Pancén

di masjid atawa madrasah, hég tuliskeun sakalian nadomkeun di

kelas!

98 Pamekar Diajar B A S A S U N D A
Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 R AN Sumber: www.

8
bandungdailyphoto.
com
PA N G A J

AKSARA
SUNDA
99
 A
ksara Sunda téh sok disebut ogé aksara kaganga.
Tata tulis éta aksara téh dimodifikasi tina aksara-
aksara kuno nu kapanggih dina naskah jeung
prasasti. Kiwari aksara kaganga téh digunakeun keur
rupa-rupa kaperluan, antarana baé digunakeun pikeun
plang ngaran jalan, plang ngaran instansi pamaréntahan,
plang di tempat-tempat wisata, jeung sajabana. Di SD
hidep ogé saenyana geus diajar aksara Sunda. Dina
pangajaran ayeuna hidep bakal diwanohkeun deui
kumaha cara nuliskeun aksara Sunda, maca téks dina
aksara Sunda, jeung ngagunakeun aksara Sunda keur
rupa-rupa kaperluan.

A. Nuliskeun Aksara Sunda

Ngarah leuwih apal, urang titénan heula kumaha cara
nuliskeun aksara Sunda. Aksara Sunda téh ngawengku
aksara ngalagena, aksara swara, rarangkén, jeung angka.
Kumaha nulisna, titénan tabél-tabél ieu di handap!

1. Aksara Ngalagéna
Aksara ngalagéna téh bisa dipapandékeun kana
konsonan mun dina abjad Latén mah. Ngan baé dina aksara
Sunda mah diémbohan ku sora /a/. Contona konsonan /k/
jadi /ka/. Ari susunan abjadna dimimitian ku ka-ga-nga.
Nya ti dinya aksara Sunda sok disebut aksara Kaganga.
Titénan susunanana!

Aksara Sunda Macana

k ka

G ga

100 Pamekar Diajar B A S A S U N D A

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 G nga

c ca

j ja

MJ nya

t ta

d da

n na

p pa

b ba

m ma

y ya

r ra

l la

w wa

s sa

Pamekar Diajar B A S A S U N D A 101

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 h ha

f fa

v va

q qa

x xa

z za

2. Aksara Swara
Aksara swara mun dipapandckeun kana abjad Latén
mah sarua jeung vokal. Dina basa Sunda, vokal téh aya
tujuh. Kitu deui dina Aksara Sunda, vokal téh aya tujuh.
Titénan runtuyanana.

Aksara Sunda Macana

A a

I i

U u

O o

{ é

ME e

} eu

102 Pamekar Diajar B A S A S U N D A

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
3. Rarangkén

Ngaran Wangun Gunana Conto larapna

Di hareup

Ngarobah sora
Panéléng
æ /a/ dina aksara
ngalagena jadi
/é/
k ka
æk ké

Di luhur

Nambahan

Panyecek
N sora /ng/ di
tungtung aksara
ngalagena
k ka
kN kang

Nambahan

Panglayar Q sora /r/ di

tungtung aksara
ngalagena
k ka
kQ kar

Ngarobah sora
Panghulu
Mi /a/ dina aksara
ngalagena jadi
/i/
k ka
ki ki

Ngarobah sora

Pamepet
e /a/ dina aksara
ngalagena jadi
/e/
k ka
ke ke

Ngarobah sora
Paneuleung
] /a/ dina aksara
ngalagena jadi /
eu/
k ka
k] keu

Pamekar Diajar B A S A S U N D A 103

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 Di tukang

Ngarobah sora

Panolong
o /a/ dina aksara
ngalagena jadi
/o/
k ka
ko ko

Nambahan
Pamingkal
BY sora /y/ di
tengah aksara
ngalagena
k ka
kY kya

Nambahan
Pangwisad
MH sora /h/ di
tungtung aksara
ngalagena
k ka
kH kah

Ngaleungitkeun

Pamaéh
; sora /a/
dina aksara
ngalagena
k ka
k; k

Di handap

Ngarobah sora

Panyuku
u /a/ dina aksara
ngalagena jadi
/u/
k ka
ku ku

Nambahan
Panyiku
L sora /l/ di
tengah aksara
ngalagena
k ka
kL klu

Nambahan
Panyakra
R sora /r/ di
tengah aksara
ngalagena
k ka
kR kra

104 Pamekar Diajar B A S A S U N D A

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
4. Angka

Aksara Sunda Angka

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

M6 6

7 7

8 8

9 9

Catetan:
Nuliskeun angka salilana kudu dihapit ku dua

garis nangtung. Contona 23 ditulis |23|.

B. Maca jeung Nulis Aksara Sunda
Sabada hidep mikawanoh deui aksara Sunda jeung
tata tulisna, ieu aya pancén keur hidep!

Pamekar Diajar B A S A S U N D A 105

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 Pancén 1

Pék baca téks-téks pondok dina aksara Sunda ieu di

handap!

kk m]li bju
Udi k] Qk jkQt
pRmuk k] Qækm;pi N
pL uk; buaH murg;
bY Qu tigujubQ
bRN-æbN-bRoN
wjit; |2| buNkus;
tUn; |2013| awl;
pRss;ti ciar ut]n;
sRæ¾G jkQt

Pancén 2

Salin kana aksara Sunda!

1. Tatakrama urang Sunda
2. Sareundeuk saigel
3. Loba tétécéanana
4. Sabeungkeutna 5400 rupia
5. Euweuh gégéleunana

106 Pamekar Diajar B A S A S U N D A

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 Pancén 3

Aya nu kudu dititénan dina nulis dina aksara Sunda téh. Di

antarana baé, saupama hiji kecap bisa dituliskeun maké rarangkén,
paké baé rarangkén, ulah maéhan aksara ngalagena. Ayeuna pék
tandaan ku lebah anu bener nuliskeunana atawa ku tanda lebah
nu salah nuliskeunana!

pG;puG; pNpuN
soQb n; Msor;bn;
sopRno sop;rno
pRhs;t p;rhs;t
surh;mn; surHmn;
b;rh;mn bRHmn
pLk;pL uk; p;lk;p;luk;
s;tRoæbr s;t;roæbri
k;ronik; kRonik;
pYoNyN p;yoG;yG;
C. Ngagunakeun Aksara Sunda
Aksara Sunda téh bisa dipaké ku urang keur rupa-
rupa kaperluan. Upamana baé keur plang jalan, plang
gang, plang kantor, plang tempat wisata, jeung sajabana.
Titénan contona!

Pamekar Diajar B A S A S U N D A 107

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 Sumber: www.datasunda.com, www.kabarpriangan.com

Pancén 4

Ayeuna urang nyobaan nyieun plang ngagunakeun aksara

Sunda. Pék pigawé ku kelompok. Unggal kelompok aya tugasna
séwang-séwangan. Pigawé léngkah-léngkah ieu di handap!
Pék babagi kelompok. Sakelompokna cukup tilu atawa opat
urang. Unggal kelompok nyieun plang anu beda-beda. Upamana:
Kelompok I : plang ngaran-ngaran ruangan atawa patempatan di
sakola. Upamana perpustakaan, gedong olahraga,
lapangan upacara, laboratorium, ruang multimédia,
jsb.
Kelompok II : plang ngaran-ngaran tatangkalan. Upamana tangkal
katapang, kembang eros, tangkal caringin, jsb.
Kelompok III : plang jalan atawa gang. Upamana Jl. Oto Iskandardi-
nata, Jl. Déwi Sartika, Gang Dederuk, jsb.
Kelompok IV : babasan jeung paribasa. Upamana “hirup sauyunan”,
“hadé gogog hadé tagog”, “sapapait samamanis”,
“moal ngakal mun teu ngakeul”, jsb.
Kelompok V : ngaran-ngaran raja Sunda. Upamana Wastukancana,
Sribaduga, Prabu Siliwangi, jeung sajabana.

108 Pamekar Diajar B A S A S U N D A

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
Médiana bisa maké kertas karton, duplék, triplék, spidol, cat poster,
cat air, jeung sajabana.
a. Hasil karya unggal kelompok bisa dua atawa tilu plang, luyu
jeung jumlah anggotana.
b. Sanggeus jadi, pék témpélkeun di tempat-tempat anu me-
renah.

Pancén 5

Pék salin ieu kalimah kana aksara Sunda!

1. Sarimin indit ka pasar.
2. Abdi mios énjing kénéh.
3. Kamari mésér kaléci 25 siki.
4. Medar langlayangan di lapang.
5. Kawas jogjog neureuy buah loa.
6. Mipit kudu amit ngala kudu ménta.
7. Wasta abdi Nungki, lahir 12 Mé 1980.
8. Geuning halodo sataun lantis ku hujan sapoé.
9. Leukeunan wé, ulah mopo méméh nanggung.
10. Prabu Siliwangi ngahyang kantun wawangina.

Pancén 6

Ieu aya rumpaka kawih, hég ku hidep salin kana aksara latén!

ᮛᮔ᮪ᮎᮌ᮪ ᮕᮨᮜᮧᮌ᮪
ᮞᮀᮌᮤᮃᮔ᮪: ᮙᮀ ᮊᮧᮊᮧ
ᮃᮛ ᮤ ᮞᮧᮕᮔ᮪ ᮞᮧᮕᮔ᮪ ᮞᮧᮕᮔ᮪ ᮒᮩᮄᮀ
ᮍᮨᮜᮥᮊ᮪ ᮒᮥᮀᮊᮥᮜ᮪ ᮊᮧᮊᮧᮙ᮪ᮕᮧᮓᮔ᮪

Pamekar Diajar B A S A S U N D A 109

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
ᮃᮛᮤ ᮝᮔᮤ ᮝᮔᮤ ᮝᮔᮤ ᮒᮩᮄᮀ
ᮔᮥᮜᮊ᮪ ᮎᮀᮊᮨᮀ ᮠᮦᮠᮦᮇᮒᮔ᮪
ᮔᮥ ᮞᮧᮕᮔ᮪ ᮔᮥ ᮞᮧᮕᮔ᮪ ᮊᮥ ᮞᮧᮕᮔ᮪
ᮞᮧᮕᮔ᮪ ᮒᮩᮄᮀ
ᮍᮨᮜᮥᮊ᮪ ᮒᮥᮀᮊᮥᮜ᮪ ᮊᮧᮊᮧᮙ᮪ᮕᮧᮓᮔ᮪
ᮔᮥ ᮝᮔᮤ ᮔᮥ ᮝᮔᮤ ᮊᮥ ᮝᮔᮤ ᮝᮔᮤ ᮒᮩᮄᮀ
ᮔᮥᮜᮊ᮪ ᮎᮀᮊᮦᮀ ᮠᮦᮠᮦᮇᮒᮔ᮪

ᮃᮛᮤ ᮘᮌᮩᮁ ᮘᮌᮩᮁ ᮘᮌᮩᮁ ᮒᮩᮄᮀ

ᮞᮌᮜ ᮞᮓᮚ ᮓᮚ
ᮃᮛᮤ ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪ ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪ ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪ ᮒᮩᮄᮀ
ᮊᮞᮦᮠᮒᮔ᮪ ᮒᮩ ᮓᮤᮛᮊ᮪ᮞ
ᮔᮥ ᮘᮌᮩᮁ ᮔᮥ ᮘᮌᮩᮁ ᮘᮌᮩᮁ ᮘᮌᮩᮁ ᮒᮩᮄᮀ
ᮞᮌᮜ ᮞᮓᮚ ᮓᮚ
ᮔᮥ ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪ ᮔᮥ ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪ ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪
ᮌᮨᮒᮧᮜ᮪ ᮒᮩᮄᮀ
ᮊᮞᮦᮠᮒᮔ᮪ ᮒᮩ ᮓᮤᮛᮊ᮪ᮞ
110 Pamekar Diajar B A S A S U N D A
Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 Pancén 7

Tah, rumpaka kawih nu ieu mah ku hidep salin kana aksara

Sunda.

Ganti Taun
Rumpaka: Mang Koko

Ganti taun muga mawa kamajuan

Ganti taun ngawujud karaharjaan

Patani sing mukti

Gumati babakti
Ngolah tanah laluasa
Patani di sisi sing sepi karisi
Ayem tengtrem lalugina

Ganti taun patani kasinugrahan

Ganti taun ngawujud karaharjaan

Ganti taun muga mawa kamajuan

Ganti taun ngawujud karaharjaan

Padagang sarenang
Pantrang gedé hutang
Babakti tur mawas diri
Kuat ékonomi
Karaharjaan lemah cai

Ganti taun kamakmuran sing ngabukti

Ganti taun saréréa suka ati

Pamekar Diajar B A S A S U N D A 111

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII
 Pancén 8
Ieu aya surat ti siswa ka Ibu Guru wali kelas, pék baca!

ᮎᮤᮃᮙ᮪ᮕᮔᮔ᮪, |᮱᮶| ᮞᮨᮕ᮪ᮒᮨᮙ᮪ᮘᮨᮁ |᮲᮰᮱᮳|

ᮊᮠᮒᮥᮁ ᮄᮘᮥ ᮝᮜᮤ ᮊᮨᮜᮞ᮪ |᮲|ᮘ᮪ ᮞ᮪ᮙ᮪ᮕ᮪

ᮔᮨᮌᮨᮛ ᮤ ᮎᮤᮔᮦᮃᮙ᮪ ᮓᮤ ᮞᮊᮧᮜ ᮞᮛ ᮨᮀ ᮠᮧᮁᮙᮒ᮪,
ᮅᮔ᮪ᮏᮥᮊ᮪ ᮅᮔᮤᮍ ᮛᮦᮂᮔ ᮞᮤᮙ᮪ ᮊᮥᮛ,ᮤᮀ
ᮝᮞ᮪ᮒ : ᮔᮔᮤ
ᮊᮨᮜᮞ᮪ : |᮷|ᮘ᮪

ᮓᮤᮔ᮪ᮒᮨᮔ᮪ ᮄᮉ, ᮊᮨᮙᮤᮞ᮪ ᮕᮤᮀ |᮱᮶| ᮞᮦᮕ᮪ᮒᮦᮙ᮪ᮘᮨᮁ

|᮲᮰᮱᮳|, ᮒᮩ ᮒᮤᮃᮞ ᮊ ᮞᮊᮧᮜ ᮏᮜᮛᮔ᮪ ᮕᮥᮔ᮪
ᮘᮤ ᮃᮀ ᮒᮩ ᮓᮙᮀ. ᮊᮥ ᮙᮁᮌᮤ ᮊᮤᮒᮥ, ᮙᮥᮌᮤ ᮄᮘᮥ ᮊᮨᮁᮞ
ᮍᮙᮜᮥᮙ᮪. ᮠᮒᮥᮁ ᮔᮥᮠᮥᮔ᮪.

ᮠᮧᮁ ᮙᮒ᮪ᮔ,
ᮔᮔᮤ
Hidep gé tangtu bisa nyieun surat ku aksara Sunda. Hég jieun
surat ka babaturan.

112 Pamekar Diajar B A S A S U N D A

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII