام ﮔﺮدﯾﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﺻـﺪ ﻫﺎ ﺳـﺎل ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷـﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ )ﺣﴬـت ﻋﯿﺴـﯽ ع و ﺣﴬـت ﻣﺤﻤﺪص(‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﯿﻮری ﻣﮑﺮراً ﺗﮑﺮار ﮔﺮدﯾﺪ و اﻣﺮوزه ازﻟﺤﺎظ ﻋﻠﻤﯽ واﺟﺘ�ﻋﯽ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻫﻤﻪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎﻻی اوﻻد‪) .‬ﯾﮏ ﻗﺎﻋﺪه ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪٨| P a g e‬‬
 ‫ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ - ١‬درﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ )ﺗﺠﺮﺑﯽ( ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺧﻮب اﺳــﺖ‪ ،‬زﯾﺮا درﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺎﻟﯿﮑﻮل وﻋﻨﺎﴏ ﯾﮏ ﻣﺮﮐﺐ را ﮐﻢ ﯾﺎ‬
‫زﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺂﯾﺪ اﻣﺎ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ در ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ در وﻗﺖ ﮐﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻻﺑﺮاﺗﻮار‪ ،‬ﺳﺎﺧﻦﺘ دﯾﺰاﯾﻦ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻓﺮﻧﯿﭽﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺠﺎر و ﻏﯿﺮه اﻣﺎ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘ�ﻋﯽ زﻣﺎن ﮔﯿﺮ اﺳﺖ و ﻗﺮن ﻫﺎ را در ﺑﺮﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺣﺪ اﻗﻞ دوﻧﺴﻞ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﮑﺸﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻓﺮﺿـ ــﯿﻪ ﻫﺎ در ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﻗﻠﯿﻢ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬درﺻـ ــﻮرت ﻧﺘﺠﯿﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﯿﻮری‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﺑﺎ ﺗﮑﺮار آن ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﻗﺎﻋﺪه ﻋﻠﻤﯽ واﺟﺘ�ﻋﯽ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬درﻗﺮن ‪ ٢١‬ﺷـ� درﻣﻮرد اﻧﺴـﺎن ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﻫﺎی ﻣﻄﺮح ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن ﻣﻮﺟﻮد وﺣﺸـﺖ ﮔﺮا اﺳـﺖ‪ ،‬ﻗﺮن ﻫﺎ ﻧﯿﺎز اﺳـﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ ،‬درﺻﻮرت ﻣﺜﺒﺖ )ﺗﯿﻮری( ﻣﮑﺮراً ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻫﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﮑﺸـﯿﺪ‪ ،‬ﺻـﺪﻫﺎ ﺳـﺎل را درﺑﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻤﺗﺎم ﺑﴩـ در اﻧﺘﻈﺎر ﺷـﻮد‬
‫ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ زﯾﺮا؛ ﻫﺰارﺳـﺎل ﺑﴩـ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﺎﯾﺮ ﻋﻠﻮم ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻬﱰ اﺳـﺖ ﮐﻪ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻮﻻت‬
‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰا اﺳﺘﻔﺎده �ﺎﺋﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪:‬‬
‫‪ ‬در ﭼﻨﺪ روز اﺧﯿﺮ )‪ (٩٨/١/٢٠‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻟﺠﺰاﯾﺮ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺮدم اﺳﺘﻌﻔﺎ داد‪ ،‬او اﻇﻬﺎر �ﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎی ﻟﯿﺒﯿﺎ‬
‫و ﺳـﻮرﯾﻪ اﯾﻦ وﺿـﻌﯿﺖ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺳـﻮرﯾﻪ ده ﺳـﺎل ﺟﻨﮓ ﮐﺮد‪ ،‬دوﻣﯿﻠﯿﺎرد داﻟﺮ ﺧﺴـﺎره وارد ﺷـﺪ‪ ،‬دوﺻﺪ‬
‫ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺠﺎی ﮔﺬاﺷﺖ و ﭘﻨﺞ ﻣﯿﻠﯿﻮن اﻧﺴﺎن آواره ﺷﺪ اﻣﺎ اﮐﻨﻮن آﻣﺎده اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬درﻤﺗﺎم ﺟﻬﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وارد ﺳﺎﺧﻦﺘ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻀﺎﺋﯽ در ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دردی را دوا �ﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت‬
‫و ﺟﺮاﯾﻢ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ را ﺑﯿﺸﱰ ﻣﯿﺴﺎزد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﺗﯿﻮری ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐﻪ درﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام‪ ،‬ﻋﱪت )رﻋﺐ( وارده در ﻓﺮد )ﺻـﻔﺮ( ﺑﻮده و ﺑﺎﻻی‬
‫ﻋﺎم ﻣﺮدم ﭼﻨﺪان ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا؛ ﻣﺎ درک واﻗﻌﯽ از )ﻗﺼـﺎص( ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬اﻋﺪام و ﻗﺼـﺎص ازﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ‪ ،‬اﻋﺪام آﺧﺮﯾﻦ‬
‫وﺳـﯿﻠﻪ ﺑﺮای ﻣﺠﺎزات اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾﺮا؛ اﮔﺮ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬اﻧﺴـﺎن را ﺑﮑﺸـﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻤﺗﺎم اﻧﺴـﺎن ﻫﺎ را ازﺑﯿﻦ ﺑﺮده اﺳـﺖ اﻣﺎ اﮔﺮ اﻧﺴـﺎن‬
‫ﻗﺎﺗﻞ را ﻋﻔﻮ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻪ ﻤﺗﺎم اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را زﻧﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻧﺤﻦ ﻧﻘﺺ ﻋﻠﯿﮏ اﺣﺴـﻦ اﻟﻘﺼـﺺ‪ ،‬اﻓﻼ ﯾﻨﻈﺮون اﻟﯽ اﻻﺑﯿﻞ ﮐﯿﻒ ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻘﻠﻮن‪ ،‬ﯾﺘﺪﺑﺮون‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه اﯾﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﺎﯾﻨﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﮑﻤﺖ ﻫﺎی زﯾﺎدی دراﯾﻨﻬﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٩|P a g e‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا‬

‫ﻣﺤﺒﺚ اول‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در دوره ﻗﺪﯾﻢ‬

‫)ازﺧﻠﻘﺖ ﺑﴩ ﺗﺎﻗﺮن ‪ ( ١٨‬ﻋﻤﺮآن ﺑﻪ ﻫﺰارﻫﺎ و ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ ﺳﺎل ﻣﯿﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا‬

‫ﻣﺒﺤﺚ دوم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در دوره ﺟﺪﯾﺪ‬
‫)ازﻗﺮن ‪ ١٨‬اﻟﯽ اﮐﻨﻮن( )‪ (٥٠%‬در ﻣﺎ ﻣﺮﺑﻮط اﯾﻦ دوره اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا؛‬
‫دراﯾﻦ دوره ﺗﺤﻮل ﺑﯿﺸﱰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اول‪ -‬ﻗﺒﻞ ازﻤﺗﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎن )ﻗﺒﻞ ازﻤﺗﺪن ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن(‬

‫ﻣﺤﺒﺚ اول‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در دوره ﻗﺪﯾﻢ‬

‫)ازﺧﻠﻘﺖ ﺑﴩ ﺗﺎﻗﺮن ‪ (١٨‬ﻋﻤﺮآن ﺑﻪ ﻫﺰارﻫﺎ و ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ ﺳﺎل ﻣﯿﺮﺳﺪ‬
‫دوم‪ -‬ﺑﻌﺪ از ﻤﺗﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎن )ﺑﻌﺪازﻤﺗﺪن ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن(‬
‫ﻫﺮﭼﻨــﺪ ﺗــﺎرﯾﺦ دﻗﯿــﻖ اﯾــﻦ دوره ﻧــﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳــﺖ‪ ،‬اﻣــﺎ از )‪ ٦٠٠‬اﻟــﯽ‬
‫‪ ٧٠٠‬ﯾــﺎ ‪ ٩٠٠‬ق م ﴍوع ﻣﯿﺸــﻮد و ﻗــﺮان )‪(١٨‬ﻣــﯿﻼدی اداﻣــﻪ ﻣــﯽ‬
‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت درﻣﻮرد ﻤﺗﺪن ﯾﻮﯾﺎن‪:‬‬

‫ﻫﺪف از ﯾﻮﯾﺎن ﻫ�ن ﯾﻮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﮐﺸﻮر ﺑﻮده و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺪف )ﻤﺗﺪن ﯾﻮﯾﺎن( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻤﺗﺪن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫درﻟﻐﺖ ﺷـﻬﺮی ﺷـﺪن اﺳـﺖ و در اﺻـﻄﻼح ﻋﺒﺎرت از ﺳـﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺮدم ﮐﻪ درﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﻣﺸـﱰک و ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﻋﺎدات و‬
‫رﺳﻮم ﻣﺸﱰک ﺑﺮای ﻣﺪت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻃﻮﻻﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽ �ﻮده و دارای دﺳﺖ آورد ﻫﺎی ﻣﺸﱰک در ﻋﺮﺻﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﴩی ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺎﴏ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﱰک داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬درﯾﮏ ﻣﺤﺪوده ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﻣﻌﯿﻦ زﯾﺴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﺎ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺮای ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ زﯾﺴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٤‬دارای ﻋﺎدات و رﺳﻮم ﻣﺸﱰاک ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٥‬دﺳﺖآورد ﻣﻠﻤﻮث وﻣﺸﱰک درﻋﺮﺻﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﴩی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٠ | P a g e‬‬
 ‫دﺳﺖآورد ﺑﴩی ازﻟﺤﺎظ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺑﯿﻦ اﳌﻠﻠﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻫﺮﮐﯽ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻇﺮف را ﮐﺸـﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻂ را ﮐﺸـﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ازﻣﻐﺎره ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ رﻓﺖ‪ ،‬از روﺳـﺘﺎ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮ رﻓﺖ‪ ،‬وﺳـﺎﯾﻞ را ﺳـﺎﺧﺖ‬
‫وﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ :‬ﺑﻌﺪ ادﺑﯽ و ﻫ�ی دارد اﻣﺎ ﻤﺗﺪن دﺳﺘﺂورد ﻣﺸﱰک ﺑﴩی اﺳﺖ‪ .‬دوﻋﻨﴫ اوﻟﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻤﺗﺪن ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺸﱰک اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻤﺗﺪن ازﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻫﻤﯿﺖ دارد؟‬

‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﴎﻣﺎﯾﻪ ﻣﺸﱰک ﺑﴩﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻣﻨﺎر ﻏﻮر‪ ،‬ﺑﻮت ﺑﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬ﻤﺗﺪن ﯾﻮﯾﺎن‪ ،‬اﻫﺮام ﻣﴫ‪ ،‬دﯾﻮار ﭼﯿﻦ وﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫درﺟﻬﺎن ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﴎﺗﺎج ﻤﺗﺪن ﺑﴩﯾﺖ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪ -١‬ﯾﻮﯾﺎن‪ -٢ .‬ﭼﯿﻦ‪ -٣ ،‬ﻣﴫ‪ -٤ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ -٥ ،‬ﻫﻨﺪ‪ -٦ ،‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ -٧ ،‬ﺳﻦ ﻣﺎرﯾﻨﻮ‪ -٨ ،‬اﻧﺘﻮﭘﯿﺎ "اﺗﻮﭘﯿﺎ"(‬

‫ﮐﺸﻮر آﻓﺮﯾﻘﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه‬ ‫ﺳﻮﻣﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ اروﭘﺎﺋﯽ اﺳﺖ‬
‫ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻫ�ن ﻤﺗﺪن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﺑﻮدن ﺷـﺎن اول ﺑﻮدن )ﻣﻘﺪم ﺑﻮدن ﺷـﺎن( درﻤﺗﺪن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻤﺗﺪن ﺿـﺪ ﺗﻌﺼـﺐ و ﺗﻌﺼـﺐ ﺿـﺪ ﻤﺗﺪن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻤﺗﺪن اﻧﺴـﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﮐ�ل ﺑﴩﯾﺖ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮا اﯾﻦ ﮐﺸــﻮر ﻫﺎ ﺑﺎﺳــﺘﺎﻧﯽ ﺷــﺪه اﻧﺪ؟ ﺑﺮﻣﺒﻨﯽ ﻤﺗﺪن ﺷــﺎن اﺳــﺖ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ دﺳــﺘﺂوردﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ اوﻻً )ﯾﻮﯾﺎن(‪ ،‬دوم )ﭼﯿﻦ( ﺧﻂ‬
‫ﻣﯿﺨﯽ و ﮐﺎﻏﺬ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﻮم )ﻣﴫ( ﺑﺰرﮔﱰﯾﻦ دﺳﺘﺂورد در آﻓﺮﯾﻘﺎ دارد‪.‬‬
‫• درﭼﯿﻦ ﺟﺴـﺪ زن ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ ﺷـﺪه درﯾﺎﻓﺖ ﺷـﺪه ﮐﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺳـﺎﻟﻬﺎی ‪ ٣١٠٠‬ق‪.‬م و دﺧﱰ ﺷـﺎه ﺑﻮده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻤﺗﺪن ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫• ﻣﴫـ ﺟﺴـﺪ ﻫﺎی ﻣﻮﻣﯿﺎﺋﯽ ﺷـﺪه از )‪ (٢٣٠٠ – ٢٢٠٠‬ق‪.‬م داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺳـﺎﻻﻧﻪ از )‪(٨٠ – ٥٠‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد داﻟﺮ ازاﯾﻦ ﻤﺗﺪن ﻣﻔﺎد دارد‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻧﻪ ﮔﯿﺘﯽ را در دوره ﺑﺎﺳﺘﺎن اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﴫ ﮐﺸﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﻧﺒﻮده و اﺻﻼً ﻟﺴﺎن ﺷﺎن‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد را ازدﺳﺖ داده و اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻟﺴﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﻓﺮاﻧﺴﻪ ازﻟﺤﺎظ اﻧﻘﻼب ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ﺗﯿﻮری ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ وﻏﯿﺮه ﺑﺰرﮔﱰﯾﻦ دﺳﺘﺂورد ﺑﺮای ﺑﴩﯾﺖ دارد‪.‬‬

‫‪١١ | P a g e‬‬
 ‫ﻤﺗﺪن ﴎﻣﯿﻦ ﻣﺎ‪:‬‬
‫ﺷـﺎﻣﻞ ﴎزﻣﯿﻦ )ﺳـﻨﺪ – ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ( ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﻨﺪ ﺟﺰء ﻫﻤﯿﻦ ﻤﺗﺪن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬راه اﺑﺮﯾﺸـﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺎرﺟﺎم ﻫﺮات‪ ،‬ﻏﻮر وﻏﺰﻧﯽ‪ُ ،‬ﺑﺖ ﻫﺎی‬
‫ﺑﺎﻣﯿﺎن دﺳﺘﺂدرﻫﺎی اﯾﻦ ﴎزﻣﯿﻦ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده �ﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا؛ ﺑﺎﻻی آن ﮐﺎر ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻤﺗﺪن ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه؟‬

‫آﻏــﺎز آن دﻗﯿــﻖ ﻣﻌﻠــﻮم ﻧﯿﺴــﺖ‪ ،‬ﺣــﺪ اﻗــﻞ از )‪ (٣٤٠٠‬ق‪.‬م ﴍوع ﮔﺮدﯾــﺪه و ﻏﺎﻟﺒــﺎً از )‪ (٧٠٠ – ٦٠٠‬ق‪.‬م ﺑــﻪ ﭘﺨﺘﮕــﯽ رﺳــﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻣﺤﻼت اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﴩ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬دوره ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﯾﺦ‬

‫)دراﯾﻦ دوره ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺪارﯾﻢﴏﻓﺎً رواﯾﺖ ﮐﺘﺐ آﺳـــ�ﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬دراﯾﻦ‬
‫دوره ﺗﺎرﯾﺦ وﺟﻮد ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﴏﻓﺎً ﺑﻪ رواﯾﺖ ﮐﺘﺐ آﺳـــ�ﻧﯽ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﻣﻮارد اﺷﺎره �ﻮد‪.‬‬ ‫اول‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﻗﺒﻞ ازﻤﺗﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫)ﻗﺒﻞ ازﻤﺗﺪن ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن(‬
‫ب‪ :‬دوره ﺗﺎرﯾﺦ‬

‫اﻟﻒ‪ :‬دره ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﯾﺦ‬

‫دراﯾﻦ دوره ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺪارﯾﻢ اﻣﺎ ﴏﻓﺎً رواﯾﺖ ﮐﺘﺎب آﺳ�ﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ – ﻧﺤﻦ ﻧﻘﺺ ﻋﻠﯿﮏ اﺣﺴــﻦ اﻟﻘﺼــﺺ )داﺳــﺘﺎن ﻣﺠﺎزات ﻗﻮم ﻓﺮﻋﻮن – ﻗﻮم ﻤﺛﻮد – ﻗﻮم ﻋﺎد – ﻗﻮم ﻟﻮط – ﻗﻮم‬
‫اﺑﺮﻫﻪ – داﺳــﺘﺎن ﻣﺠﺎزات اﺑﱰ – داﺳــﺘﺎن ﻣﺠﺎزات ﻗﻮم ﻧﻮح – داﺳــﺘﺎن ﻣﺠﺎزات ﻗﺎﺑﻞ – داﺳــﺘﺎن اﺧﺮاج ﺣﴬــت آدم )ع(‬
‫ازﺟﻨﺖ – داﺳﺘﺎن ﻣﺠﺎزات ﺷﯿﻄﺎن( وﻏﯿﺮه ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬اﻧﺠﻨﯿﻞ‪ :‬ﻓﻌﻼٌ ﺳﻪ اﻧﺠﻨﯿﻞ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻪ اﻧﺠﻨﯿﻞ از ﻣﺠﺎزات ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ازﺧﺸﻢ ﻣﻮﺳﯽ )ع( ﺑﺎﻻی ﻫﺎﻣﺎن و ﻫﺎرون ﻗﺼﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ازاﯾﻨﻬﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻣﯿﺸـﻮد ﮐﻪ )ﻣﺠﺎزات ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻋﻤﺮ اﻧﺴـﺎن دارد(‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آﺛﺎر و ﺷـﻮاﻫﺪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪارﯾﻢ اﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺘﺐ آﺳ�ﺋﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ اﻧﺪاره ﻋﻤﺮ ﺑﴩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢ | P a g e‬‬
 ‫‪ -١‬اﺗﺼﺎل ﻗﺮﯾﻪ ﻫﺎ‪،‬‬ ‫‪ -١‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﺮﺟﻊ و ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮاﯾﻢ‬
‫‪ -٢‬ﻇﻬﻮر دﯾﻦ‪،‬‬ ‫‪ -٢‬ﺷﺪت اﻧﺘﻘﺎم و ﺷﮑﻨﺠﻪ‪،‬‬
‫‪ -٣‬اﯾﺠﺎد ﺷﻬﺮﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ‪،‬‬ ‫‪ -٣‬ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪،‬‬
‫‪ -٤‬ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی‪،‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‬
‫‪ -١‬ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی ازﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪،‬‬ ‫‪ -٥‬ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺟﺮم و ﺟﺰا‪،‬‬
‫‪ -٢‬ﺟﺮم ﻫﻨﻮز ﻋﻤﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺒﻮد‪،‬‬ ‫‪ -٦‬ﻏﯿﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزات‪،‬‬
‫‪ -٣‬ﺷﺪت ﻣﺠﺎزات وﺟﻮد داﺷﺖ‪،‬‬
‫‪ -٤‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﻦ ﺟﺮم و ﺟﺰا‪،‬‬
‫‪ -٥‬ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫‪ -١‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ‪،‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺬار ﯾﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺬار‬
‫‪ -٢‬ﺗﻮﺳﻌﻪ آﮔﺎﻫﯽ دﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺼﻮﺻﯽ‬
‫‪ -٣‬اﯾﺠﺎد دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺑﺘﺪاﺋﯽ‪،‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾﻦ دوره‬ ‫)ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن دوره اول و دوم ﺣﺪ اﻗﻞ ‪ ٤٠٠٠‬ﺳﺎل‬ ‫ب‪ :‬دوره ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫‪ -٤‬ﺗﺒﺎدﻟﻪ وﺗﺠﺎرت اﻣﻮال‪،‬‬ ‫اﺳﺖ (‪.‬‬
‫‪ -٥‬اﯾﺠﺎد ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺬار ﯾﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺬار‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫‪ -١‬وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات اﺟﺘ�ﻋﯽ‪،‬‬
‫‪ -٢‬ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺪن ﺟﺮم‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾﻦ دوره‬
‫‪ -٣‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺰاﺋﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ﺷﺨﺼﯽ‪،‬‬
‫‪ -٤‬ازﺷﺪت و وﺣﺸﺖ ﻣﺠﺎزات ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ‪:‬‬

‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺧﺼـﻮﺻـﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺘﺞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻠﻮم اﺟﺘ�ﻋﯽ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺣﺘﯽ ﻗﺮﯾﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﮐﻪ درﺧﺼﻮص ﺟﺮم وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺰرگ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺻــﻨﻌﺖ ﺑﴩــی ﻗﺮﯾﻪ اﺳــﺖ‪ ،‬از ﻣﻐﺎره ﺑﻪ ﻗﺮﯾﻪ آﻣﺪه اﺳــﺖ و ﻫﺮﭼﯿﺰی راﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﻧﺠﺎت‬
‫ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﺮﺟﻊ و ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮاﯾﻢ‪) :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺟﻊ اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ(‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺷـﺪت اﻧﺘﻘﺎم و ﺷـﮑﻨﺠﻪ‪) :‬اﻧﺘﻘﺎم و ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺣﺪ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﺪ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺮم ﯾﮏ‬
‫ﭘﺪﯾﺪه ﺧﺒﯿﺜﻪ اﺳﺖ‪ ،‬روح ﺧﺒﯿﺜﻪ در وﺟﻮد ﻣﺠﺮم داﺧﻞ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮﭼﻪ زود ﺗﺮ ازﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﺷﻮد(‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪:‬‬
‫‪ - ٤‬ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی‪ - :‬ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی ﭼﺮا رخ ﻣﯿـﺪاد؟ )‪ -١‬ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻧﻨـﮓ وﻏﯿﺮت‪ -٢ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧـﺪ از ﺧﻮد دﻓـﺎع‬
‫ﮐﻨﻨـﺪ(‪ .‬ﻣﺠـﺎزات ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی ﻣﯿﮕﺮدﯾـﺪ‪ ،‬اﻟﯽ ﻗﺮن )‪(١٩‬ﻣﯿﻼدی دوﻟـﺖ ﻫـﺎ )‪ (٨٠%‬داراﺋﯽ ﺧﻮد را ﺑـﺎﻻی‬
‫ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﴫـف ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ٥٠) ،‬اﻟﯽ ‪ (٧٠%‬ﻋﻤﺮ ﺑﴩـ ﺑﻪ ﻣﴫـف رﺳـﯿﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻗﺮن )‪ (١٩‬ﻗﺮن ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻗﺮن )‪(٢٠‬‬
‫ﻗﺮن ﺳــﯿﺎﺳــﯽ و )‪(٢١‬ﻗﺮن اﻗﺘﺼــﺎدی ﻣﯿﺒﺎﺷــﺪ‪ .‬درﺳــﺎل )‪ (١٨٨٦‬ﻧﻔﻮس ﺟﻬﺎن )‪(٢٫٦‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺑﻮد اﻣﺎ درﺳــﺎل )‪ (٢٠١٤‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻪ‬
‫)‪(٧‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﺳـﯿﺪ‪ ،‬در ﻗﺮﯾﺐ )‪(٢٠٠‬ﺳـﺎل ﻧﻔﻮس ﺑﴩـ )‪(٣‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در )‪ (٥٠٠٠٠‬ﺳـﺎل اﺿـﺎﻓﻪ ﻧﮕﺮدﯾﺪه‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻧﺴـﻞ ﺑﴩـ ﮐﻨﱰول ﻧﺸـﻮد؟ ﭼﺮا در )‪(٢٠٠‬ﺳـﺎل ﻧﻔﻮس ﺑﯿﺸـﱰ ﮔﺮدﯾﺪه؟ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی‪ ،‬ﺻـﻠﯿﺒﯽ و اﺳـﺘﻌ�ری‬
‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﺳــﺎﺑﻖ ﻤﺗﺎم ﺗﻠﻔﺎت ﺑﴩــی ﺑﺨﺎﻃﺮ دﻓﻊ و ﺗﺮد ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای رﺳــﯿﺪن ﺑﻪ اﻗﺘﺼــﺎد ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﮓ ﮔﺮد و ﺑﺮای‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟﻨﮓ اﻗﺘﺼﺎد ﴐورت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٣ | P a g e‬‬
‫‪ - ٥‬ﺻـﻼﺣﯿﺖ ﺑﯽ ﺣﺪ و ﺣﴫـ رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ :‬اﺻـﻼً ﺣﮑﻮﻣﺖ اوﻟﯽ از رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﴍوع ﮔﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬درﺳـﺎﺑﻖ – ﻗﻮی ﺑﺎﻻی‬
‫ﺿﻌﯿﻒ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﯾﺎ ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﯾﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﯿﺸﺪ‪ ،‬درﺻﻮرت ﺗﺴﻠﻤﯽ ﻗﻮی ﻗﻮﯾﱰ ﻣﯿﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺑﺎﻻی ﺿﻌﯿﻒ دﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد ﻗﻮﯾﱰ ﻣﯿﺸـــﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪاً ﺑـﺎﻻی ﻗﻮی ﺣﻤﻠـﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑـﺎﻻﺧﺮه ﺑﻌﻨﻮان ﻗـﺪرت ﺗﺒـﺪﯾـﻞ ﻣﯿﮕﺮدﯾـﺪ‪ ،‬وﴎ اﻧﺠـﺎم دوﻟـﺖ ﺑﻮ ﺟﻮد‬
‫ﻣﯿﺂﻣﺪ‪ ،‬ﻗﻮی ﻫﺎ ﺑﺎﻻی ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﺷـﺪه )ﺑﺮده ﻫﺎ و ﻏﻼﻣﺎن( ﺑﺰرﮔﱰﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﺎ را ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬اﻋ�ر اﻫﺮام ﻣﴫـ؛ دﯾﻮار ﭼﻨﯿﻦ‪،‬‬
‫وﻏﯿﺮه درﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻤﺗﺪن ﻫﺎ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯿـﺂوردﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎرﻫﺎی را ﮐﻪ ﻏﻼﻣﺎن ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺮوز ﺑﴩـ ـ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﮑﻨـﺎﻟﻮژی ﺗﻮان ﺳـ ــﺎﺧﻦﺘ و‬
‫اﻋ�ر آﻧﺮا ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ دﯾﻮﻫﺎ اﯾﻨﻬﺎ را ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ دﯾﻮ ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻏﻼﻣﺎن ﻗﻮی ﺑﺎزوی ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﻮ ﮐﺎرﻫﺎی ﺳـﺨﺖ‬
‫ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ ﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺳــﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎک را ﺑﻪ ﮔﯿﻞ ﭘﺨﺘﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ و درﻣﻌ�ری اﺳــﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬درﻧﻈﺎم ﻫﺎی ﺳــﯿﺎﺳــﯽ‬
‫اﺷﺨﺎص را ﺑﻪ زور ﺑﺎزوی ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﮐﻨﱰول درﻣﯿﺂوردﻧﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﺑﻪ زور ﭘﻮل ﺗﺤﺖ ﮐﻨﱰول ﻣﯿﺂﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٦‬ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺟﺮم و ﺟﺰا‪:‬‬
‫‪ - ٧‬ﻏﯿﺮ اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزات )ﻣﺠﺎزات وﺣﺸـﯽ(‪ :‬ﻣﺜﻼً‪ :‬اﻧﺴـﺎن را در داﺧﻞ ﮐﻨﺪه داﺧﻞ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺳـﻨﮓ ﻫﺎی ﮐﻪ ازآن‬
‫ﮔﺞ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ آﻧﺮا ﺳـﺎﯾﺪه و ﺑﺎ آب ﻣﺨﻠﻮط �ﻮده ﺑﺎﻻی آن ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﻀـﺎی ﺣﺮﮐﺎت ﺑﺪن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻔﺲ‬
‫ﮐﺸـﯿﺪن ﻗﯿﺪ ﻣﯿﺸـﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎن ﮐﻨﺪن ﭼﺸـ�ن ﺷـﺨﺺ از ﺗﻦ ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺸـﺪ ﯾﺎ اﻧﺴـﺎن را ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎن وﺣﺸـﯽ ﯾﮑﺠﺎ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ‬
‫اﻧﺴـ ــﺎن را ﺑﺎ زﻧﺒﻮد درﯾﮏ اﻃﺎق ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﻌـﺪاً در آﺗﺶ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ زﻣﺎﻧﯿﮑـﻪ زﻧﺒﻮر ﻫﺎ ﮔﺮم ﻣﯿـﺂﻣﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زدن اﻧﺴـ ــﺎن‬
‫ﴍوع ﻣﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬دوره اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺼﻮﺻﯽ‪:‬‬

‫اﯾﻦ دوره اوﻟﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﮑﱰﯾﻦ‪ ،‬وﺣﺸـﯽ ﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺪﺑﺨﱰﯾﻦ وﺿـﻌﯿﺖ ﺑﻮده‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﻫﺮﻗﺪر ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﻧﻮع ﻣﺠﺎزات را ﮐﻪ ﺑﻠﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﻮان ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدن را داﺷـﺖ ﻣﺠﺮم را ﻣﺠﺎزات ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﻣﺠﺮم ارواح ﺧﺒﯿﺜﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ زود ازﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺮم ﺑﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﮑﺮوب ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮐﯽ ﻣﺠﺮم را ﻫﺮﻗﺪر ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﯿﮑﻮﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫آﯾﻨﺪه )روﺷﻨﯽ وﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ(‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ دور‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫ﻫﺮﻗﺪر ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯿﺮوﯾﻢ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﻇﻠﻢ درﻫﺮ ﺑﺨﺶ زﻧﺪﮔﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﴩـ ﺳـﺨﺖ ﺑﻮده ﺧﺎﺻـﺘﺎً ﻣﺠﺎزات و ﺟﺰا‪ ،‬اﻧﺴـﺎن اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ ﺷـﮑﺮ ﮔﺬار ﭘﯿﺎﻣﱪان و ﻤﺗﺪن ﻫﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه در وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺜﻼً درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات )ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﭘﻮﺳﺖ و ﺗﮑﻪ ﭘﯿﭽﺎﻧﯿﺪه‪� ،‬ﮏ آب ﮐﺮده ﻣﯿﺸﺪ و ﮐﻢ ﺑﺎﻻی‬
‫آن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﺪ(‪.‬‬

‫درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ در ﻣﺠﺎزات ﻗﻮی وﺿﻌﯿﻒ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻮی ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺿﻌﯿﻔﺎن را ﻣﺠﺎزت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺎﯾﻔﻪ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫ﻗﻮی‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪ‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪ‬

‫‪١٤ | P a g e‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺷــﺨﺺ ﺿــﻌﯿﻒ ﺑﺎ ﺷــﺨﺺ ﻗﻮی ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽﺷــﺪ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﯿﺒﻮد ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﻮم او درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷــﺨﺺ ﻗﻮی‬
‫اﯾﺴـﺘﺎدﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﻗﻮم ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﴎ اﻧﺠﺎم ﻃﺎﯾﻘﻪ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺎﯾﻘﻪ اﯾﺴـﺘﺎدﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ دوره ﻫﺎی ﺑﺎﺳـﺘﺎن اوﻻد ﺑﯿﺸـﱰ‬
‫ﻗﻮت ﺑﯿﺸﱰ ﺑﻮد اﻣﺎ درﻤﺗﺪن اوﻻد ﺑﯿﺸﱰ ﺿﻌﻒ ﺑﯿﺸﱰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺠﺎزات‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺟﺮم ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺟﻨﮓ ﻗﻮم‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻃﺎﯾﻔﻪ رخ ﻣﯿﺪاد‪.‬‬
‫‪ - ٣‬درﻣﻘﺎﺑﻞ ارزش ﮐﻢ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت و ﺧﺴﺎرات ﺑﯿﺸﱰ و ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺗﻠﻔﺎت ﺑﴩـی‪ ،‬ﺧﺴـﺎرات ﺟﺎﻧﯽ وﻏﯿﺮه را درﺑﺮ دارد و اﺣﺘ�ﻻً درآﯾﻨﺪه ﻫﺎی دور ﺑﻌﻀـﯽ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ اردوی ﺧﻮد‬
‫را ﻣﻨﺤﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮال‪ :‬اﯾﻦ دوره ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت داﺷﺖ و ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ دﯾﮕﺮی ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ؟‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺬار‪:‬‬
‫‪ - ١‬اﺗﺼـﺎل ﻗﺮﯾﻪ ﻫﺎ‪ :‬ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح اﻣﺮوزی ﻫﻤﺒﺴـﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ و ﻣﯿﺜﺎق ﺷـﻬﺮوﻧﺪی‪ ،‬ازﻃﺮﯾﻖ ﺷـﻬﺮک ﺳـﺎزی‪ ،‬ﴎک ﺳـﺎزی‪ ،‬راه ﻣﺸـﱰک‪ ،‬ﺑﺮق‬
‫ﻣﺸــﱰک‪ ،‬وﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺎﯾﺪات ﻣﺸــﱰک وﻏﯿﺮه ﻣﯿﺘﻮان اﺧﺘﻼﻓﺎت را درﻗﺮﯾﻪ ﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ داد و ﻗﺮﯾﻪ ﻫﺎ را ﺑﺎﻫﻢ اﺗﺼــﺎل �ﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪر اﻧﺴــﺎﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﻌﺼﺐ ﮔﻢ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻇﻬﻮر دﯾﻦ‪ :‬دﯾﻦ ﺑﺼﻮرت دواﻣﺪار ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﺣﻖ ﻧﻘﺶ ﻣﺜﺒﺖ دارد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ وﺣﺪت ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬دﻗﯿﻖ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﺪام دﯾﻦ ﺑﻮده‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ دﯾﻦ ﻣﻮﺳﯽ‪ ،‬ﯾﺎ دﯾﻦ دﯾﮕﺮی ﯾﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷـﻬﺮﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ‪ :‬ﺷــﻬﺮﻫﺎی ﮐﻪ دارای ﭼﻨﺪ دﮐﺎن ﺑﻮده‪ ،‬اﻓﺮاد ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴــﺘﻨﺪ اﻣﻮال ﺷــﺎﻧﺮا ﺑﺎﻫﻢ ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ دوره ﭘﻮل وﺟﻮد ﻧﺪاﺷــﺖ‪ ،‬اﺣﺘ�ﻻً اﻧﺪازه ﮐﻢ‬ ‫اﯾﺠﺎد‬ ‫‪-٣‬‬

‫ﻃﻼء و ﺳـﮑﻪ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﻣﺎ ﺗﺒﺎدﻟﻪ اﻣﻮال ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻮده و در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺧﯿﺮ اﯾﻦ دوره ﺗﺒﺎدﻟﻪ اﻣﻮال ﺑﺎ ﻧﻘﺮه راﯾﺞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﻏﻠﻪ ﺟﺎت و ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻮاد‬
‫ﻏﺬاﺋﯽ‪ ،‬ﮐﻤﯽ را ﻣﯿﺨﻮردﻧﺪ و دﯾﮕﺮی را ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ادﯾﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت زﻣﺎﻧﯽ اﺣﮑﺎم ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﯿﺎن �ﻮده ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫زﺑﻮر – ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء را ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در آن زﻣﺎن ﻓﻘﺮاء ﺑﯿﺸﱰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺗﻮرات – ﺑﻪ ﺷــﺪت رﻓﺘﺎر و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﯾﻌﻨﯽ در زﻣﺎن ﻧﺰول ﺗﻮرات ﻇﻠﻢ و اﺳــﺘﺒﺪاد ﻧﻬﺎﯾﺖ وﺟﻮد داﺷــﺘﻪ و درﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﺳــﻠﯽ ده ﺳــﻠﯽ را ﺑﯿﺎن �ﻮده‬ ‫•‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺠﻨﯿــﻞ – ﺳﯿﺎﺳــﺖ ﻧــﺮم‪ ،‬ﺗﻌــﺎون و ﮐﻤــﮏ را ﺑﯿــﺎن داﺷــﺘﻪ ﯾﻌﻨــﯽ در زﻣــﺎن ﻧــﺰول اﻧﺠﻨﯿــﻞ ﻣﻨﻄــﻖ اﻧﺴــﺎﻧﯽ ﺑــﺮای ﭘــﺬﯾﺮش اﺳــﺘﺪﻻل آﻣــﺎده ﺑــﻮده و درﻋــﯿﻦ زﻣــﺎن ﻓﻘــﺮ‬ ‫•‬
‫ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﺎون ﺗﺸﻮﯾﻖ �ﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ – اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﺑﺴﻮی ﻋﺪاﻟﺖ و اﻋﺘﺪال ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬از ﻇﻠﻢ واﺳﺘﺒﺪاد ﻣﻨﻊ �ﻮده و درﻋﯿﻦ زﻣﺎن از اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی �ﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﭼﺮا‪ :‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﻣﯿﺨﻮاﻧﯿﻢ؟ ﺑﺨﺎﻃﺮاﯾﻨﮑﻪ از ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯾﻌﻨﯽ روزﮔﺎر ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫اﻧﺴــﺎن ﻫﺎ ﺑﺪوﻧﻮع اﻧﺪ)‪ -١‬آﻣﻮزﻧﺪه‪ -٢ ،‬ﻏﻮل(‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ آﻣﻮزﻧﺪه دوﭼﯿﺰ اﺳــﺖ )‪ -١‬آﻣﻮزﮔﺎر ‪ -٢‬روزﮔﺎر(‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﻓﺮد ﯾﺎ ﮔﺮوه ﯾﺎ ﻣﻠﺖ و ﯾﺎ‬
‫دوﻟﺖ ﮐﻪ از آﻣﻮزﮔﺎر ﯾﺎ از روزﮔﺎر ﯾﺎد ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬اﺣﻤﻖ ﺗﺮﯾﻦ آدم ﻫﺎ و ﮔﺮوﻫﺎ اﻧﺪ وﻣﺴـ ــﺘﻮﺟﺐ ﻣﺮگ اﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿـ ــﻮع را درﻣﺒﺎﺣﺚ‬
‫ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی وﻏﯿﺮه درﻧﻈﺮ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻠﺘﯽ ﺳﺰا وار دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ اش اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٥ | P a g e‬‬
 ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی ازﺑﯿﻦ رﻓﺖ )اﺻـﻞ دﺳـﺘﺂورد(‪ ،‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻗﺒﯿﻠﻮی ازﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺼـﺎرﻓﺖ ﺟﻨﮓ ﻫﺎ و اوﻗﺎت ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﴫف ﻣﯿﺮﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺟﺮم ﻫﻨﻮز ﻋﻤﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺮم ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﺷﺪت ﻣﺠﺎزات وﺟﻮد داﺷﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﻮز ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﻦ ﺟﺮم و ﺟﺰا‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪه ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮم و ﺟﺰا وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺴـﯽ ﻫﺮﭼﻪ دﻟﺶ ﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺠﺮم اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪاد‪.‬‬
‫‪ - ٥‬ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺷﮑﻨﺠﻪ اﺳﺖ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺳﺨﺖ و ﺣﺪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﺳــﻪ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﺗــﺎرﯾﺨﯽ دارد )‪ - ١‬ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﮐــﺎر ﺧــﻮب ﺑــﻮد درﮔﺬﺷــﺘﻪ دور‪ - ٢ ،‬ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﮐــﺎر ﻣــﺮدود ﺑــﻮد ﯾﻌﻨــﯽ از‬
‫ﻧﻈﺮﻣــﺮدم ﮐــﺎر ﺧــﻮب ﻧﺒــﻮد‪ - ٣ ،‬ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﻣﻤﻨــﻮع اﺳــﺖ ﯾﻌﻨــﯽ اﮐﻨــﻮن درﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺟــﺰای داﺧﻠــﯽ و ﺑــﯿﻦ اﳌﻠﻠــﯽ ﻣﻨــﻊ‬
‫ﻗﺮارداده ﺷﺪه(‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪:‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺪ اﺳــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺪ ﻧﺴــﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮ اﺳــﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺼــﻮﺻــﯽ ﺑﺪﺗﺮ و ﺟﻨﮓ ﻫﺎی‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻮی ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺬار‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ‪ :‬ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻠﯽ ازﻟﺤﺎظ وﺳﻌﺖ و ﺗﻌﺪاد دﮐﺎن ﻫﺎ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺗﻮﺳـﻌﻪ آﮔﺎﻫﯽ دﯾﻨﯽ‪ :‬ﻣﯿﺸـﻮد ادﯾﺎن آﺳـ�ﻧﯽ ﯾﺎ ادﯾﺎن ﻏﯿﺮ آﺳـ�ﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﮐﻮش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷـﻮد )اﻧﺴـﺎن ﻋﺎدل و ﯾﮑﺘﺎ‬
‫ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮد( درﮐﺘﺎب ﺻﺪ ﻣﺮد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬار ازآن ﻧﺎﻣﱪده ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬اﯾﺠﺎد دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺑﺘﺪاﺋﯽ‪ :‬دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﺸﮑﻞ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه‪ ،‬ﺣﺪ اﻗﻞ ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﺗﺒﺎدﻟﻪ و ﺗﺠﺎرت اﻣﻮال‪ :‬ﺗﺠﺎرت درﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠﺎد دوﻟﺖ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬ﺷـﱰﻫﺎ و ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻫﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯿﺸـﺪ اﻣﻮال ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﻪ دوﻟﺖ‬
‫ﻫﺎی دﯾﮕﺮی اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯿﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٥‬اﯾﺠﺎد ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﻗﺴﻨﺎﻃﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و اﻣﺮوزه اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫‪١٦ | P a g e‬‬
 ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‪:‬‬
‫‪ - ١‬وﺿــﻊ ﻣﻘﺮرات اﺟﺘ�ﻋﯽ‪ ،‬ﻤﺗﺎﻣﺎً ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻣﻘﺮرات اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯿﺸــﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ اﯾﺠﺎد دوﻟﺖ‬
‫ﻫﺎ ﺑﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮﺟﻊ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ و ﻣﻨﺒﻊ را وﺿﻊ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷـﺪن ﺟﺮم‪ ،‬درﺳـﺎﺑﻖ ﮐﺴـﺎﻧﯿﮑﻪ ﻣﺴـﺘﻀـﻌﻒ و ﺑﯽ ﭼﺎره ﺑﻮد در ارﺗﮑﺎب ﺟﺮم ﻣﺠﺮم ﺑﻮد و ﻗﻮی ﻣﺠﺮم ﮔﻔﺘﻪ �ﯿﺸـﺪ‬
‫اﻣﺎ دراﯾﻦ دوره ﺟﺮم ﻋﺎم و ﻗﺎﻋﺪه ﮐﻠﯽ را ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺰاﺋﯽ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻧﺴـﺒﯽ ﺷـﺨﺼـﯽ ﺷـﺪ‪ :‬ﻗﺒﻼً ﺟﺮم ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮد اﻣﺎ دراﯾﻦ دوره ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺮﻣﯽ ﻧﺴـﺒﺘﺎً‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ازﺷـﺪت و وﺣﺸـﺖ ﻣﺠﺎزات ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ :‬در اﯾﻦ دوره ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ آﻫﺴـﺘﻪ آﻫﺴـﺘﻪ ازﺷـﺪت ﻣﺠﺎزات ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﺷـﺪ زﯾﺮا؛ دوﻟﺖ‬
‫ﻫﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ و ﺗﺎﺣﺪی ﺟﻠﻮ ﺟﺰای ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫دوم‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﺑﻌﺪ از ﻤﺗﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎن‬

‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺦ دﻗﯿﻖ اﯾﻦ دوره ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳـ ــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از )‪ ٦٠٠‬اﻟﯽ ‪ ٧٠٠‬ﯾﺎ ‪ ٩٠٠‬ق م ﴍوع ﻣﯿﺸـ ــﻮد و ﻗﺮان )‪(١٨‬ﻣﯿﻼدی اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫آﺗﻨﯽ ﻫﺎ در دوﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن آﻣﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫• ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬در‪ ٢٥٠٠‬ق م آﻣﺪﻧﺪ و ازﻃﺮف دارﯾﻮش ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬در ‪ ٧٠٠‬اﻟﯽ ‪ ٦٠٠‬ق م آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻤﺗﺪن ﻫﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -١‬ﺧﺪای ﺧﺪاﯾﺎن )ژوﭘﯿﱰ( ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪،‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﯾﻮﻧﺎن‬
‫‪ -٣‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﻪ ﺟﺮاﯾﻢ ﻣﻬﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﻬﻢ‪،‬‬
‫‪ -١‬اﻧﺘﻘﺎم درﻣﺠﺎزات اﻣﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫‪ -٤‬ﻣﺠﺎزات ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ‪،‬‬
‫‪ -٢‬ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪،‬‬
‫‪ -٣‬ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺰاﺋﯽ ﻣﻨﺤﴫـ اﻧﺴـﺎن ﻧﺒﻮد‬
‫‪ -١‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﻮراﺑﯽ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﯿﺰ ﴎاﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد‪،‬‬
‫ﺗــﺎﺛــﯿــﺮات اﯾــﻦ‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬دوره ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫‪ -٤‬ﻣﺠﺎزات ﺑﻌﺪ ازﻣﺮگ‪،‬‬
‫ﻗــﻮاﻧــﯿــﻦ ﺑــﺎﻻی‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺎﻧﻮن ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ‬ ‫ﯾﮏ دوره ﺗﺎرﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﺂﻧﻬﻢ ﺳﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﯾﻦ دوره ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺣﻘﻮق ﺟﺰای روم‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن و روم‬
‫دوم‪ :‬ﺗــﺎر ﯾﺦ ﺣ ﻘﻮق‬
‫‪ -٣‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮﻣﺮی ﻫﺎ‬
‫ﺣــﺰا ﺑــﻌــﺪ از ﻤﺗــﺪن‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫ب‪ :‬دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫ﻃﻮرﯾﮑــﻪ درﻗﺮان )‪(١٩‬ﻣﯿﻼدی ﻣــﺎ‬
‫دوره رﺳـــﺎﻧﺲ دارﯾﻢ‪ ،‬دراﯾﻦ دوره‬
‫روﺷـﻨﮕﺮی در ﺑﺎﺳـﺘﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﺮدار دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺳــﺘﺎن ﺳــﻘﺮاط‬
‫اﺳــــﺖ‪ ،‬ازﺳـــﻘﺮاط آﻏـﺎز ﺑ ﻌﺪاً ﺑﺎ‬
‫اﻓﻼﺗﻮن و ارﺳﻄﻮ ﺧﺎﻤﺗﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪١٧ | P a g e‬‬
 ‫اﻟﻒ‪ :‬دوره ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫ﯾﮏ دوره ﺗﺎرﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﺂﻧﻬﻢ ﺳﻪ اﻟﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﯾﻦ دوره ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ آﻧﺎن ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﻮراﺑﯽ‪:‬‬
‫ﭼﺮا ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ؟ ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﻪ ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﯾﮑﯽ ازﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﻘﺘﺪر و ﻧﻈﻢ ﺧﻮاه ﺑﺎﺑﻠﯽ ﻫﺎ ﺑﻮده‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ را ﺗﺪوﯾﻦ �ﻮد و آﻧﺮا ﺑﻨﺎم‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﮔﺬاﺷـﺖ‪ ،‬درﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد از اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن درﺳـﺎل ﻫﺎی )‪ ٥٠٠٠‬اﻟﯽ ‪(٤٠٠٠‬ق م ﯾﺎ )‪ ٣٨٠٠‬اﻟﯽ ‪ (٣٠٠٠‬ق‪.‬م ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه‬
‫اﻣﺎ ﺳﺎل دﻗﯿﻖ آن )‪(١٧٨٦‬ق‪.‬م اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه دوﺧﺼﻮﺻﯿﺖ داﺷﺖ‪-١) :‬ﻣﻘﺘﺪر‪ -٢ ،‬ﻧﻈﻢ ﭘﺬﯾﺮ( ﻗﺒﻞ ازاﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ اوﻟﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﻮراﺑﯽ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﻗـﺎﻧﻮن ﺷـــﺎﻣـﻞ )ﯾـﮏ ﻣﻘـﺪﻣـﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻓـﺎﻣﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺗﺠـﺎرﺗﯽ و ﺑﺨﺶ ﺟﺰاﺋﯽ ﺑﻮده(‪ ،‬اﯾﻦ ﻗـﺎﻧﻮن درﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﻮده‪ ،‬درﺳـــﺎل‬
‫‪١٩٠١‬ﻣﯿﻼدی ازﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻮزﯾﻢ ﻣﻠﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻼوه ﻣﻘﺪﻣﻪ دارای )‪(٢٥٠‬ﻣﺎده ﺑﻮده در ﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻋﻼوه‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ )‪(٢٨٢‬ﻣﺎده ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻬﱰ ﺑﺮﻋﻼوه ﻣﻘﺪﻣﻪ )‪ (٢٥٠‬ﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ازﺑﺎﺑﺖ ﺟﺰا درﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﻤﺗﺎم اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺪوﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪه‪:‬‬

‫‪ - ١‬اﻣﻠﻮ )اﴍاف(‬
‫‪ - ٢‬ﻣﮑﺴﯿﻨﻮ )اﻓﺮاد ﻋﺎدی(‬

‫ﭼﺮا اﯾﻦﻫﺎ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی �ﻮده؟ ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﺠﺎزات و ﻧﺤﻮه ﻣﺠﺎزات ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬
‫• ﴎﻗﺖ اﻣﻮال اﴍاف )‪ (٣٠‬ﺑﺮاﺑﺮ و ﴎﻗﺖ اﻣﻮال اﻓﺮاد ﻋﺎدی )‪(١٠‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺎوان داﺷﺖ‪.‬‬
‫• اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﴍاف را ﻣﯿﮑﺸﺪ ﺟﺰای آن ﻗﺘﻞ ﺑﻮد اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻓﺮاد ﻋﺎدی را ﻣﯿﮑﺸﺪ ﻣﺠﺎزات ﺗﻌﺰﯾﺮی داﺷﺖ‪.‬‬

‫دوﻧﻮع ﻣﺠﺎزات درﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﻮراﺑﯽ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﻗﺼﺎص‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ورد‪،‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻗﺼﺎص‪ :‬درآﻧﻮﻗﺖ درﻗﺼﺎص ﻗﯿﺎس ﺑﻮد‪.‬‬

‫درﺟﺮاﯾﻢ ﻏﯿﺮ ﺟﺴﻤﯽ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺎر ﮔﺮی ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ و ﺧﺎﻧﻪ ﭼﭙﻪ ﻣﯿﺸﺪ ﻣﺠﺎزات آن ﻃﻮر آﺗﯽ ﺑﻮد‪:‬‬
‫• اﮔﺮ درﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﭙﻪ ﺷﺪن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺴﯽ ازﺑﯿﻦ �ﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﮔﺮ ﭼﭙﻪ ﻣﯿﺸﺪ‪.‬‬
‫• اﮔﺮ درﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﭙﻪ ﺷـﺪن ﺧﺎﻧﻪ دﺧﱰ ﯾﺎ ﭘﴪـ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺎﻟﮏ و ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺎﻧﻪ ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮﻓﺖ درﻣﻘﺎﺑﻞ دﺧﱰ‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﴪـ ﯾﺎ ﮐﺎرﮔﺮ و‬
‫ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﮐﺎرﮔﺮ ازﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﻣﯿﺸﺪ و ﺧﺎﻧﻪ آن ﭼﭙﻪ ﻣﯿﺸﺪ‪.‬‬
‫درﺟﺮاﯾﻢ ﺟﺴـﻤﯽ‪ :‬درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺘﻞ – ﻗﺘﻞ‪ ،‬درﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮر ﮐﺮدن – ﮐﻮر ﮐﺮدن‪ ،‬درﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺮ ﮐﺮدن ﮐﺮ ﮐﺮده وﻏﯿﺮه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﻻی‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ادﻋﺎ ﻣﯿﮑﺮد و دﻋﻮاﯾﺶ را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده �ﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻫ�ن ﺟﺮم ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﴎﻗﺖ‪ ،‬ﻗﺘﻞ وﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫‪١٨ | P a g e‬‬
 ‫ﻗﺼﺎص در اﺳﻼم‪:‬‬
‫اﺳﻼم در ﺗﺮازوی ﻣﺴﺘﴩﻗﯿﻦ – ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻓﻘﻬﻪ ﻋﻠ�ء اﺳﻼم ﮐﺎﭘﯽ ﺷﺪه از ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺳﺖ‪ ،‬درﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ ازﻣﴫ ﮐﺘﺎب )اﻟﺮد ﻋﻠﯽ اﳌﺴﺘﴩﻗﯿﻦ( را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﺮده و ﺑﺎ رد ادﻋﺎی ﻣﺴﺘﴩﻗﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﮐﺎﭘﯽ ﺷﺪه از ﻓﻘﻬﻪ ﻋﻠ�ء اﺳﻼم ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص از ﻓﻘﻬﻪ ﻣﺎﻟﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﮐﺘـﺎب دﻫﺮﯾــﺖ ﻣـﻮﻟﻔﯿﻦ آن ادﻋــﺎ دارﻧـﺪ ﮐــﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺟ ـﺰای ﺑـﯿﻦ اﳌﻠﻠــﯽ و ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿــﺎت را اﺳـﺎس آﻧ ـﺮا ﻏﺮﺑﯿـﺎن ﻧﻮﺷــﺘﻪ اﻧــﺪ‪،‬‬
‫اﻣــﺎ ﺳــﯿﺪﺟ�ل اﻟــﺪﯾﻦ اﻓﻐــﺎﻧﯽ ﺑــﺎ ﺗ ـﺎًﻟﯿﻒ ﮐﺘــﺎب )اﻟــﺮد ﻋﻠــﯽ اﻟــﺪﻫﺮﯾﻦ( ﻣﯿﮕﻮﯾــﺪ اﻣــﺎم ﻣﺤﻤــﺪ ﺷــﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﻮﻟــﻒ ﮐﺘــﺐ )اﻟﺴــﯿﺮ‬
‫اﻟﺼــﻐﯿﺮ و اﻟﺴــﯿﺮ اﻟﮑﺒﯿــﺮ ﯾﻌﻨــﯽ ﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺟــﺰای ﺑــﯿﻦ اﳌﻠﻠــﯽ ﺧﺼﻮﺻــﯽ و ﻋﻤــﻮﻣﯽ( اﺳــﺖ و اﻣــﺎم ﯾﻮﺳــﻒ ﻣﻮﻟــﻒ ﮐﺘــﺎب‬
‫)اﻟﺨﺮاج ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮﻋﺎﯾﺪات( اﺳﺖ‪.‬‬

‫درﻗﺼـﺎص ﻣﺴـﺘﴩـﻗﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ – ﻗﺼـﺎص ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺳـﻂ ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﯾﻌﻨﯽ اوﻟﯿﻦ ﻣﺒﺘﮑﺮ ﻗﺼـﺎص ﺣﻤﻮراﺑﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬اﺳـﻼم‬
‫ﻗﺼﺎص را ازآن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻋﻠ�ء اﺳﻼم دراﯾﻦ ﻣﻮرد ﭼﻨﯿﻦ ادﻋﺎ دارﻧﺪ‪:‬‬

‫اﺣﮑﺎم اﺳﻼم ﺑﺪوﻧﻮع اﺳﺖ )‪ -١‬اﻣﻀﺎﺋﯽ‪ -٢ ،‬ﺗﺎًﺳﯿﺴﯽ(‪.‬‬

‫اﻣﻀــﺎﺋﯽ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨــﺪ‪ :‬ﻃــﻼق‪ ،‬ﻗﺼــﺎص وﻏﯿــﺮه‪ ،‬ﻗﺼــﺎص دراﺳــﻼم ﻓــﺮدی و ﺣﺘــﯽ ﺷﺨﺼــﯽ اﺳــﺖ ﻣﺎﻧﻨــﺪ اﻧﮕﺸــﺖ‪ ،‬درﮔﺬﺷــﺘﻪ ﻫــﺎ‬
‫وﺟـﻮد داﺷــﺘﻪ و دﯾـﻦ اﺳــﻼم آﻧـﺮا ﻗﺒــﻮل ﮐـﺮده اﻣــﺎ درآن اﺻـﻼﺣﺎت آورده اﺳــﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼ‪ :‬درﮔﺬﺷــﺘﻪ ﺷـﮑﺎر درﺷــﻨﺒﻪ و ﯾـﮏ ﺷــﻨﺒﻪ‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد و دﯾﻦ اﺳﻼم آﻧﺮا ﺑﺮای ﻫﻤﻪ روز ﻫﺎ ﺟﻮاز داد‪.‬‬

‫ب‪ -‬ورد‪:‬‬
‫ازﮐﻠﻤــﻪ ور ﯾﻌﻨــﯽ زﻫــﺮ ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺪ‪ ،‬ازﺟﻤﻠــﻪ اﺳــﺒﺎب اﺛﺒــﺎت ﺟــﺮم ﺑــﻮد‪ ،‬درآﻧﻮﻗــﺖ اﮔــﺮ ﮐﺴــﯽ ﻣﻈﻨــﻮن ﻗﻀــﯿﻪ ﻗــﺮار ﻣﯿﮕﺮﻓــﺖ‬
‫درﺻـﻮرﺗﯿﮑﻪ دﻻﯾــﻞ اﺛﺒـﺎت ﻣﻮﺟــﻮد �ــﯽ ﺷـﺪ ﺑــﻪ ﻣﺠــﺎزات آزﻣـﺎﯾﺶ ﺣﯿــﺎﺗﯽ ﻣﺤﮑــﻮم ﻣﯿﺸـﺪ‪ ،‬اﮔــﺮ ﮐﺸــﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ ﮔﻨﻬﮑــﺎر ﺑــﻮد‬
‫اﮔﺮ ﻧﺠﺎت ﻣﯿﺎﻓﺖ ﺑـﯽ ﮔﻨـﺎه ﺑـﻮد دﯾﮕـﺮ ﻣﺠـﺎزات �ﯿﺸـﺪ‪ ،‬زﻫـﺮ ﺑـﺎ ﺗﯿـﺰاب ﻫـﺎی آﺗـﺶ زا ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﻣﺠـﺮم ﻣﯿﺨﻮراﻧﺪﻧـﺪ اﮔـﺮ ﻣﯿﻤـﺮد‬
‫ﮔﻨﺎه ﮐﺎر اﮔﺮ �ـﯽ ﻣـﺮد ﺑـﯽ ﮔﻨـﺎه ﺑـﻮد ﯾـﺎ آﻫـﻦ را ﴎخ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣـﺪت ﭼﻨـﺪ دﻗﯿﻘـﻪ ﺑـﺎﻻی دﺳـﺖ ﮔﻨـﺎه ﮐـﺎر ﻣﯿﮕﺪاﺷـﺘﻨﺪ اﮔـﺮ‬
‫ﻣﯿﻤﺮد ﮔﻨﺎه ﮐﺎر و اﮔﺮ �ﯽ ﻣﺮد ﺑﯽ ﮔﻨﺎه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﻗﺎﻧﻮن ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ و ﺳﻮﻣﺮی ﻫﺎ‬

‫ﻫﯿﺘـﯽ ﯾﮑـﯽ از ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺎن در ﺑﺎﺑـﻞ ﺑـﻮد ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻨـﺎم ﺧـﻮد ﺗــﺪوﯾﻦ �ـﻮد‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺳـﻮﻣﺮی ﻫـﺎ اﻧﺘﻘـﺎم ﺟﻮﯾﺎﻧـﻪ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟــﱪی‬
‫ﺑــﻮد و ﺑــﺪﺗﺮ ازﻗــﺎﻧﻮن ﺣﻤــﻮراﺑﯽ ﺑــﻮد‪ ،‬اﯾــﻦ ﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﺸــﱰ در دو ﻃــﺮف دﺟﻠــﻪ )اﯾــﺮان‪ ،‬ﺳــﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋـﺮاق و ﻣﴫــ( ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺷــﺪه‬
‫ﺑـﻮد‪ ،‬ﺗـﺎﺛﯿﺮات اﯾـﻦ ﻗــﻮاﻧﯿﻦ را ﺑـﺎﻻی دو ﮐﺸـﻮر )ﯾﻮﻧـﺎن و روم( ﭼﻄــﻮر ﺑـﻮده؟ ﺣﺎﻟـﺖ ﻗـﺪﯾﻢ و ﺣﺎﻟــﺖ ﺟﺪﯾـﺪ آﻧـﺮا ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪١٩ | P a g e‬‬
 ‫‪ -٣‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ )ﺣﻤﻮراﺑﯽ‪ ،‬ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ و ﺳﻮﻣﺮی ﻫﺎ( درﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﯾﻮﻧﺎن و روم‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﯾﻮﻧﺎن‬

‫ﺧﺪای ﺧﺪاﯾﺎن )ژوﭘﯿﱰ( ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬

‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﯾﻮﻧﺎن‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﻪ ﺟﺮاﯾﻢ ﻣﻬﻢ وﻏﯿﺮ ﻣﻬﻢ‬

‫ﻣﺠﺎزات ﺑﻌﺪز ﻣﺮگ‬

‫ژوﭘﯿﱰ ﻣﻨﺒﻊ ﻗـﺎﻧﻮن ﮔـﺬاری اﺳـ ــﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دوره‪ ،‬دوره ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﯾﻮﻧـﺎن اﺳـ ــﺖ‪ ،‬ازﺑﯿﻦ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣﺠـﺎزات ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪاز ﻣﺮگ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺠـﺎزات ﻣﯿـﺪادﻧـﺪ ﻣﺜﻼً‪ :‬ﴎ را از ﺗﻨـﻪ ﺟـﺪا ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺑﻌـﺪاً ﺗﻨـﻪ را درﯾـﮏ ﻣﺤـﻞ و ﴎ را درﻣﺤـﻞ دﯾﮕﺮی دﻓﻦ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺗﻦ و ﺟﺴـﻢ آن ﺳـﺎﻢﻟ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻪ ﺣﻀـﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﴐ ﻣﯿﺸـﻮد و اﮔﺮ ﺟﺴـﻢ ﺳـﺎﻢﻟ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑﻪ ﺣﻀـﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﴐ‬
‫ﺷـﺪه �ﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ازاﯾﻦ ﻟﺤﺎظ اﺟﺴـﺎد اﻓﺮاد ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ را ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳـﺎﻢﻟ ﻤﺑﺎﻧﺪ و در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﴐ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ‬
‫اﺟﺴﺎد ﻓﺮاﻋﻨﻪ ﻣﴫ وﻏﯿﺮه و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻦ ﺑﺪون ﴎ را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺧﻮدش ﺣﺎﴐ ﺷﺪه‬
‫�ﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دراﺳﻼم‪ :‬اﯾﺤﺴﺐ اﻻﻧﺴﺎن اﻟﻨﺠﻤﻊ ﻋﻈﺎﻣﺔ )( ﺑﻠﯽ ﻗﺎدرﯾﻦ ﻋﻠﯽ اﻧﺴﻮﯾﻪ ﺑﻨﺎﻧﺔ‪.‬‬
‫دراﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎرﯾﮏ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ آﻣﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻐﯿﺮ دارد )ﺳﻘﺮاط‪ ،‬اﻓﻼﺗﻮن‪ ،‬ارﺳﻄﻮ و ﺑﻘﺮاط(‪.‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎم در ﻣﺠﺎزات اﻣﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮد‬ ‫ب‪ :‬روم‬

‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ در روم ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ و ﺟﻨﮕﺠﻮﺋﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﯿﺸﱰ ﺑﻮد‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﻤﻌﯽ‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺣﻘﻮق ﺟﺰای روم‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﴎاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣ ﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﺰاﺋﯽ ﻣﻨﺤﴫ اﻧ ﺴﺎن ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﯿﺰ ﴎاﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﯿﺰه زدن و ﺳﻮراخ ﮐﺮدن ﺑﺪن‬
‫ﯾﺎ رد ﺣﯿﻮان ﮐﻪ ﺧﻮن آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ ﺧﺎرج ﻣﯿﺸﺪ و ﺣﯿﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﺎزات ﺑﻌﺪز ﻣﺮگ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن اﻋﻀـﺎء وﺟﻮد و درﺣﺎﻻت ﻣﺨﺼـﻮص ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن ﴎ از ﻣﯿﺖ و دﻓﻦ آن‬
‫در ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮی‬

‫ﻧﻮت‪:‬‬
‫ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ را اﻧﺴﺎن ﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ داده �ﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده‪ -١) :‬ﮐﻠﻪ ﺑﻮﺗﻞ ﯾﺎ ﮐﻠﻪ ﺧﺎﻟﯽ – روش ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ -٢ ،‬اﻧﺴﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪ – روش ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ(‪،‬‬
‫• اﻧﻘﻼب ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ از ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ ﺑﻄﺮف ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ از ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪.‬‬
‫• اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ از رﯾﺸـﻪ ﻫﺎی درﺧﺖ ﺑﻄﺮف ﺗﻨﻪ و ﺷـﺎﺧﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ رﯾﺸـﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ازﺑﯿﻦ رﻓﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺗﻨﻪ وﺷﺎﻧﻪ ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود و اﺣﺘ�ل روﯾﺪن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ در روش ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺣﺘ�ل روﯾﺪن ﻣﺠﺪد وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﻮﻧﺎن را ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ )ﺳﻘﺮاط‪ ،‬اﻓﻼﺗﻮن‪ ،‬ارﺳﻄﻮ و ﺑﻘﺮاط( و ﺟﺎﻣﻌﻪ روم را ﺳﺰار ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٠ | P a g e‬‬
 ‫ب‪ :‬دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ درﻗﺮان )‪(١٩‬ﻣﯿﻼدی ﻣﺎ دوره رﺳــﺎﻧﺲ دارﯾﻢ‪ ،‬دراﯾﻦ دوره روﺷــﻨﮕﺮی در ﺑﺎﺳــﺘﺎن اﺳــﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺑﺮدار دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺳــﺘﺎن‬
‫ﺳﻘﺮاط اﺳﺖ‪ ،‬ازﺳﻘﺮاط آﻏﺎز ﺑﻌﺪاً ﺑﺎ اﻓﻼﺗﻮن و ارﺳﻄﻮ ﺧﺎﻤﺗﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﯾﻮﻧﺎن‬

‫دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬

‫‪ -٢‬روم‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻗﻮاﻧﯿﻦ )ﺣﻤﻮراﺑﯽ‪ ،‬ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ و ﺳﻮﻣﺮی ﻫﺎ( ﺑﺎﻻی ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﯾﻮﻧﺎن و روم‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﯾﻮﻧﺎن‬
‫ﯾﻌﻨــﯽ ﺣﻘــﻮق ﺟــﺰای ﯾﻮﻧــﺎن در دوره ﺟﺪﯾــﺪ ﻋﻬــﺪ ﺑﺎﺳــﺘﺎن‪ ،‬دراﯾــﻦ دوره داﻧﺸــﻤﻨﺪان در ﯾﻮﻧــﺎن ﻇﻬــﺮو �ــﻮده ﮐــﻪ ﺟﺎﻣﻌــﻪ و‬
‫دوﻟــﺖ ﯾﻮﻧــﺎن را ﺗﻐﯿﯿــﺮ داد‪ ،‬ﴎﻟﺸــﮑﺮ و ﻋﻠﻤــﱪدار اﯾــﻦ دا�ﺸــﻨﺪان ﺳــﻘﺮاط ﺑــﻮد‪ ،‬اﯾــﻦ داﻧﺸــﻤﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳــﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺴــﻔﻪ و‬
‫دوﻟﺖ را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰا دراﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی ﺳﻘﺮاط‬

‫‪ - ١‬ﺑﺎﯾﺪ ازﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺪون ﻗﯿﺪ وﴍط اﻃﺎﻋﺖ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد وﻟﻮ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﻫﺪف(‪:‬‬
‫• اﮔﺮ ﻫﺮﻗﺪر ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻬﱰ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﺬﯾﺮی ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد اﻫﻤﻨﯿﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن اﮔﺮ ﻏﯿﺮﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺟﺮاﯾﻢ و ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻈﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫• ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﯿﮕﺮدد ازﻧﺒﻮد ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻏﯿﺮﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﻬﱰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺎی ﻣﻠﺖ ﺧﻮد ﮔﻮش دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در وﻗﺖ وﺿـﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺎم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﺋﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺣﱰام ﺑﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﻣﺮدم ﮔﻮش دﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا؛ اﮔﺮ ﻣﺮدم ﺑﺪون ﻗﯿﺪ وﴍط از‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺷـﺎن در وﺿـﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم درﮐﺪام ﺟﺮاﯾﻢ ﮐﺪام ﺟﺰا ﻫﺎ را‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ زور و ﺗﺸﺪد ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﻮﺻﻞ ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻌﺪاز ﺳﻘﺮاط آﻣﺪﻧﺪ ﻧﻈﺮﯾﻪ وی را ﻧﻘﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺪون ﻗﯿﺪ وﴍط ﴐورت ﺑﻪ ﺗﺸﺪت دارد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺠﺎزات ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ و ﻧﮕﻬﺪاری ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﺸـﺪت ﴐورت اﺳـﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺗﺸـﺪت ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺿـ�ﻧﺖ اﺟﺮای ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﻗﯽ‬
‫�ﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢١ | P a g e‬‬
‫ﺳـﻘﺮاط داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ از وی ﮐﺘﺎب ﺑﺎﻗﯽ �ﺎﻧﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اﻓﮑﺎر و ﻧﻈﺮﯾﺎت آن ﺗﻮﺳـﻂ ﺷـﺎﮐﺮداﻧﺶ )اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳـﻄﻮ( رواﯾﺖ ﺷـﺪه‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬اﺣﺘ�ﻻً ﺳـﻘﺮاط وﻗﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮای ﺷـﺎﮔﺮداﻧﺶ اﻧﺘﻘﺎل داده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬دوﮐﺘﻮر ﻋﻠﯽ ﴍﯾﻌﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺪ ﺟ�ل اﻟﺪﯾﻦ‬
‫اﻓﻐـﺎﻧﯽ )ﭘـﺪر ﻣﻌـﺎرف ﺗﺮﮐﯿـﻪ ﯾﻌﻨﯽ وزﯾﺮ ﻣﻌـﺎرف ﺗﺮﮐﯿـﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘـﺪر ﻣﻌـﺎرف ﻣﴫـــ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌـﺎون وزارت ﻣﻌـﺎرف ﻣﴫـــ ﺑﻮد(‪ ،‬اﻣـﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷـﺎﮔﺮداﻧﺶ اﻧﺘﻘﺎل داد )اﻣﺎم ﯾﻮﺳـﻒ و اﻣﺎم ﺷـﯿﺒﺎﺑﯽ( و ﺑﺎﻻ ﺗﺸـﺒﯿﻪ ﺣﴬـت ﭘﯿﺎﻣﱪ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳـﻼم ﮐﻪ ﺧﻮد ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻧﮑﺮده وﻟﯽ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﺎ‬
‫ﮐﺘﺎب درﻣﻮرد ﺣﴬت ﭘﯿﺎﻣﱪ)ص( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰا دراﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی اﻓﻼﻃﻮن‬

‫اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺷﺎﮔﺮد ﺳﻘﺮاط ﺑﻮد اﻣﺎ درﻫﺮﺑﺨﺶ از ﺳﻘﺮاط ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻨﺘﺴﮑﯿﻮ درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻣﺎ از‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی اﻓﻼﻃﻮن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن دو ﮐﺘﺎب ﻣﺸﻬﻮر دارد )‪ -١‬ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ -٢ ،‬ﻗﺎﻧﻮن(‪.‬‬

‫‪ -١‬ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫اﻓﻼﻃﻮن ﭘﺪر اﺧﻼق اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺎﺿـﻠﻪ ﺗﺨﯿﻞ ﻫ�ن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺖ ﮐﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮑﻨﺪ )ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ازﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪ ﺳـﻌﺎدت‬
‫و ﻣﺪارج ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮﺳـﺪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺎﺿـﻠﻪ ﮔﺮدد(‪ ،‬ﻣﯿﺪﻧﻪ ﻓﺎﺿـﻠﻪ ﮐﻪ وی ﻣﻄﺮح ﮐﺮد ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ روﯾﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎاﮐﻨﻮن روﯾﺎﺋﯽ‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬ﻤﺗﺎﻣﺎً ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎی آن وﻋﺾ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ اﺳـﺖ )ﻫﺮﮐﯽ درﺟﺎﻣﻌﻪ داﺧﻞ ﺷـﻮد ﺑﺎﯾﺪ از درﯾﭽﻪ اﺧﻼق وﻋﺎﻃﻔﻪ وارد ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫وی ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻮﺟﻮد آورد اﻣﺎ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ او ﯾﺎری ﻧﮑﺮد(‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﮐﺘﺎب ﻗﺎﻧﻮن‪:‬‬
‫درﮐﺘﺎب ﻗﺎﻧﻮن اﻓﻼﻃﻮن در ﻣﻮرد ﻣﺠﺎزات ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﺠﺎزات ﺳﺒﺐ ﭘﺎﮐﯽ ﺷﺨﺺ ﻣﺠﺮم و ﺗﺴﮑﯿﻦ روح وی ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزات ﻧﺰد اﻓﻼﻃﻮن ﺣﺘﻤﯽ اﺳــﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺠﺎزات اﻓﻼﻃﻮن ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ وﺟﻮدی ﻣﺠﺎزات درﴍﯾﻌﺖ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪،‬‬
‫زﯾﺮا؛ ﺗﻮﺑﻪ اﺻﻼح ﭘﺬﯾﺮی اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ ازﴍاﯾﻂ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺮﻧﮕﺸﻦﺘ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪه و ازﻣﺠﺎزات ﻓﺮار �ﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺪال اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﺷﺨﺺ را ﭘﺎک و روح آﻧﺮا آرام ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ روح آن آرام ﻧﺸﺪه و ﺟﺴﻢ آن ﻧﯿﺰ ﭘﺎک‬
‫�ﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ در ﻗﺎﻧﻮن اﻣﺮوز‪:‬‬
‫ﮐﺴـــﯿﮑﻪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ درﻣﺪت ﻓﺮار ﻫﺮ روز زﺟﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ و درﺑﺪل زﺟﺮ ﭘﺸـــﯿ�ن ﻣﯿﺸـــﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬اﺻﻼح ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ازﻫﻤﯿﻦ رو ﺗﺤﺖ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺳﺘﺎن آﺗﯽ‪:‬‬
‫ﺷـﺨﺼـﯽ از اﺛﺮ دﻋﻮی زﻣﯿﻦ ازﻃﺮف ﭘﴪـ ﮐﺎﮐﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﴎاﻧﺠﺎم زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﭘﴪـ ﻣﻘﺘﻮل ﺑﺰرگ ﺷـﺪ ازﻣﺎدرش ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺎدر‬
‫آﯾﺎ ﻣﻦ ﭘﺪر ﻧﺪارم؟ ﭘﺪر ﻣﻦ ﮐﯿﺴـﺖ و ﮐﺠﺎﺳـﺖ؟ ﻣﺎدرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر ﺗﺮا ﭘﴪـ ﮐﺎﮐﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﴪـ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ از‬
‫آن ﺷﺨﺺ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ او را �ﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺰل ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮی ﺗﺮک ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﺗﻞ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪت‬
‫ﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ درﺟﺴﺘﺠﻮی ﺷﺨﺺ ﻣﻮرد ﻫﺪف ﺑﻮد‪ ،‬درﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪت ﺷﺒﯽ در ﯾﮑﯽ ازﻣﺴﺎﺟﺪ رﻓﺖ و دﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮ ﻣﺮدی ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟ ﭘﯿﺮ ﻣﺮد ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ در اﺛﺮ دﻋﻮی ﺣﻘﻮﻗﯽ زﻣﯿﻦ ﭘﴪـــ ﮐﺎﮐﺎﯾﻢ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـــﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮدم‬
‫‪٢٢ | P a g e‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﭘﴪـ او ﺑﺰرگ ﺷـﺪه و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮی درﺟﺴـﺘﺠﻮی ﻣﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ازاﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮی او در اﻣﺎن ﺑﺎﺷـﻢ ﻣﻨﺰل ام ﺗﺮک‬
‫ﮐﺮده ام‪.‬‬
‫ﭘﴪـ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻬﻤﯿﻦ ﺷـﺨﺺ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﮕﻔﺖ و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸـﺖ‪ ،‬ﻣﺎدرش ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﺘﻘﺎم ﭘﺪرات را ﮔﺮﻓﺘﯽ؟ ﭘﴪـ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺨﯿﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ ﻗﺎﺗﻞ ﭘﺪرم ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎرﮔﯽ ﻤﺑﯿﺮد ﺑﺎﯾﺪ او ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﯽ ﻣﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ - ٣‬اﻓﻼﻃﻮن ﻃﺮﻓﺪار ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن اﻓﻼﻃﻮن ﯾﮏ ﻓﻼﺳﻔﻪ و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وی ﻃﺮﻓﺪار ﺗﺸﺪت ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺣﺒﺲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺣﺒﺲ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺤﮑﻤﻪ )اﻣﺮوزه ﺗﻮﻗﯿﻒ(‪،‬‬
‫‪ ‬ﺣﺒﺲ ﺑﺮای اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺻﻼح اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ ‬ﺣﺒﺲ ﺑﺮای اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪی ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮم ﺷﺪه و اﻧﺘﻈﺎر اﺻﻼح آﻧﻬﺎ �ﯽ رود‪.‬‬

‫‪٢٣ | P a g e‬‬
 ‫ارﺳﻄﻮ‪:‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﯾﻮﻧﺎن در اﻧﺪﯾﺸـﻪ ﻫﺎی ارﺳـﻄﻮ‪ ،‬اﯾﻦ داﻧﺸـﻤﻨﺪ دو ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﻬﻮر دارد )‪ -١‬ﺧﻄﺎب‪ -٢ ،‬ﺳـﯿﺎﺳـﺖ(‪ ،‬ارﺳـﻄﻮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮم‬
‫درﮐﺘﺎب ﺧﻄﺎب ﺧﻮد ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺑﮑﺎرﯾﺎ و ﳌﺮوزو اﯾﻦ ﺑﺤﺚ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﺧﻄﺎب )ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم و ﻗﺎﺿﯽ(‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﴍاﯾﻂ وﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮم ﺗﻮﺟﻪ ﺻـﻮرت ﮔﯿﺮد )ﺑﯿﺸـﱰ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘ�ﻋﯽ‪ ،‬زﯾﺴـﺘﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮده(‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﻨﺎﺳـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‬
‫‪ .....................‬اﻣﺎ ﳌﺮوزو ﺑﯿﺸﱰ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ‪ ...‬را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬اﺣﻮال ﻣﺨﻔﻔﻪ و ﻣﺸـﺪده ﺟﺮم درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﻮد‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ارﺳـﻄﻮ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴـﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ اﺣﻮال ﻣﺨﻔﻔﻪ و ﻣﺸـﺪده را ﻣﻄﺮح‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖ )درﺑﺨﺶ ﻣﺠﺎزات ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دوﻟﺖ(‪:‬‬

‫‪ - ١‬دوﻟﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﻘﺾ و ﺗﺠﺎوز از ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ دوﻟﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻪ ﺧﻮد وﺿــﻊ �ﻮده‪ ،‬آﻧﺮا ﻧﻘﺾ �ﺎﯾﺪ دﯾﮕﺮان آﻧﺮا رﻋﺎﯾﺖ �ﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮل ﴏﻓﯿﻪ ﺑﺮق دراﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن‪،‬‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺮاﻓﯿﮑﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺧﻮد اﻟﮕﻮ اﺳـﺖ اﮔﺮ اﻟﮕﻮ ﺧﺮاب ﺷـﺪ از اﻟﮕﻮ ﭘﺬﯾﺮان ﮔﻼﯾﻪ ای ﻧﯿﺴـﺖ‬
‫ﺑﻨﺎً دوﻟﺖ �ﻮﻧﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﺬﯾﺮی و اﺧﻼق ﺑﺮای ﻣﺮدم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻫﺮ ﺗﺨﻠﻒ از ﻗﺎﻧﻮن وﻧﻘﺾ آن وﻟﻮ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻋﺪﻟﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ب‪ :‬روم‬
‫اﮔﺮ ﯾﻮﻧﺎن ﺳﻘﺮاط‪ ،‬اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ دارد‪ ،‬اﻣﺎ روم ﺳﺰارﺑﮑﺎرﯾﺎ دارد ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻤﺗﺎﻣﺎً ﻋﻠ�ء و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﻮﻧﺎن وﻏﺮب را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دوره ﺳـﺎﺑﻖ )ﻗﺒﻞ از دوره ﺟﺪﯾﺪ ﻋﻬﺪ ﺑﺎﺳـﺘﺎن( روم ﻫ�ﻧﻨﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ آﻣﺪن ﺳـﯿﴪـون وﺿـﻌﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ �ﻮد و وﺳـﯿﴪـون‬
‫ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ذﯾﻞ ﻣﺘﻮﺻﻞ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻤﺗﺎﻣﺎً ﻗﺎﻧﻮن دوره ﺳﺎﺑﻖ را ﻟﻐﻮ �ﻮد‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﺻﻼﺣﯿﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺠﺎزات را ﺑﻪ دوﻟﺖ واﮔﺬار �ﻮد‪،‬‬
‫‪ - ٣‬درﻧﻬﺎﯾﺖ روم ﺑﺰرگ را ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺠﺎم و اﺗﺤﺎد اﻗﻮام ﮐﻮﭼﮏ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٢٤ | P a g e‬‬
 ‫ﻣﺒﺤﺚ دوم‪ :‬دوره ﺟﺪﯾﺪ درﻋﻬﺪ روﺷﻨﮕﺮی ﻗﺮن )‪(١٨‬‬
‫اﯾﻦ دوره از اواﺧﺮ ﻗﺮن )‪ (١٧‬و اواﯾﻞ ﻗﺮن )‪ (١٨‬ﴍوع ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺮن ‪ ١٨‬ﻗﺮن روﺷﻨﯽ و ﺑﯿﺪاری ﺿﻤﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﴩﯾﺖ ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬از دﻫﻪ‬
‫‪ ٨٠‬اﻟﯽ ﻗﺮن ‪ ١٩‬ﮐﻪ درﴍوع ﻗﺮن ‪ ١٩‬ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﯾﺎ ﻧﻬﻀﺖ روﺷﻨﮕﺮی ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم )‪ (Enlightenment‬ﯾﺎ ﻋﻬﺪ روﺷﻨﮕﺮی‬
‫ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺨــﺎﻃﺮ اﯾــﻦ دوره ﺑﻨــﺎم روﺷــﻨﮕﺮی ﯾــﺎد ﻣﯿﺸــﻮد ﻤﺗﺎﻣــﺎً ﺑﺨــﺶ ﻫــﺎی زﻧــﺪﮔﯽ ﺑﴩــی از دوﻟــﺖ ﺗــﺎ ﻣﻠــﺖ را روﺷــﻦ ﺳــﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫درﺳﯿﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﺣﻘـﻮق‪ ،‬ﺣﻘــﻮق ﺟـﺰا وﻏﯿـﺮه ﺗﺤــﻮﻻت ﺑﻮﺟـﻮد آﻣــﺪ‪ ،‬اﻓﮑـﺎر ﻣﺨﺘﻠـﻒ اراﺋﯿــﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﮑﺎﺗـﺐ و ﺗﯿــﻮری ﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠــﻒ‬
‫ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﺎً ﻣﻮﻓـﻖ ﺷـﺪ و ﺑﺮﺧـﯽ ﻫـﺎ ﻧﮕﺮدﯾﺪﻧـﺪ‪ ،‬دراﯾــﻦ ﺣﺮﮐـﺖ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﺋـﯽ ﻤﺗـﺎم ﮐﺸـﻮر ﻫـﺎ ﻣﻨﺠﻤﻠـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن ﺟﺰاﺋــﯽ‬
‫ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﻗﻪ )روﺷـﻨﮕﺮی( ﻧﺎﭘﻠﯿﻮن از اﻧﺪﯾﺸـﻪ ﻫﺎی ﻋﻠ�ء و داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﺑﺎاﻟﺨﺼـﻮص ﺳـﺰار ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷـﺪ و ﻧﺎﭘﻠﯿﻮن ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺷـــﺎه ﻇـﺎﻢﻟ و اﺳـ ــﺘﺒـﺪاد ﮔﺮ ﺑﻮد ﺑـﻪ ﺗـﺪوﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ روی آرود‪ ،‬درﺳـــﺎل )‪(١٨٠٨‬ﻣﯿﻼدی ﻗـﺎﻧﻮن اﺟﺮاآت ﺟﺰاﺋﯽ ﻣﺘﻌـﺎﻗﺒـﺎً درﺳـــﺎل‬
‫)‪(١٨١٠‬ﻣﯿﻼدی ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا و دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﻮد ﺟﺰا را ﺗﺪوﯾﻦ �ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪاَ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ )‪ (١٠٠‬ﺳـﺎل از ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﺑﻪ ﻣﴫـ‪ ،‬و ﻗﺮﯾﺐ )‪(٢٧‬ﺳـﺎل ﺑﻌﺪ ازﻣﴫـ ﺑﻪ ﻋﺮاق و )‪ (٧٠‬ﺳـﺎل از ﻋﺮاق ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻮﺳﯽ‬
‫ﺷﻔﯿﻖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﻣﺤﺼﻮل اروﭘﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫ�ﻫﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در دروس ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻣﻨﻔﯽ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﻓﺮﺿﯿﻪ‬ ‫ﺳﻮال‬
‫ﻣﮑﺘﺐ‪ :‬در داﺧﻞ ﻫﺮﻣﮑﺘﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻫﺎی ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮑﺎﺗﺐ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ وﺟﻮد دارد‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ‬

‫ﯾﺎداﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺪﯾﻞ ﻫﺎی ﺣﺒﺲ در ﮐﻮد ﺟﺰای ﮐﺸﻮر از ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺟﺪﯾﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮐﻪ روﺷﻨﮕﺮی را آﻏﺎز �ﻮدﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻇﻬﻮر ﮐﺮد‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ :‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ازدﯾﺪ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯿﮑﺮد‪.‬‬

‫ﻣﮑﺎﺗﺐ‬
‫ب‪ :‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺟﺪﯾﺪ‪ :‬ﻣﺒﺎﺣﺚ را ازدﯾﺪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٥ | P a g e‬‬
 ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ‬

‫ب‪ :‬ﻣﮑﺘﺐ ﻧﯿﻮﮐﻼﺳﯿﮏ‬ ‫اول‪ :‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ‬

‫ج‪ :‬ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ )اﺛﺒﺎﺗﯽ(‬

‫ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ :‬ﻣﻨﺘﺴﮑﯿﻮ‪ ،‬ژان ژاک روﺳﻮ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺳﺰارﺑﮑﺎرﯾﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺘﺎم‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﺲ ﮔﯿﺰو و روﺳﯽ اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -:‬ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ‬

‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﯿﺸـﱰ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸـﻪ ﻫﺎی ﻣﮑﺘﺐ ﻫﺎی ﺳـﺎﺑﻘﻪ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﯽ‬
‫دارد و ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﮑﺎﺗﺐ آﻧﻬﺎ اﺳـﺖ و ازﺳـﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﮑﺎﺗﺐ دوره ﺟﺪﯾﺪ ﺳـﺎﺑﻘﻪ دار ﺑﻮده و اوﻟﯿﻦ ﻣﮑﺘﺐ اﯾﻦ دوره‬
‫ﺑﺸ�ر ﻣﯿﺮود‪.‬‬

‫ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران‪:‬‬
‫ﻣﻨﺘﺴﮑﯿﻮ )آﳌﺎﻧﯽ( ﻣﺆﺳﺲ ﻋﻬﺪ روﺷﻨﮕﺮی‪ ،‬ژان ژاک روﺳﻮ )آﳌﺎﻧﯽ(‪ ،‬ﮐﺎﻧﺖ )آﳌﺎﻧﯽ( ﻣﺆﺳﺲ ﻣﮑﺘﺐ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺳﺰار ﺑﮑﺎرﯾﺎ‬
‫)اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﺋﯽ( و ﺑﻨﺘﺎم )اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ( ﻣﺆﺳﺲ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺎﯾﺪه اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺘﺴﮑﯿﻮ‪:‬‬
‫اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ از آﳌﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﻨﺎم روح اﻟﻘﻮاﻧﯿﻦ دارد وی درﮐﺘﺎب ﺧﻮد‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺪﯾﺪی ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات ﻣﺸﺪده ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﺷﺪت ﺷﮑﻨﺠﻪ را ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﻣﯿﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫‪ - ٣‬ﺷـﺪت ﻣﺠﺎزات و ﺗﻮﺻـﻞ ﺑﻪ ﺷـﮑﻨﺠﻪ را ﮐﺎرﺣﺎﮐ�ن ﻣﺴـﺘﺒﺪ و ﻇﺎﻢﻟ اﻧﺪ‪) .‬زﯾﺮا؛ ﻧﻪ ﻣﻮﺛﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ اﺳـﺖ و ﻧﻪ روﺷـﻨﮕﺮی اﺳﺖ‬
‫ﺟﺰ اﺳﺘﺒﺪاد ﻇﻠﻢ ﺗﻮﺟﻬﻪ دﯾﮕﺮی ﻧﺪارد(‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﻮاء را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﻮاء را ﻣﻄﺮح �ﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ژاک ژاک روﺳﻮ‪:‬‬

‫داﺳـﺘﺎن‪ :‬ﯾﮏ ﻣﺮد ﺳﺎﻋﺖ ﺳﺎز درﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮ ﻫﺎی آﳌﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل درﺳﺎﻋﺖ ﺳﺎزی ﮐﺎر ﮐﺮد و از وﻇﯿﻔﻪ اش ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد و درﻋﯿﻦ زﻣﺎن درﯾﮑﯽ از ﺷـﻬﺮﻫﺎی دﯾﮕﺮ آﳌﺎن ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻢ رﻗﺎﺻـﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﺴـﮑﻮﺗﯿﮏ ﻣﯿﺮﻗﺼـﯿﺪ و وﻇﯿﻔﻪ آن رﻗﺎﺻـﯽ‬
‫ﺑﻮد او ﻧﯿﺰ از وﻇﯿﻔﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٢٦ | P a g e‬‬
‫ﺳـﺎﻋﺖ ﺳـﺎز وﻇﯿﻔﻪ را ﺗﺮک �ﻮده و ﯾﮑﯽ از ﺷـﻬﺮ ﻫﺎی اﳌﺎن ﻣﯿﺮود‪ ،‬او ﺗﺼـﺎدﻓﺎً درﻫ�ن ﺷـﻬﺮ و ﻫ�ن دﯾﺴـﮑﻮﺗﯿﮏ ﻣﯿﺮود ﻫ�ن‬
‫ﺧﺎﻧﻢ رﻗﺎﺻﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ او راﺑﻄﻪ ﻧﺎﻣﴩوع ﺑﺮ ﻗﺮار ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻣﯿﺸﻮد و ﻃﻔﻞ ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯿﺂورد ﮐﻪ )ژان ژاک روﺳﻮ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫روﺳـﻮ در ﮐﺘﺎب اﻋﱰاﻓﺎت ﺧﻮد اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن را ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ‪ ١٣‬ﺳـﺎل ﻤﺗﺎم ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺑﺎز ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ‬
‫درﻗﺎﻟﺐ ﻓﺎﻋﻞ و ﮔﺎﻫﯽ درﻗﺎﻟﺐ ﻣﻔﻌﻮل‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﻦ ازﻣﺠﺮای ﺣﺮام ﺗﻮﻟﺪ ﺷـ ــﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﺪاﺷـ ــﺘﻢ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﯿﺮﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯿﮑﺮدم‪ ،‬ﺻــﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺻــﺒﺢ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻄﺮف وﻇﯿﻔﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﺪاد و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺨﻮان ﺑﻌﺪاً ﻣﯿﺂﯾﻢ اﻣﺘﺤﺎن ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﯾﺎد ﻣﯿﺪاﺷﺘﻢ ﻧﺎن ﻣﯿﺪاد و اﮔﺮ ﯾﺎد �ﯽ داﺷﺘﻢ ﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن او ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ :‬درﭘﺎرﯾﺲ ﯾﮏ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﯾﺴـﯽ داﯾﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺸـﻮﯾﻖ ﻫﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺶ‬
‫ﻣﺎه ﺑﻌﺪ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﯾﺴــﯽ را ﺗﺸــﮑﯿﻞ دادم‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﮐﺘﺎب را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﺟﻤﻬﻮرﯾﺖ( و ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮی را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﻗﺮار داد‬
‫اﺟﺘ�ﻋﯽ( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫درﮐﺘﺎب ﻗﺮار داد اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ )ﻣﻮﺳﺲ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺟﺘ�ﻋﯽ(‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﺟﺮم ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘ�ﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎً دوﻟﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺮم را ﮐﺎﻫﺶ و ﯾﺎ ازﺑﯿﻦ ﺑﱪد ﯾﺎد ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺘﻮﺻﻞ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻣﺘﻤﺪن ﺷﺪن ﺑﯿﺸﱰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺒﺐ ازﺑﯿﻦ رﻓﻦﺘ ﺷﯿﺮازه اﺧﻼﻗﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﮕﺮدد )ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺘﻤﺪن ﺗﺮ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺪ اﺧﻼق ﺗﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﻤﺗﺪن‬
‫ﺑﻪ ﮐ�ل ﺑﺮﺳﺪ اﺧﻼق ﺑﻪ ﻤﺗﺎم ﻣﯿﺮﺳﺪ(‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﺷـﺪت ﻣﺠﺎزات ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺿـﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﺋﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮدان اﺳـﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ او ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮار اﺟﺘ�ﻋﯽ و راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم و‬
‫دوﻟـﺖ ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﯾـﮏ رﯾﺴـــ�ن اﺳـــﺖ‪ ،‬ﯾﮑﻄﺮف ﻣﺮدم وﻃﺮف دﯾﮕﺮ دوﻟـﺖ‪ ،‬ﻫﺮدوﻃﺮف درﮐﺸـــﻤﮑﺶ ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺎه اﯾﻦ اﻋﺘ�د‬
‫ﺿـﻌﯿﻒ ﺷـﻮد رﯾﺴـ�ن ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻣﯿﺂﯾﺪ و درﭘﺎﺋﯿﻦ رﯾﺴـ�ن ﺳـﻨﮓ ﺗﯿﺰ ﻗﺮار دارد‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺸـﻤﮑﺶ ﻫﺎ رﯾﺴـ�ن ﺧﻮرده و ﮐﻨﺪه ﻣﯿﺸـﻮد‪،‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪ درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ ﻗﯿﺎم ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎ ﴎﻧﮕﻮن ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﻬﺎر ﻋﺮﺑﯽ‬

‫ﮐﺎﻧﺖ‪:‬‬
‫در درون اﯾــﻦ ﻣﮑﺘــﺐ‪ ،‬ﻣﮑﺘــﺐ ﻋــﺪاﻟﺖ ﻣﻄﻠــﻖ را اﺳــﺎس ﮔــﺬاری �ــﻮد )ﻣﻮﺳــﺲ ﻋــﺪاﻟﺖ ﻣﻄﻠــﻖ ﺑــﻪ اﯾــﻦ ﻣﻌﻨــﯽ ﮐــﻪ ﻫﺮﮐــﯽ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻫﺮ ﺟﺮﻣـﯽ ﮐـﻪ ﺷـﺪ ﺑـﻪ ﻫﺮﻗﯿﻤـﺖ ﮐـﻪ ﻣﯿﺸـﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺠـﺎزات ﺷـﻮد(‪ ،‬وی ﻃﺮﻓـﺪار ﺣﺘﻤـﯽ ﺑـﻮدن ﻣﺠـﺎزات اﺳـﺖ وﻟـﻮ ﮐـﻪ‬
‫ﻫــﯿﭻ ﻓﺎﯾــﺪه اﺟﺘ�ﻋــﯽ ﻫــﻢ ﻧﺪاﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﮐﺎﻧــﺖ ﺑــﻪ اﯾــﻦ ﺑــﺎور ﺑــﻮد ﮐــﻪ اﮔــﺮ ﯾــﮏ ﺟﺰﯾــﺮه را آب ﻣﯿﮕﯿــﺮد و ﻣــﺮدم ﻫﻤــﻪ ﻓــﺮار‬
‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ اﻣــﺎ ﺷﺨﺼــﯽ ﻣﺤﮑـﻮم ﺑــﻪ اﻋــﺪام اﺳــﺖ‪ ،‬اوﻻً ﻣـﺮدم ﺑﺎﯾــﺪ ﺷــﺨﺺ ﻣﺤﮑـﻮم را اﻋــﺪام ﮐﻨﻨــﺪ و ﺑﻌــﺪاً ﻓـﺮار �ﺎﯾــﺪ ﮐــﻪ اﯾــﻦ‬
‫دﯾﺪ وی ﺑﻨﺎم )ﺟﺰﯾﺮه ﻣﱰوﮐﻪ( ﯾﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬درﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﺎﻧﺖ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﻮﺳﺲ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻄﻠﻖ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻃﺮﻓﺪار ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزات ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزات ﺗﺎﺛﯿﺮ دارد‪.‬‬

‫‪٢٧ | P a g e‬‬
 ‫ﺑﻨﺘﺎم‪:‬‬
‫اﯾﻦ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﯾﺪه اﺟﺘ�ﻋﯽ را درﻗﺒﺎل داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ازاﯾ�و وی ﻣﻮﺳـﺲ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺎﯾﺪه ﮔﺮاﺋﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد )درداﺧﻞ ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﯾﮏ ﺷﺎﺧﻪ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ او ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﺎﻧﺖ ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﺠﺎزات وﻗﺘﯽ و ﺗﺎﺣﺪی ﺟﺎﯾﺰ اﺳــﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﯾﺪه اﺟﺘ�ﻋﯽ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻓﺎﯾﺪه اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮔﺮدد‪ .‬و درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻨﺘﺎم‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﻮﺳﺲ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺎﯾﺪه ﮔﺮاﺋﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﯾﺪه اﺟﺘ�ﻋﯽ را در ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﮑﺎرﯾﺎ‪:‬‬
‫ﺑﮑﺎرﯾﺎ درﺧﺎﻧﻮاده اﴍاﻓﯽ روم ﺗﻮﻟﺪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺗﺤﺼـﯿﻼت ﺧﻮد را درﻓﺮاﻧﺴـﻪ �ﻮده‪ ،‬ﺣﻘﻮق دان ﻧﯿﺴـﺖ از رﺷـﺘﻪ اﻗﺘﺼـﺎد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﻨﺎﺳـﯽ‬
‫ﻓﺎرغ ﮔﺮدﯾﺪه اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻓﮑﺎر ﻣﻨﺘﺴـﮑﯿﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺳـﻦ ‪ ٢٢‬ﺳـﺎﻟﮕﯽ ﯾﮏ رﺳـﺎﻟﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﺟﺮاﯾﻢ و ﻣﺠﺎزات( ﺑﻪ‬
‫ﻟﺴﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﺋﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ و در ﻣﺪت ﮐﻤﱰ از )‪(٥‬ﻣﺎه ﺑﻪ ‪ ٢٢‬ﻟﺴﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه و درﻣﺪت‬
‫ﮐﻤﱰ از ‪ ٤‬ﻣﺎه ﺷﺶ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻓﮑﺎر و رﺳــﺎﻟﻪ ﺑﮑﺎرﯾﺎ اﻧﺘﻘﻼب ﻓﮑﺮی را در ﺑﺒﺎر آورد‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن ﻫﻤﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻧﺪﯾﺸــﻪ ﻫﺎی ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎه و ﺑﯿﻨﺶ‬
‫ﻤﺗﺎﻣﯽ ﺳـﯿﺎﺳـﺘﻤﺪاران را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ ،‬درﻣﻮرد ﻫﺮﻣﺎده رﺳـﺎﻟﻪ ﺳـﺰار ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﻫﻤﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﯾﻦ رﺳـﺎﻟﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن‬
‫ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺳﺎﺧﻦﺘ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﻦﺘ ﺟﺮاﯾﻢ و ﻣﺠﺎزات اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻤﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻗﺒﻠﯽ روﺷـﻨﮕﺮی‪ ،‬ﻃﺮز ﻓﮑﺮﺷـﺎﻧﺮا اراﺋﯿﻪ داﺷـﺘﻪ اﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺰرﮔﱰﯾﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫اﺳـ ــﺘﺒـﺪادﮔﺮ )ﻧﺎﭘﻠﯿﻮن( را ﺗﺤـﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار داد و ﻧﺎﭘﻠﯿﻮن ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ روی آورد ﮐﻪ درﺳـ ــﺎل )‪ (١٨٠٨‬ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺮاآت ﺟﺰاﺋﯽ و‬
‫درﺳﺎل )‪ (١٨١٠‬ﮐﻮد ﺟﺰا را ﺗﺪوﯾﻦ �ﻮد ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﮐﻮد ﺟﺰا درﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻨﺪ درﺳﺎل )‪ (١٧٧٠‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا ﺗﺪوﯾﻦ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺟﺎﻣﻊ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴــﻪ )‪ (١٧٨٩‬ﻣﺤﺼــﻮل اﻓﮑﺎر ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﺑﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﻮدش در اﻧﻘﻼب اﺷــﱰاک‬
‫ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٢٨ | P a g e‬‬
 ‫ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ ﺣﺮف ﻫﺎی ﺑﮑﺎرﯾﺎ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺟﺮاﯾﻢ و ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ اﻧﺪک ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻧﺪﯾﺸــﻪ ﻫﺎی ژان ژاک روﺳــﻮ ﻣﯿﺮود‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎور وی اﺻــﻼً دوﻟﺖ ﺣﻖ ﻣﺠﺎزات را ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺑﺮاﺳــﺎس ﻗﺮار‬
‫اﺟﺘ�ﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻤﺑﯿﺎن آﻣﺪه و ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮار داد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ آن ﺗﻮاﻓﻖ اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺷﺨﺺ از ﻗﺮار داد ﴎﭘﯿﭽﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﺷﻮد درﻏﯿﺮآن ﻗﺮارداد اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺗﺤﻘﻖ �ﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬اﺟﺮاآت ﺟﺰاﺋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺟﺮاﯾﻢ و ﻣﺠﺎزات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬درﺻـﻮرﺗﯿﮑﻪ اﺟﺮاآت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﺸـﻮد ﺑﺎز ﻫﻢ ﻫﺪف ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ ﻣﺠﺎزات ﺑﺪﺳـﺖ �ﯽ آﯾﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا؛ در اﺟﺮاآت ﺟﺰاﺋﯽ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﺑﯿﺸﱰ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﯾﺪه را درﻗﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﯾﺪه ﻣﻌﻘﻮل را درﻗﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻤﺗﺎﻣﯽ ﻧﻈﺎم ﻫﺎی ﺟﻬﺎن از اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺘﺎﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺨﺼﯽ در ﻣﺠﺮم‬
‫رﺷـﻮه )‪(٣‬داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﺑﻪ )‪(٢‬ﺳـﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﯿﺸـﻮد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﺎﻫﻮار )‪(٢٠٠٠٠‬اﻓﻐﺎﻧﯽ ﭘﯿﺪا ﮔﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه اﯾﻦ‬
‫دﯾﺪﮔﺎه ازﻧﻈﺮ ﻓﺎﯾﺪه ﮔﺮاﺋﯽ ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫• ﴐر ﺷﺨﺺ در دو ﺳﺎل )‪ (٤٨٠٠٠٠‬اﻓﻐﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫• ﺗﺎﺛﯿﺮات ﮐﻪ ﺑﺎﻻی ﻓﺎﻣﯿﻞ اش وارد ﻣﯿﺸﻮد‪،‬‬
‫• اﴐار اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺮدی ) زﻧﺪان ﻣﮑﺘﺐ ﺟﺮاﯾﻢ اﺳﺖ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ از ﻫﻤﻪ ﺟﺮاﯾﻢ آﮔﺎه ﻣﯿﺸﻮد(‪،‬‬
‫• اﴐار اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ ) درﺻﻮرت ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺼﺎدی ‪،(............‬‬
‫• اﻗﺘﺼﺎد ﻓﺮد ﺑﺎﻻی دوﻟﺖ و اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺖ ﺑﺎﻻی ﻓﺮد ﺗﺎﺛﯿﺮ دارد‪،‬‬
‫• ﻣﺼﺎرف ﺧﻮراﮐﻪ ﺷﺨﺺ در زﻧﺪان و ﻣﺼﺎرف ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن زﻧﺪان ازﻟﺤﺎظ ﻣﺼﺎرف و ﻣﻌﺎرف ﻣﺮﺑﻮط دوﻟﺖ‪،‬‬
‫• ازﻧﻈﺮ اﺟﺘ�ﻋﯽ‪ ،‬ﺷــﺨﺺ ﻗﺒﻞ از زﻧﺪان ﻣﺘﺤﺮک و ﺑﻌﺪاز زﻧﺪان ﺳــﺎﮐﻦ ﻣﯿﺸــﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات ﻓﺎﯾﺪه را درﻗﺒﺎل‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪٢٩ | P a g e‬‬
 ‫ﯾﺎداﺷﺖ‪:‬‬
‫اﻣﺮوزه رﯾﺎﺳﺖ ﻣﺤﺎﺑﺲ و ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﮐﺸﻮر ﻣﺒﻠﻎ )‪(٨٧٠‬ﻣﯿﻠﯿﻮن اﻓﻐﺎﻧﯽ از ﭘﻮل ﴏﻓﯿﻪ ﺑﺮق ﻗﺮﺿﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺷـ ــﺎﯾﺪ ﺑﮑﺎرﯾﺎ از ﴍاﯾﻂ زﻣﺎن ﺧﻮدش ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺑﺎﺷـ ــﺪ‪ ،‬زﯾﺮا؛ در آن زﻣﺎن اﴍاف‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ وﻏﯿﺮه ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده و ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬درﻋﯿﻦ ﺟﺮم ﯾﮑﯽ ﺟﺰای ﮐﻤﱰ و دﯾﮕﺮی ﺟﺰای ﺑﯿﺸـﱰ داﺷـﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ او ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﺷـﺪﯾﺪ ﺷـﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬
‫درﺟﺮم رﺷﻮه ﯾﮑﯽ از ﻣﺠﺒﻮرﯾﺖ و دﯾﮕﺮی ﺣﺮﻓﯽ وﺳﺎزﻣﺎﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣـﺎ اﻣﺮوزه ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ ﮐﺘﮕﻮری ﺗﻘﺴـ ــﯿﻢ ﮔﺮدﯾـﺪه اﻧـﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻋـﺎﻃﻔﯽ و اﺣﺴـــﺎﺳـــﺎﺗﯽ و دﯾﮕﺮی ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﺣﺮﻓﻮی و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات اﯾﻦ دو ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -٥‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻧﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬از دﯾﺪﮔﺎه او ﺷـﺪت و ﺧﻔﺖ ﻣﺠﺎزات ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ در ﻣﺠﺎزات ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻏﻔﻠﺖ و ﻓﺮار از ﻣﺤﺼـﻮﻻت و ﻗﺮار داد ﻫﺎی اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ در ﻣﺠﺎزات اﺳـﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﺠﺎزات ﯾﮑﻨﻮع ﻫﯿﺌﺖ را‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺬﯾﺮی وادار ﻣﯿﺴﺎزد‪.‬‬

‫‪ -٦‬ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫دﯾﻦ ﻣﻨﺘﻘﺪاﻧﻪ اﯾﻨﺴـﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮاﻧﺪازه ﮐﻪ ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺸـﱰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﺑﯿﺸـﱰ ﻣﯿﺸـﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ آﻧﻬﺎی اﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺮاﯾﻢ ﺷـﺎن‬
‫درﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻣﺼﻠﺤﺖ و ﮔﺬﺷﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -٧‬ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻟﻐﻮ ﻣﺠﺎزات را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪:‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻔﻮ ﺑﯿﻦ اﳌﻠﻠﯽ ﻣﺤﺼـﻮل اﻧﺪﯾﺸـﻪ ﻫﺎی ﺑﮑﺎرﯾﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬از دﯾﺪﮔﺎه ﺑﮑﺎرﯾﺎ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺻـﻮرت ﮔﯿﺮد ﻣﮕﺮ در دوﺣﺎﻟﺖ‪:‬‬
‫)‪ -١‬ﻫﯿﭻ ﭼﺎره دﯾﮕﺮی ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎزات دﯾﮕﺮ ﭼﺎره ﻧﮑﻨﺪ‪ -٢ ،‬درﺟﺮاﯾﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ(‪.‬‬

‫‪ -٨‬ﻃﺮﻓﺪار اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ ﺑﻮد‪ :‬زﯾﺮا ﻃﺮﻓﺪار اﻋﺪام ﻧﺒﻮد و ﺟﺎی اﻋﺪام را ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺒﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -٩‬اﺻﻼح و ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯿﻨ�ﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎدرﻧﻈﺮداﺷﺖ ﴍاﯾﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠــﻪ‪ ،‬اﻓﮑــﺎر ﺑﮑﺎرﯾــﺎ ﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﺋــﯽ ﮐﺸــﻮرﻫﺎی ﺟﻬــﺎن ازﺟﻤﻠــﻪ ﻓﺮاﻧﺴــﻪ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿــﺎ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑــﺎ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن وﻏﯿــﺮه را ﻣﺘـ ــﺎﺛﺮ‬
‫ﺳــﺎﺧﺖ و ﻋﻤــﻼً ﻗــﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﺋــﯽ آﻧﻬــﺎ را ﺗﻐﯿﯿــﺮ داد‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾــﺎت ﺑﮑﺎرﯾــﺎ را دوﻟــﺖ ﻫــﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨــﺪ و ﺑــﻪ آزﻣــﺎﯾﺶ ﻗــﺮار دادﻧــﺪ ﮐــﻪ‬
‫ﺑﻌﻀــﯽ ﻧﻈﺮﯾــﺎت وی ﮐﺎﻣﯿــﺎب ﺷــﺪ و ﺧﯿﻠــﯽ ﻫــﺎ ﻧﺎﮐــﺎم‪ .‬ﻣــﺜﻼً‪ :‬ﻧﻈﺮﯾــﻪ ﺷــ�ره )‪ (١‬ﮐﺎﻣﯿــﺎب‪ ،‬ﺷــ�ره )‪ (٤‬و )‪ (٨‬ﻧﺎﮐــﺎم و دﯾﮕــﺮان‬
‫ﮐﺎﻣﯿﺎب ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٠ | P a g e‬‬
 ‫دوم‪ :‬اﺻﻮل ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ )ﺗﻬﺪاب ﯾﺎ ﻣﺒﻨﺎی ﻓﮑﺮی(‬
‫‪ - ١‬اﻧﺴﺎن اراده آزاد دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮار داد اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻣﺒﻨﺎی آن اراده آزاد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻫﺮﮐﺲ از اﯾﻦ اراده اﺳـﺘﻔﺎده ﺳـﻮء �ﺎﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﺷـﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮﮐﺲ از اﯾﻦ اراده آزاد ﺳـﻮء اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺟﺮم ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﻤﯽ و ﻗﻄﻌﯽ ﻣﻮرد ﻣﺠﺎزات ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺠﺎزات ﺑﺪﻧﯽ ﺑﻮد )ﺷﻼق‪ ،‬ﻗﻄﻊ دﺳﺖ و ﭘﺎی‪ ،‬اﻋﺪام( از ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ ﻃﺮﻓﺪار ﻣﺠﺎزات ﺑﺪﯾﻞ اﻋﺪام ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﺑﺤـﺚ اﯾــﻦ ﻣﮑﺘــﺐ ﺟـﺮم ﻣﺤــﻮری ﺑــﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨــﯽ ﻤﺗـﺎم ﺑﺤــﺚ ﻫــﺎ ﺑــﺎﻻی ﺟـﺮم اﺳــﺖ ﻧــﻪ ﻣﺠــﺮم‪ ،‬ﻧـﻪ ﻋﻮاﻣــﻞ ﺟﺮﻣــﯽ و ﻧــﻪ‬
‫ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫درﻋﻤﻞ دو ﻣﺸﮑﻞ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮدن و ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﺠﺎزات درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﺰاﺋﯽ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪی ﮐﺎﻓﯽ زﯾﺎد ﺷﺪ وﻟﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺮاﯾﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺪو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻧﺴﺎن دارای اراده آزاد اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮی ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺰا ﺗﺎﺑﻊ ﴍاﯾﻂ‪ ،‬اﺣﻮال‪ ،‬ﺷﺪت و ﺧﻔﺖ ﺟﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮم‪ :‬ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﻘﯽ ﯾﺎ اﺛﺒﺎﺗﯽ‬

‫دوﻣﮑﺘﺐ ﻓﻮق از ﻟﺤﺎظ اﺻــﻮل و ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران وﻏﯿﺮه ﯾﮑﺴــﺎن اﺳــﺖ )ﻤﺗﺎﻣﺎً ﻤﺗﺮﮐﺰ ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳــﯿﮏ ﺑﺎﻻی اراده آزاد اﺳــﺖ(‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﻘﯽ ﴏﻓﺎً ازﻟﺤﺎظ دﯾﺪﮔﺎه وﺟﻪ اﺷﱰاﮐﯽ دارد اﻣﺎ ازﻟﺤﺎظ اﺻﻮل ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران ﻣﺸﻬﻮر اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺳﺰار ﳌﺮوز )اﺳﺘﺎد ﻃﺐ دراﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻮد(‪،‬‬
‫‪ - ٢‬آﻧﺮﯾﮑﻮﻓﺮی‪،‬‬
‫‪ - ٣‬ﮔﺎروﻓﺎﻟﻮ‪،‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﺳﺰار ﳌﺮوز‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺷــﺨﺼــﯽ اﺳــﺖ ﮐﻪ ﺳــﻪ ﻓﮑﺘﻮر )وراﺛﺖ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ رواﻧﯽ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻤﺴــﯽ( درﺷــﻨﺎﺳــﺎﺋﯽ ﺟﺮم ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺟﺮم را‬
‫ازﻟﺤﺎظ اﯾﻦ ﺳﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و درﯾﺎﻓﺖ �ﻮد و ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﯿﺸﱰ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻗﻮاره‪ ،‬ﭼﻬﺮه‪.‬‬
‫درﺳﺎل )‪(١٨٧٦‬ﻣﯿﻼدی ﮐﺘﺎب را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )اﻧﺴﺎن ﺟﻨﺎﯾﺖ ﮐﺎر( اﻧﺘﺸﺎر �ﻮد و درﻣﻮرد ﻋﻮاﻣﻞ رواﺛﺖ‪ ،‬رواﻧﯽ و ﺟﺴ�ﻧﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫�ﻮد‪.‬‬

‫‪٣١ | P a g e‬‬
 ‫وراﺛﺖ‪:‬‬
‫ﯾــﮏ اﻧﺴــﺎن ﺟــﺮم را ﺑــﻪ ﺷــﮑﻞ ازاﺷــﮑﺎل ﺑــﻪ ﻣﯿ ـﺮاث ﻣﯿــﱪد‪ ،‬واﻟــﺪﯾﻦ درﺷــﮑﻞ دﻫــﯽ ﺟــﺮم ﻓﺮزﻧــﺪان ﺗــﺎﺛﯿﺮ ﮔــﺬار اﻧــﺪ‪ ،‬او ﻧﻈﺮﯾــﻪ‬
‫ﺟــﺎﻧﯽ ﺑــﺎاﻟﻔﻄﺮه را ﻣﻄــﺮح ﮐــﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾــﺪ اﻧﺴــﺎن ﻫــﺎی اﻧــﺪ ﮐــﻪ ﻣــﺎدرزادی ﻣﺠــﺮم ﺗﻮﻟــﺪ ﻣﯿﺸــﻮﻧﺪ و دارای ﺧﺼﻮﺻــﯿﺎت‬
‫ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ‪:‬‬
‫درﻣﺠﻤﻮع ازﻟﺤﺎظ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﮐﺘﮕﻮری ﺗﻘﺴﯿﻢ �ﻮد‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ دﯾﻮاﻧـﻪ‪) :‬ﺑﯿﺸـ ــﱰﯾﻦ ﮐﺴـــﺎﻧﯽ اﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﺧﺘﻼﻻت ﻋﻘﻠﯽ و دﻣـﺎﻏﯽ ازﻣـﺎدر ﺗﻮﻟـﺪ ﺷـ ــﻮد‪ ،‬ﺧﻮﺑﯽ ﻫـﺎ و ﺑـﺪی ﻫـﺎ را‬
‫ازﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﮐﺮده �ﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ازﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪور ﻧﮕﻬﺪاری ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا؛ آﻧﻬﺎ ﻣﮑﺮوب ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺪ(‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻣﺎدرزادی ﯾﺎ ﺑﺎاﻟﻔﻄﺮه‪) :‬ﮐﺴـﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ازﻣﺎدر ﻣﺠﺮم ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯿﺂﯾﻨﺪ و ﻗﺎﺑﻞ اﺻـﻼح ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ازﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا؛ ﺑﻪ درد ﺟﺎﻣﻌﻪ �ﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪(.‬‬
‫‪ - ٣‬ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﺎدت ﯾﺎ ﻣﻌﺘﺎد‪) :‬اﯾﻨﻬﺎ از ارﺗﮑﺎب ﺟﺮم ﻟﺬت ﻣﯿﱪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺮم ﴐورت دارﻧﺪ و ﺟﺮم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺻــﻼح‬
‫آﻧﺎن ﺣﺒﺲ ﻫﺎی ﻣﺪام اﻟﻌﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮک اﻋﺘﯿﺎد و اﮔﺮﻧﺸﺪ اﻋﺪام ﴐورت اﺳﺖ(‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ‪:‬‬
‫‪ - ٥‬ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ‪:‬‬
‫ﺷــ�ره )‪ (٤‬و )‪ (٥‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی اﺻــﻼﺣﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺗﺮﺑﯿﺖ را ﭘﯿﺸــﻨﻬﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ آﻧﻬﺎ اﻧﺴــﺎن ﻫﺎی‬
‫ﺧﻮب اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎاﻟﻔﻄﺮه‪ ،‬ﻋﺎدﺗﯽ و رواﻧﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﺻـﻼح ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﮐﺸـﻮرﻫﺎ و ﺣﻘﻮق ﺟﺰای اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷـﺪه و اﺣﻮال ﻣﺨﻔﻔﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﯿﺸـﺒﯿﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ درﻋﻤﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ درﮐﺸـﻮر ﭼﻨﺪان ﻣﺮﻋﯽ ﻧﮕﺮدﯾﺪه‬
‫و ﺑﺼــﻮرت ﺑﻬﱰ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﺸــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬زﯾﺮا؛ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻮاﻣﻞ رواﻧﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼــﺎدی‪ ،‬اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮕﯽ و ﻏﯿﺮه درﺻــﺪور ﺣﮑﻢ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪..‬‬

‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ازﻟﺤﺎظ ﴍﯾﻌﺖ و ﺣﻘﻮق ﻣﺮدود اﺳﺖ و دارای ﻧﻮاﻗﺺ ذﯾﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ - ٢‬اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﻗﺒﻞ از ارﺗﮑﺎب ﺟﺮم‪ ،‬ﺟﻨﺎﯾﺖ ﮐﺎر ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪،‬‬

‫ﻧﻮت‪ :‬ازﻟﺤﺎظ ﺟﺰا ﺷـﻨﺎﺳـﯽ اﻣﻨﯿﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎی دﻧﯿﺎ زﻧﺪان و ﻗﱪﺳـﺘﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾﺮا؛ در زﻧﺪان )دوﺳـﺖ و دﺷـﻤﻦ درﭘﻬﻠﻮی ﻫﻢ ﻧﺸـﺴـﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ( و در ﻗﱪﺳـﺘﺎن )دﺧﱰ و ﭘﴪـ‪ ،‬ﻣﺮد و زن‪ ،‬ﻣﺤﺮم و ﻧﺎﻣﺤﺮم ﭘﻬﻠﻮی ﻫﻢ ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻪ ﮐﺴـﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﺠﺎوز �ﯽ ﮐﻨﺪ(‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮ اﻧﺪازه آزادی ﺑﯿﺸﱰ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮاﺳﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺷﺎن درﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ آزادی ﻫﺎ را ﻣﻘﯿﺪ ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٢ | P a g e‬‬
 ‫ب‪ :‬آﻧﺮﯾﮑﻮﻓﺮی‬
‫ﻣﺘﺼـ ــﻞ ﳌﺮوزو‪ ،‬ﮐﻮﻓﺮی ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴـ ــﻨﮕﺮان ﭘﺎی در ﺑﺎﻻی ﭘﺎی ﳌﺮوزو ﮔﺬاﺷـ ــﺖ و ﺑﺤﺚ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺮ اراﺋﯿﻪ �ﻮد‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان )اﻓﻖ ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺪاﻟﺖ( را درﺳﺎل )‪(١٨٨١‬ﻣﯿﻼدی ﻣﻨﺘﴩ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻮﺷﻦﺘ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻣﻄﺮح �ﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺤﺼـﻮل ﻣﮑﺘﺐ اﺛﺒﺎﺗﯽ ﯾﺎ ﺗﺤﻘﻘﯽ آﻧﻬﻢ ازﺟﺎﻧﺐ ﮐﻮﻓﺮی اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﯾﮑﺴـﺎن ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزات را ﻣﻄﺮح �ﻮده‬
‫ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ اراﺋﯿﻪ �ﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﯾﮑﺴـﺎن درﺳـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎدرﻧﻈﺮداﺷـﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻣﺠﺮم ﺑﺎﺷـﺪ و �ﯽ‬
‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﻤﺗﺎم اﻓﺮاد ﻣﺠﺮم ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﯾﮑﺴﺎن ﻣﺠﺎزات ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک دارای دوﻋﻨﴫ اﺳﺖ ﯾﺎ درﺟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک از دوزاوﯾﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﻋﺪم اﻧﻄﺒﺎق اﺟﺘ�ﻋﯽ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺳﺎزﮔﺎری اﺟﺘ�ﻋﯽ‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟﻨﺎﺋﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑﺎداﺷـﻦﺘ اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻠﯽ و ﻋﺼـﺒﯽ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﻄﺒﺎق ﭘﺬﯾﺮی ﻧﺪارﻧﺪ و دارای اﻧﺤﺮاﻓﺎت اﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻻت‬
‫ﮐﻪ ﺗﮑﺮار ﺷــﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎت اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻣﯿﺸــﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎداﺷــﻦﺘ ﻟﺒﺎس و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ از رﻓﻦﺘ ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻣﺤﺮوم اﻧﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻫﻞ ﻫﻨﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎداﺷﻦﺘ ﻟﺴﺎن از رﻓﻦﺘ ﺑﻪ ﮐﻮرس ﻣﺤﺮوم اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟﻨﺎﺋﯽ‪ :‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟﻨﺎﺋﯽ و اﺳـﺘﻌﺪاد ﻫﺮﻣﺠﺮم ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺪام ﺑﺎداﺷـﻦﺘ اﺳـﺘﻌﺪاد ﻣﺘﻔﺎوت در درﺟﺎت ﺷـﺪت ارﺗﮑﺎب‬
‫ﺟﺮﻣﯽ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ و درﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻨﺎﺋﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ج‪ :‬ﮔﺎرو ﻓﺎﻟﻮ‬

‫درﺳﺎل ‪ ١٨٨٥‬ﻣﯿﻼدی ﮐﺘﺎب ﺟﺮم ﺷﻨﺎﺳﯽ را ﻧﻮﺷﺖ و از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬار اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺑﺤﺚ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﺻﻮل و ﻣﺒﻨﺎی ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﻘﯽ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻋﺪم آزادی اراده )ﻣﻬﱰﯾﻦ ﺑﺤﺚ(‪:‬‬
‫ﻗﺒﻼً ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﺳـﯿﮏ و ﻧﯿﻮ ﮐﻼﺳـﯿﮏ اﻇﻬﺎرداﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن آزادی اراده دارد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﮑﺘﺐ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه‬
‫و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﺪم آزادی اراده ﻣﯿﺪارد‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﮐﺮﯾﻤﻨﺎﻟﻮژی وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﻣﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺮﯾﻤﻨﺎﻟﻮژی ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺻـﻮل دراﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷـﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﻧﺴـﺎن دارای اراده آزاد اﺳـﺖ ﯾﺎﺧﯿﺮ؟ اﮔﺮ اﻧﺴـﺎن دارای اراده آزاد ﻧﯿﺴـﺖ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺮای اﻧﺴـﺎن ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺂﯾﺪ ازﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﭘﺲ اﻧﺴﺎن ﭼﺮا ﻧﮕﻬﮑﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد؟‬

‫‪ -٢‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪:‬‬

‫درﻣﮑﺎﺗـﺐ ﮐﻼﺳــﯿﮏ ﺑﺎﯾـﺪ ﻤﺗــﺎم اﻧﺴــﺎن ﻫـﺎ ﯾﮑﺴــﺎن ﻣﺠـﺎزات ﺷــﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨــﯽ ﺟـﺮم را وزن ﻣﯿﮑــﺮد و ﻣﺮﺗﮑـﺐ ﺑــﺪون درﻧﻈﺮداﺷــﺖ‬
‫ﺣﺎﻟــﺖ ﺧﻄﺮﻧــﺎک ﺑــﻮدن ﻣﺠــﺎزات ﻣﯿﺸــﺪ اﻣــﺎ ﻣﮑﺘــﺐ ﺗﺤﻘﻘــﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾــﺪ ﻣﺠــﺎزات ﺑﺎﯾــﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳــﺐ ﺑــﻪ ﺣﺎﻟــﺖ ﺧﻄﺮﻧــﺎک ﻣﺠــﺮم‬
‫ﺑﺎﺷــﺪ و درﺗﻨﺎﺳــﺐ ﻇﺮﻓﯿــﺖ ﺟﻨــﺎﺋﯽ ﻣﺠــﺎزات ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﮔــﺮدد‪ ،‬زﯾــﺮا؛ اﺳــﺘﻌﺪاد ﻫــﺎی ﺟﺮﻣــﯽ درﻫــﺮ ﺷــﺨﺺ ﻣﺘﻔــﺎوت اﺳــﺖ و‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑــﻪ اﺳـﺘﻌﺪاد ﺟﺮﻣــﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺠــﺎزات ﮔـﺮدد‪ .‬اﺻ ـﻼً اﯾـﻦ ﺑﺤــﺚ ﻗـﺒﻼً ﻧﯿــﺰ ﻣﻄـﺮح ﮔﺮدﯾــﺪه ﺑـﻮد اﻣــﺎ اﺻـﻼح اﯾــﻦ ﻧﻈﺮﯾــﻪ را‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﻘﯽ �ﻮد‪.‬‬

‫‪٣٣ | P a g e‬‬
 ‫‪ -٣‬ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻗﺎﺿﯽ درﻗﺒﺎل ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺠﺎزات ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد‪:‬‬
‫درﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳــﯿﮏ ﻤﺗﺎﻣﺎً ﺷــﻌﺎر ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻨﻬﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺠﺎزات را ﻗﺒﻞ از ارﺗﮑﺎب ﺟﺮم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده �ﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺟﺮم‬
‫ﺑﻮﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ ﺑﺎدرﻧﻈﺮداﺷﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺟﺮم ﻣﺠﺎزات ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -٤‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺎًﻣﯿﻨﯽ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد )ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽ(‪:‬‬

‫ﳌﺮوزو اﻇﻬﺎر داﺷـﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ اﺣﺘ�ﻟﯽ و اﺣﺴـﺎﺳـﺎﺗﯽ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﺎﻣﯿﻨﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﻬﱰ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻫﺮاﺣﺘ�ل ﻣﺘﺼـﻮر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮم ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮاﻧﻊ وﺿﻊ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از رﻓﻦﺘ ﭘﯿﺶ روی ﻣﮑﺘﺐ اﻧﺎﺛﯿﻪ‪ ،‬وﻟﮕﺮدی ‪...............‬‬
‫وﻏﯿﺮه‪ ،‬ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﺎﻣﯿﻨﯽ درﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ‪) -----------‬ﻣﺮﯾﺾ( ‪ ) ------------‬ﺟﺮاﺣﯽ( ﺑﻌﺪاز ﺟﺮاﺣﯽ داﮐﱰ ﺗﻮﺻـ ــﯿﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻊ ﮐﺪام ﭼﯿﺰ ﻫﺎ را ﺑﺨﻮرد و و ازﮐﺪام ﭼﯿﺰ‬
‫ﻫﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬درﺻﻮرت ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ دوﺑﺎره ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﺻــﻮرﺗﯿﮑﻪ اﺣﺘ�ل ﺧﻄﺮ وﺟﻮد داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺟﺮم ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﺎًﻣﯿﻨﯽ وﺿــﻊ ﻣﯿﺸــﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺪاﺑﯿﺮ درﺟﻬﺖ ﻫﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬اﺟﺘ�ﻋﯽ وﻏﯿﺮه ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -٥‬رﻫﺎﺋﯽ ﻣﴩوط و ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻣﺠﺎزات را درﺣﺪ اﻗﻞ ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪:‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺠﺮﻣﺎن اﺣﺴـﺎﺳـﺎﺗﯽ و اﺣﺘ�ﻟﯽ ﺑﻬﱰ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﺗﻌﻠﯿﻘﯽ ﺑﺮاﯾﺸـﺎن درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﻮد درﻣﻮرد رﻫﺎﺋﯽ ﻣﴩـوط ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪاز ﺳـﭙﺮی ﺷـﺪن ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻣﺪت ﺣﺒﺲ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﻦ زﻧﺪان درک ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮس اﺻـﻼح ﮔﺮدﯾﺪه و درﺻـﻮرت رﻫﺎﺋﯽ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ﴐر �ﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد اداره ﻣﺤﺒﺲ و ﺣﮑﻢ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -٦‬ﻓﺮدی ﮐﺮدن ﻣﺠﺎزات‪ :‬ﺑﺎدرﻧﻈﺮداﺷﺖ وﺿﻌﯿﺖ وﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﺠﺮم‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺟﺪﯾﺪ‬

‫اﯾﻦ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺑﻌﺪاز ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻇﻬﻮر �ﻮده و ﺗﺎ اﻣﺮوز اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺟﺪﯾﺪ ﴏﻓﺎً دوﻣﮑﺘﺐ آﻧﺮا )ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع‬
‫اﺟﺘ�ﻋﯽ و ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ( ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ‬

‫ﻣﻮﺳﺴﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ اﺳﺘﺪﻻ ﻣﯿﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف از ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﻓﻘﻂ دﻓﺎع از اﺟﺘ�ع اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﺮم‪ ،‬و ﻣﺠﺮم و ﻧﻪ ﻣﺠﺎزات‪ ،‬زﯾﺮا؛ دﻓﺎع‬
‫و ﺣ�ﯾﺖ از ازﺟﺘ�ع ﺻـ ــﻮرت ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺻـ ــﺪﻣﻪ و آﺧﺮﯾﻦ ﺻـ ــﺪﻣﻪ را از ارﺗﮑﺎب ﺟﺮاﯾﻢ اﺟﺘ�ع ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻧﺎم "ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ" اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٤ | P a g e‬‬
 ‫ﻣﺆﺳﺴﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ادوﻟﻒ ﭘﺮﻧﺴﯿﺲ )ﺑﻠﮋﯾﮑﯽ(‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﮔﺮاﻣﺎﺗﯿﮑﺎ )اﯾﺘﺎﻟﻮی(‪،‬‬
‫‪ - ٣‬ﻣﺎرک آﻧﺴﻞ )ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺷﻬﻨﺸﺎه ﺣﻘﻮق ﺟﺰای ﻗﺮن ‪ ٢٠‬و ‪ ٢١‬و ﮐﺘﺎب دارد ﺑﻨﺎم دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ(‪.‬‬

‫ادوﻟﻒ ﭘﺮﻧﺴــﯿﺲ ﮐﺘﺎب ﻧﺪارﻧﺪ ﴏﻓﺎً ﻧﻈﺮﯾﺎت و دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﺗﯿﻮرﯾﮑﯽ دارد‪ ،‬ادوﻟﻒ و ﮔﺮاﻣﺎﺗﯿﮑﺎ ﻣﻮﺳــﺲ "ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ"‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺎرک آﻧﺴـﻞ ﻣﻮﺳـﺲ "ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ" اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺤﻘﻘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮدﯾﮑﻪ اﻧﺴـﺎن ﮔﺮا ﺑﻮد ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﺤﺚ ﻣﺠﺎزات‪،‬‬
‫ﺣﺒﺲ وﻏﯿﺮه را ﻣﻄﺮح ﻣﯿﻨﻤﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﮑﺘـﺐ دﻓـﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻃﺮﻓـﺪار ﻣﺠـﺎزات ﻧﯿﺴـــﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﻃﺮﻓـﺪار اﺻـ ــﻼح ﺟـﺎﻣﻌـﻪ و ﻓﺮاﻫﻢ آوری‬
‫ﺗﺴﻬﯿﻼت در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮد و ﯾﮏ ﴎه از اﺟﺘ�ع ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﺮد و اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ - ١‬ﻟﻐﻮ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﻮﻗﯿﻒ‪ ،‬اﻋﺪام‪ ،‬ﺧﺎرﻧﻮاﻟﯽ و ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻫﻤﻪ ﻟﻐﻮ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا؛ ﻫﯿﭻ ﺑﻪ درد �ﯿﺨﻮرد و ﻫﯿﭻ‬
‫ﻼ اﻓﻐـﺎﻧﺴـ ـﺘـﺎن اﻣﺮوزه ﺗﻌـﺪاد )‪(٣٠٠٠٠‬ﺗﻦ‬
‫ﮐـﺎراﺋﯽ ﻧـﺪارد‪ ،‬درﮔـﺬﺷـ ـﺘـﻪ ﻫﯿﭻ ﮐـﺎراﺋﯽ ﻧـﺪاﺷـ ـﺘـﻪ و اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﮐـﺎراﺋﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺳـﯿﻦ در زﻧﺪان ﻫﺎی اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات را دراﻣﻨﯿﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳـﺖ؟ اﮔﺮ اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ‬
‫دوﺑﺮاﺑﺮ و ده ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﺎزﻫﻢ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬دوﻟﺖ ﺣﻖ ﻣﺠﺎزات را ﻧﺪارد‪ :‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﺟﺘ�ﻋﯽ را اﺗﺨﺎذ �ﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺮم و ﺟﺮاﯾﻢ ﺑﻪ ﺗﺪاﺑﯿﺮ و اﻗﺪاﻣﺎت اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺑﭙﺮدازد‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎرﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷــﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻨـﺪ ﺑﺮدن ﺳـ ــﻄﺢ ﻇﺮﻓﯿـﺖ و آ ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬رﻓـﺎه اﺟﺘ�ﻋﯽ و ﻏﯿﺮه را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨـﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ ﮐـﻪ ﺟﺮم ﭘـﺪﯾـﺪه اﺟﺘ�ﻋﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺟﻮد اﺟﺘ�ﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ دراﻧﺰوا ﮔﯿﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﺮای او اﻗﺪاﻣﺎت اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﻣﯿﺰان ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ و وﺿــﻌﯿﺖ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮم اﺳــﺖ‪ :‬ﻣﺜﻼً ﯾﮏ ﻃﻔﻞ‪ ،‬ﯾﮏ ﺟﻮان‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮﺟﻮان‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫زن‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺮد ﯾﺎ ﯾﮏ ﭘﯿﺮﻣﺮد و ﯾﮏ ﭘﯿﺮزن ﻣﺮض ﻣﯿﺸـﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ﻫﺮﮐﺪام اﯾﻦ ﮐﺘﮕﻮری داﮐﱰ ﺑﺎدﻧﻈﺮداﺷـﺖ ﺳـﻦ وﺣﺎﻟﺖ وی‬
‫ﻣﻘﺪار دوا را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ دوای ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻣﺮد ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮای ﻃﻔﻞ داده ﺷﻮد ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﺮود و ﯾﺎ ﴐر ﺟﺎﻧﺒﯽ‬
‫آن ﺑﯿﺸـﱰ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ ﻃﻔﻞ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﺷـﻮد ﺗﺎﺛﯿﺮاﺗﯽ ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار آن ﮐﻢ اﺳـﺖ‪ .‬و اﯾﻦ داﻧﺸـﻤﻨﺪان اﻇﻬﺎر‬
‫ﻣﯿﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ ازﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪) ،‬ﭘﺎرک ﻫﺎی ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻼت رﻓﻊ اﻏﺮاض ﻋﺎﻃﻔﯽ دروﻧﯽ وﻏﯿﺮه ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼــﺎدی‪ ،‬آﻣﻮﺷــﯽ‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ دﻫﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و ﻏﯿﺮه ﺻــﻮرت ﮔﯿﺮد وﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺮﻣﯽ ازﺑﯿﻦ ﺑﺮود و اﯾﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺳــﺎس ﮐﺘﮕﻮری ﺳــﻨﯽ اﻓﺮاد )ﺑﺮای اﻃﻔﺎل‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮان‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﭘﺨﺘﮕﯽ ﺳــﻨﯽ و ﮐﻬﻦ ﺳــﺎﻻن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻔﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷـﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ( ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )رﻓﺎه اﺟﺘ�ﻋﯽ و رﻓﺎه اﻗﺘﺼـﺎدی( ازﻫﻢ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫رﻓﺎه اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ درﺻـﻮرت اﻗﺘﺼـﺎد ﭘﺎﺋﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮب داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎداﺷـﻦﺘ رﻓﺎه اﻗﺘﺼـﺎدی و ﺿـﻌﻒ‬
‫رﻓﺎه اﺟﺘ�ﻋﯽ �ﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻬﱰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - ٥‬ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘ�ﻋﯽ ﺟﺮم ﺗﺸـﺨﯿﺺ و ازﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﺷـﻮد‪ :‬ﺳـﺎﺧﻦﺘ ﭘﺎرک ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻼت ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ‪ ،‬ﺗﺴـﻬﯿﻞ ازدواج‪ ،‬ﭘﺎﺋﯿﻦ آوردن‬
‫ارزش ﻫﺎ ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻫﺎی ﮔﺮاﻣﺎﺗﯿﮑﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮐﯽ در ﻫﺮ وﻗﺘﯽ درﻓﺎﻣﯿﻞ ﯾﺎ در اﺟﺘ�ع ﺧﺸـﻮﻧﺖ ﮐﺮده ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻧﺒﻮد ﻫﻤﯿﻦ ﭼﯿﺰ ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٥ | P a g e‬‬
‫ازدواج‪ - :‬ازدواج ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻬﻞ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا؛ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻼت را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯿﺂورد‪ ،‬ﺣﴬت ﭘﯿﺎﻣﱪ)ص( ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ "ﺑﻬﱰﯾﻦ ازدواج‬
‫ﻫﺎ آﺳـﺎﻧﱰﯾﻦ ازدواج ﻫﺎ اﺳـﺖ"‪ ،‬اﻣﺮوزه ازدواج درﺷـﻬﺮﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬در اﻃﺮاف اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﭼﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮاﺗﯽ دارد؟ ﺑﻌﺪاز ازدواج دﻋﻮای‬
‫ﺗﻔﺮﯾﻖ ﯾـﺎ ﻃﻼق ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺸـ ــﻮد ﮐـﻪ ﺑﺮﻋﻼو دﻋﻮی ﺣﻘﻮﻗﯽ دﻋﻮای ﺗﺠـﺎرﺗﯽ را ﻧﯿﺰ دارد‪ ،‬اﯾﻦ داﻧﺸـ ــﻤﻨـﺪ درﻗﺮن ‪ ٢٠‬ﻣﯿﻼدی‬
‫ﻣﻄﺮح ﮐﺮد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺣﴬت ﭘﯿﺎﻣﱪ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﻼم درﻗﺮن ‪ ٦‬ﻣﯿﻼدی ﻣﻄﺮح �ﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارزﺷﻬﺎ‪ - :‬ﻫ�ن ﻣﻘﺎﺻﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﻧﺮا ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺲ ازﻃﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‪ .‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎ ﺑﺪوﺷﮑﻞ‬
‫اﺳــﺖ )‪-١‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪-٢ ،‬ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ(‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ راه ﻫﺎی رﺳــﯿﺪن ﺑﻪ ارزش ﻫﺎ ﻣﺘﻌﺪد ﺷــﻮد و ﯾﺎ ﭘﺎﺋﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ارزش ﻫﺎ درآﻣﺮﯾﮑﺎ‪:‬‬
‫داﺷــﻦﺘ ﺳــﻨﺪ ﺗﺤﺼــﯿﻠﯽ ﺧﻮب‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ وﻣﻮﺗﺮ اﺳــﺖ اﻣﺎ ارزش ﻫﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن داﺷــﻦﺘ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮب‪ ،‬ﺷــﯿﺮﻧﯽ ﺧﻮری و‬
‫ﻋﺮوﺳـﯽ ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺮده داری ﺧﻮب وﻏﯿﺮه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﺎداﺷـﻦﺘ ‪ ١٢٠٠٠‬اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﻨﻮﺷـﺪ‬
‫ﭼﻨﺪﺳـﺎل ﮐﺎر ﮐﻨﺪ و ﻣﻌﺎش ﺧﻮد را ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ ﺗﺎ درﯾﮏ ﻫﻮﺗﻞ ﻣﺠﻠﻞ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﻨﮕﻔﺖ ﻋﺮوﺳـﯽ �ﺎﯾﺪ؟ ﻣﺮده درﺧﺎﻧﻪ ﻏﻢ‬
‫ﭘﻮل ﻣﴫـف ﻣﺮده داری ﺑﯿﺸـﱰ ازﻏﻢ ﻣﺮده اﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫ�ن اﻧﺠﻨﯿﺮی ﮐﻪ ﻣﺎدرش درﺷـﻔﺎﺧﺎﻧﻪ ﻓﻮت �ﻮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﺑﻠﻨﺪ رﻓﻦﺘ‬
‫ارزﺷـﻬﺎ اﺳـﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ از راه ﻫﺎی ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ارزﺷـﻬﺎ ﺑﺮﺳـﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻓﺴـﺎد ﻣﻮﺟﻮد دراﯾﻦ‬
‫ﮐﺸـﻮر ﻋﺎﻣﻞ اﺻـﻠﯽ اش ﺑﻠﻨﺪ رﻓﻦﺘ ﻗﯿﻤﺖ ارزﺷـﻬﺎ درﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺖ‪ .‬دﯾﻦ ﻣﻘﺪس اﺳـﻼم ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ "ﻧﺎن ﻣﺮده دار را ﺗﺎﺳـﻪ روز‬
‫ﻧﺨﻮرﯾﺪ" ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴــﺖ ﮐﻪ ﻧﺎن ﻣﺮده دار ﺣﺮام اﺳــﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮده درﻏﻢ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎﺷــﺪ و ﯾﺎ درﻏﻢ ﻣﺮده داری‬
‫ﺧﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای او ﻃﻌﺎم ﺑﱪﯾﺪ"‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﺎت ﮔﺮاﻣﺎﺗﯿﮑﺎ اﻧﻌﮑﺎس ﺑﺴــﯿﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷــﺪت ﻣﺮدم آﻧﺮا ﺗﮑﺬﯾﺐ �ﻮد وﻫﯿﭻ ﮐﺸــﻮری ﺣﺎﴐ ﻧﺸــﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﺰاﺋﯽ ﺧﻮﯾﺶ را‬
‫ازﺑﯿﻦ ﺑﱪد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪاً رﻓﯿﻖ آﻧﻬﺎ دراﻋﺘﺪال در داﺧﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﮑﺘﺐ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺮوزه ﮐﺸــﻮر ﻫﺎ ﮐﺸــﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن و‬
‫ﺣﺘﯽ ﮐﺸـﻮر ﻣﺎ ازدﯾﺪﮔﺎه آن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ و ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴـﺎﻧﯽ در داﺧﻞ ﺣﻮزه ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ازﻃﺮف ﻫﻤﯿﻦ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﻣﮑﺘﺐ دﻓﺎع اﺟﺘ�ﻋﯽ ﻧﻮﯾﻦ‬

‫‪ - ١‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﻟﻐﻮ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻤﺗﺎم ﻧﻈﺎم ﻫﺎی ﺟﺰاﺋﯽ ﺟﻬﺎن ﻧﯿﺎزد ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺟﺪی دارد‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﻼح ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ اﻋ�ل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ازﻧﻈﺮ ﻣﺎرک آﻧﺴﻞ ﻤﺗﺎم ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻗﺎﺑﻞ اﺻﻼح ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫"آﯾﺎ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮای اﺻﻼح ﻤﺗﺎﻣﺎً ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ؟ آﯾﺎ ﻤﺗﺎم ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﻻی ﻤﺗﺎم ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﺳﺖ؟ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ‬
‫ﻧﯿﺰ دراﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻤﺗﺎم ﻣﺠﺮﻣﯿﻦ ﻗﺎﺑﻞ اﺻﻼح ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ "ﺧﺘﻢ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ وﻋﻠﯽ اﺑﺼﺎرﻫﻢ"‪.‬‬
‫‪ - ٤‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﻨﺎﺳــﺐ ﺑﻪ ﺷــﺨﺼــﯿﺖ ﻣﺠﺮم ﺑﺎﺷــﺪ‪) .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟﻨﺎﺋﯽ‪ ،‬اﺣﻮال ﻣﺸـﺸـﺪه و ﻣﺨﻔﻔﻪ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ(‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اﺻـﻼح و ﺗﺪاوی ﻣﺮﯾﺾ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑﻪ وﺿـﻌﯿﺖ ﻣﺮﯾﺾ ﺻـﻮرت ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺮﯾﺾ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﻠﻢ دوام ﺻـﺤﺖ ﯾﺎب ﻣﯿﺸـﻮد‬
‫درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﺮﯾﺾ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ده ﻗﻠﻢ دوام ﺻـﺤﺖ �ﯿﺸـﻮد‪ .‬ﺗﻨﺎﺳـﺐ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﯾﮑﺴـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨﯽ درﯾﮏ‬
‫ﺟﺮم ﯾﮑﺴﺎن ﻣﺠﺎزات ﮔﺮدد اﻣﺎ ﺣﺪاﮐﺮﺜ و ﺣﺪ اﻗﻞ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٣٦ | P a g e‬‬
‫‪ - ٥‬ﺑﺮای ﻣﺠﺮم دوﺳـﯿﻪ ﺷـﺨﺼـﯿﺘﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد‪ :‬دوﺳـﯿﻪ ﺷـﺨﺼـﯿﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮاف ﻗﻠﺐ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺠﺮم و ﻣﺴـﯿﺮ‬
‫ارﺗﮑﺎب ﺟﺮاﯾﻢ ﺷـﺨﺺ را ﻧﺸـﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺮاف ﯾﺎ آﻟﻪ ﻣﺴـﯿﺮ ﻣﺠﺎزات را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﺠﺮم ﺟﻮر ﺷـﺪﻧﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﯾﺎﺧﯿﺮ؟ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺗﺼﺎﻣﯿﻢ اﺗﺨﺎذ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ - ٦‬ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮاﮐﺰ اﺻﻼح و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻃﻔﺎل را ﻣﻄﺮح �ﻮد)ﻣﻮﺳﺲ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ(‪.‬‬
‫‪ - ٧‬ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ و ﻣﺘﴬـــر ﺟﺮم ازﻧﻈﺮ ﻣـﺎرک آﻧﺴـــﻞ اﻫﻤﯿـﺖ ﺧـﺎص دارد‪ :‬درﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺪف ﺟﺮم و ﻣﺠﺮم ﺑﻮد اﻣﺎ‬
‫ﻫﺪف را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺘﴬـر ﺟﺮم ﻣﻄﺮح �ﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻓﺮد ﮐﺸـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺎﻋﻞ اﻋﺪام ﺷـﻮد ﺑﺎزﻫﻢ ﻣﺸـﮑﻞ زن ﺑﯿﻮه و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﺘﯿﻢ آن ﭼﻪ ﻣﯿﺸـﻮد؟ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﻮد ﮐﻪ ازﻧﻈﺮ ﻣﺸـﮑﻼت اﻗﺘﺼـﺎدی ﺑﻪ ﻣﺘﴬـر ﺟﺮم )ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ( ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺗﻀﻤﯿﻦ اﻗﺘﺼﺎدی او را �ﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﻣﺮض – ﻣﺮﯾﺾ‪:‬‬
‫• اوﻻً‪ :‬وﻗﺎﯾﻪ ﻣﯿﺸﻮد – ﺑﻌﺪاز وﻗﺎﯾﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯿﺸﻮد – ﺗﺪاوی ﻣﯿﺸﻮد – ﺟﺮاﺣﯽ ﻣﯿﺸﻮد و ﭘﺮﻫﯿﺰ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯿﮕﺮدد‬
‫• ﺛﺎﻧﯿﺎً‪ :‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ – ﻣﺮاﻗﺒﺖ ازﻃﺮف ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﻪ ﺑﯽ اﺣﺘﯿﺎﻃﯽ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ازﻃﺮف دﯾﮕﺮان )ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن زﻧﺪان(‪.‬‬
‫اﻣﺮوز اﯾﻦ ﺟﺮﮔﻪ ﻫﺎی اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‪ ،‬از اﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﺟﺮم در ﻋﺪاﻟﺖ رﺳـﻤﯽ اﺳـﺖ اﻣﺎ درﻋﺪاﻟﺖ ﻏﯿﺮ رﺳـﻤﯽ‬
‫ﺗﮑﺮار ﺟﺮم ﻧﯿﺴـ ــﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺮﮔﻪ ﻫﺎ و ﻋﺪاﻟﺖ ﻏﯿﺮ رﺳـ ــﻤﯽ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﺮم را ازﺑﯿﻦ ﻣﯿﱪد و ﺗﮑﺮار ﺟﺮم ﺻـ ــﻮرت �ﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫رﺳﻤﯽ اﻧﺘﻘﺎم را ازﺑﯿﻦ �ﯽ ﺑﺮد ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺘﻘﺎم را ﺑﯿﺸﱰ ﻣﯿﺴﺎزد و ﺟﺮم ﺗﮑﺮار ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬از ‪ ١٩‬ﺳـﺎل ﺑﺪﯾﻨﺴـﻮ ‪ ٤٥‬ﮐﺸـﻮر ﺑﺸـﻤﻮل آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻫﻠﻤﻨﺪ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﺮﮔﻪ ﻣﺸـﮑﻞ اﻣﻨﯿﺖ ﻫﻠﻤﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫وﻻﯾﺎت ﭘﮑﺘﯿﺎ و ﺧﻮﺳﺖ ﺣﻞ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﻤﺗﺎم ﻗﻀــﺎﯾﺎ ﺑﺎﻻی ﻣﺠﺮم ﺗﻮﺟﻪ ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺸــﻒ وﺗﻌﻘﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮐﺸــﺎﻧﯿﺪن و زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدن و ﻣﺼــﺎرف‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳـﺎﻟﻪ ﻣﺠﺮم اﻣﺎ ﺑﻪ وﺿـﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼـﺎدی و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻫﯿﭻ ﺗﻮﺟﯽ ﺻـﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺠﺮم ﺑﻮدﺟﻪ دارﯾﻢ‬
‫ﺑﺎوﺟﻮدی ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﺮم ﺷـﺪه اﻣﺎ ﺑﺮای ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺟﺮم ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻋﺎﻣﻞ روی آوردن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺟﺮم ﺑﻪ ﺟﺮم ﺷـﺪه و ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ رﻓﻦﺘ ﺟﺮاﯾﻢ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪ - ٨‬ﻣﻄﺮح �ﻮدن رﻫﺎﺋﯽ ﻣﴩوط و ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻣﺠﺎزات‪:‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا اﮔﺮ ﺑﺤﺮ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷ�ﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﻨﺪ ﻗﺮﻏﻪ ﮐﻪ آﻧﻬﻢ درﺧﺸﮏ ﺳﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه اﯾﻢ‪.‬‬

‫‪٣٧ | P a g e‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﻫﺪف )اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻣﺮوز‪ ،‬ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬آرﯾﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺷﻬﻨﺸﺎﻫﯽ ازﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﺎﺳﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﻗﺒﻞ ازاﺳﻼم‪،‬‬
‫‪ - ٢‬ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪،‬‬
‫‪ - ٣‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ‪،‬‬
‫‪ - ٤‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎن‪،‬‬
‫‪ - ٥‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن ﻏﺎزی ﺷﺎه اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن‪،‬‬
‫‪ - ٦‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه‪،‬‬
‫‪ - ٧‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن داوود ﺧﺎن‪،‬‬
‫‪ - ٨‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪، ٢٠٠١‬‬

‫‪ -١‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪:‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر دﯾﻦ ﻣﻘﺪس اﺳـﻼم اﺳـﻨﺎد ﺑﺪﺳـﺖ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ وﺿـﻌﯿﺖ ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﴏﻓﺎً ﯾﮏ ﺳـﯿﺎح ﭼﯿﻨﯽ ﮐﻪ از‬
‫راه اﺑﺮﯾﺸﻢ �ﻮده و از ﻧﺤﻮه ﻣﺠﺎزات ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن �ﻮده اﺳﺖ )دوره ﺧﺮاﺳﺎن(‪:‬‬
‫• ﺷﺪت ﻣﺠﺎزات و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده‪،‬‬
‫• ﺗﻌﺬﯾﺐ‪،‬‬
‫• ﻗﻄﻊ اﻋﻀﺎء‪،‬‬
‫• در آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﻦﺘ‪،‬‬
‫• ﮐﺸﻦﺘ و ﭘﻮﺳﺖ ﮐﺮدن‪،‬‬
‫• ﻫﯿﭻ ﻣﻨﺒﻊ و ﻣﺮﺟﻊ و ﻫﯿﭻ ﻣﻌﯿﺎری وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را روﺳﺎی ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪:‬‬
‫ﻤﺗﺎﻣﺎً دﻋﻮای ﺟﺰاﺋﯽ و ﻣﺪﻧﯽ در روﺷﻨﯽ ﴍﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﻞ وﻓﺼﻞ ﻣﯿﮕﺮدﯾﺪ )دوره ﺧﺮاﺳﺎن(‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ‪:‬‬

‫ﺑﺮﻋﻼوه ﻓﺘﻮﺣﺎت درﻋﺮﺻﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ﻧﯿﺰ اﻗﺪام ﮐﺮد ﮐﻪ دوﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻨﺎم‪:‬‬
‫• ﻓﺘﺎوای اﺣﻤﺪ ﺷـ ــﺎﻫﯽ‪ :‬ازﻃﺮف ﯾﮏ ﺟﻤﻊ ازﻋﻠ�ء ﻧﻮﺷـ ــﺘﻪ ﺷـ ــﺪ ﮐﻪ از ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و ﺣﺪﯾﺚ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـ ــﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت )ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻣﺪﻧﯽ واﺣﻮال ﺷﺨﺼﯿﻪ( ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٣٨ | P a g e‬‬
 ‫• ﻓﺘﺎوای ﺗﴩﯾﺢ ﺟﺮاﯾﻢ‪ :‬ازﻗﺘﻞ ﻋﻤﺪ‪ ،‬ﴐب و ﺟﺮح‪ ،‬ﴎﻗﺖ و زﻧﺎن ﺑﺤﺚ ﻣﯿﮑﺮد‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎن‪:‬‬

‫درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺎﺑﺮﯾﮑﺎت ﺳﻼح و ﺻﻨﻌﺖ را ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻼوه ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ﻧﯿﺰ اﻗﺪام �ﻮد‪:‬‬
‫‪ ‬اﺳﺎس اﻟﻘﻀﺎت‪) :‬اﺟﺮاآت ﺟﺰاﺋﯽ و ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا( ﺑﻪ ﺑﻬﱰﯾﻦ وﺟﻪ ﻓﻘﻬﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺷﻬﺎب اﻟﺤﺴﺎب‪) :‬ﻋﻮاﯾﺪ‪ ،‬ﻋﴩ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎت وﻏﯿﺮه ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯿﻨﻤﻮد(‪.‬‬
‫‪ ‬ﻃﺮزاﻟﻌﻤﻞ ﺣﮑﺎم و ﻇﺒﺎط‪) :‬ﻣﺴﺎﯾﻞ ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬واﻟﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﺣﮑﺎم را ﺑﯿﺎن �ﻮده اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪ -٥‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن ﻏﺎزی اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن‪:‬‬

‫ﻏﺎز اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن ﺷـﺎه ﺟﻮان ﺑﻮدﮐﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﮐﺸـﻮرش را ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺖ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن درﻣﻮرد او ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪" :‬ﺷـﺎه ﺟﻮان ﮐﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬
‫دﯾﮕﺮﮔﻮﻧﯽ ﮐﻮرش ﺑﻮد"‪ .‬و درﻣﻮرد او ﻧﯿﺰ ﮐﺘﺎب ﻫﺎی زﯾﺎدی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﯾﺎداﺷﺖ ﻫﺎی ﻣﴩوﻃﯿﺖ – ﴎاج اﻟﺘﻮارﯾﺦ )ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺮزی(‬
‫‪ ‬ﻣﴩوﻃﯿﺖ – از اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺪ ﻣﺴﻌﻮد)اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﮐﺎﺑﻞ(‪،‬‬
‫‪ ‬ﺷﺎه ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ درﻓﮑﺮ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﮐﺸﻮرش ﺑﻮد – ازﻃﺮف اﻧﮕﻠﺴﻬﺎ‪،‬‬

‫در زﻣﺎن اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن از ‪ ٨٠‬اﻟﯽ ‪ ١٠٠‬ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ و اﺻـﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳـﺎﺳـﯽ در زﻣﺎن اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن ﺗﺪوﯾﻦ‬
‫ﺷـﺪ‪ ،‬او ﭘﺪر ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری در اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮی ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎم ﮔﺬاری ﻧﺸـﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن ﻣﯿﮕﻔﺖ اﮔﺮ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎم ﮔﺬاری ﺷﻮد ﻣﺮدم ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺧﻼف ﻗﺮآن ﻋﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻧﺰد ﻣﺮدم اﻧﻌﮑﺎس ﻣﻨﻔﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻗﺮار ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﺟﺰای ﻋﺴﮑﺮی ﺳﺎل ‪١٣٠١‬‬
‫‪ ‬اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﺟﺰای ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎل ‪١٣٠٢‬‬
‫‪ ‬اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﺟﺰای ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎل ‪١٣٠٣‬‬
‫‪ ‬اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﺟﺰای ﻣﺎﻣﻮرﯾﻦ ﺳﺎل ‪١٣٠٦‬‬
‫‪ ‬اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﻃﺮز ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ و اﻋﺪام‪.‬‬

‫اﯾﻦ اﺻـﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺳـﭽﻪ ﻓﻘﻬﯽ اﻧﺪ؛ ﺷـﺎه اﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎن ﺗﻌﺪاد )‪(٢٥‬ﺗﻦ از ﻋﻠ�ی ﻓﻘﻪ و ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ ﻣﴫـی‪ ،‬ﺗﺮﮐﯽ و اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن را درارگ‬
‫ﺗﻮﻇﯿﻒ �ﻮد و ﺷـﺶ ﺳـﺎل ﻣﮑﻤﻞ اﯾﻦ ﻋﻠ�ء اﯾﻦ اﺻـﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ ازﻓﻘﻪ اﺳـﺘﻨﺒﺎط و درﭼﻮﮐﺎت ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺻـﻮﻟﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﺟﺰای ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳـﺎل ‪ ١٣٠٣‬را ﺧﻮد ﺷـﺎه ﺑﺎﻗﻠﻢ ﺧﻮد ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻤﺗﺎﻣﺎً اﯾﻦ ‪ ١٠٠‬اﺻـﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ‪ ١٠٠%‬اﺳـﻼﻣﯽ ﺑﻮد درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﻣﺮوز ‪٤١‬‬
‫ﻣﺎده ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻏﯿﺮ اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٩ | P a g e‬‬
 ‫‪ -٦‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه‪:‬‬
‫دراﯾﻦ دوره ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ آن ﻗﺮار ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• اﺻﻮل ﻣﺤﺎﮐ�ت ﻋﺴﮑﺮی‪،‬‬
‫• اﺻﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﺟﺮاﯾﻢ ﻋﺴﮑﺮی‪،‬‬

‫‪ -٧‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا در زﻣﺎن ﺷﻬﯿﺪ داود ﺧﺎن‬

‫ﺷـﻬﯿﺪ داود ﺧﺎن ﻋﺎﺷـﻘﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﺑﺮﻋﻼوه ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ درﻋﺮﺻـﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ آن ﻗﺮار‬
‫ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺮاﻓﯿﮏ – ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻮل ﻣﺤﺎﮐ�ت ﻣﺪﻧﯽ – ﺗﺎﺣﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪،‬‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰای ﺳﺎل ‪١٣٥٥‬‬

‫ﻣﻮﺳـﯽ ﺷــﻔﯿﻖ وزﯾـﺮ ﺧﺎرﺟــﻪ زﻣـﺎن داود ﺧــﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺳــﯽ ﺷــﻔﻖ در ﻣﴫـ ﺗﺤﺼــﯿﻞ �ـﻮده ﺑــﻮد او ﻗـﺎﻧﻮن ﺟ ـﺰای اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن را‬
‫از ﻣﴫ ـ ﺑــﻪ اﯾــﻦ ﮐﺸــﻮر آورد )ﻗــﺎﻧﻮن ﺟــﺰای ﻓﺮاﻧﺴــﻪ اوﻻً ﺑــﻪ ﻋــﺮاق‪ ،‬از ﻋــﺮاق ﺑــﻪ ﻣﴫــ و از ﻣﴫــ ﺑــﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘــﻞ ﺷــﺪ‪،‬‬
‫ﺑــﺮﻋﻼوه ﭘــﻨﺞ ﺿــﻤﯿﻪ ﺑــﻪ آن اﻓــﺰوده ﺷــﺪ )‪٢‬ﺿــﻤﯿﻪ در زﻣــﺎن داﮐــﱰ ﻧﺠﯿــﺐ اﻟﻠــﻪ‪ ١ ،‬ﺿــﻤﯿﻤﻪ در زﻣــﺎن ﮐﺎرﻣــﻞ و ‪ ٢‬ﺿــﻤﯿﻤﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﺣﺎﻣﺪ ﮐﺮزی(‪.‬‬
‫‪ -٨‬ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﺑﻌﺪاز ﺳﺎل ‪ ٢٠٠١‬ﻣﯿﻼدی‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺳـ ــﺎل ‪ ٢٠٠١‬ﻣﻮج از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـ ــﺘﺎن آﻣﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸـ ــﻮر ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﯿﻦ اﳌﻠﻠﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آﻣﺪن ﺻـ ــﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺗﺨﻨﯿﮏ و‬
‫ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژی ﺷــﯿﻮه ﻫﺎی ﺟﺮﻣﯽ و اﺳــﻠﻮب ﻫﺎی ﺟﺮﻣﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ �ﻮد‪ ،‬از ﺳــﺎل ‪ ٢٠٠١‬ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ ٦٠٠‬ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻘﺮرات ﺗﺼــﻮﯾﺐ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﻣﻬﻤﱰﯾﻦ آن درﺑﺨﺶ ﺟﺰاﺋﯽ ﻗﺮار ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺰم‪،‬‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿﻪ ﻤﺗﻮﯾﻞ ﺗﺮورﯾﺰم و ﭘﻮل ﺷﻮﺋﯽ‪،‬‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻋﻠﯿﻪ زﻧﺎن‪،‬‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺧﺘﻄﺎف و ﻗﺎﭼﺎق اﻧﺴﺎن‪،‬‬
‫• ﮐﻮد ﺟﺰای ﺳﺎل ‪١٣٩٦‬‬

‫اﱒ أَ ِن ْاﳊَ ْﻤﺪُ ِﻟ ﱠ ِ� َر ّب اﻟْﻌَ َ ِﺎﳌ َ‬

‫ﲔ(‬ ‫آ�ُ دَ ْ�َ ُ ْ‬
‫) َو ِ‬
‫ِ‬
‫در اﺧﯿﺮ اﻇﻬﺎر ﺳﭙﺎس و اﻣﺘﻨﺎن دارم از آﻗﺎی ﺳﯿﺪ ﻧﺜﺎر )ﺳﺎدات( ﮐﻪ زﺣﻤﺖ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ اﺛﺮ را ﺑﺪوش ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﺎرﮔﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺆﻓﻘﯿﺖ ﻫﺮ دوﻋﺎﻢﻟ را ﻤﺗﻨﺎ دارم‪.‬‬

‫‪٤٠ | P a g e‬‬