Mechanika 1

LISTA 2
Zbieżny układ sił

Teoria:

Dana jest siła F o długości F i kącie α z osią x. (Dane: F, α.) Znaleźć współrzędne Fx, Fy

wektora siły (długości rzutów siły F na osie x i y).

Korzystamy z funkcji trygonometrycznych:

Fx
cos α   Fx  F cos α
F
Fy
sin α   Fy  F sin α
F
  
F  F cos α i  F sin α j

Teraz weźmy odwrotny przypadek: dana jest siła F o długości F i kącie α z osią y. (Dane: F,

α.) Znaleźć współrzędne Fx, Fy wektora siły (długości rzutów siły F na osie x i y).

Tu również korzystamy z funkcji trygonometrycznych:

Fx
sin α   Fx  F sin α
F
Fy
cos α   Fy  F cos α
F
  
F  F sin α i  F cos α j
    
1. a) Dane są cztery siły: F1 , F2 , F3 , F4 , przyłożone w punkcie (0,0). Ich wartości wynoszą

odpowiednio: F1 = 8, F2 = 2 2 , F3 = 6 3 , F4 = 2 2 , natomiast kąty wyznaczające kierunki

ich działania wynoszą odpowiednio: α1 = 270º, α2 = 45º, α 3 = 120º, α 4 = 225º. Znaleźć wektor

W wypadkowej tych sił, jej wartość i zwrot (zrobić rysunek).

Rozwiązanie:
Zaczynamy najpierw od rysunku:

Następnie rozpisujemy wszystkie siły wektorowo:

   
F1  F1 cos α1 i  F1 sin α1 j  8 j
    
F2  F2 cos α 2 i  F2 sin α 2 j  2 i  2 j
    
F3  F3 cos α 3 i  F3 sin α 3 j  3 3 i  9 j
    
F4  F4 cos α 4 i  F4 sin α 4 j  2 i  2 j

Potem obliczamy wypadkową:

      
W  F1  F2  F3  F4  3 3 i  j

Jej długość: W  (3 3 ) 2  12  28  2 7
   
Ponieważ siły F1 , F2 , F3 , F4 tworzą układ zbieżny, zatem wypadkowa jest przyłożona w
punkcie zbieżności (0, 0).
Zwrot wypadkowej określa nam ćwiartka układu współrzędnych, w której się ta wypadkowa
znajduje. W naszym przypadku jest to druga ćwiartka.

  
b) Siły: F1 , F2 , F3 , zawarte w płaszczyźnie OXY, przyłożone są w punkcie (0,0). Ich

wartości wynoszą odpowiednio: F1 = 4, F2 = 3, F3 = 3 2 , natomiast kąty wyznaczające

kierunki ich działania mają odpowiednio miary: α1 = 0º, α2 = 90º, α3 = 135º. Znaleźć

wypadkową W tych sił oraz obliczyć jej wartość. Zrobić rysunek.

Rozwiązanie:
Zaczynamy najpierw od rysunku:

Następnie rozpisujemy wszystkie siły wektorowo:

   
F1  F1 cos α1 i  F1 sin α1 j  4 i
   
F2  F2 cos α 2 i  F2 sin α 2 j  3 j
    
F3  F3 cos α 3 i  F3 sin α 3 j  3 i  3 j
Potem obliczamy wypadkową:
     
W  F1  F2  F3  i  6 j

Jej długość: W  12  62  37
  
Ponieważ siły F1 , F2 , F3 tworzą układ zbieżny, zatem wypadkowa jest przyłożona w punkcie
zbieżności (0, 0) (rysunek poniżej).
Zwrot wypadkowej określa nam ćwiartka układu współrzędnych, w której się ta wypadkowa
znajduje. W naszym przypadku jest to pierwsza ćwiartka.
   
2. Rozłożyć daną siłę F na składowe F1 , F2 , działające wzdłuż prostych l1, l2, jeśli:
 
a. F  8 i , l1: y = –x, l2: y = 3 x;
  
b. F  2 i  2 j , l1: y = 3
3
x, l2: y = 3 x.

Rozwiązanie:
a. Musimy najpierw znać kąty, jakie dzielą proste l1 i l2 z osią x. Ponieważ współczynnik
kierunkowy prostej jest tangensem kąta, jaki tworzy ta prosta z osią x, więc:
tg α1  1  α1  135
tg α 2  3  α 2  60

Tworzymy rysunek, na którym zaznaczamy proste l1 i l2 oraz siłę F :

  
Ponieważ siła F jest wypadkową sił F1 i F2 , zatem:

2 1
Fx  8  F1 cos135  F2 cos 60   F1  F2
2 2

2 3
Fy  0  F1 sin 135  F2 sin 60  F1  F2
2 2
Rozwiązujemy powyższy układ równań i otrzymujemy:
8 6
F1  
3 1
16
F2 
3 1
Wyznaczamy wektory szukanych sił:
 8 3  8 3 
F1  i j
3 1 3 1
 8  8 3 
F2  i j
3 1 3 1
Zaznaczamy je na rysunku:

b. Musimy najpierw znać kąty, jakie dzielą proste l1 i l2 z osią x. Ponieważ współczynnik
kierunkowy prostej jest tangensem kąta, jaki tworzy ta prosta z osią x, więc:
3
tg α1   α1  30
3
tg α 2  3  α 2  60

Musimy też znać kąt, jaki tworzy siła F z osią x:
Fy 2
tg α    1  α  45
Fx 2

Tworzymy rysunek, na którym zaznaczamy proste l1 i l2 oraz siłę F :
   
Ponieważ siła F jest wypadkową sił F1 i F2 , zatem:

3 1
Fx  2  F1 cos 30  F2 cos 60  F1  F2
2 2

1 3
Fy  2  F1 sin 30  F2 sin 60  F1  F2
2 2
Rozwiązujemy powyższy układ równań i otrzymujemy:

F1  2 3  2
F2  2 3  2
Wyznaczamy wektory szukanych sił:
  
F1  (3  3 ) i  ( 3  1) j
  
F2  ( 3  1) i  (3  3 ) j
Zaznaczamy je na rysunku:

3. Klocek o ciężarze G zawieszono na dwóch cięgnach jednakowej długości tak, jak poka-
 
zuje poniższy rysunek. Obliczyć siły naciągu cięgien S 1 i S 2 , znając długość a oraz l
(metodą analityczną i graficzną).
Rozwiązanie:
Dane: G, a, l.
Obieramy pomocniczy kąt α:

Wtedy

l 2  a4
2
a
cos α  , sin α 
2l l

Metoda analityczna:
 
Rozkładamy siły S1 i S2 na składowe i zapisujemy je w postaci wektorowej:

l 2  a4 
2
   a 
S1  S1 cos α i  S1 sin α j  S1 i  S1 j
2l l
l 2  a4 
2
   a 
S2  S2 cos α i  S2 sin α j  S2 i  S2 j
2l l
Zapisujemy warunki równowagi (suma rzutów wszystkich sił na oś x i na oś y jest równa
zeru):

F
a a
x  S1  S2  0
2l 2l
l 2  a4 l 2  a4
2 2

F y  S1
l
 S2
l
G 0
Otrzymaliśmy dwa równania z dwiema niewiadomymi, zatem zadanie jest statycznie
wyznaczalne. Rozwiązujemy powyższy układ równań i otrzymujemy:

Gl
S1  S2 
2 l 2  a4
2

Metoda geometryczna:
Konstruujemy wielobok sił (czynnych i biernych). Musi on być zamknięty!

Dalsza część zadania polega na znalezieniu długości boków tego wielokąta (a konkretnie S 1 i
S2). Aby to zrobić, potrzebny nam jest jeden bok powyższego trójkąta (o długości G) oraz
miary kątów. (Wartości α nie znamy, ale mamy wcześniej obliczone sinα i cosα.)
Możemy skorzystać np. z twierdzenia sinusów:

S1 S2 G
 
sin(90  α) sin(90  α) sin(2α)
Są to dwa równania. Z pierwszego mamy: S1 = S2. Ponadto wiemy, że:

sin(90  α)  cosα
sin(2α)  2 sin α cosα
Tak więc na podstawie tw. sinusów mamy:

G Gl
S2    S1
2 sin α 2 l 2  a 2
4

(W obu metodach: analitycznej i geometrycznej rozwiązania wyglądają tak samo.)

4. Walec o ciężarze G spoczywa na równiach pochyłych w punktach A i B. Znaleźć reakcje
 
R A i R B w punktach A i B, znając α.

Rozwiązanie:
Dane: G, α.
Na początku trzeba przerysować rysunek oraz uzupełnić go – zaznaczyć na nim reakcje!

 
Uwaga! Ponieważ reakcje R A i R B mają po dwie składowe zależne, należy zaznaczyć kąty,
jakie dzielą te reakcje z osiami układu współrzędnych. W naszym przypadku każda z tych
reakcji dzieli kąt α z osią y (dlatego, że reakcja przy oparciu o gładką równię pochyłą jest
prostopadła do tej równi).

Metoda analityczna:
 
Najpierw możemy (choć nie jest to konieczne!) rozpisać reakcje R A i R B wektorowo:
  
R A  R A sin α i  R A cos α j
  
R B  R B sin α i  R B cos α j
Następnie piszemy warunki równowagi (suma rzutów wszystkich sił na oś x i na oś y jest
równa zeru):

F x  R A sin α  R B sin α  0

F y  R A cos α  R B cos α  G  0
Rozwiązanie:
G
RA  RB 
2 cos α

Metoda geometryczna:
Konstruujemy wielobok sił (czynnych i biernych). Musi on być zamknięty!

Dalsza część zadania polega na znalezieniu długości boków tego wielokąta (a konkretnie R A i
RB). Aby to zrobić, potrzebna nam jest długość jednego boku powyższego trójkąta (równa G)
oraz miary kątów. W tym przypadku znamy wartość α.
Możemy skorzystać np. z twierdzenia sinusów:

RA R G
 B 
sin α sin α sin(180  2α)
Są to dwa równania. Z pierwszego mamy: RA = RB. Ponadto wiemy, że:

sin(180  2α)  sin(2α)  2 sin α cosα

Tak więc na podstawie tw. sinusów mamy:
G
RA   RB
2 cos α

(W obu metodach: analitycznej i geometrycznej rozwiązania wyglądają tak samo.)

5. Jednorodny walec o ciężarze G i promieniu r opiera się w punkcie A o gładką pionową


ścianę, a w punkcie B o gładką równię pochyłą o kącie nachylenia α. Znaleźć reakcje R A i

R B w punktach podparcia walca.
Rozwiązanie:
Dane: G, r, α.
Na początku trzeba przerysować rysunek oraz uzupełnić go – zaznaczyć na nim reakcje!


Uwaga! Ponieważ reakcja R B ma dwie składowe zależne, należy zaznaczyć kąty, jakie dzieli
ona z osiami układu współrzędnych. W naszym przypadku reakcja ta dzieli kąt α z osią y
(dlatego, że reakcja przy oparciu o gładką równię pochyłą jest prostopadła do tej równi). Z

kolei reakcja R A ma wyłącznie składową poziomą, ponieważ jest to reakcja przy podporze o
gładką ścianę pionową.

Metoda analityczna:

Najpierw możemy pomocniczo (choć nie jest to konieczne!) rozpisać reakcję R B wektorowo:
  
R B  R B sin α i  R B cos α j
Następnie piszemy warunki równowagi (suma rzutów wszystkich sił na oś x i na oś y jest
równa zeru):

F x  R A  R B sin α  0

F y  R B cos α  G  0
Rozwiązanie:
R A  G tgα
G
RB 
cos α

Metoda geometryczna:
Konstruujemy wielobok sił (czynnych i biernych). Musi on być zamknięty!

Dalsza część zadania polega na znalezieniu długości boków tego wielokąta (a konkretnie R A i
RB). Aby to zrobić, potrzebna nam jest długość jednego boku powyższego trójkąta (równa G)
oraz miara kąta α.
Możemy skorzystać np. z funkcji trygonometrycznych:

RA
tg α   R A  G tg α
G
G G
cos α   RB 
RB cos α

(W obu metodach: analitycznej i geometrycznej rozwiązania wyglądają tak samo.)

6. Kulkę o promieniu r i ciężarze G zawieszono na linie długości l, której drugi koniec jest
przymocowany do gładkiej pionowej ściany w punkcie B (rysunek poniżej). Znaleźć reakcję
 
R A w punkcie A oraz siłę S naciągu liny.
Rozwiązanie:
Dane: G, l, r.
Na początku trzeba przerysować rysunek oraz uzupełnić go – zaznaczyć na nim reakcje!


Reakcja R A ma tylko składową poziomą, gdyż jest to reakcja w oparciu o ścianę gładką. Zaś

reakcja S to siła napięcia linki, biegnąca wzdłuż tej linki (zatem dzieli ona kąt α z osią y).
Nie znamy wartości α, ale możemy obliczyć:

r (l  r )2  r 2 l 2  2rl r
sin α  , cos α   , tg α 
r l r l r l (l  r ) 2  r 2

Metoda analityczna:

Najpierw możemy pomocniczo (choć nie jest to konieczne!) rozpisać reakcję S wektorowo:
   r  l 2  2rl 
S  S sin α i  S cos α j  S i S j
r l r l
Następnie piszemy warunki równowagi (suma rzutów wszystkich sił na oś x i na oś y jest
równa zeru):

F
r
 R A  S 0
r l
x

l 2  2rl
 Fy  S
r l
G 0

Rozwiązanie:
r l
SG
l 2  2rl
r
RA  G
l 2  2rl

Metoda geometryczna:
Konstruujemy wielobok sił (czynnych i biernych). Musi on być zamknięty!

Dalsza część zadania polega na znalezieniu długości boków tego wielokąta (a konkretnie RA i
S). Aby to zrobić, potrzebna nam jest długość jednego boku powyższego trójkąta
prostokątnego (równa G) oraz miara kąta α.
Możemy skorzystać np. z funkcji trygonometrycznych:

RA r
tg α   R A  G tg α  G
G l 2  2rl
G G r l
cos α   S G
S cos α l 2  2rl

(W obu metodach: analitycznej i geometrycznej rozwiązania wyglądają tak samo.)

7. Jednorodny walec o środku O, promieniu r i ciężarze G przyczepiono w punkcie O do
cięgna wyciągarki i umieszczono na gładkiej równi pochyłej. (Punkt A jest punktem styku
 
walca z równią.) Znaleźć reakcję R A w punkcie A oraz siłę naciągu cięgna S .

Rozwiązanie:
Dane: G, r, α.
Na początku trzeba przerysować rysunek oraz uzupełnić go – zaznaczyć na nim reakcje!


Uwaga! Ponieważ reakcja R A ma dwie składowe zależne, należy zaznaczyć kąty, jakie dzieli
ona z osiami układu współrzędnych. W naszym przypadku reakcja ta dzieli kąt α z osią y
(dlatego, że reakcja przy oparciu o gładką równię pochyłą jest prostopadła do tej równi). Z

kolei reakcja S jest równoległa do linki (i tym samym do równi pochyłej), zatem dzieli ona
kąt α z osią x.

Metoda analityczna:
Warunki równowagi:
F x  R A sin α  S cos α  0

F y  S sin α  R A cos α  G  0

Rozwiązanie:
R A  G cos α
S  G sin α

Metoda geometryczna:
Konstruujemy wielobok sił (czynnych i biernych). Musi on być zamknięty!

Dalsza część zadania polega na znalezieniu długości boków tego wielokąta (a konkretnie R A i
S). Aby to zrobić, potrzebna nam jest długość jednego boku powyższego trójkąta
prostokątnego (równa G) oraz miara kąta α.
Możemy skorzystać np. z funkcji trygonometrycznych:
RA
cos α   R A  G cos α
G
S
sin α   S  G sin α
G

(W obu metodach: analitycznej i geometrycznej rozwiązania wyglądają tak samo.)