Antyk

Początek epoki IV tysiąclecie p.n.e.

-Wynalezienie pisma

Koniec epoki między IV, a IV wiekiem n. e. (476r. n. e.)

-Zdobycie Rzymu przez wojska germańskie

Filozofia epoki

-Filozofia – usystematyzowane, krytyczne rozważania nad ideami i problemami, zmierzające do

zrozumienia ich sposobu funkcjonowania

-Etyka – dotyczy właściwego sposobu postępowania

-Epistemologia - dotycząca sposobu, w jaki poznajemy rzeczywistość

-Metafizyka (ontologia) - dotyczy ogólnej teorii bytu, tego co istnieje

SOKRATES

-wprowadził pojęcie cnoty rozumianej jako doskonałość, mądrość. Uważał, że niemożliwe jest
osiągnięcie cnoty bez wiedzy.

-Jego metodą rozważań był dialog - zadawał odbiorcą pytania, by skłonić ich do myślenia i
samodzielnego wyciągania wniosków.

-”Wiem, że nic nie wiem” - ludzkie poznanie jest niepełne, ograniczone.

PLATON

-Idealizm - świat, w którym żyjemy, który postrzegamy za pomocą zmysłów, jest odbiciem świata
idei. Każdy przedmiot, każdy element świata ma swój idealny pierwowzór.

-Najwyższa wartość poznawacza to dusza, obdarzona jest wrodzoną wiedzą o ideach

ARYSTOTELES

-Eudajmonia – ostateczny ideał szczęścia, który powinien osiągnąć każdy człowiek.

-Szczęście może dać jedynie praktyczne czynienie dobra, życie w cnocie i prawości (w zgodzie z
samym sobą)

SZKOŁY FILOZOFICZNE STAROŻYTNOŚCI

-Sofiści - przekazywali wiedzę z zakresu polityki i życia społecznego. Najważniejszą według nich
wartością jest rozum. Byli agnostykami, twierdzili, że choć bogowie istnieją, to ludzkie ograniczenie
poznawcze uniemożliwiają powiedzenie o nich czegokolwiek pewnego. Człowiek odbiera
rzeczywistość zawsze subiektywnie, w zależności od tego kim jest. “Sofizmat” - argument w dyskusji,
który jest błędny, lecz skonstruowany pozornie logicznie.

-Hedoniści - doktryna etyczna uznająca przyjemność cielesną (rozkosz) za najważniejsze, a nawet

jedyne dobro, cel życia człowieka oraz motyw ludzkich działań. Hedonista swe szczęście wiąże z
odczuwaniem przyjemności, ale do szczęścia nie wystarczy brak cierpienia, ale także aktywne
odczuwanie przyjemności.

-Cynicy - celem życia jest wyzwolenie od własnych pożądań i konsekwencji społecznych, które
człowiekowi może przynieść cnota. Przedmioty materialne są źródłem nieszczęścia człowieka.
“Cynizm” - postawa charakteryzująca się kwestionowaniem i odrzuceniem norm etycznych i
społecznych obowiązujących w społeczeństwie.

-Sceptycy - działanie w zgodzie z rozumem. Mieli przekonanie, że każdy sąd można zakwestionować,
gdyż świat wymyka się ludzkiemu poznaniu (człowiek ma ograniczone możliwości poznawcze).

-Epikurejczycy – celem życia każdego człowieka powinno być rozważne dążenie do przyjemności i
szczęścia. Przekładali przyjemności duchowe nad cielesne. Warunkiem szczęścia był dla nich brak
cierpienia, kierowanie się mądrością i sprawiedliwością.

-Stoicy - Ideałem jest spokój, życie umiarkowane zgodnie z naturą i rozumem. Rozumowo i bez
żadnych emocji oceniać zjawiska otaczającego świata, z dystansem odchodzi do nieszczęść, jaki i do
szczęśliwych zdarzeń.

POETYKA ARYSTOTELESA

-Liryka - naśladuje świat za pomocą wiersza, muzyki, a także tańca.

-Epika - naśladuje świat za pomocą narracji, a także poprzez rytm wiersza.

-Dramat - naśladuje świat za pomocą akcji scenicznej

RETORYK ARYSTOTELESA

-Sztuka poprawnego komunikowania się, logicznego formułowania myśli i wyciągania wniosków oraz
wywierania oczekiwanego wpływu na rozmówce.

-Celem świadomego formułowania wypowiedzi powinno być zawsze dążenie do dobra ogółu, nie
należy posługiwać się retoryką w celu oszukania czy skompromitowania rozmówcy.

Mitologia
-Mit – narracyjna opowieść, która wyjaśniała niezrozumiałe, tajemnicze zjawiska, tłumaczyła
strukturę świata, pochodzenie i naturę człowieka.
-Religia grecka – religia politeistyczna, czyli uznawała istnienie wielu bogów, mających swoje
dziedziny, którymi się zajmowali.

-Archetyp - pierwowzór, czyli pradawne wyobrażenia wzorów ludzkich postaw i zachowań.

-Topos - stały motyw, obraz powtarzający się w literaturze na przestrzeni wieków.

-Sacrum i profanum - pojęcia odnoszące się do dwóch sfer doświadczenia człowieka. Sacrum dotyczy
świętości, przestrzeni świętej związanej z bogami. Profanum nazywa doświadczenia codzienne.

Podział mitów

-Mity teogoniczne - opowieści o powstaniu i naturze bogów (mit o narodzinach Afrodyty)

-Mity kosmogoniczne – o powstaniu i początkach świata (podanie o narodzinach świata)

-Mity antropogeniczne – o powstaniu człowieka (stworzenie człowieka - Prometeusz)

-Mity genealogiczne – o historii pokoleń ludzkich (mity tebańskie)

Początek świata

Na początku był Chaos... - Tak zaczyna się mityczna opowieść o powstaniu świata. Według jednej z
wersji Chaos był istotą boską, według innych to pusta przestrzeń, personifikacja stanu wszechświata
poprzedzającego powstanie bogów i ludzi oraz wszelkiego porządku. Z chaosu powstał dzień, a z nim
Jasność i Radość. Z niego też wyłoniła się Gaja (Ziemia) w otoczeniu Eteru, Uranosa (Niebo),
Tartarosa (Podziemia) - będących jednocześnie i żywiołami, i istotami boskimi - oraz erosa przyczyny
sprawczej wszelkiego rozwoju i rozmnażania. Gaja i Uranos dali życie kolejnym pokoleniom:
cyklopom, sturękim i tytanom. Uranos został pokonany przez swojego syna, tytana Kronosa, który
objął władzę wraz z Reją. Dziećmi Kronosa byli Zeus, Hades, Posejdon, Hera, Demeter i Hestia. Zeus
objął rządy po pokonaniu ojca, który połykał własne dzieci. Jego siostra, a zarazem żona Hera, została
boginią małżeństwa i macierzyństwa. Potomkowie Zeusa mieszkali na Olimpie. Ich grono stale
powiększało się o potomstwo, zrodzone z bogów oraz bogów i ludzi (dzieci z takich mieszanych
związków to herosi).

Orfeusz i Eurydyka

Orfeusz był poetą i śpiewakiem. Jako śpiew i gra na lirze miały zniewalającą moc. Wzruszał nie tylko
ludzi i zwierzęta, ale nawet skały i drzewa. Miał piękną żonę - Eurydykę. Szczęście małżonków
przerwała śmierć Eurydyki ukąszonej przez żmije. Zrozpaczony Orfeusz udał się na poszukiwanie
ukochanej do krainy umarłych. Swą grą tak wzruszył Hadesa, że ten zgodził się na powrót Eurydyki na
ziemię pod warunkiem, że Orfeusz nie odwróci się i nie spojrzy na żonę przed opuszczeniem
podziemi. Orfeusz nie zdołał dotrzymać przyrzeczenia i Eurydyka wróciła do Królestwa Hadesa.

Herakles

Był on synem Zeusa i królowej Alkmeny. Obok cech heroicznych posiadał wiele ludzkich słabości:
lubił wino, kobiety, był popędliwy i gwałtowny. Aby zyskać nieśmiertelność, został podstępnie
przyłożony do piersi Hery. Bogini z nienawiści, już w kołysce zesłała na niego węże, następnie rzuciła
na niego szał, w którym zabił swoich braci. Za karę musiał podjąć się 12 niemożliwych do wykonania
przez człowieka prac, z którymi również sobie poradził. Dejanira, żona Heraklesa wyprała mu szaty w
krwi centaura Nessosa, który pragnął się na nim zemścić. Szaty jednak zamiast zapewnić jej wieczną
miłość męża, zaczęły palić bohatera żywym ogniem. Herakles dzięki swoim dokonaniom został
zabrany przez Zeusa na Olimp wynagrodzony wiecznym szczęściem wśród bogów.

Demeter i Kora

Demeter była boginią pól i urodzajów. Ostrzegała swą córkę Kore przed kwiatem narcyza, którego
zerwanie powoduje porwanie do Hadesu. Kora nie posłuchała się matki i zerwała kwiat, przez co
została zabrana do Hadesu i zmuszona do ślubu z królem podziemi. Demeter długo szukała swojego
dziecka, była zrozpaczona, a ziemię zaczęły nawiedzać susze i klęsk i naturalne. Zeus pomógł
odszukać córkę Demeter, a następnie rozkazał Hadesowi ją uwolnić. Dziewczyna jednak musiała
regularnie wracać do męża, a jej matka zawsze cierpiała z powodu ponownej utraty dziecka. Natura
współodczuwała z cierpieniem matki (więdły kwiaty oraz roślinność). Grecy czas cierpienia matki
nazywali zimą, zaś czas powrotu Kory na ziemię, czasem rozkwitu przyrody - wiosną.

Prometeusz

Jedna z hipotez zakłada, że Stwórcą ludzkości jest jeden z tytanów - Prometeusz. Prometeusz ulepił
człowieka z gliny zmieszanej z łzami i tchnął w niego duszę z ognia niebieskiego. Człowiek ten był
słaby, nagi, nie umiał się bronić przed dzikimi zwierzętami. Wyglądem przypominał bogów, ale nie
miał ich siły. Prometeusz, pragnąc pomóc ludziom, obdarzył ich ogniem, który skradł z Olimpu i
pokazał im, jak umiejętnie go używać, by mogli się ogrzać, gotować potrawy i bronić przed
zwierzętami. Ponadto nauczył ich sztuki oraz rzemiosła. Nie spodobało się to jednak Zeusowi, który
nakazał Hefajstosowi stworzyć piękną kobietę - Pandorę. Każdy z bogów obdarzył ją innym darem, a
w posagu otrzymała glinianą Amforę. Prowadzona przez Hermesa trafiła pod dom Prometeusza. Ten
jednak wyczuł postęp, nie wpuścił jej do swego mieszkania. Uczynił to natomiast jego brat
Epimeteusz, który pod wpływem namów kobiety otworzył amforę. W nim ukryte były wszystkie
smutki świata. Prometeusz postanowił zemścić się na bogach. Zabił wołu i podzielił na 2 części -
mięso owinięte skórą, a kości nakrył tłuszczem. Poprosił Zeusa, aby ten wybrał, co ludzie będą mu
składać w ofierze. Bóg wybrał lepszą, jak się wydawało - część tłuszczu z kośćmi. Za karę Prometeusz
został przykuty do skały Kaukazu, gdzie codzienne Orzeł wyjadał mu wątrobę, która jednak wciąż
odrastała. Uwolnił go dopiero Herakles.

-Kontekst - postać Herosa jest znakiem miłości do ludzi, poświęcenia dla ich dobra. Wiąże się ono z
buntem przeciw niesprawiedliwości

Mity tebańskie

Ilustrują tezę o tragizmie ludzkiego losu, nieuchronnie poddanego przeznaczeniu. Od Kadmosa,

założyciela miasta, poprzez Semele, Akteona, Amfiona i Niobe (Jej dzieci zostały zabite przez
Artemidę i Apollina, którego świątynia i zarazem wyrocznia znajdowały się w Delfach), aż po Lajosa i
Edypa, ściągała ten ród nienawiść bogów: Aresa, Hery i innych. Szczególnie tragiczne losy były Edypa,
którego ojciec dostał przepowiednie, że zabije swego ojca i ożeni się z matką. Aby temu zapobiec,
bohater został porzucony przez swojego ojca, którego jednak odnalazł pewien pasterz, dając w
opiekę Polybosowi i Meropie. Jednakże Edyp dostał tą samą przepowiednię, więc postanowił opuścić
Korynt. Po drodze zabił nieznanego żołnierza (swojego ojca), a następnie ożenił się z owdowiałą Teb
(matką). Synowie bohatera zginęli w bratobójczym pojedynku o tron. Córka Edypa, Antygona zmarła,
broniąc godności rodziny i własnych przekonań sprzeciwiając się decyzji króla Kreona zabraniającego
pochówku jej brata (Polinejkesa).

Dedal i Ikar

Dedal wraz z Ikarem zostali uwięzieni przez króla Krety – Minosa. Po wybudowaniu labiryntu Dedal
chciał wrócić do rodzinnych Aten, ale Minos nie chciał utracić człowieka o cennych umiejętnościach i
znającego znaczących królewskich tajemnic. Dedal postanowił uciec z wyspy na skonstruowanych
skrzydłach z piór sklejonych woskiem. Ostrzegł syna, aby nie wzbijał się wysoko, ponieważ wosk
może się roztopić, ani nie opadał nisko, gdyż pióra mogą nasiąknąć wilgocią. Ikar nie posłuchał ojca,
wzbijając się wysoko, roztopił wosk i spadł do wody. (Ikar jest symbolem marzycielstwa,
lekkomyślności. Nadmierne lekkomyślne ryzyko nazywamy Ikarowymi lotami. Dedal zaś prezentuje
dojrzałość i rozwagę.)

Syzyf

Syzyf był królem Koryntu i ulubieńcem bogów. Często gościł na Olimpie (co było rzadkim zaszczytem
dla ludzi), ale nie umiał zachować dla siebie sekretów i powróciwszy na ziemię, rozgłaszał tajemnice
bogów. Kiedyś zdradził bardzo ważny sekret Zeusa, za co wysłano do niego bożka śmierci Tanatosa.
Sprytny Syzyf uwięził Tanatosa i dzięki temu ludzie przestali umierać. Gdy Ares uwolnił Boga śmierci,
pierwszy umarł Syzyf, ale i bogów podziemia umiał przechytrzyć. Przed śmiercią Poprosił żonę, aby
nie urządzała mu pogrzebu. Gdy znalazł się w Królestwie Hadesa, zaczął oczerniać małżonkę, która
zaniedbała Święty obowiązek pochowania zmarłego męża i prosił króla Podziemi o możliwość
krótkiej wizyty w domu, by mógł ukarać żonę. Syzyf wcale nie miał jednak zamiaru wracać do
Królestwa zmarłych, żył po cichu, nie zwracał na siebie uwagi. Gdy przypomniano sobie o nim
Tanatosa zaprowadził jego duszę do podziemi. Skazany został na karę daremnej pracy wtłaczania na
ogromną górę olbrzymi głaz, który za każdym razem już u wierzchołka wyślizgiwał mu się z rąk i
spadał na górę, a Syzyf rozpoczynał pracę od nowa.

Tezeusz i Ariadna

Tezeusz wyszedł na pomoc Ateńczykom, którzy mieli być złożeni jako coroczny haracz dla minotaura.
Bohater chciał uratować miasto zabijając go. Ojciec Tezeusza poprosił go, aby ten rozpiął czerwony
żagiel w wypadku zwycięstwa, natomiast czarny, w przypadku, gdy zginie. Dzięki pomocy Ariadny
(rozwijaniu jej nici przy wchodzeniu do labiryntu) udało się mu pokonać potwora. W drodze
powrotnej Tezeusz postanowił zostawić Ariadnę na wyspie Naksos, jednakże zapomniał o zmienieniu
żagla na kolor czerwony. W momencie, gdy ojciec ujrzał czarną barwę, zrozpaczony rzucił się do
morza.

Afrodyta Bogini piękności

Apollo Bóg sztuki. Atrybuty – lira, wieniec laurowy
Ares Bóg wojny. Atrybuty – miecz i tarcza
Atena Bogini mądrości, sprawiedliwej wojny
Demeter Bogini urodzaju
Dionizos Bóg winnej latorośli i ziemskiej przyjemności
Eros Bóg miłości
Hades Bóg świata podziemnego
Hefajstos Bóg ognia. Atrybuty - młot, miech kowalski
Hera Patronka zamężnych kobiet
Hermes Bóg handlu, złodziei
Nike Bogini zwycięstwa
Posejdon Bóg mórz i oceanów. Atrybut - trójząb
Homer

-Aojda (wędrowny pieśniarz), epik, śpiewak i recytator. Działał w Azji Mniejszej, o czym świadczy
używany przez niego dialekt starojoński.

-Kwestia homerycka – badacze zakwestionowali istnienie Homera twierdząc, że Iliada i Odyseja są

dziełami różnych wędrowców. Obecnie dominuje pogląd, iż są to dzieła jednego twórcy, ponieważ

W poematach został ukazany świat typowo dworski

Dzieła są niezwykle dojrzałe artystycznie

Są zawarte i spójne pod względem kompozycyjnym

Iliada

-Rodzaj literacki: epika

-Gatunek literacki: epopeja (epos)

-Czas i miejsce akcji: Epopeja toczy się na równinach pod murami Troi, czas akcji obejmuje
pięćdziesiąt dni ostatniego, dziesiątego roku wojny.

Achilles, najdzielniejszy spośród Greków, obraził się na wodza naczelnego Agamemnona o odebranie
branki Bryzeidy i publiczną zniewagę. Agamemnon porwał wcześniej Chryzeidę, córkę kapłana
Apollina. Pokrzywdzony ojciec ubłagał swojego boga, by go pomścił i Apollo zesłał na obóz grecki
zarazę trwającą dziewięć dni. Achilles zwołał naradę, sugerując wodzom, by zapytali o radę wróżbitę
Kalchasa. Ten wyjawił przyczyny zemsty boga. Agamemnon wpadł w gniew, ale ostatecznie zgodził
się na oddanie Chryzeidy, żądając w zamian innego daru: żądałby Achilles oddał mu swą brankę
Bryzeidę. Wściekli wojownicy rzucili się na siebie. Do pojedynku nie doszło tylko dzięki interwencji
Nestora, ale urażony Achilles stwierdził, że nie będzie dalej walczył po stronie Achajów. Jego matka
Tetyda poprosiła Zeusa o pomoc dla przeciwników, by Grecy odczuli, co znaczy strata Achillesa.

W kolejnych walkach Trojanie rzeczywiście triumfowali, aż w końcu zaczęli zagrażać greckim

okrętom. Achilles pozostał nieugięty mimo błagań swego przyjaciela Patroklesa. Zgodził się jedynie
na to, by ulubieniec pojawił się na polu walki w jego zbroi. Na widok postaci, którą uznali za
Achillesa, Trojanie stracili ducha bojowego i zaczęli się cofać. Najdzielniejszy z nich, Hektor, stanął do
pojedynku i zabił Patroklesa, zdobywając też wspaniałą zbroję Achillesa. Dopiero wtedy Achilles,
zrozpaczony po stracie przyjaciela, zapomniał o swym gniewie i pospieszył do walki. Wcześniej
poprosił matkę o nową zbroję. Ta udała się do Hefajstosa, który wykonał prawdziwe arcydzieło. W
nowej zbroi heros wyruszył w bój, szukając Hektora. Ten początkowo przestraszył się zawziętego
Greka, ale ostatecznie stanął do pojedynku. Achilles pokonał go, zabił, zwłoki przywiązał za nogi do
swego rydwanu i w triumfie obwiózł wokół murów miasta. Na pohańbienie syna patrzyli skamieniali
z bólu rodzice – Priam i Hekuba. Achilles cisnął zwłoki Hektora w pył pod swym namiotem i pogrążył
się w żalu po stracie przyjaciela. Ojciec Hektora włożył żałobne szaty, zebrał bogate dary i wyruszył
samotnie do obozu wroga, by błagać Achillesa o wydanie zwłok syna. Widok złamanego bólem starca
wzruszył bohatera, który przypomniał sobie własnego ojca. Wydał Priamowi zwłoki Hektora i obiecał
dziesięciodniowy rozejm, by można było odprawić pogrzeb.

Forma i budowa utworu

Poemat jest podzielony na dwadzieścia cztery pieśni. Główny motyw – gniew Achillesa – obudowany
jest licznymi wtrąceniami, epizodami, które służą spowolnieniu tempa akcji, co daje obiorcą
możliwość dokładnego poznania bohaterów utworu, przebiegu walk, stosunków międzyludzkich.

Sposoby opóźnienia akcji:

-Symetryczne ukazywanie zdarzeń na ziemi i Olimpie

-Urozmaicone opisy bitew

-Pojedynki bohaterów

-Liryczna scena pożegnania Hektora z Andromachą

-Wyliczenia poległych

-Igrzyska ku czci Patroklesa po jego pogrzebie

-Wizyta zrozpaczonego Priama u Achilles

-W utworze często wspomina się o tym, co było wcześniej, z licznych wzmianek dowiadujemy się, że
po śmierci Hektora, los był już przesądzony

-Można zauważyć również zwyczaje wojennych starożytnych Greków: zbrojenia, przebieg bitwy.

-Homer w kompozycji Iliady stosuje często zasadę symetrii np. księga I odpowiada ostatniej, Sceny
wojenne są rozdzielone scenami spokoju.

Iliada jako epopeja – Gatunek literacki

Epos – gatunek literacki ukształtowany w Starożytności. Obszerny utwór wierszowany, w którym

przedstawiono mitycznych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej
społeczności.

-Narrator wszechwiedzący i obiektywny ujawnia się w inwokacji

-Inwokacja Iliady jest zwrotem (apostrofą) do bogini, by pomogła poecie w tworzeniu. Inwokacja
wprowadza w akcję, wyjaśnia kompozycję dzieła i tłumaczy fatalizm losów bohaterów
zdeterminowanych przez przeznaczenie i wolę bogów. Z inwokacji dowiadujemy się co jest tematem
utworu: gnie, bogini, poznajemy skutki i przyczyny gniewu Herosa. Wszystko stało się z woli Zeusa,
ale Achilles i Agamemnon pokłócili się, podburzeni przez obrażonego Apollina. Apollo zesłał zarazę
na wojska greckie, a jako ofiary zażądał oddania branki, córki kapłana, Chryzeida. Agamemnon
brankę zwrócił, ale chciał sobie zrekompensować stratę, więc zabrał brankę Achillesowi – co było
przyczyną jego gniewu.

-Dwie płaszczyzny utworu: boska i ludzka; bogowie aktywnie mogą uczestniczyć w walkach, lecz
ludzie nie mogą wpłynąć na świat boski (to tzw. Paralelizm wydarzeń w eposie)

-Rola fatum – przeznaczenia, zgodnie z którym Parys ma przynieść Troi zgubę, a Achilles musi zginąć

-Mimesis, czyli w tym przypadku naśladowanie rzeczywistości poprzez mityczną fabułę, a także przez
rytm wiersza, dbałość o szczegóły, która ujawnia się np. W opisie tarczy Achillesa.

Postać Hektora
-Hektor pokazany jest jako dzielny wojownik, który ponad wszystko ceni sobie sławę. Szlachetny
obrońca swojej ojczyzny, wierzy w swoją siłę i odwagę.

-Jest także kochającym mężem, myśli o losie swojej żony. Martwi się, że gdy Troja upadnie, zostanie
ona wzięta do niewoli i zmuszona do ciężkiej pracy fizycznej Jego słowa dowodzą, że Andromacha
jest mu bliższa niż rodzina, dlatego woli zginąć, niż dopuścić, by ukochana kobieta cierpiała w
niewoli.

Problematyka utworu

Iliada jest utworem o rycerskiej odwadze. Bohaterowie trojańscy są wzorem waleczności i

poświęcenia dla zagrożonej ojczyzny. Bohaterowie Iliady znajdują się w sytuacji, która nie została
spowodowana ich własnymi działaniami. Wojna między Troją, a Grecją i bitwę o Troje są
konsekwencjami postępowania bogów. Ludzie natomiast muszą się temu podporządkować. Ich
przeznaczenie nie jest zależne od nich samych, nie mogą go zmienić, a próby przeciwstawiania się
mu, nieodmiennie kończą się porażką. Wojna dla bogów to zabawa, a śmierć kolejnych bohaterów
nie powoduje współczucia ani wyrzutów sumienia. Nawet Zeus, choć żal mu Hektora skazanego na
tragiczny koniec nie robi nic, aby mu pomóc. Z drugiej strony, według wierzeń starożytnych Greków,
również i bogowie nie mogli przeciwstawiać się wyrokom przeznaczenia. Przedstawiona w eposie
koncepcja losów człowieka jako istoty zdanej na łaskę i niełaskę losu i brak możliwości zmienienia
jego wyroków jest charakterystyczna dla starożytnych Greków.

Sofokles

-Jako młody mężczyzna był świadkiem odparcia najazdu perskiego wojska na Grecję, co z pewnością
wpłynęło na potrzebę poruszania kwestii patriotycznych.

Antygona

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: tragedia

Czas i miejsce akcji

-Tragedia inspirowana jest mitem o rodzie Labdakidów (mit tebański)

-Akcja dramatu rozgrywa się przed pałacem królewskim w Tebach, gdzie króluje Kreon, który chciał
mieć niemal tyrańską władzę.

Najważniejsi bohaterowie
Antygona i Ismena - księżniczki tebańskie, córki Edypa i Jokasty; Kreon - władca Teb, brat Jokasty,
który objął rządy po wygnaniu Edypa; Hajmon – syn Kreona; Eurydyka - żona Kreona; Tyrezjasz -
wróżbita

Antygona Kreon
-córka Edypa i Jokasty -brat Jokasty
-piękna, młoda -despotyczny
-w życiu kieruje się uczuciami -zapatrzony w siebie
-postanawia pochować brata wbrew woli władcy -przekonany o własnej racji
-pełna dumy rodowej -dostrzega swoje błędy, gdy jest już za późno
-zuchwała, odważna
-kochała rodzinę
Problematyka
-W utworze Sofoklesa tragizm budowany jest przez ścieranie się dwóch niedających się ze sobą
pogodzić racji (konflikt tragiczny), nad którymi czuwa Fatum, wypełniające się losach Antygony i
Kreona.

Konflikt prawa państwowego i praw boskich

Kreon stał się prawowitym królem Teb po tym, jak zginęli wszyscy synowie Edypa, a więc przejął
władzę uczciwie. Starał się rządzić w sposób sprawiedliwy, mając na względzie interes państwa.
Zakaz pochówku ciała zdrajcy wynikał z dbałości o państwo. Przecież w walce zaginął zdrajca, który
sprowadził na swój rodzinny gród siłę Argos, tylko po to, aby przejąć władzę. Kreon nie mógł - w
swoim mniemaniu - postąpić inaczej. Przez zakaz pochówku ciała chciał zaznaczyć, jak bardzo
haniebnego czynu dokonał się Polinejkes. Taka kara miała być przestrogą dla tebańskiej społeczności,
aby nikt nie myślał, że król nie wyciągnie konsekwencji po zdradzie kraju.

Kara miała skutki religijne, gdyż obrzęd pochowanie ciała zmarłego zapewniał spokój jego duszy.
Tylko wtedy Charon mógł przewieźć ją na drugą stronę Styksu. Ten, kto nie dokonał obrzędu,
sprowadzał na siebie karę bogów. Antygona stając po stronie odwiecznych religijnych praw, naraziła
się Kreonowi, ale dała dowód wierności prawu niepisanemu, powinności moralnej. Antygona działa
także w imię miłości do brata. Starcie dbałości o Państwo z naturą moralnością jest źródłem konfliktu
tragicznego. W starciu z uosabiającym zmienne prawa ludzkie władcą Antygona odniosła zwycięstwo
moralne, ale zgodnie z zasadami konfliktu tragicznego - oboje ponieśli klęskę. Kreon zbłądził, iż nie
chciał uwierzyć, że wola bogów jest inna niż jego własna.

Prawo a jednostka
Kreon spierając się z Chórem i Hajmonem o wyższość własnych racji nad prawdami Antygony używał
argumentów podkreślających wartość instytucji państwowej i jej dominację nad interesami
jednostki. Król uważał, że dla dobra ogółu należy poświęcić dobro osobiste, nawet jeśli trzeba złamać
lojalność wobec przyjaciół i rodziny. Tak się stało, gdy zdrajcą te okazał się siostrzeniec Kreona, a na
śmierć skazano została jego siostrzenica. Grał on, nie zdając sobie sprawy, że za surowymi wyrokami
wcale nie odpowiada się te bańska społeczność. W rozmowie z synem często odwołują się do
kategorii dobra państwa tożsamego z dobrem ludu. Dopiero Chór uświadomił królowi, że te
gończyce współczuli Antygony i nie akceptowali despotycznych decyzji Kreona. Bohaterka wykazuje
się wielką odwagą. Jest pewna swoich racji, dlatego działa konsekwentnie i nie obawia się śmierć.
Swoje postępowanie ubiera na prawie boskim religijnym. Jest mu bezwzględnie wierna.

Prawda rozumu wobec prawd serca

Kreon Antygona
 Ucieleśnienie prawd rozumu
-Państwo jako konstrukcja rozumu, logiki,
racjonalnego planowania i przewidywania
-Bezwzględność i okrucieństwo wynikające z
odpowiedzialności za instytucję państwa,
konsekwencji w racjonalnym postępowaniu
-Odrzucenie uczuciowego stosunku do
skazańców oraz zdrajców
-Niezrozumienie prawd boskich
-Wróg i po śmierci nie stanie się miłym
-Jego winą jest pycha i upór: odrzuca kolejne
argumenty Antygony i Ismeny, Hajmona oraz
Tyrezjasza
Symbol prawd uczuć
-Miłość siostrzana, emocjonalny stosunek do
świata i ludzi
-Współczucie, zdolność do poświęcenia
własnego życia w imię zachowania wartości
moralnych i religijnych zasad
-Podkreślanie wartości dobrych więzi dla
udanego życia społecznego
-Współkochać przyszłam, nie wpółnienawidzić
Bohaterka uważa, że uczucia są ważniejsze od
oceny czyichś postępków, każdemu należy się
miłość i szacunek
-Szacunek dla prawd boskich

Biblia
-Biblia jest podstawowym źródłem kultury europejskiej – w sferze religijno-moralnej, jak i w sferze
inspiracji artystycznych.

-Jest świętą księgą, zbiorem prawd objawionych i przykazań uczących, jak żyć.

-Stanowi zbiór wzorców osobowych i postaw, fabuł, anegdot, wątków i motywów, symboli. Jest
pochodzeniem wielu związków frazeologicznych.

Księgi historyczne Pięcioksiąg Mojżesza, cztery ewangelie

Księgi dydaktyczne Księgi: Hioba, Przysłów, Psalmów, Mądrości, Koheleta, listy
Księgi prorockie Księgi: Izajasza, Ezechiela, Daniela, Jeremiasza, Apokalipsa

Księga Rodzaju
Księga rodzaju jest pierwszą księgą biblijną i przedstawia chrześcijańską kosmogonię, czyli wizję
stworzenie świata. Z biblijnego opisu wynika, że świat stworzył jeden Bóg. Jest to wyraz monoteizmu,
czyli przekonania, iż istnieje jeden Bóg.

- Pierwszego dnia stworzył niebo i ziemię, następnie światło i oddzielił je od mroku, nazwał światłość
dniem, a ciemność nocą.
- Drugiego dnia Bóg Oddzielił wody pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem i to sklepienie
nazwał niebem.

- Trzeciego dnia Bóg oddzielił suchą ziemię od wód, czyli morze. Następnie stworzył na ziemi rośliny,
drzewa, owoce.

- Czwartego dnia Bóg określił pory roku, dni i lata, stworzył słońce i Księżyc.

- Piątego dnia Bóg stworzył wszelkie istoty morskie i ptaki.

- Szóstego dnia Bóg stworzył dzikie zwierzęta żyjące na lądzie oraz wszelkie bydło. Na koniec Bóg
stworzył człowieka, mężczyznę i kobietę, którym powierzył całą Ziemię wraz ze wszystkimi żyjącymi
na niej zwierzętami i roślinami.

- Siódmy dzień Bóg pobłogosławił i przeznaczył na odpoczynek.

Tego opisu nie należy traktować dosłownie, lecz metaforycznie (6 dni stworzenia to tylko przenośnia
przybliżająca akt z twórcy wyobraźni człowieka). Bóg z pustki i ciemności (z nicości) stwarza świat,
powołując do istnienia każdy jego najdrobniejszy nawet element poprzez nazywanie (niech stanie się
światłość...).

Teofania – objawienie się Boga człowiekowi (osobiste lub przez posłańca). Biblia zawiera wiele
takich opisów - Mojżesz rozmawia z Bogiem pod postacią gorącego krzewu, Noe widzi Go jako
tęczę, aniołowie i archaniołowie wielokrotnie przedstawiają wolę stwórcy ludziom.

Pieśń nad Pieśniami

Pieśń pierwsza

Oblubienicę nie może się już doczekać chwili, gdy będzie ze swym ukochanym. Pragnie jego
pocałunków. Mówi, że jego miłość jest lepsza od wina. Chce, by zabrał ją do swej komnaty, gdzie
będą się cieszyć i sławić swą miłość. O sobie mówi, że jest śniada, lecz piękna. Opaliło ją słońce, kiedy
bracia pozostawili ją na straży winnic. Dodaje także (w erotycznie nacechowanej metaforze), mej
własnej winnicy nie ustrzegłam.

Oblubieniec wychwala urodę ukochanej, jej śliczne policzki, piękną szyję, oczy porównuje do
gołębicy. Kilka razy powtarza, jak jest piękna. Nazywa ją przyjaciółką swą.

Również Oblubienica zachwyca się urodą swojego króla. Mówi, że jest piękny i uroczy tęskni za jego
zapachem.

Pieśń druga

Oblubienica nazywa siebie, narcyzem i lilią. Oblubieniec również widzi ją jako linię pomiędzy
cierniami, gdyż podobnie tak jak lilia na tle cierni, tak ukochana odznacza się na tle innych dziewczyn.
Ona porównuje ukochanego do jabłoni wśród leśnych drzew, siedzi w jego cieniu i kosztuje słodkie
owoce. Prosi o placki z rodzynkami i jabłka, by się wzmocnić, gdyż czuję się chora z miłości.

Problematyka
Ten poemat miłosny jest dialogiem między Oblubieńcem i Oblubieńcem, dwoje młodych ludzi śpiewa
w nim o swej wielkiej miłości, tęsknocie i namiętności. Kształt pieśni przypomina rodzaj pieśni
Weselnych Śpiewanych w ogrodzie Oblubienicy i domu Oblubieńca, przez nich samych i przez gości
weselnych. Język utworu jest pełen porównań, przenośni, epitetów. Jego metafizyka często odnosi
się do świata przyrody, roślin i zwierząt. Całość jest zmysłowa i nasycona erotyką. Istnieje wiele
interpretacji, ponieważ w dosłownym sensie nie zawiera ona żadnej myśli religijnej. Jest to liryczny
dialog o tematyce miłosnej i mimo rozbieżności w interpretacji, kościół zalicza ją do zbioru ksiąg
kanonicznych ze Starego Testamentu. Pieśni nad pieśniami według interpretacji teologicznych
czerpie z myśli proroków Ozeasza, Jeremiasza, Ezechiela i Izajasza ukazujących miłosny stosunek
Boga do narodu wybranego, a także mówiących o nawróceniu i powrocie narodu Oblubienicy do
łaski. Powrót ten ma w sobie świeżość pierwszej miłości i radość zaślubin, obrazowo ukazanych w
każdym rozdziale tej pieśni. Postać Oblubieńca interpretowana jest jako symbol Boga, natomiast
Oblubienica może symbolizować naród izraelski (tradycja judaistyczna) lub wszystkich wiernych
kościoła powszechnego (tradycja chrześcijańska).

Księga Hioba
Hiob był człowiekiem sprawiedliwym, prawym i bogobojnym, żył w ziemi Us. Miał siedmiu synów i
trzy córki. Był bogaty. Posiadał 7000 owiec, 3000 wielbłądów, 500 Wołów. W oznaczonym dniu każdy
z synów Hioba urządzał ucztę, na którą zapraszał swoje siostry. Po ucztach Hiob zawsze składał Bogu
ofiary z prośbą o darowanie win, które jego synowie mogli popełnić przeciwko Bogu.

Bóg zapytał szatana, czy wędrując po Ziemi zwrócił uwagę na jego sługę Hioba. Bóg uważa, że nie ma
na Ziemi drugiego tak sprawiedliwego, unikającego grzechu człowieka jak on. Szatan sądził jednak, że
pobożność Hioba jest na pokaz z lęku przed Bogiem albo w nadziei na nagrodę. Zaproponował, by
Stwórca zabrał wszystkie majętności Hiobowi, a wtedy przekona się, czy dalej będzie tak bogobojny.
Bóg pozwolił szatanowi poddać Hioba próbie, mówiąc: oto cały jego majątek jest w twej mocy. Tylko
na niego samego nie wyciągaj ręki.

Pewnego dnia do Hioba przybył posłaniec z wieścią, że Sabejczycy porwali Woły i Osły, a sługi zabili.
Za chwilę przybył inny, który doniósł, że Hiob stracił owcy. Wkrótce dotarła też do niego wiadomość,
że Chaldejczycy napadli na wielbłądy. Kolejne sługa powiadomił, Hioba, że dom, w którym ucztowały
jego dzieci, zawalił się.

Hiob podarł swe ubranie, ogolił głowę, upadł na Ziemię i oddał pokłon panu, mówiąc, że nagi wyszedł
z łona matki, więc i nagi tam powróci. Dodał również, dał pan i zabrał pan. Niech będzie imię Pańskie
błogosławione. Bóg ponownie pyta szatana, czy wędrując po Ziemi widział Hioba. W dalszym ciągu
sądzi, że nie ma drugiego takiego prawego i bogobojnego człowieka. Pomimo zesłanych nieszczęść.
Szatan uważa, że Bóg powinien dotknąć jego kości i ciała. Pan powtarza: Oto jest w twej mocy. Życie
mu tylko zachowaj.

Szatan całe ciało Hioba obsypał trądem. Żona Hioba pytała go, jak może dalej ufać Bogu, powinien
mu złorzeczyć. On odpowiedział, że skoro przyjął z ręki Boga dobro, to musi również przyjąć zło. Hiob
zaczyna żałować, że przyszedł na ten świat mówi: Niech przepadnie dzień mego urodzenia.
Zastanawia się, po co żyje człowiek tak udręczony jak on na, próżno czeka śmierci, szuka jej bardziej
niż skarbu w roli uważa, że spotkało go to, czego najbardziej się lękał. (Bałem się, a jednak to
przeszło).
Odsunęli się od niego znajomi. Goście nie odwiedzali jego domu. Zawiódł się Domownikach służba go
unika zapach jego chorego ciała jest nie do zniesienia dla innych. Wszyscy nim gardzą i z niego
szydzą. Wzbudza w ludziach odradzę. Prosi przyjaciół by się nad nim uratowali, bo przecież chorobę
zesłał na niego Bóg. Pyta, dlaczego i oni go dręczą? Wbrew sugestiom swoich rozmówców Hiob nie
uznaje się za winnego. Postawę tę podtrzymuje, rozmawiając z Bogiem.

Stwórca kończy swój zakład z szatanem nagradza Hioba zdrowie majątkiem i kolejnymi dziećmi,
wynagradzając mu cierpienie i to, że nie wyrzekł się wiary.

Księga ta wprowadza teologiczny problem teodycei, czyli rozwiązań nad jednoczesnym istnieniem
miłosnego i kochającego Boga oraz zła na świecie. Podstawowym tematem księgi Hioba jest postawa
człowieka wobec cierpienia. Główny bohater zmaga się z nim w samotności i nieporozumienia.
Przyjaciele i żona próbują szukać źródeł przyczyn zesłanych na Hioba klęsk. Tymczasem pobożny i
sprawiedliwy Hiob, choć przeżywa chwilę buntu, wychodzi zwycięsko z próby, jakiej Bóg poddał jego
wiarę. Wie, że jest całkowicie zależna od woli Boga i musi się podporządkować jego decyzję. Uważa,
że Bóg jest wszechpotężny, tajemniczy i nieodgadniony dla człowieka. Nigdy nie traci ufności w
Pana, ale zarazem jest pewien, że nie jest winny, za co ostatecznie spotyka go nagroda.

Księgi Koheleta
Autor księgi dowodzi, że Wszystko na Ziemi jest marnością, a ludzkie życie przemija błyskawicznie.
Jest tylko mgnieniem wobec nieskończoności bytu (marność nad marnościami i wszystko marność).
Ludzie rodzą się i umierają, pokolenie następuje po pokoleniu, a ziemia trwa po wszelkie czasy.
Słońce wschodzi i zachodzi, wiatr wieje, rzeki płyną do morza. Porządek natury nie ulega zmianom.
Nawet jeśli człowiekowi wydaje się, że dostrzega coś nowego, okazuje się, że istniało to już przed
nim, więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem. Życie zaś jest ulotne, podobnie jak pamięć o
zmarłych: nie będzie wspomnienia u tych, co będą potem.

Kohelet zastanawia się, ile mądrości jest we wszystkim, co dzieje się pod niebem. Zastanawiać się i
badać - to zajęcia, które dla ludzi wymyślił Bóg. Mądrość, wiedza, których człowiek pożąda również
nie są jednak wiele warte, bo mądrość przyczynia się do zmartwień, a wiedza przysparza cierpienia.
Całe ludzkie życie okazuje się więc marnością i pogonią za wiatrem. Każdy człowiek jest jednakowo
grzeszny, a zarówno mędrzec, jak i głupiec umierają i odchodzą po śmierci w zapomnienie. Na koniec
kohelet kolejny raz powtarza, że Wszystko marność i pogoń za wiatrem.

Autor zastanawia się tu nad sensem życia, nad istotą ludzkiej egzystencji. Dochodzi do wniosku, że
Wszystko, co otacza człowieka na Ziemi, jest niczym, jest marnością.

Vanitas – jeden z toposów, mówiący o błahości wszystkich ludzkich działań, przemijaniu i

nieuchronności śmierci.

Księga Psalmów
Psalmy pokute Wyrażają żal za grzechy
Psalmy błagalne Prośby zanoszone przez ludzi do Boga
Psalmy dziękczynne Podziękowania Bogu za opiekę i dobroć
Psalmy pochwalne Sławiące dobroć, potęgę i mądrość Boga
Psalmy mądrościowe
Psalmy patriotyczno-religijne Związane z Jerozolimą
 Psalm 2 (Mesjasz Królem)
W pierwszej zdrowie psalmu podmiot zastanawia się, dlaczego buntują się narody pozostają
przeciwko sobie królowie, dlaczego knują spiski przeciw Panu i przeciw jego Pomazańcowi.

Bóg, który mieszka w niebie, śmieje się z nich, gniewa się i wzbudza trwogę. Zapowiada przyjście na
świat Mesjasza, któremu przekaże we władanie całą, ziemię grozi nieposłusznym, że żelazną rózgą
będzie nimi rządzić i jak naczynie garncarza pokruszy. Na koniec podmiot zwraca się z przesłaniem do
królów, władców, sędziów, a przez nich do wszystkich ludzi, którzy służyli Bogu z bojaźnią z drżeniem,
całowali Jego nogi, bo kiedy ów zapłonie gniewem poginiecie w drodze. Bóg rządzi więc światem,
wpływa na jego los i obserwuje poczynania ludzi, a kiedy trzeba interweniuje. Szczęśliwi mogą być
tylko ci, którzy ufają Bogu i szukają w Nim ucieczki. Psalm ten zawiera mesjanistyczne przesłanie, to
znaczy zapowiada przybycie na świat Mesjasza (dla chrześcijan jest nim Jezus Chrystus).

Psalm 130 (z otchłani grzechu ku Bożemu miłosierdziu)

Człowiek, który jest grzeszny, prosi Boga, by zechciał wysłuchać jego błaganie. Jak sam mówi z
głębokości wołam do ciebie, Panie. Zgrzeszył, upadł bardzo nisko, ale prosi, by Stwórca wysłuchał
jego głosu, skłonił uszy ku błaganiu. Jeżeli Pan zachowa pamięć o wszystkich grzesznikach, któż się
ostoi – argumentuje. Wie, że Pan jest surowym sędzią, który wymaga posłuszeństwa i pełnego
zawierzenia. On jeden może udzielić przebaczenia, w Nim tylko nadzieja człowiek. Jeśli pragnie
zbawienia, musi całkowicie oddać się Bogu, okazać lęk i uległość. Podmiot liryczny zwraca się do
Pana w swym własnym imieniu, ale ten psalm pokutny kończy przekonanie, że Bóg pokaże również
swą łaskawość zbiorowości i Przebaczy Izraelowi za jego grzechy.

Psalm 146 (szczęśliwy, kto ufa Bogu)

Ten psalm dziękczynny jest podziękowaniem Bogu za całe dobro i miłosierdzie, które człowiek od
niego otrzymał. Dlatego teraz pragnie aż do śmierci chwalić Boga i śpiewać Mu. Autor przestrzega, by
nie pokładać wielkiej nadziei w książkach ani w zwykłych ludziach, ponieważ każdy człowiek jest
śmiertelny, (gdy tchnienie go opuści, wraca do swej ziemi, wówczas przepadają jego zamiary).

Szczęśliwy może być tylko ten, kto pokłada nadzieję w Bogu (Jest On Stwórcą nieba i Ziemi i
wszystkiego co żyje). Bóg potrafi dokonać rzeczy niemożliwych, przywrócić wzrok, podnieść
upadłych, ponadto chroni sieroty i wdowy, miłuje sprawiedliwych, pomaga potrzebującym, lecz na
bezdroża kieruje występnych. Pan z królem na wieki. Utwór ten wyraża bezgraniczną wiarę w moc i
potęgę Boga w jego miłosierdziu. Psalm ten rozpoczyna i kończy słowo alleluja, (czyli chwalcie Pana),
które w judaizmie, chrześcijaństwie jest liturgicznym okrzykiem radości.

Przypowieści
Przypowieść to rodzaj krótkiej opowieści, która zawiera ukryte przesłanie. Jej akcja, postaci,
wydarzenia mają znaczenie symboliczne, a jego rozszyfrowanie pozwala zrozumieć sens
przypowieści. Zwykle jest to ważna, ponadczasowa nauka moralna. Wskazówka dotycząca istotnych
w życiu reguł zasad i wartości przypowieści. Czasy pojawiają się w Biblii, posługuje się nimi Jezusa w
rozmowach ze swoimi słuchaczami. Dzieje się tak dlatego, że obrazowa forma przebyliście ułatwia
zrozumienie jej sensu.
Przypowieść o Jest to historia rolnika, który siał.
siewcy Jedno zrzuconych przez niego
ziaren upadł na drogę. Wkrótce
leciały ptaki i wydziobały. Drugie
padło na skałę, gdzie szybko
wypaliło je słońce. Trzecie upadło
pomiędzy chwasty i ciernie, które
nie pozwoliły mu wydostać owoc.
Tylko ziarno, które spadło na żyzną
glebę wzeszło wydało owoc i uwiły
plony. Taką dobrą glebą mają być
słuchacze słowa Bożego - ziarna.
Przypowieść o Jest to historia człowieka, którego
miłosiernym napadli zbójcy i rannego porzucili
Samarytaninie. przy drodze. Nie pomogli mu:
mijający go kapłan ani lewita
(pomocnik Świątyni). Zatrzymał go
dopiero Samarytanin, udzielił mu
pomocy, zapłacił za jego pobyt w
gospodzie i dalszą opiekę nad nim.
przypowieść o Jest to historia syna, który
synu zbuntował się przeciw ojcu i
marnotrawnym. wyruszył w świat szukać lepszego
życia. Jednak stracił, Wszystko
cierpiał głód i nędzy. W końcu
zdecydował się wrócić do ojca,
choćby nawet miał zostać u niego
najniższym sługom. Ociec ucieszył
się i wyprawię ucztę powitalną.
Przypowieść o Jest to historia słup pewnego Boga,
talentach. tego człowieka, który wybierał się w
daleką podróż. Zawołał usługi i
oddał im na przechowanie swój
majątek. Jeden otrzymał pięć
talentów. Drugi dwa, a trzeci jeden.
Pierwsza dwójka wprowadziła
pieniądze w obieg i podwoili ich
liczbę, a trzeci zakopał utrzymany
talent. Gdy pan powrócił, nagrodził
tych, którzy podwoili majątek,
trzeciej słudze za karę, że go nie
pomnożył, odebrał darowany talent
i oddał temu, który miał najwięcej,
a jego samego wyrzucił.
Przypowieść o Jest to historia o pasterzu, który
zagubionej owcy. czuwa nad stadem owiec i troszczy
Przypowieść opowiada o różnych
grupach ludzi. Którzy słuchają słowa
Bożego. Jedni je przyjmują i żyją.
Według niego inni mają zapał, ale brak
im wytrwałości, a jeszcze inni są tak
zatwardziałymi grzesznikami, że nie
przyjmują go wcale.
Przypowieść pokazuje różne postawy,
jakie przyjmują ludzie wobec cierpienia
innych - od obojętności do miłosierdzia
i chęci niesienia pomocy. Wyjaśnia
znaczenie słowa bliźni - jest to każdy
człowiek, niezależnie od wyznania
statusu społecznego i pochodzenia.
Chrześcijanin powinien kochać
każdego bliźniego i starać się pomóc
każdemu potrzebującemu.
Bóg wybacza grzesznikom ich winy,
jeśli tylko zrozumieją swoje
postępowanie i żałują go. Zawsze
można zawrócić z niewłaściwej drogi,
bo Bóg jest Miłosierny, zawsze czeka i
zawsze jest gotów przyjąć, z żałując
tego człowieka z powrotem.
Ludzie mają obowiązek rozwijać i
pomnażać dary Boże (woje zdolności i
predyspozycje, dobre cechy). Nie
powinni marnować życia przez
gnuśność, lenistwo i zawiść.
Nierozwijanie swych zalet i talentów
jest złem i będzie karane, jest jak każdy
inny grzech, bycie w pełni człowiekiem
oznacza stawy, wzbogacanie siebie i
obdarowywanie innych swymi
zdolnościami. Nie wszyscy obdarzeni
zostali jednakowo. Różnimy się
zdolnościami, możliwościami, ale
każde powinno się rozwijać i
doskonalić. Na podstawie tego Bóg
zadecyduje o potępieniu lub
zbawieniu.
Bóg troszczy się wszystkich ludzi,
również tych, którzy z grzeszą. Nie
 się o każdą z nich Gdy jedna z owiec porzuca ich na pastwę losu, lecz stara
się gub, pasterz wyrusza jej szukać. się ich nawrócić.

Apokalipsa św. Jana

Epoka lipca jest szczególnym gatunkiem wypowiedzi biblijnej. Zawiera prorocze wizje wydarzeń
towarzyszących końcowi świata i wyjaśniające sens dziejów. Jej język jest zwykle niejasny, pełen
symboli i alegorii.

W apokalipsie można wyróżnić mniejsze całości, swoiste cykle, listy do siedem kościołów, siedem
pieczęci, siedem trąb, wizja, siedmiu plag i siedmiu czasz. Względnie niezależny charakter mają
pojawiające się w apokalipsie obrazy, np. smok walczący z nienawiścią oraz zwycięstwo Chrystusa.

Z apokalipsy pochodzą także cztery symboliczne zwierzęta - lew, orzeł, wół i zwierzę z ludzką twarzą.
Bardzo znane są 4 wizerunki jeźdźców apokalipsy, które oznaczają plagi, jakie spadną na ziemię, gdy
będzie zbliżał się koniec. Pierwszy na białym koniu reprezentuje zwycięstwo, Ewangelię Chrystusa,
drugi na koniu barwy ognia symbolizuje wojnę, Trzeci na czarnym koniu to głód, a czwarty na koniu
trupio bladym symbolizuje śmierć. Wieloznaczność symboliki apokaliptycznej i związany z nią
szerokie możliwości interpretacyjne od zawsze fascynowały twórców literatury i sztuki. Sztuka
wczesnochrześcijańska często podejmowało motywy baranka jako symbolu niewinnego i
umęczonego Chrystusa. Pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu - Alfa i Omega - stały się
symbolem odwiecznego Boga, istniejącego bez początku i bez końca. Inne występujące w apokalipsie
alegorie to między innymi nowe Jeruzalem - miasto, które stanie się siedzibą zbawionych ludzi, gdzie
będą oni mogli przebywać blisko Boga; Niewiasta - matka Boska; Babilon- niejako przeciwieństwo
nowego Jeruzalem - miasto symbolizujące upadek ludzkości i wszelkie popełnione przez nią grzechy;
smok - postać szatana; Bestia - wcielone zło, oznaczane liczbą 666, która oznacza odwrócenie Boskiej
doskonałości (według biblijnej symboliki cyfr Bóg i zbawienie są oznaczane liczbą 999).

Apokalipsa jest zapowiedzią Paruzji (drugiego przyjścia Chrystusa) i Sądu ostatecznego. Zanim jednak
nastąpi koniec, pojawią się znaki. Przybędą - czterej Jeźdźcy Apokalipsy, spadnie grad, ogień i
gwiazda Piołunu. Jednak mimo niszczycielskiej wizji śmierci, zagłady świata, jaką rozpościera przed
czytelnikiem Apokalipsa jest ona księgą o wymowie optymistycznej, zapowiada ostateczny triumf
Chrystusa nad złem i obiecuję wszystkim ludziom sprawiedliwy sąd oraz życie wieczne u boku Boga
dla tych, którzy swoim życiem doczesnym na to zasłużyli. Apokalipsa uważana jest za najbardziej
tajemniczą część Nowego Testamentu, ponieważ Sąd Ostateczny został opisany językiem
mistycznym, symbolicznym, bogatym w obrazy, jednocześnie bardzo dynamicznym, pełnym kolorów
i kontrastów. Utrudnia on odczytanie treści Objawienia, ale być może tylko w taki sposób da się
mówić o rzeczach, które mają przekraczać możliwości ludzkiego rozumu i wyobraźni.