Gospodarka roślin – ćwiczenia
Tkanki roślinne zawierają w swoich komórkach
wodę, jej zawartość jest zmienna od
czynników takich jak: organ, etap rozwojowy
czy stan fizjologiczny
Woda w organizmach roślinnych pełni
różnorakie funkcje:
- Jako rozpuszczalnik, jest środowiskiem
wielu reakcji
- Jako uczestnik wielu reakcji, np.
dotacja protonów w fotosyntezie czy
produkt oddychania
- Jako woda hydratacyjna w hydratach,
decyduje o strukturze i aktywność
makromolekuł
- Wypełniając wakuole, podtrzymuje
turgor komórek roślinnych
- Jako transporter substancji w całym
ciele rośliny
- Jako skutek transpiracji, decyduje o
przetrwaniu rośliny w stanie stresu
termicznego
Woda w roślinie może się przemieszczać z
jednego miejsca do drugiego dzięki trzem
zjawiskom
A). Dyfuzja
To zjawisko samoistnego
rozprzestrzeniania się cząsteczek, prowadzący
do wyrównania stężenia każdej z
dyfundujących substancji w całym układzie
B). Osmoza
Rodzaj dyfuzji rozpuszczalnika przez błonę
pół przepuszczalną, rozdzielającą dwa
roztwory o różnym stężeniu, prowadząca do
wyrównania stężeń po obu stronach błony
C). Przepływ objętościowy
To ruch mas wody w naczyniach, w wyniku
siły ssącej, która jest skutkiem transpiracji
O wartości potencjału wody decydują
ciśnienie hydrostatyczne oraz potencjał
chemiczny wody
Ciśnienie hydrostatyczne wody mówi o siłach,
wynikających z kolumny cieczy i ruchu wody w
naczyniach
Gradient potencjału chemicznego wody,
mówi o różnicach w energii swobodnej wody,
wynikającej z różnic stężeń substancji
rozpuszczonej
Woda zawsze będzie się przemieszczać z
układu o wyższym potencjale do układu o
niższym potencjale
Rozpuszczenie substancji w wodzie powoduje
zmniejszenie potencjału wody.
Potencjał wody to ilość energii swobodnej,
wywieranej przez każdy mol wody i jest miarą
zdolności wody do wykonywania pracy
przepływu w układzie gleba – roślina –
atmosfera
Niewymuszony kierunek wody w roślinie,
przebiegający z ‘wyżu do niżu’ ma miejsce
podczas pobierania wody przez korzeń i dyfuzji
wody do komórek korzenia, potem do naczyń
w walcu osiowym
Ze względu na odległość transportowanej
wody wyróżniamy
A). Transport krótkodystansowy
Przepływ kanałami symplastycznymi,
zbudowanymi z pasm cytoplazmy, które są
połączone ze sobą plazmodesmami i
apoplastycznymi, na który składają się ściany
komórek i przestrzenie międzykomórkowe; z
komórki do komórki
B). Transport dalekodystansowy
Objętościowy przepływ masowy wody
elementami ksylemu do wyższych partii rośliny
Wynika on z podciśnienia wytworzonego pod
wpływem transpiracji, parcia korzeniowego i
jest wspierany przez siły kohezji i adhezji
Kohezja to siły wzajemnie przyciągające
wzajemnie ze sobą cząsteczki wody
Adhezja to siły przyciągania cząsteczek wody
do różnych powierzchni
Stosunki wodne w komórce roślinnej zależą od
stężenia substancji osmotycznie czynnych w
wakuoli i ciśnienia turgorowego
Ciśnienie turgorowe to ciśnienie wywierane
na ścianę komórkową przez protoplast
Komórka w roztworze hipertonicznym zacznie
oddawać wodę do roztworu, ponieważ w
porównaniu w roztworem, ma ona więcej tej
wody. Wynikiem tego będzie plazmoliza, czyli
odrywanie się protoplastu od ściany
komórkowej
Komórka w roztworze hipotonicznym zacznie
przyjmować wodę z roztworu, ponieważ w
porównaniu z roztworem, ma ona w sobie
więcej substancji rozpuszczonych, które
roztwór próbuje rozcieńczyć, aby wyrównać
stężenia. Wynikiem tego będzie pęcznienie
komórki
Potencjał wody w komórce można opisać
Ψw = Ψs + Ψt
Ψs - Potencjał osmotyczny(potencjał soku
komórkowego)
Ψt - Potencjał ciśnieniowy (turgor)
Jeśli Ψwody < Ψśrodowiska woda będzie wnikała do
komórki, w przeciwnym przypadku woda
będzie wypływała z komórki
Potencjał wody w roztworze jest zawsze
ujemny
Zadanie 1
Wpływ potencjału wody na pęcznienie,
kiełkowanie i początkowy wzrost siewek
grochu
Nadmierne stężenie soli w glebie powoduje, że
nasiono lub korzeń nie może osmotycznie
pobierać wody
Wykonanie ćwiczenia
Przygotować roztwory NaCl o stężeniach 1%,
10%, 30% oraz jedną zlewkę z wodą
destylowaną i 4 porcje nasion grochu po 10g
Zlewki zostawić na 1.5h w cieplarce a
następnie wypełnić tabelkę
Zadanie 2
Oznaczanie potencjału wody komórek
roślinnych na podstawie zmiany objętości i
masy tkanki metodą Ursprunga.
Aby znaleźć roztwór izotoniczny dla danej
tkanki roślinnej, umieszcza się ją w roztworach
o różnym stężeniu substancji osmotycznie
czynnej i patrzy się, w którym roztworze nie
nastąpi zmiana
Wykonanie ćwiczenia
Wykonać roztwory sacharozy w probówkach
10 cm3 o stężeniach od 0.2M do 0.9M oraz
kontrolną o 0M
Z ziemniaków wyciąć 9 walców, opisać ich
długość i wagę i wyniki porównać
Po wyjęciu porównać ich turgor
 Gospodarka wodna – praca własna
1. Stosunki wodne w komórce
roślinnej
A). Wartości potencjału wody w
komórkach roślinnych na ogół są
mniejsze od 0, w komórkach
dobrze uwodnionych wahają się w
granicach - 0.1 – - 1.0 MPA
B). O wartości potencjału wody w
komórce decydują trzy siły
a) Ciśnienie hydrostatyczne [Ψρ]
(ciśnienie turgorowe ściany)
 Może mieć wartość dodatnią,
lub równą zeru
 Wyższe od atmosferycznego
 Zwiększa energie swobodną
wody, podwyższając potencjał
wody w komórce
 Jest to siła jaką protoplast
wywiera na ścianę komórkową
b) Potencjał osmotyczny [Ψπ]
(odziaływania osmotyczne
związków małocząsteczkowych)
 Ma wartość ujemną, ponieważ
siły osmotyczne zmniejszają
energię swobodną wody
 Liczbowo odpowiada mu
ciśnienie osmotyczne, ma ono
znak dodatni np. -0.3 to +0.3
MPA
 Jest to ciśnienie jakie trzeba
przyłożyć, aby zapobiec
osmotycznemu przepływowi
wody przez błonę
półprzepuszczlną
c) Siły matrycowe [Ψt]
(napięcie powierzchniowe w
mikrokapilarach ściany
komórkowej oraz przyciągania
wody przez grupy
karboksylowe)
 Zmniejszają energię swobodną
wody, więc ma liczbowo
wartość ujemną
 Oddziaływania elektrostatyczne,
wiążące wodę z
makromolekułami obdarzonymi
ładunkiem, siły pęcznienia,
oddziaływania
międzycząsteczkowe na granicy
faz
 Jest to siła z jaką wiązane są
cząsteczki wody przez koloidy
komórkowe
C). Zależność potencjału wody w
komórce w zależności tych typów
oddziaływania wyraża się
Ψ w = Ψ P + Ψπ + Ψt
D). Wartości poszczególnych
parametrów decydujących o
potencjale wodnym nie są stałe,
zależą od etapu rozwojowego i
czynników środowiskowych
E). Ciśnienie turgorowe zależy od
właściwości mechanicznych
ściany komórkowej, które
zmieniają się w czasie wzrostu i
różnicowania komórek pod
wpływem różnych bodźców
środowiskowych
F). Ciśnienie turgorowe w naczyniach
ksylemu może mieć wartość
ujemną, w wyniku intensywnej
transpiracji
G). Jako mechanizm regulacji
ciśnienia osmotycznego, mogą
stanowić hydroliza makromolekuł
do związków osmotycznie
czynnych lub odwrotność tego
procesu
2. Potencjał wody a translokacja
wody między komórkami
A). Jeśli potencjał wody w dwóch
sąsiadujących ze sobą komórkach
będzie różny, różnica potencjału
wody przepłynie z komórki o
wyższym (mniej ujemnym)
potencjale do komórki o niższym
potencjale ‘z wyżu do niżu’
B). Przepływ wody między dwiema
komórkami będzie proporcjonalny
do różnicy potencjału wody w
tych komórkach wtedy, gdy
rozdzielająca je błona będzie
całkowicie przepuszczalna dla
wody i całkowicie
nieprzepuszczalna dla innych
substancji
C). W błonach wyróżniamy specjalne
kanały wodne, zbudowane z
akwaporyny, białka te ułatwiają
przepływ wody w obrębie
symplastu (z komórki do komórki)
w warunkach intensywnej
transpiracji
Ich obecność umożliwia również
szybkie przemieszczanie się wody
z wakuoli do cytozolu w
warunkach stresu osmotycznego,
co minimalizuje zmiany objętości
cytoplazmy, gdzie wakuola działa
jako bufor wodny
D). Stosunki wodne w komórce zależą
od dostępności wody w
środowisku, gdzie między komórką
a środowiskiem dochodzi bardzo
szybko od wyrównania
potencjałów wody
E). Jeśli komórka znajdzie się w
roztworze hipotonicznym, czyli
gdy Ψ (potencjał) komórki jest
mniejszy od Ψ wody, woda wnika
do komórki. Objętość wakuoli
zwiększa się znacznie, co
powoduje wywieranie ciśnienia na
ścianę komórkową, która
rozciągając się, będzie wywierać
przeciwciśnienie na protoplast;
ciśnienie turgorowe
W tym samym czasie sok wakuoli
będzie ulegał rozcieńczeniu i
wartość Ψπ będzie wzrastać –
stanie się ona ujemna, w tej
sytuacji Ψ komórki będzie coraz
bardziej dodatni i w momencie w
którym osiągnie wartość Ψ
środowiska, woda przestanie
wnikać w komórkę
F). Jeśli komórka znajdzie się w
roztworze hipertonicznym, czyli Ψ
komórki będzie większy niż Ψ
roztworu, woda będzie wysysana z
komórki do otoczenia. Objętość
wakuoli zmaleje a ściana
komórkowa stanie się mniej
rozciągnięta; ciśnienie turgorowe
się obniży.
Gdy objętość komórki zostanie
zredukowana do rozmiaru poniżej
którego powierzchnia ściany nie
będzie mogła zmniejszyć bardziej,
kurczący się protoplast zacznie się
odrywać do ściany, a do
przestrzeni powstałej między
ścianą a protoplastem zacznie
wnikać roztwór zewnętrzny; jest to
tzw. plazmoliza początkowa
3. Stosunki wodne w całej roślinie i
jej organach
A). W obrębie rośliny odbywa się stale
przepływ wody, którego kierunek
zależy od gradientu potencjału
wody, powstający między
poszczególnymi częściami rośliny
B). Części nadziemne roślin lądowych
tracą wodę do atmosfery, gdzie
potencjał wody jest dużo mniejszy
niż potencjał wody rośliny
 C). Transpiracja i strumień
transpiracji z korzeni do tkanek
transpirujących decydują o
bilansie wodnym rośliny.
W roślinie zawartość wody
pobranej przez korzenie pozostaje
bardzo mała, w częściach
nadziemnych ulega ona fluktuacją
a w korzeniu jest stała
D). Schemat przepływu wody w
układzie gleba – roślina –
atmosfera, wymuszonego
gradientem potencjału wody
C). Rośliny homeohydryczne
4. Rośliny pojkilohydryczne i
homeohydryczne
A). W zależności od tego, czy
organizm jest w stanie zapobiec
znacznym fluktuacją zawartości
wody w komórkach wyróżniamy
rośliny pojkilohydryczne i
homeohydryczne
B). Organizmy pojkilohydryczne
a) Dochodzi u nich do szybkiego
wyrównania zawartości wody
między komórkami a
środowiskiem, co jest
spowodowane brakiem
centralnej wakuoli w
komórkach
b) Komórki bakterii, sinic, zielenic,
grzybów czy porostów kurczą
się równomiernie w trakcie
wysychania, lecz nie dochodzi
do zniszczenia i ultrastruktury
c) W miarę wysychania, ich
procesy metaboliczne są
zahamowane. W przypadku
odblokowaniu dostępu do
wody, następuje szybkie
uwodnienie co również startuje
procesy metaboliczne, czego
skutkiem jest przywrócenie
zdolności do wzrostu
d) Występują w środowiskach,
gdzie okresy suszy przeplatają
się z okresami zwiększonych
opadów
a) Wywodzą się z komórek
zielenic mających wakuole
b) Zawierają dużą centralną
wakuole, która umożliwia
komórką utrzymanie stałego
poziomu uwodnienia, co
zmniejsza narażenie
protoplastu na spadek wody w
otoczeniu
c) Przez swoją charakterystyczną
budowę, straciły umiejętność
do tolerowania desykacji, czyli
bycia w stanie ekstremalnej
suszy
d) W toku ewolucji, wytworzenie
kutykuli, aparatów
szparkowych czy rozwiniętego
systemu korzeniowego,
sprawiło że rośliny
homeohydryczne mogą
sprawnie regulować swoją
gospodarkę wodną, co
sprawia, że ich protoplast jest
ciągle aktywny pomimo
nagłych zmian wilgotności
otoczenia.
5. Pobieranie wody
A). Można wyróżnić dwa typu
pobierania wody ze środowiska
a) Pobieranie jej całą
powierzchnią ciała jak u
plechowców i niektórych roślin
naczyniowych
b) Pobieranie jej dzięki
wyspecjalizowanym organom
np. korzenie roślin wyższych
B). Plechowce pobierają wodę na
bazie działania sił matrycowych,
co powoduje pęcznienie ich
komórek.
C). Pędy roślin naczyniowych pokryte
są kutykulą, która utrudnia
parowanie i pobieranie wody,
dlatego pobieranie zachodzi przez
wyspecjalizowane komórki –
hydatody, miejsca w epidermie,
przepuszczalne dla wody, czy
nieskutynizowane podstawy
włosków w epidermie
pochłaniające wodę lub łuski
zdolne do pęcznienia
D). Systemy korzeniowe roślin mają
większe rozmiary niż części
nadziemne. Dzięki obecności
włośników powierzchnia chłonna
korzenia jest wielokrotnie większa
od powierzchni nadziemnej.
Włośniki zapewniają bezpośredni
kontakt korzenia z wodą
E). Absorpcja wody przez korzeń
zachodzi głównie w strefie
położonej blisko wierzchołka
wzrostu. Pobieranie wody w tej
strefie zachodzi tylko, gdy Ψ wody
w komórkach korzeni jest niższy od
Ψ wody w glebie.
F). Wartość potencjału wody w
młodych, zwakuolizowanych
komórkach korzenia decydują
głównie siły osmotyczne Ψπ,
natomiast potencjał Ψ wody w
glebie wynika z oddziaływań sił
matrycowych
W silnie zasolonych glebach mały
potencjał wody jest skutkiem
oddziaływania wody z jonami soli,
więc jest zależny od potencjału
osmotycznego roztworu
glebowego. Bardzo niski potencjał
osmotyczny tego roztworu
powoduje, że woda w glebie staje
się nie dostępna dla rośliny i jest
przyczyną suszy fizjologicznej.
G). W miarę dojrzewania komórek
korzenia ich ściany ulegają
suberynizacji i stają się mniej
przepuszczalne lub całkowicie
nieprzepuszczalne dla wody
Aby sprawnie pobierać wodę,
korzeń musi wytworzyć strefę
włośnikową, czyli musi stale
rosnąć a zjawisko to jest
szczególnie ważne w warunkach
niedoboru wody.
H). Hydrotropizm dodatni pełni
również ważną rolę w przypadku
niedoboru wody
I). Pobieranie wody przez stare
komórki pokryte perydermą ma
również znaczenie, gdy roślina jest
w stanie niedoboru – roślina
wtedy indukuje powstawanie
korzeni bocznych, co powoduje
przerwanie warstwy suberynowej
i otwiera drogę dla wnikania wody
6. Drogi przemieszczania się wody w
roślinie
A). W obrębie rośliny woda
przemieszcza się z komórki do
komórki; transport
krótkodystansowy, oraz w wyniku
przewodzenia w ksylemie;
transport długodystansowy, co
jest główną drogą przemieszczania
się wody w roślinie.
B). U okrytonasiennych głównym
elementem przewodzącym są
naczynia ksylemu, które są
wyspecjalizowane do
objętościowego przepływu płynu
C). U nagonasiennych tą rolę pełnią
tracheidy; cewki
D). Aby woda dotarła do naczyń
ksylemu, które znajdują się w
obrębie walca osiowego, musi
przeniknąć przez warstwę
epiblemy, przez komórki
parenchymatyczne kory,
śródskórnie i perycykl
E). Wyróżniamy dwie drogi
przemieszczania się wody przez te
tkanki
a) Transport apoplastowy
 Odbywa się w obrębie ścian i
przestworów międzykomórkowych
b) Transport symplastowy
 Odbywa się przez cytoplazmę
poszczególnych komórek,
połączonych plazmodesmami,
tworzących jedną całość w obrębie
protoplastów
F). Woda może przemieszczać się na
powierzchni lub w kapilarach ścian
na drodze dyfuzji, zgodnie z
gradientem potencjału wody lub
wniknąć do protoplastów komórek
włośników i epidermy w wyniku
osmozy, co wymusza dalsze
przemieszczanie wody w
symplaście zgodnie z gradientem
potencjału wody w protoplastach
komórek kory.
G). Przemieszczanie się wody w
apoplaście blokują komórki
endodermy, w których ścianach
radialnych występują pasemka
Caspary’ego, zawierające
suberynopodobne substancje
hydrofobowe, co wymusza
transport wody do komórek
perycyklu przez ściany, w których
nie występują pasemka
Caspary’ego lub komórki
przepustowe, występujące w
endodermie, następnie stamtąd
dociera do światła naczyń ksylemu
lub tracheid
H). Woda w ksylemie przemieszcza się
od wyżej położnym partii roślin
pod wpływem parcia
korzeniowego i transpiracji
I). W liściach wiązki przewodzące
rozgałęziają się w sieć coraz
drobniejszych struktur, z których
zakończeń woda wnika do
komórek miękiszowych
otaczających wiązki i dalej do
mezofilu, zgodnie z gradientem.
J). Woda w roślinie stanowi jeden
ciągły system, który jest zależny
od różnic potencjału wody między
poszczególnymi partiami systemu,
i przemieszczanie odbywa się po
drodze najmniejszego oporu
K). Woda pozakomórkowa stanowi
najbardziej podatną frakcje na
przemieszczanie, natomiast woda
wakuolarna – najtrudniejszą.
L). Kiedy transpiracja wymusza ruch
wody w roślinie, odbywa się on
przez przestwory
międzykomórkowe, jeśli zawierają
one wodę pozakomórkową albo
przez ścianach komórkowych i w
ksylemie. W momencie kiedy jest
ona bardzo intensywna a dostęp
do wody ograniczony, zostają
uruchomione rezerwy wody
zawarte w przedziałach
komórkowych mniej dostępnych
dla ruchu
7. Przepływ wody w ksylemie
A). Parcie korzeniowe
a) Zjawisko to występuje tylko w
sprzyjających warunkach
aktywności korzeni a ustaje w
warunkach beztlenowych, pod
wpływem inhibitorów
oddechowych, w niskiej
temperaturze lub w wyniku
zagłodzenia tkanki
b) Jony i substancje aktywne
osmotycznie są aktywnie
transportowane z komórek
miękiszu walca osiowego do
wnętrza elementów
przewodzących ksylemu.
Powoduje to obniżenie
potencjału wody w soku
ksylemu i jednoczesne
podwyższenie potencjału
wody w komórce, z której
wychodziły jony
c) Powstała różnica potencjałów
między komórką a sokiem jest
przyczyną przepływu wody
między tymi układami,
zgodnego z gradientem
potencjału wody
d) Energia jest głównie potrzebna
do transportów jonów, nie
wody.
e) Skutkiem parcia korzeniowego
jest gutacja, czyli wydzielanie
się kropli płynu na brzegach
liści, gdy roślina znajduje się w
środowisku dobrze wysyconym
parą wodną
f) Wydzielanie się takich kropli
jest skutkiem wyciskania soku
ksylemu z porów znajdujących
się nad zakończeniami wiązek
przewodzących pod wpływem
parcia korzeniowego
g) Gutacja podlega rytmowi
okołodobowemu
B). Transpiracja
a) Parcie korzeniowe nie jest
zjawiskiem, odpowiadających
za przenoszenie dużej ilości
wody na dalekie odległości u
roślin żyjących w warunkach
sprzyjających transpiracji.
b) W takich warunkach, woda w
naczyniach znajduje się pod
zmniejszonym ciśnieniem
hydrostatycznym
c) Przemieszczanie się wody w
wysokich drzewach jest
możliwe dzięki podciąganiu się
słupa wody, w celu
uzupełnianie strat wody,
spowodowanych transpiracją
C). Siły kohezji i adhezji
a) Dzięki siłom kohezji i adhezji
woda w ksylemie tworzy słup
cieczy, który jest podciągany w
wyniku podciśnienia
hydrostatycznego, wywołanego
transpiracją
b) Komórki liścia pozostające w
kontakcie z atmosferą stale
tracą wodę, poprzez obniżenie
się w nich potencjału wody,
woda przemieszcza się z głębiej
położonych komórek do
komórek położonych w
sąsiedztwie elementów
naczyniowych ksylemu i na
końcu samego ksylemu
c) Ubytek wody w ksylemie
powoduje powstanie
podciśnienia hydrostatycznego
w naczyniach, co podciąga słup
wody do góry.
d) Straty wody w ksylemie są
uzupełniane przez komórki
korzenia, co powoduje, że
nieprzerwana kolumna wody
przemieszcza się pod
napięciem z gleby do liści
 e) Energia cieplna słońca sprawia,
że woda ciągle paruje, co
pomaga temu mechanizmowi
działanie.
f) Siły kohezji powodujące
wzajemne przemieszczanie się
cząsteczek wody umożliwiają
utrzymanie słupa wody pod
napięciem. Mimo działania siły
grawitacji, transpiracja
wytwarza wystarczające
podciśnienie, aby woda mogła
dotrzeć do każdej partii rośliny
g) Ruch wody nie ustaje, mimo
bycia przerywanym pod
wpływem, wstrząsów
mechanicznych, powstawania
pęcherzyków gazów na skutek
okresowego zamarzania wody
lub w wyniku hamowania
pobierania wody przez korzenie
pod wpływem ich nagłego
schłodzenia
D). Szybkość przepływu wody w
ksylemie w jednostce czasu
decyduje powierzchnia systemu
przewodzącego i wielkości
oporów, jakie napotyka woda na
swojej drodze
a) Oprócz tego wpływ ma również
stan fizjologiczny w jakim jest
roślina i czynniki środowiska
E). Opory na drodze przepływu są
spowodowane typem perforacji w
pewnych odległościach w
naczyniach i tracheidach oraz
tarciem w węższych elementach
naczyń.
F). Gdy nie ma utrudnień w
pobieraniu wody, szybkość zależy
od szybkości transpiracji.
a) W przypadku dużych drzew,
rano w szczytowych częściach
korony i na wierzchołkach
gałęzi zaczyna się
przemieszczanie wody od
podstawy pnia, potem sok
przepływa coraz szybciej i
osiąga maksymalną prędkość
po wschodzie słońca,
zwalniając wieczorem.
8. Czynniki regulujące szybkość
pobierania i ruchu wody w roślinie
A). Szybkość absorbcji i strat wody
zależy od czynników środowiska
jak i od stanu rośliny.
a) Jako czynniki środowiskowe
wyróżniamy:
 Ilość i dostępność wody w glebie
 Temperatura
 Napowietrzenie gleby
 Wilgotność powietrza
 Światło
 Wiatr
b) Do czynników roślinnych
należą:
 Wielkość powierzchni parowania i
absorbcji wody
 Przepuszczalność powierzchni
 Stopień rozwarcia aparatów
szparkowych
B). Czynniki glebowe
a) Na chuj mi to kurwa
C). Czynniki atmosferyczne
a) Transpiracja zachodzi zgodnie z
parowaniem wody z wilgotnej
powierzchni
b) Parowanie jest szybsze, im
większa jest różnica stężenia
pary wodnej miedzy
powierzchnią parującą i
powietrzem
c) Woda paruje z całej
zewnętrznej powierzchni
rośliny, a więc ze
skutynizowanej epidermy;
transpiracja kutykularna lub z
powierzchni przesyconej
kutyną; transpiracja
 perydermalna oraz z
powierzchni wewnętrznej liści
d) Przestwory międzykomórkowe
liści są zwykle wysycone parą
wodną, ogrzanie liścia
powoduje wzrost ciśnienia pary
wodnej co skutkuje
zwiększeniem się gradientu
prężności pary wodnej między
powierzchnią liścia a
powietrzem
e) W warunkach dużej
wilgotności, promieniowanie
słoneczne jest czynnikiem
umożliwiającym transport
związków mineralnych, poprzez
wzmaganie transpiracji
f) Gdy woda z komórek
otaczających przestwory
komórkowe paruje, zmienia
fazy z ciekłej na gazową, co
umożliwia jej ucieczkę przez
aparaty szparkowe a wiatr,
powodując wymianę powietrza
usuwa parę wodną z warstwy
granicznej i przyśpiesza
parowanie
g) Parowanie w warunkach
nieograniczonej podaży wody
nazywa się parowaniem
potencjalnym, wskaźnik
mówiący o tym, jak szybkie
mogłoby być parowanie, gdyby
dostępność wody była
wystarczająca
h) Intensywność transpiracji jest
proporcjonalna do różnicy
potencjałów wody w liściu i
powietrzu a odwrotnie
proporcjonalna do sumy
oporów dyfuzyjnych, takich jak
opór warstwy granicznej,
warstwy pokrytej kutykulą czy
szparek
D). Czynniki roślinne mające wpływ
na transpiracje
a) Stosunek powierzchni
wewnętrznej do zewnętrznej
liścia, rośliny będące w
środowisku mocno
nasłonecznionym mają lepiej
rozwiniętą powierzchnie
wewnętrzną
b) Budowa liścia; kształt, wielkość
czy właściwości powierzchni
liścia
c) Opór dyfuzyjny warstwy
granicznej zależy od struktury,
gęstości i liczby warstw kutyny i
wosków
I. Liście roślin w środowisku
suchego powietrza i suchej
gleby mają grubsze
warstwy kutykuli i wosków
niż liście roślin w
środowisku wilgotnym
II. Pędy na których występuje
peryderma, pewne
znaczenie odgrywa
transpiracja perydermalna,
straty wody w wyniku tej
transpiracji są
porównywalne z
transpiracją kutykularną
d) Opór dyfuzyjny szparek zależy
od stopnia rozwarcia aparatów
szparkowych. Dla parowania
bardziej korzystne są mniejsze
otwory ale bardziej liczne
E). Ruchy aparatów szparkowych
a) Aparat szparkowy składa się z
dwóch komórek szparkowych i
znajdującej się między nimi
szparki, która prowadzi do
komory podszparkowej
b) Komórki szparkowe zawierają
chloroplasty
c) Wyróżniamy dwa typy komórek zmiany czynników
szparkowych środowiskowych. Otwierają się
I. U traw i kliku innych roślin na ogół na świetle w
jednoliściennych komórki te warunkach dobrego
mają kształt zaopatrzenia w wodę i małego
gimnastycznych ciężarków, stężenia CO2. Jedynie rośliny
zakończonymi bulwkami. CUM otwierają szparki w nocy
Szparka u nich to długa f) Otwieranie się szparek jest
szczelina. spowodowane wzrostem
Takie komórki szparkowe są ciśnienia turgorowego w
otoczone komórkami komórkach szparkowych, do
przyszparkowymi, która których wnika woda, która jest
pomagają w regulacji pobierana w wyniku obniżenia
potencjału wody na skutek
rozwarcia szparki.
nagromadzenia się jonów
II. U roślin dwuliściennych i
potasu i chloru oraz jabłczanu
reszty komórki szparkowe
Transport potasu do wakuoli
mają nerkowaty kształt a
zachodzi w wyniku aktywacji
ich szparka ma przekrój
pompy elektrogenicznej, gdzie
owalny.
światło niebieskie jest
Nie występują u nich
absorbowane przez
komórki przyszparkowe, i
zeaksantynę, znajdującą się w
komórki szparkowe są
tylakoidach, i następnie
otoczone zwyczajnymi
aktywuje H+-ATPazę, która
komórkami epidermy
produkując ATP, wytwarza
d) Komórki szparkowe mają
gradient protonów,
nierównomierną grubość i
umożliwiając transport jonów
specyficzną budowę ścian, co
potasu przez kanały potasowe
jest związane z układem
Jony chlorkowe są pobierane
mikrofibryli celulozowych. W
na drodze symportu Cl-/H+, co
nerkowatych komórkach
zobojętnia ładunek kationu
szparkowych rozchodzą się one
zmagazynowanego w
promieniście, co wzmacnia
wakuolach
obwód a sama komórka
Aniony jabłczanowe dostają
wygina się na zewnątrz w
się tam w wyniku przemian
trakcie rozwierania
glukozy
U traw natomiast środkowe
g) Zamykanie się szparek jest
części komórek szparkowych
wywołane zmniejszeniem
oddalają się, gdy wzrasta
turgoru w komórkach
objętość ich zakończeń, co
szparkowych, spowodowanym
pozwala na rozszerzenie
utratą wody do atmosfery;
szczeliny między komórkami
zamykanie hydropasywne lub
e) Komórki szparkowe
reakcjami metabolicznymi;
funkcjonują jako
zamykane hydroaktywne,
wieloczujnikowe zastawki
indukowanymi przez
hydrauliczne, reagujące na
 odwodnienie całego liścia lub
zwiększoną podaż ABA
Reakcje te są odwrotnie
proporcjonalne do procesów
otwierających szparkę; błona
się depolaryzuje, otwierają się
kanały jonowe dla potasu i
następuje wypływ jonów
potasowych z komórek
zgodnie z gradientem stężeń, a
jabłczan zostaje wykorzystany
do resyntezy skrobi
ABA jest stale syntezowany w
komórkach mezofilu i gromadzi
się w stromie chloroplastów, z
racji wyższego pH stromy na
świetle niż cytozolu. Wraz z
odwodnieniem obniża się pH
stromy, co powoduje
przemieszczenie się ABA do
apoplastu a następnie do
komórek szparkowych.
Odwodnienie również
przyśpiesza syntezę ABA w
liściu jak i w korzeniu z którego
przemieszcza się do liści w soku
ksylemu wraz z prądem
transpiracji. Może on
powodować zamykanie się
szparek, nawet gdy nie
wystąpiła zmiana potencjału
wody w komórkach liści
h) W sytuacji częściowego
rozwarcia szparek na
intensywność transpiracji mogą
wpływać warunki
atmosferyczne nie sprzyjające
parowaniu wody
i) Gdy czynniki zewnętrzne są
korzystne dla parowania to
intensywność transpiracji
rośnie wraz z rozwarciem
szparek
9. Transpiracja a wymiana CO2
A). Transpiracja i pobieranie
dwutlenku węgla są powiązane
przez udział aparatów
szparkowych w obu procesach
B). Aby roślina mogła pobierać CO2
musi oddawać wodę i vice versa.
C). Współczynnik transpiracji to
związek między zużyciem wody a
produktywnością fotosyntetyczną
10. Bilans wodny rośliny
A). Na bilans wodny w roślinie
składają się pobieranie wody oraz
jej straty, spowodowane
transpiracją, opisuje on różnice
między wodą pobraną a
wytranspirowaną
B). Wykazuje on pewne oscylacje w
czasie, w stanie równowagi
wykazuje odchylenia ujemne lub
dodatnie, zależne od transpiracji
C). Występują również krótkotrwałe
oscylacje, spowodowane zmianą
rozwarcia aparatów szparkowych
oraz porą dnia
D). Bilans wodny jest prawie zawsze
ujemny za dnia, a wieczorem lub
późno w nocy woda uzupełnia
zapasy straconej wody
E). W przypadku suszy, mówimy o
sezonowych fluktuacjach bilansu
wody, gdzie roślina nie uzupełnia
całkowicie braków, zmniejszając
zapasy z dnia na dzień, aż spadnie
deszcz
11. Rośliny hydrostabilne i
hydrolabilne
A). Rośliny hydrostabilne
a) Nie wykazują dużych zmian
zawartości wody w tkankach a
ich bilans jest bliski zera
b) Nie dochodzi do dużych zmian
potencjału osmotycznego
komórek, co jest spowodowane
szybką reakcją komórek
szparkowych na zmiany
uwodnienia a system
korzeniowy jest dobrze
rozbudowany i wydajny
c) Takie rośliny posiadają również
rezerwy w postaci wody
zapasowej w protoplaście
B). Rośliny hydrolabilne
a) Ich bilans wodny jest ujemny
przez dłuższe okresy, co jest
spowodowane wrażliwością
aparatów szparkowych na
odwodnienie, zamykając się
dopiero wtedy, gdy wilgotność
środowiska jest bardzo mała
b) Nie zmniejsza się u nich
transpiracja w ciągu dnia a w
ich komórkach dochodzi do
znacznego spadku potencjału
osmotycznego
c) Ich protoplazma jest odporna
na szybkie i znaczne wahania
potencjału wody