- გაზეთი - ჩვენი სოფელი - #94

ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡ ᲓᲐᲪᲕᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲡᲝᲤᲚᲘᲡ ᲛᲔᲣᲠᲜᲔᲝᲑᲘᲡ ᲡᲐᲛᲘᲜᲘᲡᲢᲠᲝᲡ ᲧᲝᲕᲔᲚᲗᲕᲘᲣᲠᲘ ᲒᲐᲛᲝᲪᲔᲛᲐ ᲘᲐᲜᲕᲐᲠᲘ /2024 N 1 (94)
ინტერვიუ გვ 9
ᲛᲔᲡᲢᲘᲐ, ᲡᲕᲐᲜᲔᲗᲘ
გეოლოგიის ისტორია საქართველოში. დარგში
არსებული გამოწვევები და თანამედროვე მი-
დგომები
ქართული ღვინო გვ 10-11
ᲘᲛᲔᲠᲔᲗᲨᲘ ᲒᲐᲕᲠᲪᲔᲚᲔᲑᲣᲚᲘ
ᲕᲐᲖᲘᲡ ᲐᲓᲒᲘᲚᲝᲑᲠᲘᲕᲘ
ᲡᲐᲦᲕᲘᲜᲔ ᲯᲘᲨᲔᲑᲘ
ᲥᲕᲔᲕᲠᲘᲡ ᲦᲕᲘᲜᲝ
ცხოელი ღვინის პროფესიონალები ხშირად აღ-

უ
ნიშნავენ, რომ ქართულ ღვინოებს შორის განსა-
კუთრებულ ინტერესს ქვევრის ღვინო იწვევს
დაცული ტერიტორიები გვ 12
ახალი ამბები გვ 2-5 გარემოს დაცვა გვ 6 დაცული ტერიტორიების განვითარების მიმა-
რთულებით მიღწეული შედეგებისა და 2024
მთავრობის სხდომაზე „ბიოლოგიური ნინო თანდილაშვილმა USAID-ის წარმომა- ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡᲓᲐᲪᲕᲘᲗᲘ ᲖᲔᲓᲐᲛᲮᲔᲓᲕᲔᲚᲝᲑᲘᲡ
ᲓᲔᲞᲐᲠᲢᲐᲛᲔᲜᲢᲘᲡ ᲗᲐᲜᲐᲛᲨᲠᲝᲛᲚᲔᲑᲛᲐ წლის გეგმების გასაცნობად, გთავაზობთ ინტე-
მრავალფეროვნების შესახებ“ საქართვე- დგენლებთან გამართულ შეხვედრაზე სამხრეთ
2023 ᲬᲔᲚᲡ 12 772 ᲡᲐᲛᲐᲠᲗᲐᲚᲓᲐᲠᲦᲕᲔᲕᲐ რვიუს დაცული ტერიტორიების სააგენტოს თა-
ლოს კანონის პროექტს მხარი დაუჭირეს კავკასიის რეგიონში დაგეგმილი პროგრამები
ᲒᲐᲛᲝᲐᲕᲚᲘᲜᲔᲡ ვმჯდომარესთან, დავით იოსებაშვილთან
განიხილა
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მი- განათლება გვ 7 გარემოს დაცვა გვ 13

ნისტრის მოადგილე თენგიზ ნასარიძემ, აგრო- წარჩინებულ სტუდენტებს „მწვანე” და „აგრო“ გაეროს ევროპის ეკონომიკური კომისიის სხდო-
ტექნოლოგიებისა და აგროინოვაციების ფო- სტიპენდიები გადაეცათ მაზე ნოე მეგრელიშვილი ჰაერის კონვენციის
რუმი მისასალმებელი სიტყვით გახსნა აღმასრულებელი ორგანოს ბიუროს ვიცეთავ-
მჯდომარედ მეორე ვადით აირჩიეს
სასარგებლო რჩევა გვ 14-15

ოთარ შამუგია: „ახალი კანონის მიზანია, შეიქ-
საგაზაფხულო სამუშაოები თავთავიან კულტუ-
მნას ბიოლოგიური მრავალფეროვნების და-
რებში
ცვის მყარი სამართლებრივი საფუძვლები“
ოთარ შამუგია: „შავი ზღვის დაბინძურებისთვის

წარმატების ისტორიები გვ 8
სანქცია მკაცრდება - 65 000 ლარიანი ჯარიმა იზ- გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის
რდება და 100 000 ლარი ხდება“ მინისტრი ოთარ შამუგია, ბათუმში, აჭარის სო- კაკლოვანი კულტურების გადამმუშავებელი
ფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ 2023 საწარმო სოფელ ჩუმლაყში
ნინო თანდილაშვილი: „დაცულ ტერიტორიებზე
წელს გაწეული საქმიანობის ანგარიშის წარდგე-
ეკოტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითა- კაკლის გადამმუშავებელი საწარმო ს. ჯუგაანში
ნის ღონისძიებას დაესწრო. ანგარიში აჭარის
რების შესაძლებლობა ევროპული მიდგომაა,
სოფლის მეურნეობის მინისტრმა ზაზა შავაძემ „საკეციის მარანი“ სოფელ საკეციაში
რაც ძალიან ბევრ ქვეყანაშია დანერგილი და
წარადგინა
აპრობირებული“
ოთარ შამუგია: „ჩვენ აქტიურად ვიმუშავეთ ვაშლის ნაცარი
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამი- სექტორთან, რომ შეგვექმნა დამატებითი მხარ
ნისტროში დაცული ტერიტორიების სააგენტოს დაჭერის მექანიზმი მეცხოველეობის განვითა-
საკონსულტაციო საბჭოს სხდომა გაიმართა რებისთვის“
ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘᲡ ᲛᲝᲜᲐᲪᲔᲛᲔᲑᲘ
ოთარ შამუგია: „ციტრუსის დაბინავების პრო- 2023 ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲡᲔᲥᲢᲔᲛᲑᲠᲘᲓᲐᲜ 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21
ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ ᲩᲐᲗᲕᲚᲘᲗ, 38.3 ᲐᲗᲐᲡᲘ ᲢᲝᲜᲐ
ცესი აქტიურად და შეუფერხებლად მიმდინა- ᲛᲐᲜᲓᲐᲠᲘᲜᲘᲡ ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘ ᲒᲐᲜᲮᲝᲠᲪᲘᲔᲚᲓᲐ, ᲠᲝᲛᲚᲘᲡ
ᲦᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲔᲑᲐᲛ 24.6 ᲛᲚᲜ ᲐᲨᲨ ᲓᲝᲚᲐᲠᲘ ᲨᲔᲐᲓᲒᲘᲜᲐ
რეობს. ვფიქრობ, რომ სეზონი იქნება ძალიან
გარემოსდაცვითი მიმართულებით ევროკავში-
წარმატებული ჩვენი ფერმერებისთვის“
რის ვალდებულებების შესრულების ანგარიშში ᲓᲦᲔᲘᲡ ᲛᲝᲜᲐᲪᲔᲛᲔᲑᲘᲗ ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲓᲐᲜ 52.2 ᲛᲚᲜ ბიომრავალფეროვნება გვ 16
საქართველო მეორე ადგილზეა ᲐᲨᲨ ᲓᲝᲚᲐᲠᲘᲡ ᲗᲮᲘᲚᲘᲐ ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ.
ᲒᲐᲡᲣᲚᲘ ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲐᲒᲕᲘᲡᲢᲝᲓᲐᲜ, 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21 ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ
ᲩᲐᲗᲕᲚᲘᲗ, 10.2 ᲐᲗᲐᲡᲘ ᲢᲝᲜᲐ ᲗᲮᲘᲚᲘᲡ ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘ
ᲒᲐᲜᲮᲝᲠᲪᲘᲔᲚᲓᲐ
2023 ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲡᲔᲥᲢᲔᲛᲑᲠᲘᲓᲐᲜ 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21 ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ

ᲩᲐᲗᲕᲚᲘᲗ, ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘᲐ 8.8 ᲐᲗᲐᲡᲘ
ᲢᲝᲜᲐ ᲮᲣᲠᲛᲐ ᲓᲐ ᲙᲐᲠᲐᲚᲘᲝᲙᲘ, ᲠᲐᲪ 9%-
ᲘᲗ ᲐᲦᲔᲛᲐᲢᲔᲑᲐ ᲬᲘᲜᲐ ᲬᲚᲘᲡ ᲨᲔᲡᲐᲑᲐᲛᲘᲡᲘ ᲞᲔᲠᲘᲝᲓᲘᲡ
ᲐᲜᲐᲚᲝᲒᲘᲣᲠ ᲛᲐᲩᲕᲔᲜᲔᲑᲔᲚᲡ ᲛᲝᲚᲣᲠᲯᲝ ᲬᲘᲕᲬᲘᲕᲐ ᲓᲘᲓᲘ ᲧᲐᲠᲐᲣᲚᲐ
ᲨᲐᲕᲘ ᲤᲘᲭᲕᲘ ᲛᲝᲚᲝᲖᲐᲜᲐ
2 ᲐᲮᲐᲚᲘ ᲐᲛᲑᲔᲑᲘ
რამაც უნდა უზრუნველყოს ქვეყნის სახეობის პოპულაციების მდგომარეობის

ᲛᲗᲐᲕᲠᲝᲑᲘᲡ ᲡᲮᲓᲝᲛᲐᲖᲔ „ᲑᲘᲝᲚᲝᲒᲘᲣᲠᲘ ბიოლოგიური მრავალფეროვნების აღწერის და შეფასების ინსტრუმენტი.
ᲛᲠᲐᲕᲐᲚᲤᲔᲠᲝᲕᲜᲔᲑᲘᲡ ᲨᲔᲡᲐᲮᲔᲑ“ დაცვა, მისი ეკოლოგიური, სოციალური ამავდროულად, კანონპროექტი
და ეკონომიკური ფუნქციების ქმნის სამართლებრივ საფუძველს
ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲡ ᲙᲐᲜᲝᲜᲘᲡ ᲞᲠᲝᲔᲥᲢᲡ საქართველოში ზურმუხტის ქსელში
განსახორციელებლად სახეობებისა
ᲛᲮᲐᲠᲘ ᲓᲐᲣᲭᲘᲠᲔᲡ და ჰაბიტატების რაოდენობრივი და ჩართული ტერიტორიების დაარსებისა
ხარისხობრივი მახასიათებლების და მართვისათვის; ასევე, მოიცავს
საქართველოს გარემოს დაცვისა და აღსანიშნავია, რომ ევროინტეგრაციის სახელ- შენარჩუნება და გაუმჯობესება. ბიოსფერული რეზერვატის დაარსების
სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ, მწიფო პოლიტიკა, პირველ რიგში გულისხმობს საბოლო ჯამში, ახალმა კანონმა, უნდა და მართვის საკითხებს, ადგენს
გერმანიის საერთაშორისო არაერთი მიმართულებით ევრორეგულაციებთან უზრუნველყოს ბიომრავალფეროვნების საერთაშორისო მნიშვნელობის
დაახლოებას. შესაბამისად, სახელმწიფო უწყე- კომპონენტებით ისეთი სახით და ჭარბტენიანი ტერიტორიების სტატუსის
თანამშრომლობის საზოგადოებისა
ბები აქტიურად მუშაობენ იმ ვალდებულებების მოცულობით სარგებლობა, რომელიც მინიჭებას და ასევე განსაზღვრავს
(GIZ) და შვედეთის განვითარებისა და
გრძელვადიან პერსპექტივაში არ იწვევს საქართველოს ტერიტორიაზე
შესრულებზე, რაც, საბოლოო ჯამში, საქართვე-
თანამშრომლობის სააგენტოს (SIDA) მათ შემცირებას და ხელს უწყობს მისი
ლოს ევროპული ოჯახის სრულფასოვან წევრად საერთაშორისო ქსელებში ჩართული
მხარდაჭერით, მუშაობა დაასრულა პოტენციალის შენარჩუნებას. ტერიტორიების კატეგორიის –
აქცევს და, ამავდროულად, ქვეყანას ექნება
„ბიოლოგიური მრავალფეროვნების ახალი კანონის მიღებით, ევროკავშირის იუნესკოს გლობალური გეოპარკის
თანამედროვე, საერთაშორისოდ აღიარებული
შესახებ“ საქართველოს კანონის მარეგულირებელი სისტემა. დღეის მდგომარეო-
დირექტივების შესაბამისად, დაარსების და მართვის საკითხებს.
პროექტზე. საქართველოში განისაზღვრება მკაცრად კანონპროექტი მოიცავს „გადაშენების
ბით, ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებით
დაცული და დაცული სახეობებისა და პირას მყოფი ველური ფაუნითა და
„ბიოლოგიური მრავალფეროვნების შესახებ“ სა- გათვალისწინებული 27 გარემოსდაცვითი რეგუ-
ჰაბიტატების - მცენარეთა და ცხოველთა ფლორის სახეობებით საერთაშორისო
ქართველოს კანონის პროექტი შემუშავდა, ერთი ლაციიდან, საკანონმდებლო დაახლოება უკვე
სახეობების საბინადრო გარემოს ნუსხა, ვაჭრობის შესახებ“ კონვენციის
მხრივ, საქართველოსა და, მეორე მხრივ, ევრო- განხორციელებულია 20 სამართლებრივ აქტთან,
რომელიც დამტკიცდება საქართველოს (CITES) და გენეტიკურ რესურსებზე
კავშირს და ევროპის ატომური ენერგიის გაერთი- ხოლო 7-თან დასაახლოებლად აქტიური მუშა-
მთავრობის მიერ. რაც შეეხება ეროვნულ ხელმისაწვდომობისა და ამ რესურსებით
ანებას და მათ წევრ სახელმწიფოებს შორის ასო- ობა მიმდინარეობს.
„წითელ ნუსხას“, ის გახდება ბუნების სარგებლობის პირობებს.
ცირების შესახებ შეთანხმებით განსაზღვრული „ბიოლოგიური მრავალფეროვნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN)
ვალდებულებების შესრულებისათვის სამა- შესახებ“ კანონპროექტის საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობების კანონის ძირითადი ნაწილის ამოქმედება 2026
რთლებრივი საფუძვლების შექმნის და ევროპის მიზანია, შეიქმნას ბიოლოგიური წითელი ნუსხის ანალოგიური. წლის პირველი იანვრიდან იგეგმება, გარკვეული
ბუნების დაცვის პოლიტიკასთან საქართველოს მრავალფეროვნების დაცვის მყარი შესაბამისად, „წითელი ნუსხა“ იქნება ნორმების ძალაში შესვლა კი 2027-2029 წლებში
კანონმდებლობის ჰარმონიზების მიზნით. სამართლებრივი საფუძვლები, საქართველოში გავრცელებული ყველა მოხდება.
ოთარ შამუგია: „ახალი „ასოცირების შეთანხმების აქტიური მუშაობა დაიწყება კანონქვემდებარე

ფარგლებში, გვაქვს აღებული აქტებზე, რათა დადგინდეს კონკრეტული ინდი-
კანონის მიზანია, ვალდებულება აღნიშნული კანონის კატორები, კონკრეტული კრიტერიუმები თითო-
შეიქმნას ბიოლოგიური მიღებასთან დაკავშირებით. ეულ საკითხზე, მკაცრად დაცული და დაცული

სახეობების განსაზღვრასთან მიმართებაში,
მრავალფეროვნების ბიოლოგიური მრავალფეროვნების
მათი გარემოდან ამოღებასთან დაკავშირებით
შესახებ კანონის მიღება იქნება
დაცვის მყარი კიდევ ერთი წინგადადგმული ნაბიჯი
საჭირო კრიტერიუმები და ა.შ.
სამართლებრივი ევროკავშირთან საკანონმდებლო „აღნიშნულიდან გამომდინარე, რა

დაახლოების კუთხით. თქმა უნდა, გარკვეული ვადებია
საფუძვლები“ საჭირო, როგორც სამინისტროსთვის,
გარემოსდაცვითი მიმართულებით
გარემოს დაცვისა და სოფლის როგორც მინისტრმა აღნიშნა, ბიოლოგიური მრა- წელს მნიშვნელოვანი რეგულაციები სხვა უწყებებისთვის, ასევე
მეურნეობის მინისტრმა, ოთარ ვალფეროვნების შესახებ კანონის მიზანია, შეიქ- იქნა მიღებული - ეს იყო სამრეწველო ბიზნესისთვის, რომ მოვემზადოთ
შამუგიამ ~მთავრობის სხდომის მნას ბიოლოგიური მრავალფეროვნების დაცვის
ემისიების შესახებ კანონი, ეს იყო შესაბამისი რეგულაციების
მყარი სამართლებრივი საფუძვლები. ახალმა აღსრულებისთვის. “, - აღნიშნა
დასრულების შემდეგ მედიასთან კანონმა უნდა უზრუნველყოს ბიომრავალფერო-
წყლის რესურსების მართვის შესახებ
კანონი“, - განაცხადა ოთარ შამუგიამ. გარემოს დაცვისა და სოფლის
ბიოლოგიური მრავალფეროვნების ვნების კომპონენტებით ისეთი სახით და მოცუ-
მეურნეობის მინისტრმა.
შესახებ ახალ კანონპროექტზე ლობით სარგებლობა, რომ გრძელვადიან პერ- მინისტრმა განმარტა, რომ კანონის მიღების შე-
სპექტივაში არ მოხდეს მათი შემცირება. მდგომ, მთელი რიგი მიმართულებით ძალიან
ისაუბრა
ᲝᲗᲐᲠ ᲨᲐᲛᲣᲒᲘᲐ: „ᲨᲐᲕᲘ ᲖᲦᲕᲘᲡ ᲓᲐᲑᲘᲜᲫᲣᲠᲔᲑᲘᲡᲗᲕᲘᲡ გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის წელს კი, ამ პერიოდისთვის, გამოვლენილია 65
დეპარტამენტის გადაიარაღებასა და სამართალდარღვევა. მათგან, 16 შემთხვევაში
ᲡᲐᲜᲥᲪᲘᲐ ᲛᲙᲐᲪᲠᲓᲔᲑᲐ - 65 000 ᲚᲐᲠᲘᲐᲜᲘ ᲯᲐᲠᲘᲛᲐ ტექნიკურ აღჭურვას, რათა მათი მუშაობა ზღვის გემებიდან დაბინძურება. შავი ზღვის ქვე-
იყოს უფრო ეფექტიანი; მნიშვნელოვანია, ყნების საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზით
ᲘᲖᲠᲓᲔᲑᲐ ᲓᲐ 100 000 ᲚᲐᲠᲘ ᲮᲓᲔᲑᲐ“ რა თქმა უნდა, პრევენცია და წელს უკვე დადგინდა, რომ ამ ქვეყნებში, საქართველო-
რამდენიმე მიმართულებით, მათ შორის, სთან შედარებით, მკვეთრად მაღალი საჯარიმო
მთავრობის სხდომის დასრულების შემდეგ, გარემოს დაცვისა და სოფლის უკანონო ტყითსარგებლობის, მოპოვების, სანქციებია. შესაბამისად, შავი ზღვის ქვეყნებთან
ტრანსპორტირების მიმართულებით ზღვის დაბინძურების კუთხით საჯარიმო სანქცი-
მეურნეობის მინისტრმა ოთარ შამუგიამ, ადმინისტრაციულ სამართალდა- გავამკაცრეთ სანქციები. ეს ყველაფერი ების ჰარმონიზების მიზნით, წარმოდგენილი
რღვევათა კოდექსში შესატანი ცვლილებების პროექტის შესახებ გააკეთა ემსახურება ბიომრავალფეროვნების პროექტი ითვალისწინებს შავი ზღვის დაბინძუ-
მაქსიმალურ დაცვას“, - განაცხადა ოთარ რებისთვის საჯარიმო სანქციის გაზრდას - 65
კომენტარი და აღნიშნა, რომ რიგ გარემოსდაცვით სამართალდარღვევაზე
შამუგიამ. ათასი ლარიდან 100 000 ლარამდე იზრდება ჯა-
სანქციები მკაცრდება. რიმა გემებიდან, სხვა მცურავი საშუალებებიდან,
აღსანიშნავია, რომ შავი ზღვის დაბინძურების
პლატფორმიდან, მილსადენებიდან ან ზღვაში
ფაქტების უმეტესობა ჩადენილია საერთაშო-
„ჩვენთვის მნიშვნელოვანია როგორც ლარი. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია ხელოვნურად აგებული სხვა კონსტრუქციიდან
რისო ნაოსნობაში ჩართული უცხო ქვეყნის
გარემოს დაბინძურების შემცირების გარემოსდაცვით კანონმდებლობის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი
დროშის ქვეშ მცურავი გემების მიერ.
მიმარულებით, ისე ბრაკონიერობასთან დარღვევებთან მიმართებაში პრევენცია. წესის დარღვევით ზღვაში მავნე, დამაბინძურე-
გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტა-
ბრძოლის კუთხით ეფექტიანი ნაბიჯების სწორედ აქედან გამომდინარე გვიწევს ბელი ნივთიერებების, საწარმოო, ტექნიკური ან
მენტის, შავი ზღვის დაცვის კონვენციური სამმა-
გადადგმა. შავი ზღვის დაბინძურებისთვის გარკვეული ზომების მიღება სანქციების სხვა სახის ნარჩენების ან/და მასალის ჩაღვრა
რთველოს მიერ, გასულ წელს გამოვლენილი 63
სანქცია მკაცრდება - 65 000 ლარიანი გამკაცრების მიმართულებით. (ჩაყრა, ჩაშვება), აგრეთვე მათი ჩამარხვის წესის
სამართალდარღვევიდან, 21 სწორედ გემების
ჯარიმა იზრდება და ხდება 100 000 ძალიან აქტიურად ვახორციელებთ დარღვევით ზღვის დაბინძურებაზე.
მიერ შავი ზღვის დაბინძურების ფაქტია. 2023
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

სამინისტროს ყოველთვიური გამოცემა
ᲐᲮᲐᲚᲘ ᲐᲛᲑᲔᲑᲘ 3
ᲜᲘᲜᲝ ᲗᲐᲜᲓᲘᲚᲐᲨᲕᲘᲚᲘ: გარდა სხვა ახალი შესაძლებლობებიც

ჩნდება, კერძოდ, მცირე თუ საშუალო
„ᲓᲐᲪᲣᲚ ᲢᲔᲠᲘᲢᲝᲠᲘᲔᲑᲖᲔ ბიზნესში ჩართულობა: სასტუმროების
ᲔᲙᲝᲢᲣᲠᲘᲡᲢᲣᲚᲘ მშენებლობა, კვების ობიექტების
განვითარება, რაც, თავისთავად, თან
ᲘᲜᲤᲠᲐᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲣᲠᲘᲡ სდევს ეკოტურისტულ სერვისებს.
ᲒᲐᲜᲕᲘᲗᲐᲠᲔᲑᲘᲡ უნდა აღინიშნოს, რომ ეკოტურისტული
ინფრასტრუქტურის განვითარების
ᲨᲔᲡᲐᲫᲚᲔᲑᲚᲝᲑᲐ ᲔᲕᲠᲝᲞᲣᲚᲘ
შესაძლებლობა ევროპის ქვეყნებსა
ᲛᲘᲓᲒᲝᲛᲐᲐ, ᲠᲐᲪ ᲫᲐᲚᲘᲐᲜ ᲑᲔᲕᲠ თუ ამერიკის შეერთებულ შტატებში
ᲥᲕᲔᲧᲐᲜᲐᲨᲘᲐ ᲓᲐᲜᲔᲠᲒᲘᲚᲘ ᲓᲐ სახელმწიფოსთან ერთად კერძო
სექტორსაც გააჩნია. კერძო
ᲐᲞᲠᲝᲑᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ“ სექტორი ამ მიმართულებით უნდა
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის „ჩვენ უნდა შევქმნათ და გავაფართოოთ წავახალისოთ. ეკოტურიზმის
ეკოტურიზმის განვითარების მიმართულებით. სა-
მინისტრის პირველი მოადგილის, ნინო ქვეყანაში დაცული ტერიტორიების ხელშეწყობა ევროკავშირში სოფლის
ქართველოს მასშტაბით, დაცულ ტერიტორიებზე
თანდილაშვილის განცხადებით, გარემოს და- ქსელი. საქართველო გამორჩეული განვითარების ერთ-ერთ პრიორიტეტულ
დაახლოებით 1 200 კმ სიგრძის ბილიკების ქსელის
ცვის მიმართულება ევროპული ინტეგრაციის ქვეყანაა თავისი ბუნებით და მიმართულებად მიიჩნევა. ამიტომ,
მოსაწყობი სამუშაოები ჩატარდა და არაერთი
პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია, რომლის ბიომრავალფეროვნებით. ამას, ერთი ჩვენი მოსახლეობისთვის, გასაგები
მნიშვნელოვანი ეკოტურისტული პროექტი განხო-
ფარგლებში მუშაობა აქტიურად მიმდინა- მხრივ, მოფრთხილება სჭირდება, ასევე რომ იყოს და ზუსტად რომ გვესმოდეს,
რციელდა. მათ შორის, აღსანიშნავია მარტვილის
რებს. 2023 წელი გამორჩეული იყო გარემო- სჭირდება მიზნობრივად გამოყენება, აუცილებელია, ბუნების დაცვასთან
მუნიციპალიტეტში, ბალდის კანიონის და მარტვი-
სდაცვითი მიმართულებით, განსაკუთრებით ეკოტურისტული პოტენციალის გაზრდა, ერთად მივცეთ საშუალება, მათ
ლის კანიონის განვითარების პროექტები.
აღსანიშნავია „ბიომრავალფეროვნების რაც რეგიონულ განვითარებას უწყობს შორის კერძო სექტორს, განავითაროს
შესახებ საქართველოს კანონი“, რომელიც ხელს. ეს არის სწორედ ის ევროპული „როდესაც იქმნება დაცული კონკრეტული ეკოტურისტული სერვისები.
წლის ბოლოს საქართველოს მთავრობამ მიდგომა, რაც ძალიან ბევრ ქვეყანაშია ტერიტორიები, ამას თან სდევს ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მოსახლეობას
მოიწონა. აღნიშნული კანონი სრულად დანერგილი და აპრობირებული“,- ეკოტურისტული ინფრასტრუქტურის ადგილზე ტერიტორიებზე წვდომა
ასახავს ევროკავშირის ბიომრავალფერო- აღნიშნა ნინო თანდილაშვილმა. განვითარება, შესაბამისად შეეზღუდება. პირიქით, ეს დამატებითი
ვნების დაცვის პრინციპებს, განსაკუთრებით რეგიონში იქმნება დამატებითი სარგებლის მომტანი იქნება მათთვის“,
მინისტრის პირველი მოადგილის განცხადებით, მიზიდულობის ცენტრი, ადგილობრივი - აღნიშნა მინისტრის პირველმა
დაცული ტერიტორიების და ბუნების დაცვის
2023 წელს აქტიურად მიმდინარეობდა მუშაობა მოსახლეობისთვის დასაქმების მოადგილემ.
მიმართულებით.
ჩატარების თაობაზე, რომელიც განსაზღვრავს, დაცულ ტერიტორიას“, - განაცხადა

არსებული პროექტი როგორ ზეგავლენას მოახ- „საქართველოს მწვანეთა მოძრაობის“
დენს კანიონზე. თავმჯდომარემ ნინო ჩხობაძე.
„ხაზგასმა უნდა მოხდეს დაცული სამინისტროში გამართულ შეხვედრას გარემოს
ᲡᲐᲑᲭᲝᲡ ᲬᲔᲕᲠᲔᲑᲛᲐ ᲑᲐᲚᲓᲘᲡ ᲙᲐᲜᲘᲝᲜᲘᲡ ᲒᲐᲜᲕᲘᲗᲐᲠᲔᲑᲘᲡ ტერიტორიების სისტემაში ბალდის დაცვისა და სოფლის მეურნეობის, დაცული
ტერიტორიების სააგენტოს, გარემოსდაცვითი
ᲞᲠᲝᲔᲥᲢᲗᲐᲜ ᲓᲐᲙᲐᲕᲨᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ ᲡᲐᲙᲘᲗᲮᲔᲑᲘ ᲒᲐᲜᲘᲮᲘᲚᲔᲡ კანიონის მნიშვნელობაზე, ამიტომ
შეფასება უნდა იყოს არა მარტო ორგანიზაციების, ეკოტურიზმის მიმართულების
ტურიზმის კუთხით, არამედ ამ კუთხითაც, ასოციაციების წარმომადგენლები, დარგის სპე-
თუ რა მნიშვნელობა აქვს მას, როგორც ციალისტები და ექსპერტები ესწრებოდნენ.
სხდომაზე აღინიშნა, რომ ყველა მხარისთვის ბა- მიუხედავად იმისა, რომ მოქმედი კანონმდებ-
ლდის კანიონის მდგრადი განვითარების უზრუნ- ლობის მიხედვით, პროექტის მცირე მასშტაბე-
ველყოფა უმნიშვნელოვანესია, რაც პროცესში ბიდან გამომდინარე, გარემოზე ზემოქმედების
დაინტერესებული პირების ჩართულობას ითვა-
დოკუმენტის შემუშავების ვალდებულება საა-
ლისწინებს.
გენტოს არ გააჩნდა, საკონსულტაციო საბჭოს
„გარემოს დაცვისა და სოფლის მხრიდან რეკომენდაციის სახით დაისვა საკითხი
მეურნეობის სამინისტროს მიერ, აქტიური ბიომრავალფეროვნებაზე ზეგავლენის შეფასე-
კომუნიკაციით, ბალდის პროექტთან ბასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, გარემოს
დაკავშირებით განხორციელდება დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო
გარემოზე ზემოქმედების შეფასება, ასევე და დაცული ტერიტორიების სააგენტო უზრუნ-
მისი ეკოტურისტული პოტენციალის ველყოფს ბალდის კანიონის ბუნების ძეგლზე
გამოვლენა და გათვალისწინება. წარმოდგენილ ბიომრავალფეროვნებაზე ზეგა-
შეფასება განხილული იქნება ყველა ვლენის შეფასებას ექსპერტების ჩართულობით.
დაინტერესებული ექსპერტის შეხვედრის დასასრულს, საბჭოს წევრები შეთა-
და მხარის ჩართულობით. ჩვენ ნხმდნენ, რომ უახლოეს პერიოდში გასვლითი
დასკვნებს მივაწვდით როგორც შეხვედრა გაიმართება ბალდის კანიონის ტერი-
მოსახლეობას, პირისპირ შეხვედრის ტორიაზე და ადგილზე მოხდება გარემოზე ზე-
დროს, ისე დაინტერესებულ მოქმედების ასპექტების გაცნობა.
მხარეებს საკონსულტაციო საბჭოს
არასამთავრობო ორგანიზაცია „საბუკოს“ დი-
შემდგომ შეხვედრაზე“, - განაცხადა
რექტორმა, ირაკლი მაჭარაშვილმა მნიშვნელო-
ბიომრავალფეროვნებისა და სატყეო
ვანი უწოდა სამინისტროს მიერ მიღებულ გადა-
დეპარტამენტის უფროსმა, კარლო
წყვეტილებას ბიომრავალფეროვნების კვლევის
ამირგულაშვილმა.
თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

ელ-ფოსტა: info@mepa.gov.ge; ტელ: (+995 32) 247 01 01; ცხელი ხაზი 1501
4 ᲐᲮᲐᲚᲘ ᲐᲛᲑᲔᲑᲘ
საქართველო გარემოსდაცვითი დაბალემისიიანი განვითარების

მიმართულებით არსებული სტრატეგია 2050 წლისათვის კლიმატ-
ვალდებულებების შესრულების ნაწილში ნეიტრალიტეტის მიღწევის სამიზნით.
ერთ-ერთი მოწინავეა ენერგეტიკული
ნინო თანდილაშვილმა, მადლობა გადაუხადა
გაერთიანების ხელშემკვრელ
ენერგეტიკული გაერთიანების სამდივნოსა და
სახელმწიფოებს შორის. საქართველო ევროკომისიას შეფასებისათვის, ასევე მრავალწ-
მეორე ადგილზეა მონტენეგროს შემდეგ ლიანი თანამშრომლობისათვის და გარემოსდა-
და უსწრებს ევროკავშირის ყველა სხვა ცვითი რეფორმების გასატარებლად გაწეული
კანდიდატ სახელმწიფოს. ანგარიშის მხარდაჭერისთვის. მინისტრის პირველმა მოა-
თანახმად, საქართველომ საჭირო დგილემ აღნიშნა, რომ საქართველო აქტიურად
ნაბიჯები გადადგა საკანონმდებლო მუშაობს ევროინტეგრაციის პროცესში გარემო-
ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡᲓᲐᲪᲕᲘᲗᲘ ᲛᲘᲛᲐᲠᲗᲣᲚᲔᲑᲘᲗ დაახლოების კუთხით, კერძოდ სდაცვითი მიმართულებით არსებული ვალდე-
ბულებების შესასრულებლად, მათ შორის ბიო-
ᲔᲕᲠᲝᲙᲐᲕᲨᲘᲠᲘᲡ ᲕᲐᲚᲓᲔᲑᲣᲚᲔᲑᲔᲑᲘᲡ ᲨᲔᲡᲠᲣᲚᲔᲑᲘᲡ „სამრეწველო ემისიების შესახებ“
საქართველოს კანონის მიღებით და მრავალფეროვნების დაცვის, გარემოსდაცვითი
ᲐᲜᲒᲐᲠᲘᲨᲨᲘ ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝ ᲛᲔᲝᲠᲔ ᲐᲓᲒᲘᲚᲖᲔᲐ მიაღწია მნიშვნელოვან პროგრესს პასუხისმგებლობის ახალი სისტემის დანერგ-
ვისა და სამრეწველო ემისიების კონტროლის
შეხვედრის მონაწილეებმა ენერგეტიკული გარემოსდაცვითი მიმართულებით.
კუთხით.
ავსტრიაში, ქ. ვენაში ენერგეტიკული ევროკომისიის წარმომადგენლებმა
გაერთიანების ფარგლებში აღებული მინისტერიალში მონაწილეობდნენ ევროკომი-
გაერთიანების მინისტრთა საბჭოს რიგით ვალდებულებების განხორციელების 2023 მოიწონეს მოცემული ანგარიში და ხაზი
სიის წარმომადგენლები, ენერგეტიკული გაე-
21-ე შეხვედრა გაიმართა. მინისტერიალში წლის ანგარიში განიხილეს. ანგარიშში გაუსვეს მის მნიშვნელობას. შეხვედრაზე
რთიანების ხელშემკვრელი სახელმწიფოების
ასახული იყო ევროკავშირის სექტორულ აღინიშნა, რომ ენერგეტიკული
საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის ენერგეტიკისა და გარემოს დაცვის მინისტრები
კანონმდებლობასთან ეროვნული გაერთიანების ფარგლებში, და სხვა მაღალი თანამდებობის პირები, ენერგე-
მეურნეობის მინისტრის პირველი მოადგილე
კანონმდებლობის დაახლოებისა და საქართველო არის ერთადერთი ქვეყანა, ტიკული გაერთიანების დირექტორი და სამდივ-
ნინო თანდილაშვილი მონაწილეობდა. რომელმაც დაამტკიცა გრძელვადიანი
შემდგომ აღსრულების საკითხები. ნოს წარმომადგენლები.
ᲜᲘᲜᲝ ᲗᲐᲜᲓᲘᲚᲐᲨᲕᲘᲚᲛᲐ
USAID-ᲘᲡ
ᲬᲐᲠᲛᲝᲛᲐᲓᲒᲔᲜᲚᲔᲑᲗᲐᲜ
ᲒᲐᲛᲐᲠᲗᲣᲚ ᲨᲔᲮᲕᲔᲓᲠᲐᲖᲔ
ᲡᲐᲛᲮᲠᲔᲗ ᲙᲐᲕᲙᲐᲡᲘᲘᲡ
ᲠᲔᲒᲘᲝᲜᲨᲘ ᲓᲐᲒᲔᲒᲛᲘᲚᲘ
ᲞᲠᲝᲒᲠᲐᲛᲔᲑᲘ ᲒᲐᲜᲘᲮᲘᲚᲐ
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მი- და პროექტი განვახორციელეთ. დოლარი იქნება. პროგრამის მიზანი, დაინტერე- მთავრობო უწყებებს ტურიზმის განვითარების
ნისტრის პირველმა მოადგილე ნინო თანდილა- ახალი პროგრამების დაწყებამდე სებული მხარეების ჩართულობითა და ეფექტი- მხარდასაჭერად გააერთიანებს. პროგრამის გა-
შვილმა აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების უნდა განვსაზღვროთ რა საჭიროებები ანი ტრანსსასაზღვრო თანამშრომლობით, ნხორციელება რეგიონში ტურისტების ნაკადის
სააგენტოს (USAID) წარმომადგენლებთან გამა- გვაქვს და რომელი პროექტი რომელ სამხრეთ კავკასიის რეგიონში წყლის მართვის ზრდას დაეხმარება, რაც ადგილობრივი ბიზნესის
რთულ შეხვედრაზე სამხრეთ კავკასიის რეგიონში მიმართულებას დაფარავს. სამინისტრო, ხელშეწყობაა. პროგრამა ხელს შეუწყობს გარე- შემოსავლების გაზრდას და სამუშაო ადგილების
დაგეგმილი პროგრამების „USAID-ის სამხრეთ კა- ქვეუწყებებთან ერთად, მზად არის მოს და წყლის რესურსების მართვის სფეროში შექმნას შეუწყობს ხელს.
ვკასიის წყლის მართვის რეგიონული პროგრამა“ აქტიურად ჩაერთოს პროცესში; ჩვენს საერთო პრიორიტეტების ჩამოყალიბებას და აღსანიშნავია, რომ საქართველოს გარემოს და-
და „USAID-ის სამხრეთ კავკასიის რეგიონული ტუ- სომეხ და აზერბაიჯანელ კოლეგებთან რეგიონული თანამშრომლობის გაძლიერებას. ცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს
რიზმის პროგრამა“ განხორციელების საკითხები სხვადასხვა მიმართულებით გვაქვს USAID-ის სამხრეთ კავკასიის რეგიონული ტუ- მრავალი წელია სტრატეგიული პარტნიორობა
განიხილა. მხარეებმა პროგრამების მნიშვნელო- მჭიდრო თანამშრომლობა. ახალი რიზმის პროგრამა 2023-2026 წლებში განხორცი- და თანამშრომლობა აკავშირებს ამერიკის შეე-
ბაზე, განხორციელების ვადებზე და მონაწილეთა პროექტები კიდევ უფრო გააძლიერებს ელდება და მისი მიზანი, საერთო ეკონომიკურ რთებულ შტატების შესაბამის სტრუქტურებთან.
როლზე გაამახვილეს ყურადღება. ჩვენს პარტნიორობას“, - აღნიშნა ნინო ინტერესებზე დაყრდნობით, ტურიზმის სფეროში აშშ-ის მხრიდან გამოყოფილმა ფინანსურმა
თანდილაშვილმა. გრძელვადიანი რეგიონული თანამშრომლობის
„აშშ-ის მხარდაჭერა ძალიან დახმარებამ, განხორციელებული და მიმდინარე
ხელშეწყობაა. 6 მილიონიანი პროგრამა საქა- პროექტებისათვის, 2008 წლიდან დღემდე, დაა-
მნიშვნელოვანია სექტორის USAID-ის სამხრეთ კავკასიის წყლის მართვის
რთველოს, სომხეთის და აზერბაიჯანის კერძო ხლოებით 200 მილიონი აშშ დოლარი შეადგინა.
განვითარებისთვის. USAID-თან ერთად რეგიონული პროგრამა 2023-2028 წლებში განხო-
სექტორს, სამოქალაქო საზოგადოებას და სა-
ჩვენ არაერთი მნიშვნელოვანი პროგრამა რციელდება და მისი ბიუჯეტი 20 მილიონი აშშ
„აგროტექნოლოგიების და და ტექნოლოგიების სააგენტოსა და საერთაშო-

აგროინოვაციების ფორუმი რისო ორგანიზაციების წარმომადგენლები, ფე-
ფერმერებისა და დაინტერესებული რმერები და მეწარმეები ესწრებოდნენ.
მხარეებისათვის კარგი პლატფორმაა ღონისძიების ფარგლებში მოეწყო ადგილობ-
საჭირო ინფორმაციის მისაღებად. რივი ნაწარმის, აგროტექნოლოგიებისა და აგრო-
მისასალმებელია ღონისძიებაში ინოვაციების გამოფენა.
ახალგაზრდების მონაწილეობა. აგროტექნოლოგიებისა და აგროინოვაციების ფო-
მოგეხსენებათ, სოფლის მეურნეობის რუმი USAID-ის სოფლის მეურნეობის პროგრამისა
დარგში ახალგაზრდების აქტიურ ჩართვას და სტარტაპ ბიუროს ორგანიზებით ჩატარდა.
განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს
დარგის თანამედროვე მოთხოვნების
შესაბამისად განვითარებისთვის“, -
აღნიშნა გარემოს დაცვისა და სოფლის
ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡ ᲓᲐᲪᲕᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲡᲝᲤᲚᲘᲡ ფორუმი აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების
მეურნეობის მინისტრის მოადგილე
სააგენტოს (USAID) სოფლის მეურნეობის პროგ-
ᲛᲔᲣᲠᲜᲔᲝᲑᲘᲡ ᲛᲘᲜᲘᲡᲢᲠᲘᲡ თენგიზ ნასარიძემ.
რამის მხარდაჭერით გაიმართა. ღონისძიების
ᲛᲝᲐᲓᲒᲘᲚᲔ ᲗᲔᲜᲒᲘᲖ ᲜᲐᲡᲐᲠᲘᲫᲔᲛ, მონაწილეებს შესაძლებლობა ჰქონდათ, ადგი- ფორუმს სოფლის განვითარების სააგენტოს დი-
ᲐᲒᲠᲝᲢᲔᲥᲜᲝᲚᲝᲒᲘᲔᲑᲘᲡᲐ ᲓᲐ ლობრივი და საერთაშორისო სპიკერებისგან მი- რექტორი დავით წითლიძე, USAID-ის სოფლის
ᲐᲒᲠᲝᲘᲜᲝᲕᲐᲪᲘᲔᲑᲘᲡ ᲤᲝᲠᲣᲛᲘ ეღოთ პრაქტიკული რჩევები და დასწრებოდნენ მეურნეობის პროგრამის დირექტორი ლუიზა
პანელურ დისკუსიებს. ნამიჩეიშვილი, საქართველოს ინოვაციებისა
ᲛᲘᲡᲐᲡᲐᲚᲛᲔᲑᲔᲚᲘ ᲡᲘᲢᲧᲕᲘᲗ ᲒᲐᲮᲡᲜᲐ

ᲐᲮᲐᲚᲘ ᲐᲛᲑᲔᲑᲘ 5
მატის ცვლილებებზე აქტიურად მიმდინარეობს
ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡ ᲓᲐᲪᲕᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲡᲝᲤᲚᲘᲡ ერთობლივი მუშაობა, რათა კონკრეტული და
ᲛᲔᲣᲠᲜᲔᲝᲑᲘᲡ ᲛᲘᲜᲘᲡᲢᲠᲘ ᲝᲗᲐᲠ ხელშესახები შედეგები მივიღოთ.
ᲨᲐᲛᲣᲒᲘᲐ, ᲐᲭᲐᲠᲘᲡ ᲛᲗᲐᲕᲠᲝᲑᲘᲡ
ღონისძიებაზე, მინისტრმა, ოთარ შამუგიამ და
ᲗᲐᲕᲛᲯᲓᲝᲛᲐᲠᲔ ᲗᲝᲠᲜᲘᲙᲔ
ᲠᲘᲟᲕᲐᲫᲔᲡᲗᲐᲜ ᲔᲠᲗᲐᲓ, ᲑᲐᲗᲣᲛᲨᲘ, აჭარის მთავრობის თავმჯდომარემ, თორნიკე
ᲐᲭᲐᲠᲘᲡ ᲡᲝᲤᲚᲘᲡ ᲛᲔᲣᲠᲜᲔᲝᲑᲘᲡ რიჟვაძემ დამსწრე საზოგადოებას ევროკავში-
ᲡᲐᲛᲘᲜᲘᲡᲢᲠᲝᲡ ᲛᲘᲔᲠ 2023 ᲬᲔᲚᲡ რის კანდიდატის სტატუსის მინიჭება მიულოცეს
ᲒᲐᲬᲔᲣᲚᲘ ᲡᲐᲥᲛᲘᲐᲜᲝᲑᲘᲡ ᲐᲜᲒᲐᲠᲘᲨᲘᲡ და მადლობა გადაუხადეს ყველას, ვინც წვლილი
ᲬᲐᲠᲓᲒᲔᲜᲘᲡ ᲦᲝᲜᲘᲡᲫᲘᲔᲑᲐᲡ ᲓᲐᲔᲡᲬᲠᲝ. შეიტანა გადაწყვეტილების მიღებაში.
ᲐᲜᲒᲐᲠᲘᲨᲘ ᲐᲭᲐᲠᲘᲡ ᲡᲝᲤᲚᲘᲡ აჭარის სოფლის მეურნეობის სამინისტროს
ᲛᲔᲣᲠᲜᲔᲝᲑᲘᲡ ᲛᲘᲜᲘᲡᲢᲠᲛᲐ ᲖᲐᲖᲐ წლიურ ანგარიშს აჭარის უმაღლესი საბჭოს თა-
ᲨᲐᲕᲐᲫᲔᲛ ᲬᲐᲠᲐᲓᲒᲘᲜᲐ ვმჯდომარე დავით გაბაიძე, აჭარის მინისტრთა
კაბინეტის წევრები, მუნიციპალიტეტის მერები,
ზაზა შავაძემ ერთი წლის საქმიანობა შეაჯამა და ამ პროექტებმა ჩვენ მოგვცა ის შედეგი, მინისტრმა გარემოს დაცვის მიმართულებაზეც უმაღლესი საბჭოს დეპუტატები, მეწარმეები
უწყების 2024 წლის გეგმებზე ისაუბრა. რომ, ბოლო ათი წლის განმავლობაში, ისაუბრა და ხაზი გაუსვა სატყეო სექტორში მი- და სხვა ოფიციალური პირები ესწრებოდნენ.
აჭარის მთავრობის თავმჯდომარემ სოფლის
ქვეყანაში 112 პროცენტითაა გაზრდილი მდინარე რეფორმას, რომელიც სატყეო კოდექ- ღონისძიება დაჯილდოების ცერემონიით დას-
აგროწარმოება და თითქმის 150 სის მიღების შემდეგ ხორციელდება. ოთარ შა-
მეურნეობის სამინისტროს საქმიანობა დადები- რულდა. ოთარ შამუგიამ სოფლის მეურნეობის
პროცენტამდეა გაზრდილი ექსპორტი. მუგია კლიმატის ცვლილების ფონზე არსებულ
თად შეაფასა და აღნიშნა, რომ მომავალ წელს სამინისტროს და საქვეუწყებო დაწესებულებე-
წელს, ამ მიმართულებებით, გამოწვევებსაც შეეხო და აღნიშნა, რომ როგორც
სამინისტროს გაზრდილი ბიუჯეტი ექნება, რაც ბის თანამშრომლები დარგში შეტანილი წვლი-
რეკორდული მაჩვენებლები გვექნება. მთელ მსოფლიოში, ასევე საქართველოში, კლი-
მიზნად ისახავს ადგილობრივი ფერმერების კი- ლისთვის დააჯილდოვა.
პრემიერ-მინისტრმა გასული წელი
დევ უფრო მასშტაბურ მხარდაჭერას. შეაჯამა. ვფიქრობ, ყველასთვის
ოთარ შამუგიამ ღონისძიებაზე სიტყვით გამოს- სასიხარულოა ის ფაქტი, რომ ქვეყანას
ვლისას, იმ პროექტებზე გაამახვილა ყურადღება, აქვს ხელშესახები პროგრესი. ამ
რომელსაც გარემოს დაცვისა და სოფლის მე- წინსვლაში ქვეყნის ყველა რეგიონს
ურნეობის სამინისტრო აჭარის მთავრობასთან შეაქვს საკუთარი წვლილი. აჭარას აქვს
ერთად ახორციელებს. გამორჩეულად დიდი პოტენციალი
არაერთი მიმართულებით, რომელიც
„აჭარის სოფლის მეურნეობის
სულ უფრო მეტად არის გამოყენებული და
სამინისტროსთან ერთად, ფერმერების
იძლევა შესაძლებლობას, შეიქმნას მეტი
და მეწარმეების დასახმარებლად 15-მდე
დოვლათი და გაიზარდოს მოსახლეობის
პროექტს ვახორციელებთ. ეს პროექტები
კეთილდღეობა”, - განაცხადა ოთარ
სრულად მოიცავს ღირებულებათა ჯაჭვს.
შამუგიამ.
ᲝᲗᲐᲠ ᲨᲐᲛᲣᲒᲘᲐ: „ციტრუსი აჭარასა და გურიაში

ფერმერებისთვის ერთ-ერთი
„ᲪᲘᲢᲠᲣᲡᲘᲡ ᲓᲐᲑᲘᲜᲐᲕᲔᲑᲘᲡ
მნიშვნელოვანი შემოსავლის წყაროა.
ᲞᲠᲝᲪᲔᲡᲘ ᲐᲥᲢᲘᲣᲠᲐᲓ მთავრობა მაქსიმალურად ეხმარება
ᲓᲐ ᲨᲔᲣᲤᲔᲠᲮᲔᲑᲚᲐᲓ მათ პროდუქციის რეალიზებაში. დღეის
მდგომარეობით, ექსპორტირებული
ᲛᲘᲛᲓᲘᲜᲐᲠᲔᲝᲑᲡ.
მანდარინის რაოდენობა მნიშვნელოვნად
ᲕᲤᲘᲥᲠᲝᲑ, ᲠᲝᲛ ᲡᲔᲖᲝᲜᲘ აღემატება გასული წლის მონაცემებს.
ᲘᲥᲜᲔᲑᲐ ᲫᲐᲚᲘᲐᲜ საექსპორტო ფასიც წელს უფრო
ᲬᲐᲠᲛᲐᲢᲔᲑᲣᲚᲘ ᲩᲕᲔᲜᲘ მაღალია. აღსანიშნავია, რომ აჭარის
მთავრობის გადაწყვეტილებით
ᲤᲔᲠᲛᲔᲠᲔᲑᲘᲡᲗᲕᲘᲡ“
ხორციელდება სუბსიდირება; დიდია
აჭარის მთავრობის თავმჯდომარე თორნიკე მხარდაჭერა გადამუშავების ნაწილშიც. ზღვრა. საწარმოს მიერ გადახდილ 5 თეთრს, სუბ-
რიჟვაძე, საქართველოს გარემოს დაცვისა და სიდიის თანხა ემატება და ფერმერი ჩაბარებულ
შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პროცესი
სოფლის მეურნეობის მინისტრი ოთარ შამუგია არასტანდარტულ მანდარინში 30 თეთრს იღებს.
აქტიურად და შეუფერხებლად
და აჭარის სოფლის მეურნეობის მინისტრი ზაზა
შავაძე ქობულეთის მუნიციპალიტეტში, ციტრუსის
მიმდინარეობს. ვფიქრობ, რომ სეზონი „ჩვენი პროგნოზით, წელს
მიმღებ გადამმუშავებელ საწარმოში შპს „ავე ვაინ ფერმერებისთვის ძალიან წარმატებული მაღალშემოსავლიანი წელი გვექნება.
ჯორჯია“ იმყოფებოდნენ. საწარმოში ციტრუსის იქნება“, - განაცხადა ოთარ შამუგიამ. უკვე ექსპორტირებულია ციტრუსის
მიღების პროცესი აქტიურად მიმდინარეობს. რეკორდული რაოდენობა. საერთო
აჭარის მთავრობის თავმჯდომარის, თორნიკე
ხელისუფლების წარმომადგენლები არასტანდა- რიჟვაძის განცხადებით, ადგილობრივი ხელი- ძალისხმევით უნდა შევძლოთ, რომ
რტული ციტრუსის ჩაბარების პროცესს გაეცნენ. სუფლების გადაწყვეტილებით, არასტანდა- რეალიზაციის გარეშე არ დარჩეს
საკონსერვო ქარხანამ შპს „Georgian industrial რტულ მანდარინზე წელს სუბსიდირება, გასულ არც ერთი კილოგრამი მანდარინი“, -
Asset Management Group“ ნედლეულის მიღება 4 წელთან შედარებით, 10 თეთრით გაიზარდა და 1 განაცხადა თორნიკე რიჟვაძემ.
დეკემბრიდან დაიწყო. კგ სამრეწველო მანდარინზე 25 თეთრით განისა-
როგორც აჭარის სოფლის მეურნეობის მინისტრმა,
ზაზა შავაძემ აღნიშნა, ნარინჯისფერი რთველის
ორგანიზებულად ჩატარების მიზნით, საქართვე-
ლოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის
სამინისტროსა და აჭარის მთავრობის ხელშეწყო-
ბით, აჭარის სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ
რეგიონში ციტრუსის რეალიზაციის საკოორდინა-
ციო შტაბი აამოქმედა. შტაბის გამართული მუშა-
ობის შედეგად, მანდარინის ჩაბარების პროცესი
შეუფერხებლად მიმდინარეობს.
მიმდინარე წელს, საპროგნოზო მონაცემებით, ცი-
ტრუსის მოსავალი 55 ათასი ტონა იქნება. სეზონზე
საექსპორტო მანდარინს 20-ზე მეტი ციტრუსის მიმ-
ღებ-გადამმუშავებელი საწარმო იღებს.

6 ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡ ᲓᲐᲪᲕᲐ
ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡᲓᲐᲪᲕᲘᲗᲘ ᲖᲔᲓᲐᲛᲮᲔᲓᲕᲔᲚᲝᲑᲘᲡ
ᲓᲔᲞᲐᲠᲢᲐᲛᲔᲜᲢᲘᲡ ᲗᲐᲜᲐᲛᲨᲠᲝᲛᲚᲔᲑᲛᲐ
2023 ᲬᲔᲚᲡ 12 772 ᲡᲐᲛᲐᲠᲗᲐᲚᲓᲐᲠᲦᲕᲔᲕᲐ
ᲒᲐᲛᲝᲐᲕᲚᲘᲜᲔᲡ
საქართველოს გარემოს ტრანსპორტირების, 724 კი - სახერხი საამქროს ველობის დეპარტამენტის თანამშრომლები, ავტოსატრანსპორტო საშუალებების გამონა-
დაცვისა და სოფლის ტექნიკური რეგლამენტის დარღვევაა. აღსანიშ- ქვეყნის 4 დიდ ქალაქში - თბილისში, რუსთავში, ბოლქვის დადგენილ ნორმასთან შეუსაბამო-
მეურნეობის სამინისტროს ნავია ისიც, რომ გასულ წელს, გარემოსდაცვითი ქუთაისსა და ბათუმში, გზებზე მანქანების გამო- ბისთვის ყველაზე მეტი - 1349 ჯარიმა დაწერეს
ზედამხედველობის დეპარტამენტის თანამ- ნაბოლქვის კონტროლს ახორციელებენ. გამონა- თბილისში მოძრავი ავტოსატრანსპორტო საშუ-
სახელმწიფო საქვეუწყებო
შრომლებმა, უკანონო ტყითსარგებლობასთან ბოლქვში მავნე ნივთიერებათა შემადგენლობის ალებების მძღოლების/მფლობელების სახელზე.
დაწესებულება - გარემოსდაცვითი
ბრძოლის ფარგლებში, ქვეყნის მასშტაბით, 75 დადგენილი ნორმების დარღვევისთვის კი, სამა- 660 სამართალდარღვევა დაფიქსირდა ქუთა-
ზედამხედველობის დეპარტამენტი უკანონო სახერხი საამქრო გამოავლინეს, და- რთალდამრღვევების მიმართ, მკაცრი საჯარიმო ისში, 544 - ბათუმში, 430 კი - ქალაქ რუსთავში.
უზრუნველყოფს გარემოს დაცვისა ლუქეს და მასალები, შესაბამის საგამოძიებო სანქციებია ამოქმედებული.
ცხელი ხაზი
და ბუნებრივი რესურსებით ორგანოებში გადააგზავნეს.
2023 წლის 4 სექტემბრიდან 31 დეკემბრის ჩათ-
სარგებლობის სფეროში 2023 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრის ჩათ- ვლით, ელექტრონული სისტემის შესაბამისად
2023 წელს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნე-
ვლით, დეპარტამენტის თანამშრომლებმა ასევე ობის სამინისტროს „ცხელ ხაზზე - 153“ მიღებულია
სახელმწიფო კონტროლის გამოწერილია 2 983 საჯარიმო ქვითარი ხილული
გამოავლინეს ნარჩენების მართვის კოდექსის 3042 შეტყობინება გარემოსდაცვითი კანონმდებ-
განხორციელებას საქართველოს გამონაბოლქვის მქონე სატრანსპორტო საშუალე-
დარღვევის 2595, ატმოსფერული ჰაერის კანონ- ლობის სავარაუდო დარღვევის თაობაზე, რაზედაც
ბის მართვისთვის ან სხვა პირისთვის სამართავად
მთელ ტერიტორიაზე, მათ შორის,
მდებლობის დარღვევის - 2097, თევზჭერისა და გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამე-
გადაცემისთვის. მათგან 2566 ქვითარი დაწერილია
მის ტერიტორიულ წყლებში, ნადირობის წესების დარღვევის - 1 477, წყლის ნტის თანამშრომლებმა კანონმდებლობით გათვა-
ფიზიკურ, 417 კი - იურიდიულ პირზე.
კონტინენტურ შელფსა და კანონმდებლობის დარღვევის - 775, მიწის კანო- ლისწინებული რეაგირება მოახდინეს.
განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ნმდებლობის დარღვევის - 706, წიაღის უკანონო
ᲙᲐᲜᲝᲜᲛᲓᲔᲑᲚᲝᲑᲘᲡ ᲓᲐᲠᲦᲕᲔᲕᲐᲗᲐ ᲓᲘᲜᲐᲛᲘᲙᲐ, 2022-2023 Წ.Წ.
ზონაში. ეფექტური კონტროლის მოპოვების - 686, ნებართვის პირობების დარღვე-
ვის/უნებართვო საქმიანობის - 454 ფაქტი. ამავე
განხორციელების მიზნით,
პერიოდში, სხვა გარემოსდაცვითი სამართა- 2022 წელი
დეპარტამენტის თანამშრომლები,
ლდარღვევის 871 ფაქტია გამოვლენილი. გამოვლინდა - 12 341 ფაქტი. მათ შორის:
ქვეყნის მასშტაბით 24 საათის
გამოვლენილი სამართალდარღვევები რეგიო- • ადმინისტრაციული - 11 823 ფაქტი;
განმავლობაში უწყვეტად
ნების მიხედვით შემდეგნაირად გადანაწილდა: • სისხლის სამართლის - 518 ფაქტი.
პატრულირებენ, რეგულირების ყველაზე მეტი - 2621 ფაქტი გამოვლინდა კა-
ობიექტების გეგმურ თუ არაგეგმურ ხეთში, 2180 სამართალდარღვევაა აღკვეთილი 2023 წელი
ინსპექტირებასაც ახორციელებენ დასავლეთის რეგიონული სამმართველოს სა- გამოვლინდა - 12 772 ფაქტი. მათ შორის:
და სამინისტროს ცხელ ხაზზე მოქმედო ტერიტორიაზე, 1867 - აჭარისა და გუ- • ადმინისტრაციული - 12 237 ფაქტი;
რიის რეგიონული სამმართველოს სამოქმედო
დაფიქსირებულ შეტყობინებებზეც • სისხლის სამართლის - 535 ფაქტი.
ტერიტორიაზე, 1648 - სამეგრელო-ზემო სვა-
შესაბამის რეაგირებას ახდენენ.
ნეთში, 1053 - მცხეთა-მთიანეთში, 883 - შიდა
დეპარტამენტის თანამშრომლების ინსპექტი- ქართლში, 836 - ქვემო ქართლში, 786 კი - სა-
ᲡᲐᲛᲐᲠᲗᲐᲚᲓᲐᲠᲦᲕᲔᲕᲐᲗᲐ ᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲣᲠᲐ
რებისა და პატრულირების შედეგად, 2023 წელს მცხე-ჯავახეთში. 65 სამართალდარღვევა დეპა-
გამოვლინდა გარემოსდაცვითი კანონმდებლო- რტამენტის შავი ზღვის დაცვის კონვენციური 2022 წ. 2023 წ.
ბის დარღვევის 12 772 ფაქტი. მათ შორის: 12 სამმართველოს თანამშრომლებმა გამოავლი- უკანონო ტყითსარგებლობა 1810 1465
237 ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ნეს. 833 კი - დეპარტამენტის ცენტრალური აპა- ხე-ტყის ტრანსპორტირების წესების დარღვევა 1300 922
ფაქტია, რომლებზეც შედგა ადმინისტრაციული რატის თანამშრომლებმა.
სახერხი საამქროს ტექნიკური რეგლამენტის დარღვევა 791 724
სამართალდარღვევის შესაბამისი ოქმები და 2023 წელს რეგულირების ობიექტების (ბუნებ-
თევზჭერის წესების დარღვევა 525 790
განსახილველად შესაბამის სასამართლოებში რივი რესურსებით სარგებლობის ლიცენზიის, გა-
გადაიგზავნა; 535 ფაქტი კი სისხლის სამართლის ნადირობის წესების დარღვევა 578 687
რემოზე ზემოქმედების ნებართვის მფლობელი
დანაშაულის ნიშნებს შეიცავს და მასალები, შემ- წიაღის უკანონო მოპოვება 758 686
სუბიექტების, გარემოსდაცვით ტექნიკურ რეგ-
დგომი რეაგირების მიზნით, შესაბამის საგამოძი- ლამენტებს დაქვემდებარებული საწარმოების) ლიცენზიის პირობების დარღვევა 52 50
ებო ორგანოებს გადაეცა. 5466 ინსპექტირება განხორციელდა და ყველა ნარჩენების მართვის კოდექსის დარღვევა 2722 2595
2023 წელს, მიმდინარე მონაცემებით, გამოვლე- გამოვლენილ სამართალდარღვევაზე გატარდა ატმოსფერული ჰაერის კანონმდებლობის დარღვევა 1858 2097
ნილი ფაქტების განხილვის შედეგად სამართა- კანონით გათვალისწინებული ზომები.
წყლის კანონმდებლობის დარღვევა 347 775
ლდამრღვევებზე დაკისრებული ჯარიმის თან
ხილული გამონაბოლქვის მქონე მიწის კანონმდებლობის დარღვევა 397 706
ხამ 4 572 791 ლარი შეადგინა. გარემოსდაცვითი
ავტომობილების დაჯარიმება ნებართვის პირობების დარღვევა/უნებართვო საქმიანობა 367 454
კანონმდებლობის დარღვევის შედეგად გარე-
მოსთვის მიყენებული ზიანის დაანგარიშებული ავტოსატრანსპორტო სექტორიდან ატმოსფე- ზღვის დაბინძურება 21 16
ოდენობა კი 4 529 874 ლარია. რული ჰაერის დაბინძურების მინიმუმამდე და- სახომალდო დოკუმენტებში მავნე ნივთიერებებთან დაკავშირებული
25 15
ყვანისა და შესაბამისად, ატმოსფერული ჰაერის ოპერაციების რეგისტრაციის შეუსრულებლობა
ყველაზე მეტი - 3 111 ფაქტი, უკანონო ტყით-
სარგებლობას ეხება. მათგან 1465 ხე-ტყის უკა- ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით, 2023 წლის 4 სხვა დარღვევები 790 790
ნონო მოპოვების ფაქტია, 922 - ხე-ტყის უკანონო სექტემბრიდან, გარემოსდაცვითი ზედამხედ- 12 341 ᲤᲐᲥᲢᲘ 12 772 ᲤᲐᲥᲢᲘ

ᲒᲐᲜᲐᲗᲚᲔᲑᲐ 7
ᲬᲐᲠᲩᲘᲜᲔᲑᲣᲚ ᲡᲢᲣᲓᲔᲜᲢᲔᲑᲡ „ᲛᲬᲕᲐᲜᲔ” ლეობს 14 პროფესიული სასწავლებელი (კო-

ლეჯი):
„ᲐᲒᲠᲝ ᲡᲢᲘᲞᲔᲜᲓᲘᲔᲑᲘᲡ“ ᲞᲠᲝᲒᲠᲐᲛᲐᲨᲘ
ᲛᲝᲜᲐᲬᲘᲚᲔᲝᲑᲡ 6 ᲣᲜᲘᲕᲔᲠᲡᲘᲢᲔᲢᲘ:
ᲓᲐ „ᲐᲒᲠᲝ“ ᲡᲢᲘᲞᲔᲜᲓᲘᲔᲑᲘ ᲒᲐᲓᲐᲔᲪᲐᲗ კოლეჯი „პრესტიჟი“ - კახეთი, თელავი „მწვანე სტიპენდიების“ პროგრამაში
„მწვანე და „აგრო“ სტიპენდიების პროგრამას კოლეჯი „ჰორიზონტი“ - გურია, ჩოხატაური მონაწილეობს 8 უნივერსიტეტი:
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სა- კოლეჯი „განთიადი“ - შიდა ქართლი, გორი
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის
მინისტროს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და ილია წინამძღვრიშვილის სახელობის კო- სახელმწიფო უნივერსიტეტი
განათლების ცენტრი ახორციელებს. ინიციატივა ლეჯი - მცხეთა - მთიანეთი
ხელს უწყობს გარემოსდაცვითი და აგრარული ილიას სახელწიფო უნივერსიტეტი
კასპის კოლეჯი - შიდა ქართლი, კასპი
მიმართულების დეფიციტური პროფესიების პო- საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინ-
კოლეჯი „თეთნულდი“ - სამეგრელო-ზემო
პულარიზაციას და მაღალი აკადემიური მოსწრე- სტიტუტი
სვანეთი, მესტია
ბის მაგისტრატურის, საბაკალავრო და პროფე-
კოლეჯი „ფაზისი“ - სამეგრელო- ზემო სვა- აკაკი წერეთლის სახელობის სახელმწიფო
სიული საფეხურის სტუდენტების წახალისებას.
ნეთი, ფოთი უნივერსიტეტი
პროგრამის ფარგლებში, სტუდენტებს შესაძ-
ლებლობა აქვთ მიიღონ პრაქტიკული ცოდნა და კოლეჯი „აისი“ - კახეთი, გურჯაანი იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის
გამოცდილება შესაბამის უწყებებში. კოლეჯი „ახალი ტალღა“ - ქობულეთი, აჭარა სახელმწიფო უნივერსიტეტი
„აგრო სტიპენდიების” პროგრამა 2023 წელს და- კოლეჯი „ბლექსი“- ბათუმი, აჭარა ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელობის სა-
ინერგა და საქართველოს 6 უნივერსიტეტისა და კოლეჯი „ლაკადა“ - სამეგრელო-ზემო სვა- ხელმწიფო უნივერსიტეტი
14 პროფესიული სასწავლებლის აგრარული მი- ნეთი, წალენჯიხა სოხუმის სახელწიფო უნივერსიტეტი
მართულების 32 სტუდენტი 500, 1000 და 1500 ლა-
გარემოს დაცვისა და რიანი სტიპენდიებით დაჯილდოვდა. კერძოდ,
კოლეჯი „ოპიზარი“ - სამცხე - ჯავახეთი,
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი.
ახალციხე
სოფლის მეურნეობის პროფესიული სასწავლებლის სტუდენტებმა
კოლეჯი „მოდუსი“ - ქვემო ქართლი, მარნე- „მწვანე” და „აგრო“ სტიპენდიების პროგრამების
მიიღეს სტიპენდია 500 ლარის ოდენობით. სა-
მინისტრმა, ოთარ ბაკალავრო საფეხურის სტუდენტებმა - 1000
ული ეფექტიანად წარმართვის მიზნით, გარემოსდა-
კოლეჯი „იბერია“ - იმერეთი, ქუთაისი ცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრსა

შამუგიამ 64 წარჩინებულ ლარის, ხოლო მაგისტრატურის სტუდენტებმა
და ყველა ზემოაღნიშნულ საგანმანათლებლო
- 1500 ლარის ოდენობით. „აგრო სტიპენდიები“ უკვე მეორე წელია, ცენტრი ახორციელებს
სტუდენტს „მწვანე” და ვრცელდება შემდეგ პროგრამებზე: აგრონომია, „მწვანე სტიპენდიების“ პროგრამას, რომელიც
დაწესებულებას შორის, ურთიერთანამშრომლო-
ბის მემორანდუმები გაფორმდა. მემორანდუმე-
„აგრო“ სტიპენდიები მეცხოველეობა, სასურსათო ტექნოლოგიები, მიზნად ისახავს გარემოსდაცვითი მიმართულე-
ბის მიზანია ხელი შეუწყოს გარემოსდაცვითი
აგროინჟინერია, ვეტერინარია, მევენახეობა/მე- ბის დეფიციტური პროფესიების პოპულარიზა-
გადასცა. ღვინეობა, ჰიდრომელიორაცია. ციას და ამ მიმართულების მაღალი აკადემიური და აგრარული განათლების მიმართულებით
„აგრო სტიპენდიების“ პროგრამა ხორციელდება მოსწრების მაგისტრატურის სტუდენტების წა- შესაძლებლობების გაძლიერებას, დეფიციტური
„ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია,
გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათ- ხალისებას. გარემოსდაცვითი მიმართულების პროფესიების პოპულარიზაციას და სტუდენტთა
ხელი შევუწყოთ გარემოსდაცვითი
ლების ცენტრის მიერ გაეროს განვითარების 32 სტუდენტი, საქართველოს 8 უნივერსიტეტი- წახალისებას
და აგრარული პროფესიების
პროგრამის (UNDP) „პროფესიული განათლების დან, 1500 ლარიანი სტიპენდიით დაჯილდოვდა.
პოპულარიზაციას. აღნიშნულ საკითხებზე „მწვანე“ და „აგრო“ სტიპენდიების დაჯილდოე-
სისტემის მოდერნიზება საქართველოს სოფლის სტიპენდიები ვრცელდება შემდეგ სამაგისტრო
აქტიურად ვთანამშრომლობთ ბის ღონისძიებას საქართველოს პარლამენტის
განათლების სამინისტროსთან. ჩვენ მეურნეობაში VET (ფაზა 3)“ პროექტის ფარგ- პროგრამებზე: ფიზიკური გეოგრაფია და გარე-
გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების
სხვადასხვა უმაღლესი და პროფესიული ლებში, შვეიცარიის განვითარებისა და თანამ- მოს მდგრადი განვითარება, წყლის რესურსების
კომიტეტის თავმჯდომარე მაია ბითაძე, გარე-
სასწავლებლების სტუდენტები შრომლობის სააგენტოს (SDC) დაფინანსებით. ინტეგრირებული მართვა (ჰიდროლოგია), გეო-
მოს დაცვის და სოფლის მეურნეობის მინისტ-
დავაჯილდოვეთ „მწვანე“ და „აგრო“ ლოგია, ეკოლოგია, კონსტრუქციული (გამოყე-
რის მოადგილეები სოლომონ პავლიაშვილი და
სტიპენდიებით. ამავდროულად, „ᲐᲒᲠᲝ ᲡᲢᲘᲞᲔᲜᲓᲘᲔᲑᲘᲡ“ ᲞᲠᲝᲒᲠᲐᲛᲐᲨᲘ ნებითი) გეოგრაფია და გარემოს დაცვა, გარემო-
ვთავაზობთ მათ სამინისტროსა და ᲛᲝᲜᲐᲬᲘᲚᲔᲝᲑᲡ 6 ᲣᲜᲘᲕᲔᲠᲡᲘᲢᲔᲢᲘ: სდაცვითი მენეჯმენტი და პოლიტიკა, დედამიწის თენგიზ ნასარიძე, საქართველოს განათლებისა
მის დაქვემდებარებულ უწყებებში ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო შემსწავლელი მეცნიერებები, ბუნების დაცვა და და მეცნიერების მინისტრის მოადგილე ნოდარ
სტაჟირებას შემდგომი დასაქმების უნივერსიტეტი მეტყევეობა, გარემოს დაცვის ტექნოლოგიები. პაპუკაშვილი, შვედეთის საელჩოს გარემოსდა-
პერსპექტივით. ეს იქნება სტიმული ცვითი პროგრამების ხელმძღვანელი ხათუნა
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი „მწვანე სტიპენდიების” პროგრამა ხორციე-
იმისთვის, რომ მომავალში ზალდასტანიშვილი, შვეიცარიის განვითარებისა
აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ლდება გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნე-
ახალგაზრდები მეტად დაინტერესდნენ
ობის სამინისტროს გარემოსდაცვითი ინფორ- და თანამშრომლობის სააგენტოს (SDC) პროგრა-
აღნიშნული პროფესიებით და ჩვენ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსი-
მაციისა და განათლების ცენტრის მიერ, გაეროს მის ოფიცერი ლელა მამრიკიშვილი, გარემოსდა-
შევძლოთ შევავსოთ ის დეფიციტი, რაც ტეტი (ახალქალაქი)
დღეისთვის, ორივე მიმართულების განვითარების პროგრამის (UNDP) ფართომას- ცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის
იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის
სპეციალობებში არსებობს“, - განაცხადა შტაბიანი ინიციატივის „კლიმატის ცვლილებით დირექტორი თამარ ალადაშვილი, პროფესიული
სახელმწიფო უნივერსიტეტი
გარემოს დაცვისა და სოფლის გამოწვეული კატასტროფების რისკის შემცირება უნარების სააგენტოს დირექტორი თამარ ქიტია-
მეურნეობის მინისტრმა, ოთარ შამუგიამ შოთა მესხიას ზუგდიდის სახელმწიფო სასწა- საქართველოში“ ფარგლებში, კლიმატის მწვანე შვილი, ასევე უნივერსიტეტებისა და კოლეჯების
სტუდენტებისთვის „მწვანე“ და „აგრო“ ვლო უნივერსიტეტი (სენაკი) ფონდის (GCF), საქართველოს, შვედეთისა და წარმომადგენლები ესწრებოდნენ.
სტიპენდიების გადაცემის ღონისძიებაზე. „აგრო სტიპენდიების“ პროგრამაში მონაწი- შვეიცარიის მთავრობების მხარდაჭერით.

8 ᲬᲐᲠᲛᲐᲢᲔᲑᲘᲡ ᲘᲡᲢᲝᲠᲘᲔᲑᲘ
ᲙᲐᲙᲚᲝᲕᲐᲜᲘ ᲙᲣᲚᲢᲣᲠᲔᲑᲘᲡ ᲒᲐᲓᲐᲛᲛᲣᲨᲐᲕᲔᲑᲔᲚᲘ ოთარ შამუგია: „ჩვენ მსხვილფეხა პირუტყვის სადგომის

მოწყობის და მსხვილფეხა პირუტყვის
ᲡᲐᲬᲐᲠᲛᲝ ᲡᲝᲤᲔᲚ ᲩᲣᲛᲚᲐᲧᲨᲘ აქტიურად ვიმუშავეთ მცირე ფერმერული მეურნეობების
სექტორთან, რომ დაფინანსებას. განსხვავება, რაც მინდა
აღვნიშნო, არსებულ კომპონენტებსა
შეგვექმნა დამატებითი და ახალს შორის არის ის, რომ ჩვენ
მხარდაჭერის მექანიზმი პირველ კომპონენტში, ნაცვლად 4 წლისა,
7 წლის განმავლობაში გავაგრძელებთ
მეცხოველეობის თანადაფინანსებას; საპროცენტო
განვითარებისთვის“ განაკვეთი 11%-ის ფარგლებშია დღეს და
გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მი-
ახალი კომპონენტითაც ასე იქნება; რაც
ნისტრმა ოთარ შამუგიამ, მთავრობის სხდომის შეეხება მცირე ფერმერულ მეურნეობებს,
დასრულების შემდეგ, მედიის წარმომადგენლებ- აქ ჩვენ გავცემთ 40,000 ლარის
თან გამართულ შეხვედრაზე მესაქონლეობის ფარგლებში საგრანტო დაფინანსებას
მიმართულებით სახელმწიფოს მხარდაჭერის იმისათვის, რომ მოეწყოს შესაბამისი
გურჯაანის მუნიციპალიტეტის სოფელ ხორციელდება, იგეგმება პროდუქციის დამატებითი მექანიზმების შესახებ ისაუბრა. ფერმერული მეურნეობა და სადგომები
ჩუმლაყში, სოფლის განვითარების ექსპორტზე გატანა.
თანამედროვე სტანდარტებით“, -
სააგენტოსა და აშშ-ის საერთაშორისო როგორც კომპანიის დირექტორი ლერი ტაბა- „შეღავათიანი აგროკრედიტის
განაცხადა ოთარ შამუგიამ.
განვითარების სააგენტოს (USAID) ტაძე აღნიშნავს, წარმოება მოიცავს არა მხო- ფარგლებში, მესაქონლეობის
ფინანსური მხარდაჭერით ლოდ კაკლის რეცხვას, შრობას, კალიბრირებას, მიმართულებით ჩვენ ვაფინანსებთ როგორც მინისტრმა აღნიშნა, მნიშვნელოვანი
შექმნილი კაკლოვანი კულტურების არამედ ხდება კაკლის ტეხვაც. ახლახანს წარმო- კონკრეტულ ღონისძიებებს. ქვეყანაში ცვლილება ამ პროექტის ფარგლებში არის ის,
გადამმუშავებელი კომპანიის „Nuts ებაში ნუშის სატეხი ხაზიც ჩაეშვა. რძის და ხორცის წარმოების რომ თითოეულ პროექტს, რომელიც იქნება წა-
processing” საწარმოს წარმადობა 600 კომპანიას აქვს საკუთარი ბაღები, საიდანაც მი- შემდგომი ზრდა-განვითარება არის რმოდგენილი, სამინისტროს შესაბამისი სამსა-
ტონას შეადგენს. ამ ეტაპზე, წარმოებული ღებული მოსავლის გადამუშავება მოხდება აღ- მნიშვნელოვანი. სწორედ ამიტომ, ხურები განიხილავენ. ყველა პროექტი, ყველა
პროდუქციის რეალიზაცია შიდა ბაზარზე ნიშნულ საწამოში. საწარმო ასევე მოემსახურება შეღავათიანი აგროკრედიტის პროექტში ფერმერული მეურნეობა უნდა იყოს დაპროექტე-
ფერმერებსაც. შევიტანეთ ცვლილებები; სამი ახალი ბული და მოწყობილი თანამედროვე სტანდარტე-
ქვეკომპონენტი ამოქმედდება ბით, დაცული უნდა იყოს სურსათის უვნებლობის
ᲙᲐᲙᲚᲘᲡ ᲒᲐᲓᲐᲛᲛᲣᲨᲐᲕᲔᲑᲔᲚᲘ ᲡᲐᲬᲐᲠᲛᲝ ამ მიმართულებით. ეს შეეხება საკითხი. თითოეული პროექტი განხილული
ᲡᲝᲤᲔᲚ ᲯᲣᲒᲐᲐᲜᲨᲘ მაღალპროდუქტიული მერძეული იქნება სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრის და სო-
და მეხორცული მიმართულების ფლის განვითარების სააგენტოს მიერ; შემდგომ
ფერმის დაფინანსებას, სასუქი ეტაპზე განხორციელდება მონიტორინგი.
ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘᲡ ᲛᲝᲜᲐᲪᲔᲛᲔᲑᲘ
2023 ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲡᲔᲥᲢᲔᲛᲑᲠᲘᲓᲐᲜ 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21
ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ ᲩᲐᲗᲕᲚᲘᲗ, 38.3 ᲐᲗᲐᲡᲘ ᲢᲝᲜᲐ
ᲛᲐᲜᲓᲐᲠᲘᲜᲘᲡ ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘ ᲒᲐᲜᲮᲝᲠᲪᲘᲔᲚᲓᲐ, ᲠᲝᲛᲚᲘᲡ
თელავის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნანსების პროგრამით“, პროდუქციის გადამმუ- ᲦᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲔᲑᲐᲛ 24.6 ᲛᲚᲜ ᲐᲨᲨ ᲓᲝᲚᲐᲠᲘ ᲨᲔᲐᲓᲒᲘᲜᲐ
ჯუგაანში მოქმედი კომპანიის „ჯივიენი“ შავებელი დანადგარების შესაძენად კი მიიღო
კაკლის შემნახველ-გადამმუშავებელი აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგე-
საწარმო, სოფლის განვითარების ნტოს (USAID) საგრანტო დაფინსება. საწარმოში
აღსანიშნავია, რომ გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, ექსპორტირებული მანდა-
სააგენტოს ბენეფიციარია. 10 ადგილობრივია დასაქმებული. პროდუქცია
რინის მოცულობა 23.2 ათასი ტონით (153%), ხოლო ღირებულება - 16.2 მლნ აშშ დოლარით (192%)
ადგილობრივი ბაზრისთვის მზადდება.
თანამედროვე სტანდარტებით აღჭურვილ საწა- გაიზარდა.
„როდესაც გრძნობ მხარდაჭერას, უფრო იმედი-
რმოში ერთდროულად, 300 ტონა კაკლის შენახ- საექსპორტო ქვეყანებია: რუსეთი (32 767 ტონა), სომხეთი (4 832 ტონა), უკრაინა (301 ტონა), ბელო-
ანად იწყებ პროექტს. დამეთანხმებით, ყველა
ვა-გადამუშავებაა შესაძლებელი. კომპანიამ სა- რუსია (201 ტონა), ყაზახეთი (161 ტონა) და აზერბაიჯანი (79 ტონა).
პროექტი არის რისკის შემცველი, მაგრამ როდე-
წარმოს მოსაწყობად ისარგებლა „შეღავათიანი
საც სახელმწიფოს მხარდაჭერის იმედი გაქვს, ეს
აგროკრედიტის“ პროექტით და „გადამამუშავე-
არის ძალიან დიდი ძალის მომცემი“, - აღნიშნავს
ბელი და შემნახველი საწარმოების თანადაფი-
კომპანიის „ჯივიენი“ თანადამფუძნებელი ლე-
ᲓᲦᲔᲘᲡ ᲛᲝᲜᲐᲪᲔᲛᲔᲑᲘᲗ ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲓᲐᲜ 52.2 ᲛᲚᲜ
ვან მილდიანი.
ᲐᲨᲨ ᲓᲝᲚᲐᲠᲘᲡ ᲗᲮᲘᲚᲘᲐ ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ.
ᲒᲐᲡᲣᲚᲘ ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲐᲒᲕᲘᲡᲢᲝᲓᲐᲜ, 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21 ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ
„ᲡᲐᲙᲔᲪᲘᲘᲡ ᲛᲐᲠᲐᲜᲘ“ ᲡᲝᲤᲔᲚ ᲡᲐᲙᲔᲪᲘᲐᲨᲘ ᲩᲐᲗᲕᲚᲘᲗ, 10.2 ᲐᲗᲐᲡᲘ ᲢᲝᲜᲐ ᲗᲮᲘᲚᲘᲡ ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘ
ᲒᲐᲜᲮᲝᲠᲪᲘᲔᲚᲓᲐ
აღნიშნულ პერიოდში ქართული თხილის ექსპორტი, ძირითადად, ევროკავშირის ბაზრებზე ხო-

რციელდება, კერძოდ, იტალიაში (2 994 ტონა), გერმანიაში (959 ტონა), ესპანეთში (573 ტონა), სა-
ფრანგეთში (422 ტონა), პოლონეთში (370 ტონა), ჩეხეთში (308 ტონა) და სხვა. გარდა ევროკავში-
რის ქვეყნებისა, ექსპორტი ასევე განხორციელდა: სომხეთში (1 045 ტონა), რუსეთში (690 ტონა),
თურქეთში (596 ტონა) და სხვა ქვეყნებში.
2023 ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲡᲔᲥᲢᲔᲛᲑᲠᲘᲓᲐᲜ 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21 ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ

რაჭაში, ამბროლაურის მუნიციპალიტეტის დავარქვი „საკეციის მარანი“. ამ ეტაპზე გაშენე- ᲩᲐᲗᲕᲚᲘᲗ, ᲔᲥᲡᲞᲝᲠᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘᲐ 8.8 ᲐᲗᲐᲡᲘ ᲢᲝᲜᲐ
სოფელ საკეციაში, მევენახე, ბული მაქვს სხვადასხვა სახეობის ვაზი, დასაქმე- ᲮᲣᲠᲛᲐ ᲓᲐ ᲙᲐᲠᲐᲚᲘᲝᲙᲘ, ᲠᲐᲪ 9%-ᲘᲗ ᲐᲦᲔᲛᲐᲢᲔᲑᲐ
დავით ციმაკურიძეს მუჯურეთულის, ბული მყავს 7 ადამიანი, ძირითადად ამ სოფლის ᲬᲘᲜᲐ ᲬᲚᲘᲡ ᲨᲔᲡᲐᲑᲐᲛᲘᲡᲘ ᲞᲔᲠᲘᲝᲓᲘᲡ ᲐᲜᲐᲚᲝᲒᲘᲣᲠ
ალექსანდროულის, ცოლიკაურის და მაცხოვრებლები. ძალიან მნიშვნელოვანია, დავუბ- ᲛᲐᲩᲕᲔᲜᲔᲑᲔᲚᲡ
ციცქას ჯიშის ყურძენი 15 ჰა ფართობზე რუნდეთ და გავაძლიეროთ ჩვენი სოფელი“, -აღ-
აქვს გაშენებული. ნიშნავს ფერმერი დავით ციმაკურიძე.
შპს „საკეციის მარანს" წლიურად 15 ათასი ტონა აღნიშნულ პერიოდში ექსპორტის ღირებულებამ 6.4 მილიონი აშშ დოლარი შეადგინა, რაც წინა
ფერმერმა, სოფლის განვითარების სააგენტოს წლის იგივე პერიოდის მაჩვენებელს 18%-ით აღემატება.
ყურძნის გადამუშავების შესაძლებლობა აქვს.
ფინანსური მხარდაჭერით, „საკეციის მარანი“
საწარმო სოფლის განვითარების სააგენტოს „გა- ხურმა და კარალიოკი ექსპორტირებულია: რუსეთში (7 165 ტონა), სომხეთში (980 ტონა), უკრაინაში
მოაწყო.
დამამუშავებელი და შემნახველი საწარმოების (641 ტონა) და დანარჩენ ქვეყნებში (61 ტონა).
„დავიბადე სოფელ საკეციაში, მარანსაც ამის გამო თანადაფინანსების პროგრამის“ თანადაფინან-
სებითაა შექმნილი.

ᲘᲜᲢᲔᲠᲕᲘᲣ 9
ᲒᲔᲝᲚᲝᲒᲘᲘᲡ
ᲘᲡᲢᲝᲠᲘᲐ
ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲨᲘ
ᲓᲐᲠᲒᲨᲘ ᲐᲠᲡᲔᲑᲣᲚᲘ
ᲒᲐᲛᲝᲬᲕᲔᲕᲔᲑᲘ ᲓᲐ
ᲗᲐᲜᲐᲛᲔᲓᲠᲝᲕᲔ
ᲛᲘᲓᲒᲝᲛᲔᲑᲘ
თანამედროვე გამოწვევებიდან გამომდინარე,
ინტერვიუ სერიოზული მზადყოფნა გვმართებს, როგორც

დარგის სპეციალისტებს, ისე გადაწყვეტილების
გარემოს მიმღებ პირებს.

ბოლო პერიოდში, გეოლოგიურ საფრთხეებთან
ეროვნული დაკავშირებით ახალი მიმართულებები გაჩ-
ნდა. ამასთანავე, ვითარდება მონიტორინგული
სააგენტოს სისტემები, ინერგება ახალი მეთოდოლოგიები,
გეოლოგიის მოდელირებები, იქმნება გეოლოგიური საფრ-

თხეების ზონირების რუკები, რაც აქამდე არ კეთ-
დეპარტამენტის დებოდა.
უფროსთან, ბოლო წლებში, ტექნოლოგიური განვითარების

კუთხით, სერიოზული წინგადადგმული ნაბი-
მერაბ ჯები გვაქვს. ჩვენ, რა თქმა უნდა, მონიტორინგის

სისტემებით ვერ ავიცილებთ გარკვეულ პროცე-
გაფრინდაშვილთან სებს, თუმცა არის რიგი პროცესები, სადაც ადრე-
ული შეტყობინებების სისტემები ძალიან კარგად
მუშაობს.
ბატონ მერაბს გეოლოგიის საკმაოდ მრავალფეროვანი და მრავალფუნ- საბადოების შეფასებას და
დარგისადმი სიყვარული და ქციურია. ის მოიცავს 25-მდე ძირითად მიმა- მარაგების დამუშავებას, დღესაც როგორია დარგით
ინტერესი ბავშვობიდან მოჰყვება. რთულებას, მათ შორის პალეონტოლოგიას,
მიმდინარეობს კვლევები, თუმცა ახალგაზრდების დაინტერესება და
პეტროგრაფიას, მინერალოგიას, ჰიდროგეოლო- რა მდგომარეობაა დღეს ქვეყანაში
მისი ოჯახი სამთომოპოვებით ამ მიმართულებით ძირითადად
გიას, საინჟინრო-გეოლოგიას, დინამიკურ გეო-
სამუშაოებთან და წარმოებასთან კერძო კომპანიები არიან სპეციალისტების კუთხით?
ლოგიას, ნავთობისა და გაზის გეოლოგიას და
იყო დაკავშირებული. კითხვაზე - თავის მხრივ, გააჩნია 60-მდე ქვემიმართულება, დასაქმებულები“, - აღნიშნავს „უნდა აღინიშნოს, რომ ბოლო წლებში გეო-
დღესაც აირჩევდა თუ არა იგივე რომლებიც დაკავშირებულია ახალი, მყარი და მერაბ გაფრინდაშვილი. ლოგია დეფიციტურ სპეციალობებში გადიოდა.
თხევადი სასარგებლო წიაღისეულის აღმოჩე- დღეს, ამ მიმართულებით, დადებითი დინამიკა
პროფესიას, გვპასუხობს, რომ ბატონი მერაბის თქმით, საქართველოში, ისევე
ნებთან. შეინიშნება, რაც მნიშვნელოვანია დარგის სამო-
აუცილებლად იქნებოდა გეოლოგი როგორც მთელ მსოფლიოში, გეოლოგიური
მავლო განვითარებისთვის. რაც შეეხება ახალ
სამწუხაროდ, გასული საუკუნის 90-იან წლებში,
და ახალ თაობასაც ურჩევს ტექნოლოგიების და მეთოდოლოგიების განვი-
თაობას, საკმაოდ იმედის მომცემი ახალგაზ-
გეოლოგიის მიმართულებით სამუშაოები
თარებამ მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ქვეყნის
დაინტერესდნენ აღნიშნული პრაქტიკულად შეჩერდა. გაუქმდა ყველა სახე- რდები გვყავს, რაც გვაფიქრებინებს, რომ კვა-
ეკონომიკურ ზრდას. აღსანიშნავია, რომ საექ-
პროფესიით. ლმწიფო უწყება, რომელიც ამ მიმართულებით ლიფიციური კადრების მოძიების პრობლემა არ
სპორტო პროდუქციის ყველაზე მეტი წილი მინე-
მუშაობას უზრუნველყოფდა. შეწყდა მიწისქვეშა უნდა შეგვექმნას. გამოცდილ გეოლოგებთან
როგორც მერაბ გაფრინდაშვილი აღნიშნავს, რალურ რესურსებს შეაქვს, რომლის საფუძველი
მტკნარი სასმელი წყლების მონიტორინგი და გე- მუშაობა კი, დიდ როლს შეასრულებს მათ პრო-
საქართველოში გეოლოგიის დარგს დიდი ხნის ჯერ გეოლოგიური კვლევაა და შემდგომ, მოპო-
ოლოგიური აგეგმვითი სამუშაოების წარმოება. ფესიულ განვითარებაში და იმ უნარ-ჩვევების ჩა-
ისტორია აქვს. კვალიფიციური გეოლოგიური ვება და რეალიზაცია.
მხოლოდ მცირე მასშტაბებით მიმდინარეობდა მოყალიბებაში, რომელიც არ არის მარტივი და
კვლევების დაწყებიდან უკვე 180 წელზე მეტია
აუცილებელია პროფესიონალი გეოლოგისთვის.
გასული.
კვლევები გეოლოგიური საფრთხეების მიმართუ- როგორია დარგში დღეს
ლებით, რამაც მნიშვნელოვნად დაწია დარგი აღსანიშნავი ფაქტია, რომ ბოლო პერიოდში ქა-
„მე-20 საუკუნის დასაწყისამდე, გეოლოგიის მი-
არსებული მდგომარეობა, რა
უკან. კვლევების ეტაპობრივად განახლება 2014 ლებიც აქტიურად ჩაერთნენ ამ მიმართულებში,
მართულებით კავკასიის, მათ შორის საქართვე- გამოწვევები არსებობს და რა რაც ნამდვილად მისასალმებელია.
წლიდან დაიწყო.
ლოს, პირველი მკვლევრები უცხოელი სპეცი- მიმართულებით გვაქვს წინსვლა?
ალისტები (ძირითადად გერმანელები) იყვნენ. დღეს ქვეყნის მასშტაბით
„ცნობილია, რომ საქართველო ბუნებრივი სა-
მათგან ყველაზე წარმატებული და ცნობილი იყო გეოლოგიის დარგი სამი ფრთხეების, მათ შორის, გეოლოგიური საფრ-
გერმანელი მეცნიერი გიორგი აბიხი. ასევე იყ-
ძირითადი მიმართულებით თხეების ჩასახვა - გააქტიურების თვალსაზრი-
ვნენ ქართველი გეოლოგებიც, რომლებიც აქტი-
ურად მოღვაწეობდნენ გეოლოგიის დარგში.
მუშაობს. ეს არის სტიქიურ- სით, ურთულესი რეგიონია მსოფლიოში, რასაც
გეოლოგიურ საფრთხეებთან ემატება კლიმატის გლობალური ცვლილებით

ქართული გეოლოგიის ფუძემდებლად ალექსა-
ახალი მაპროვოცირებელი ფაქტორები, ამიტომ
ნდრე ჯანელიძე მიიჩნევა, რომელსაც განათ- დაკავშირებული საინჟინრო-
ვდგავართ დიდი გამოწვევების წინაშე.
ლება გერმანიაში ჰქონდა მიღებული და საქა- გეოლოგიური კვლევები, ასევე,
ვფიქრობ, აუცილებელია ქვეყანამ შეიმუშაოს
რთველოში ამ მიმართულებით მოღვაწეობა მიწისქვეშა მტკნარი სასმელი გრძელვადიანი, 50-100 წლიანი პროგნოზი კლი-
გასული საუკუნის დასაწყისიდან დაიწყო. დარგი
წყლების მონიტორინგი და მატის ცვლილების საერთო ფონზე გეოლოგი-
ნელ-ნელა ვითარდებოდა, იქმნებოდა გეოლო-
გიური სამსახურები სხვადასხვა მიმართულებით,
სახელმწიფო გეოლოგიური ური საფრთხეების განვითარების კუთხით, რომ
რუკების შედგენა. რაც შეეხება არ განმეორდეს ის ტრაგედიები და კატასტრო-

რომლებსაც უკვე ქართველი ცნობილი გეოლო-
ფები, რაც გვქონდა 2014 წელს დევდორაკზე,
გები ხელმძღვანელობდნენ. სასარგებლო წიაღისეულის
2015 წელს თბილისში, გასულ წელს შოვში და
უნდა აღინიშნოს, რომ გეოლოგიის დარგი ძებნა-ძიებას, ახალი გურიის რეგიონში.

10 ᲥᲐᲠᲗᲣᲚᲘ ᲦᲕᲘᲜᲝ
ᲘᲛᲔᲠᲔᲗᲨᲘ ᲒᲐᲕᲠᲪᲔᲚᲔᲑᲣᲚᲘ ᲕᲐᲖᲘᲡ ᲪᲘᲪᲥᲐ

გიით. ღვინო გამოირჩევა ნაზი და ჰარმონიული
გემოთი, სიხალისით. იგი საქართველოში ერთ-
ᲐᲓᲒᲘᲚᲝᲑᲠᲘᲕᲘ ᲡᲐᲦᲕᲘᲜᲔ ᲯᲘᲨᲔᲑᲘ სინონიმები: შანთი, მამალი ციცქა; ერთ მიზნობრივ ჯიშს წარმოადგენს ცქრიალა
ციცქა ქართული ადგილობრივი თეთრყურძნიანი ღვინოების წარმოების მიმართულებით. ციცქა-
იმერეთი მევენახეობა-მეღვინეობის ერთ-ერთი მეტად საინტერესო და გამორჩეული რეგი ვაზის ჯიშია, მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა სგან ამზადებენ ადგილწარმოშობის დასახელე-
ონია, რომელიც ხასიათდება რელიეფის, აგროეკოლოგიური პირობების, მიკროზონებისა და ჯგუფს და გავრცელებულია იმერეთის ზონაში. ბის ღვინოს სვირს (ცოლიკოურთან და კრახუნა-
ვაზის ჯიშების ფართო მრავალფეროვნებით. ცნობილი ისტორიკოსი, ივანე ჯავახიშვილი, მო- სთან ერთად).
ცემული ჯიშის დასახელებას უკავშირებს მისი
სამეცნიერო ლიტერატურის (საქართველოს ამპელოგრაფია - ნ. კეცხოველი, დ. ტაბიძე,
სავარაუდო წარმოშობის სოფლების - ციცხე,
მ. რამიშვილი, 1960) თანახმად, იმერეთის რეგიონს მიეკუთვნება ვაზის ადგილობრივი
ციცქიურის სახელწოდებებს.
85 ავტოქთონური ჯიში. თუმცა, დღევანდელი მდგომარეობით, იმერეთის მევენახეობა-
ვაზის ეს ჯიში ხასიათდება საშუალო ან საშუა-
მეღვინეობის ზონაში უპირატესად გამოკვეთილია ვაზის შემდეგი წამყვანი ჯიშები:
ლოზე მაღალი მოსავლიანობით (საშუალოდ 6-9
ტ/ჰა) და საგვიანო სიმწიფით. ციცქას სიმწიფის
პერიოდი, იმერეთის ზონაში, ოქტომბრის მეორე
ᲐᲓᲐᲜᲐᲡᲣᲠᲘ ნახევრიდან დგება. ყურძნის წვენში შაქრიანობა
სინონიმი: მაღლარი 18-25 %, ხოლო მჟავიანობა 6,9-10,5 გ/ლ ფარგ-
ქართული ადგილობრივი წითელყურძნიანი ვა- ლებშია.
ზის ჯიშია. მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა
ციცქა მაღალი ხარისხის საღვინე ვაზის ჯიშია,
ჯგუფს.
მისგან მზადდება ღვინოები, როგორც კლასი-
ჯიში ხასიათდება მაღალი მოსავლიანობით კური (ევროპული), ასევე იმერული ტექნოლო-
(11-12 ტ/ჰა) და საგვიანო სიმწიფით - იმერე-
თის ზონაში ყურძენი ოქტომბრის დასაწყისში
მწიფდება. ყურძნის წვენში შაქრიანობა 21-23%,
ხოლო მჟავიანობა 8,1-10,6 გ/ლ ფარგლებშია. ᲙᲠᲐᲮᲣᲜᲐ მაგარი და სადესერტო ღვინოების დამზადება.
კრახუნასგან მზადდება ადგილწარმოშობის და-
ადანასური საღვინე მიმართულების ვაზის ჯი- ქართული ადგილობრივი თეთრყურძნიანი ვა-
სახელების ღვინო - სვირი (ცოლიკოურთან და
შია, ღვინო გამოირჩევა სასიამოვნო, ცოცხალი ზის ჯიშია, მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა
გემოთი. ციცქასთან ერთად).
ჯგუფს და გავრცელებულია იმერეთის მევენახე-
ობა-მეღვინეობის ზონაში. აკადემიკოს ივანე ჯა-
ვახიშვილის განმარტებით „კრახუნა“ მარცვლის
ᲪᲝᲚᲘᲙᲝᲣᲠᲘ ღვინოები, როგორც კლასიკური (ევროპული), ასევე
თვისების გამომხატველი იმერული წარმოშობის
იმერული ტექნოლოგიით. აღსანიშნავია, რომ
სინონიმები: ობჩური ცოლიკოური, ცოლიკა- სიტყვაა - დასავლეთ საქართველოში ამბობენ:
ცოლიკოურისგან მზადდება ადგილწარმოშობის
ური, მელქოს ცოლიკოური, კოხიძის ცოლი-
დასახელების ორიგინალური ღვინოები: მშრალი „მარცვალი პირში სკდება, კრახუნობს“.
კოური, კობახიძის ცოლიკოური;
- „სვირი“ (ციცქასა და კრახუნასთან ერთად) და ნა- ჯიში ხასიათდება საშუალო მოსავლიანობით
ცოლიკოური იმერეთის ადგილობრივი თეთრ-
ხევრადტკბილი - „ტვიში“. (საშუალოდ 6-7 ტ/ჰა) და სხვა ადგილობრივ ჯი-
ყურძნიანი ვაზის წამყვანი ჯიშია, რომელიც ფა-
შებთან შედარებით, ნაადრევი სიმწიფით. ყუ-
რთოდ არის გავრცელებული არამარტო იმერე-
რძნის წვენში შაქრიანობა 21-23%, ხოლო მჟავი-
თის მევენახეობა-მეღვინეობის ზონაში, არამედ
მთელ დასავლეთ საქართველოში (რაჭა-ლე- ანობა 7,5-8,5 გ/ლ ფარგლებშია.
ჩხუმი, გურია, სამეგრელო, აჭარა და აფხაზეთი). კრახუნა მაღალი ხარისხის საღვინე ვაზის ჯი-
ჯიში ხასიათდება საშუალო ან საშუალოზე მა- შია: კლასიკური (ევროპული) ტექნოლოგიით
ღალი მოსავლიანობით (საშუალოდ 7-10 ტ/ დაყენებული ღვინო მოყვითალო-ჩალისფერია,
ჰა), ზოგიერთი სოკოვანი დაავადების - ჭრაქის ხასიათდება სისრულით და სასიამოვნო გემოთი,
მიმართ გარკვეული გამძლეობით და საგვიანო ხოლო, იმერული ტექნოლოგიით დაყენებული
სიმწიფის პერიოდით. ცოლიკოურის სიმწიფის ღვინო უფრო მუქად არის შეფერილი და ხასიათ-
პერიოდი, დასავლეთ საქართველოში, უპირა- დება ჯიშური არომატით. ასევე, შესაძლებელია
ტესად ოქტომბრის მეორე ნახევრიდან დგება.
ნიშანდობლივია, რომ ყურძნის წვენში, ზონების
მიხედვით, შაქრიანობა 19-25 %, ხოლო მჟავია-
ნობა 7,5-9,5 გ/ლ-ის ფარგლებშია.
ᲙᲐᲞᲘᲡᲢᲝᲜᲘ ᲗᲔᲗᲠᲘ
ცოლიკოური მაღალი ხარისხის საღვინე ვაზის ჯი-
სინონიმი: კაპისტონი
შია, შესაძლებელია დამზადდეს ფართო სპექტრის
ქართული ადგილობრივი თეთრყურძნიანი ვა-
ზის ჯიშია, მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა
ჯგუფს და მცირედ არის გავრცელებული იმერე-
ᲙᲣᲜᲫᲐ თის მევენახეობა-მეღვინეობის ზონაში.
სინონიმი: კუმსი ჯიში ხასიათდება საშუალო მოსავლიანობით

ქართული ადგილობრივი თეთრყურძნიანი ვა- (საშუალოდ 6-7 ტ/ჰა) და საშუალო-საგვიანო სიმ-
ზის ჯიშია. მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა წიფით. კაპისტონი თეთრის სიმწიფის პერიოდი,
ჯგუფს და მცირედ არის გავრცელებული იმერე- შუა და ზემო იმერეთის ზონაში, სექტემბრის ბო-
თის მევენახეობა-მეღვინეობის ზონაში. სახე- ლოს და ოქტომბრის დასაწყისში დგება. ყურძნის
ლწოდება „კუნძა“, „კუმსი“ ჯიშს მიღებული აქვს წვენში შაქრიანობა 20-22 %, ხოლო მჟავიანობა 9
მტევნების მეტად კუმსი აგებულების გამო. გ/ლ ფარგლებშია.
ჯიში ხასიათდება საშუალო ან საშუალოზე მა- კაპისტონი თეთრი მაღალი ხარისხის საღვინე
ღალი მოსავლიანობით (საშუალოდ 7-9 ტ/ჰა) და ვაზის ჯიშია. კლასიკური (ევროპული) და იმე-
საშუალო-საგვიანო სიმწიფით. კუნძას სიმწიფის რული ტექნოლოგიით დაყენებული კაპისტონის
პერიოდი, იმერეთის ზონაში, ოქტომბრის პირ-
ღვინო ხასიათდება ორიგინალური შეფერვით,
ველ ნახევარში დგება. ყურძნის წვენში შაქრია-
სიხალისით, ალკოჰოლის ნორმალური შემცვე-
ნობა 20-22%, ხოლო მჟავიანობა 7,5-9,0 გ/ლ ფა-
ლობით და მაღალი საგემოვნო მაჩვენებლებით.
რგლებშია.
განსაკუთრებით გამოირჩევა კაპისტონი თეთ-
კუნძა მაღალი ხარისხის საღვინე ვაზის ჯიშია,
რისგან დამზადებული ცქრიალა ღვინო, დამახა-
ღვინო გამოირჩევა კარგად გამოხატული ჯი-
სიათებელი მდიდარი ბუკეტით, ნაზი გემოთი და
შური არომატით და სასიამოვნო მჟავიანობით.
სასიამოვნო, ხალისიანი მჟავიანობით.

ᲥᲐᲠᲗᲣᲚᲘ ᲦᲕᲘᲜᲝ 11
ᲝᲪᲮᲐᲜᲣᲠᲘ ᲡᲐᲤᲔᲠᲔ ᲥᲕᲔᲕᲠᲘᲡ ᲦᲕᲘᲜᲝ

ქართული ადგილობრივი წითელყურძნიანი ვა- უცხოელი ღვინის პროფესიონალები ხშირად აღნიშნავენ, რომ ქართულ ღვინოებს შორის
ზის ჯიშია და გავრცელებულია იმერეთის მევენა- განსაკუთრებულ ინტერესს ქვევრის ღვინო იწვევს. საქართველოში, თითქმის ყველა
ღვინის კომპანია, ქვევრის ღვინოს აწარმოებს და მის რეალიზაციას ადგილობრივ და
ხეობა-მეღვინეობის ზონაში.
საერთაშორისო ბაზრებზე, მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში ახდენს. სახელმწიფოს მხრიდან
ჯიში ხასიათდება საშუალო მოსავლიანობით განსაკუთრებული ხელშეწყობა აქვთ ქვევრის ღვინის მწარმოებელ მცირე მარნებს.
(საშუალოდ 6-7 ტ/ჰა) და საგვიანო სიმწიფით. პროდუქციის პოპულარიზაციის მიზნით, სახელმწიფოს მხარდაჭერით, მეღვინე ფერმერები
ოცხანური საფერეს სიმწიფის პერიოდი, იმე- არაერთ პროექტსა და ღონისძიებაში მონაწილეობენ.
რეთის ზონაში, ოქტომბრის ბოლოს დგება. ყუ-
რძნის წვენში შაქრიანობა 20-23%, ხოლო მჟავი-
განსაკუთრებით დიდი ზომის ქვევრებით კახე-
ანობა 9-10 გ/ლ ფარგლებშია.
თის რეგიონი გამოირჩევა, სადაც 6-8 ტონის ტე-
ოცხანური საფერე მაღალი ხარისხის საღვინე ვადობის ქვევრების ნახვაც შესაძლებელია.
ვაზის ჯიშია. გამოიყენება ინტენსიურად შეფე- ქვევრში ღვინის დაყენების პირველი და ყვე-
რილი წითელი ღვინის დასამზადებლად. ღვინო ლაზე მნიშვნელოვანი წესია ქვევრში ღვინის
გამოირჩევა ჰარმონიულობით, კარგად გამოსა- დაყოვნება თავისივე ჭაჭაზე, როგორც ალკოჰო-
ხული ჯიშისთვის დამახასიათებელი არომატით ლური დუღილის, ისე მის შემდგომ პერიოდში.
და დაძველების მაღალი პოტენციალით. ქვევრში ღვინის დაყენების ტექნოლოგია საქა-

რთველოს სხვადასხვა კუთხეში განსხვავებუ-
ლია. მაგალითად, კახეთში, ალკოჰოლურ დუღი-
ლში მონაწილეობს ჭაჭის მთლიანი რაოდენობა,
ᲫᲔᲚᲨᲐᲕᲘ ზონაში ყურძნის კრეფა სექტემბრის ბოლო რი-
ქვევრში ღვინის დაყენება ხოლო ღვინის დაყენების იმერული წესი კი, საწ-
ცხვებში იწყება. ყურძნის წვენში შაქრიანობა 20-
სინონიმი: ძველშავი საქართველოში 8 ათასი წლის წინ ნახელიდან ქვევრებში ჩასხმულ ტკბილზე არა
21%, ხოლო მჟავიანობა 7,5-9,0 გ/ლ ფარგლებშია. დაიწყო და ეს ტრადიცია დღემდე ჭაჭის მთლიანი რაოდენობის, არამედ მაქსიმუმ,
ქართული ადგილობრივი წითელყურძნიანი ვა-
ძელშავისაგან ღია წითელი-მოვარდისფრო შე- გრძელდება. 2013 წელს, ქვევრის ღვინის ერთი მესამედის დამატებას გულისხმობს.
ზის ჯიშია, მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა
ფერილობის, ხალისიანი ღვინო დგება. დაყენების ქართულ ტრადიციულ მეთოდს ღვინის თავისივე ჭაჭაზე დასაყოვნებელი პერი-
ჯგუფს და გავრცელებულია იმერეთის და რა- ოდის განსაზღვრისთვის, დიდი მნიშვნელობა
იუნესკოს (UNESCO) არამატერიალური
ჭა-ლეჩხუმის მევენახეობა-მეღვინეობის ზონაში. აქვს ყურძნის ჯიშს, ალკოჰოლური დუღილის
კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის
საგულისხმოა, რომ აკადემიკოს ივანე ჯავახიშვი- სტატუსი მიენიჭა, რაც მეთოდის ხანგრძლივობას, გარემო პირობებს და სხვა. სა-
ლის განმარტებით, ჯიშის დასახელების შემა- შუალოდ, წითელი ღვინო ქვევრებში მხოლოდ
უნიკალურობაზე მიუთითებს და
დგენელი სიტყვა „ძელი“ დაახლოებით ჩვ.წ. VI ალკოჰოლური დუღილის პერიოდში ჩერდება.
გზავნილია მთელი მსოფლიოსთვის,
ეს შეიძლება იყოს 7-10 დღე ან მაქსიმუმ 2 კვირა.
საუკუნემდე ფეხზე მდგომ მოუჭრელ ხეს ნიშნა- რომ ღვინო უძველესი ქართული
თეთრი ყურძნის შემთხვევაში, ღვინოს ჭაჭაზე
ვდა, ხოლო „შავი“ ვაზის ერთწლიანი რქების მო- კულტურის შემადგენელი ნაწილია. ეს
გაზაფხულამდე ტოვებენ. ჭაჭაზე დიდი ხნით და-
ყავისფრო შეფერვის მახასიათებელი უნდა ყო- აღიარება მნიშვნელოვანია ქვევრის ყოვნებული ღვინო იძენს მუქ ჩალისფერ, ოქრო-
ფილიყო. შემდგომ პერიოდში, „ძელი“ მოჭრილი ღვინის ცნობადობის ამაღლებისთვის სფერ ან ჩაისფერ შეფერილობას, გამჭვირვალეა
ხის გამომხატველი სიტყვა გახდა. აღნიშნული- და ხელს უწყობს, ქართული ღვინის და კრიალა, ხასიათდება ხილის ტონებით და
დან გამომდინარე, ძელშავი, ერთ-ერთ უძველეს, პოპულარიზაციას მსოფლიო მასშტაბით. ტანინების ზომიერი შემცველობით, არის ბუნებ-
რივად სტაბილური.
სავარაუდოდ VI საუკუნეზე უფრო ადრინდელ ქვევრი ღვინის დასაყენებელი და შესანახი
ჯიშად უნდა იქნას მიჩნეული. უნიკალური თიხის ჭურჭელია. საქართველოში მიწაში ჩაფლულ ქვევრში ტემპერატურა არ იც-
აღმოჩენილი ქვევრის ტიპის უძველესი ჭურ- ვლება და ის, მუდმივად, ღვინის დუღილისთვის
ჯიში ხასიათდება საშუალოზე მაღალი მოსა- საჭირო 13°-15°-სს ინარჩუნებს. მასში ბუნებრი-
ჭელი ძვ. წ. VI-V ათასწლეულებს განეკუთვნება.
ვლიანობით (საშუალოდ 8-10 ტ/ჰა) და საგვიანო ვად და ქრონოლოგიურად მიმდინარეობს ის
ქართული ქვევრის დღეს არსებული ფორმა ძვ.
სიმწიფით - იმერეთის მევენახეობა-მეღვინეობის წ. III-II ათასწლეულში ჩამოყალიბდა. ამ პერი- ქიმიური პროცესები, რომლებსაც ქარხნულ წა-
ოდამდე, ძირითადად, პატარა ზომის ქვევრები რმოებაში სპეციალური დანადგარები და დანა-
იყო გავრცელებული, რომლებიც სიმაღლეში მატები სჭირდება. სანამ ღვინო დადუღდება, მას
1-1,5 მეტრს არ აღემატებოდა, ჰქონდა ბრტყელი ხშირი მორევა, დღეში 4-5-ჯერ, სჭირდება. დუ-
ღილის დასასრულს, ყურძნის წიპწები, ჭაჭა და
ᲛᲒᲐᲚᲝᲑᲚᲘᲨᲕᲘᲚᲘ ძირი და განიერი მუცელი. ამჟამად, ყველაზე ფა-
რთოდ გავრცელებული კვერცხისებური ფორმის კლერტი დაძირვას იწყებს და ქვევრის ფსკერზე
ქართული ადგილობრივი წითელყურძნიანი ვა- ქვევრებია. გროვდება. წნევის ზემოქმედებით წიპწას ლექი
გადაეფარება, რის შედეგადაც, წიპწა და ღვინო
ზის ჯიშია, მიეკუთვნება იმერეთის ვაზის ჯიშთა ქვევრისთვის საჭირო მასალა თიხა-კირქვას
ერთმანეთისგან განცალკევდება.
ჯგუფს. და მცირე რაოდენობით ძვირფას ლითონებს -
ოქროს, ვერცხლსა და სპილენძს შეიცავს. კირი, კახეთში ქვევრები მარანშია ჩაფლული, დასა-
ჯიში ხასიათდება საშუალო ან საშუალოზე მა- ვლეთ საქართველოში კი ღვინოს ჰერმეტულად
რომელიც ღვინის მჟავასთან რეაქციაში შედის,
ღალი მოსავლიანობით (საშუალოდ 7-8 ტ/ჰა), დახურულ ჭურებში (ქვევრი) ღია ცის ქვეშ ინახავენ.
ერთი მხრივ, ამაგრებს ქვევრის კედლებს, მეორე
საგვიანო სიმწიფით - იმერეთის მევენახეობა-მე- მხრივ, ბუნებრივი ანტისეპტიკის როლს ასრუ-
ღვინეობის ზონაში ყურძენი ოქტომბრის დასა- ლებს, რაც მეღვინეობაში, სადაც 400-მდე სახის
წყისში მწიფდება. ყურძნის წვენში შაქრიანობა ბაქტერიაა ცნობილი, მეტად მნიშვნელოვანია.
21-23%, ხოლო მჟავიანობა 7,5-8,5 გ/ლ ფარგლებ- ქვევრის დამზადებას, საშუალოდ, 3 თვე სჭირ-
დება. ძირითადი დრო მის ამოშენებასა და გაშ-
შია. მგალობლიშვილი საღვინე მიმართულების
რობაზე მიდის. ქვევრების ამოშენების შემდეგ,
ვაზის ჯიშია.
მათ საგანგებო ღუმელში ათავსებენ, სადაც გა-
თანამედროვე სამეცნიერო კვლევების (Sargolzaei მოწვის ურთულესი ეტაპი იწყება.
et al., 2021) თანახმად, მგალობლიშვილი შეფასე- ქვევრის ტევადობა რამდენიმე ასეული ლიტრი-
ბული იქნა მევენახეებისათვის კარგად ცნობილი დან იწყება და რამდენიმე ტონას აღწევს. ყვე-
სოკოვანი დაავადების - ჭრაქის (Plasmopara viti ლაზე გავრცელებულია 1-2-ტონიანი ქვევრები.
cola) მიმართ მაღალი გამძლეობის ჯიშად.
სტატიის ავტორი ირმა მდინარაძე, ასოცირებული პროფესორი, სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორი
ᲒᲐᲛᲝᲧᲔᲜᲔᲑᲣᲚᲘ ᲚᲘᲢᲔᲠᲐᲢᲣᲠᲐ:
ნ. კეცხოველი, მ. რამიშვილი, დ. ტაბიძე, 1960. საქართველოს ამპელოგრაფია.
მ. რამიშვილი, 1986. ამპელოგრაფია.
Sargolzaei M., Rustioni L., Cola G., Ricciardi V., Bianco P.A., Maghradze D., Failla O., Quaglino F., Toffolatti S.L. and De
Lorenzis G., 2021. Georgian Grapevine Cultivars: Ancient Biodiversity for Future Viticulture. https://www.frontiersin.org/
articles/10.3389/fpls.2021.630122/full
ნ. ცერცვაძე ნ., 1987. საქართველოში გავრცელებული ვაზის ჯიშების სარკვევი.
Деметрадзе В.С., Кварацхелия Ф.К., Миротадзе А.В., 1963. Аданасури. В: Ампелография СССР, Малораспространённые
сорта винограда, Отв. Ред. Негруль А.М.

12 ᲓᲐᲪᲣᲚᲘ ᲢᲔᲠᲘᲢᲝᲠᲘᲔᲑᲘ
დაცული ტერიტორიების
სააგენტო ქვეყანაში
ეკოტურიზმის განვითარების
კუთხით მომუშავე ერთ-ერთი
წამყვანი უწყებაა. ამ კუთხით
რა სიახლეები შესთავაზეთ
ვიზიტორებს გასულ წელს?
დიახ, ეკოტურიზმის განვითარების ხელშეწყობა
ჩვენი საქმიანობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნა-
წილია და ამ მიმართულებითაც გვქონდა მნიშვნე-
ლოვანი სიახლეები. 2023 წელს, საქართველოში
პირველად, მარტვილის კანიონსა და ოკაცეს (კინ-
ჩხა) ჩანჩქერზე მოეწყო 3D განათების სისტემები,
ᲓᲐᲪᲣᲚᲘ ᲢᲔᲠᲘᲢᲝᲠᲘᲔᲑᲘᲡ ᲒᲐᲜᲕᲘᲗᲐᲠᲔᲑᲘᲡ ᲛᲘᲛᲐᲠᲗᲣᲚᲔᲑᲘᲗ რამაც ვიზიტორებს ღამის საათებში მოგზაურობის

საშუალება მისცა და კიდევ უფრო პოპულარული
ᲛᲘᲦᲬᲔᲣᲚᲘ ᲨᲔᲓᲔᲒᲔᲑᲘ ᲓᲐ 2024 ᲬᲚᲘᲡ ᲒᲔᲒᲛᲔᲑᲘ გახადა აღნიშნული დაცული ტერიტორიები.
ᲘᲜᲢᲔᲠᲕᲘᲣ ᲓᲐᲪᲣᲚᲘ ᲢᲔᲠᲘᲢᲝᲠᲘᲔᲑᲘᲡ ᲡᲐᲐᲒᲔᲜᲢᲝᲡ ᲗᲐᲕᲛᲯᲓᲝᲛᲐᲠᲔᲡᲗᲐᲜ, ᲓᲐᲕᲘᲗ ᲘᲝᲡᲔᲑᲐᲨᲕᲘᲚᲗᲐᲜ განახლდა და განვითარდა სხვადასხვა ეკოტუ-
რისტული მიმართულებები და სერვისები: აშენდა
ბატონო დავით, როგორ ქვეყანაში დაცული სამედიცინო აღჭურვილობის და მედიკამენტების 32 ახალი ეკოტურისტული კოტეჯი, სრული რეა-
შეაფასებდით 2023 წელს ტერიტორიების შექმნა ბილიტაცია ჩაუტარდა სათაფლიას და პრომეთეს

შეძენა, მოეწყო სათბურები, ჩატარდა მოსახლე-
დაცული ტერიტორიების ნამდვილად მნიშვნელოვანია, მღვიმის ინფრასტრუქტურას, შეიცვალა გარე გა-
ობისთვის სხვადასხვა სახის ტრენინგები ტრადი-
სააგენტოსთან მიმართებაში? ამით ხდება იმ უნიკალური ციული მეურნეობის სისტემის, ეკოლოგიურად
ნათების სისტემები, სათაფლიაში მოეწყო დინო-
ბუნების დაცვა და შენარჩუნება, ზავრების ახალი პარკი, განახლდა პანორამული
დაცული ტერიტორიების სააგენტოსთვის 2023 სუფთა კარტოფილის წარმოების, მატყლის გადა-
რაც ჩვენ სამშობლოს გააჩნია. გადასახედი და მუზეუმი, დასრულების ეტაპზეა
წელი ძალიან მნიშვნელოვანი იყო არაერთი მი- მუშავების განვითარების ხელშესაწყობად, ტრე-
თუმცა, ალბათ არსებობს უპრეცედენტო, 1 200 კმ-მდე სიგრძის, თანამე-
მართულებით, რაც თითოეული თანამშრომლის ნინგები ტურიზმისა და სოფლის მეურნეობის, ხის
გარკვეული წინააღმდეგობებიც დროვე სტანდარტის შესაბამისი, საფეხმავლო ბი-
დამსახურებაა. ჩვენ შევძელით, განგვეხორცი- რესურსების მდგრადი გამოყენების შესწავლის
ადგილობრივების მხრიდან, ლიკების და თანმდევი ტურისტულ-რეკრეაციული
ელებინა არაერთი მნიშვნელოვანი პროექტი, (ხის სუვენირების დამზადება) მიმართულებით, მა-
ვიდრე რეალურად გაეცნობიან ინფრასტრუქტურის მოსაწყობი სამუშაოები 15
რომელიც ხელს უწყობს საქართველოს დაცული დაცული ტერიტორიის შექმნის ჭახელას დაცულ ტერიტორიებზე განხორციელდა
დაცულ ტერიტორიაზე, საიდანაც 750 კმ-ზე მეტი
ტერიტორიების განვითარებას და ტურისტების არსს. როგორ უმკლავდებით არაერთი მნიშვნელოვანი სოციალური პროექტი: სიგრძის ბილიკები უკვე დასრულებულია. განსა-
ნაკადის ზრდას, ჩვენს მოსახლეობას კი, დამა- აღნიშნულ წინააღმდეგობებს? მოხდა თხილის ნაჭუჭის გამოყენების დანერგვა კუთრებით აღსანიშნავია ჯუთა-როშკა- ომალოს
ტებითი შემოსავლის გაჩენის შესაძლებლობას გასათბობ საშუალებად, მოხდა ბიომასის ბრიკე- დამაკავშირებელი პროექტი, რომელიც მოიცავს:
ახალი დაცული ტერიტორიების შექმნას, როგორც
აძლევს. წესი, ახლავს საზოგადოების წინააღმდეგობა იმ ტების და მზის ენერგიის გამოყენება წყლის გასა- 220 კმ სიგრძის საფეხმავლო ბილიკების ქსელის,
გარკვეული აკრძალვებიდან გამომდინარე, რომე- ცხელებლად, განვითარდა სასტუმრო სახლები, 64 საფეხმავლო ხიდის და 7 სამთო თავშესაფრის
საქართველოს მთავრობის და პარლამენტის
ლიც მანამდე არ იყო, როგორიც არის ნადირობა, მოხდა თაფლის წარმოების ხელშეწყობა, დამო- (მთის ქოხები) მოწყობას.. აღნიშნულმა სიახლე-
აქტიური მხარდაჭერით, გარემოს დაცვისა და
თევზაობა და ასე შემდეგ. ჩვენთვის ეს სრულე- ნტაჟდა ელექტრო ღობეები. ებმა მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ვიზიტორთა
სოფლის მეურნეობის სამინისტროსთან ერთო-
ბით გასაგებია, თუმცა მნიშვნელოვანია ის, რომ ფშავ-ხევსურეთის ეროვნული პარკის დაარსე- რაოდენობის ზრდას და 2023 წელს საქართვე-
ბლივი მუშაობის შედეგად, წელს, საქართველოს
დაცული ტერიტორიის დაარსებიდან უმოკლეს ბის შემდგომ, აღდგა საფეხმავლო და საცხე- ლოს დაცულ ტერიტორიებს 1 100 000- მდე ვიზი-
დაცული ტერიტორიების ფართობი რეკორ-
დროში, დაახლოებით 2 წელიწადში, მოსახლეობა ტორი ესტუმრა.
დულად გაიზარდა და ქვეყნის ტერიტორიის ნოსნო ბილიკი ომალოსა და შატილს შორის,
გრძნობს სარგებელს, აქტიურად გრძნობს თავს იმ დაცული ტერიტორიების სააგენტო ეკოტურიზმის
13%-ს აღემატება. 2023 წლის მდგომარეობით ადგილობრივი მოსახლეობის საჭიროებებიდან
შესაძლებლობების წყალობით, რასაც დაცული ტე- განვითარების მიმართულებით მუშაობას აგრძე-
საქართველოში უკვე 100 დაცული ტერიტორია გამომდინარე, განხორციელდა სოციალური და
რიტორიის განვითარება სთავაზობს და პირიქით, ლებს და, მომდევნო წელს, კიდევ არაერთ მნიშვნე-
გვხვდება, 6 სხვადასხვა კატეგორიის, რაც, დამე- ინფრასტრუქტურული პროექტები, რომლითაც
აქეთ გვიჭერენ მხარს და გვეხმარებიან სხვადასხვა ლოვან პროექტს შესთავაზებს ვიზიტორებს.
თანხმებით, მნიშვნელოვანი მიღწევაა. 13 სოფლის 450-მდე ადგილობრივმა მაცხოვრე-
პროექტების ფარგლებში. მსგავსი შემთხვევები
ბელმა ისარგებლა, განხორციელდა სასმელი როგორ აისახება
ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ მიმდინარე და მო- იყო მარტვილში, თუშეთში, მტირალაზე, თუმცა
მდევნო წლებში გაგრძელდება აქტიური მუშაობა დღეს სულ სხვა სურათს ვხედავთ:
წყლისა და საფეხმავლო ხიდების რეაბილიტა- საერთაშორისო
დაცული ტერიტორიების გაფართოების მიმა-
ცია, გამოიცვალა ელექტრო სადენები. ძალიან ორგანიზაციებთან
თუშეთის დაცული ტერიტორიების მიმდებარე
დიდი სიაა იმ სარგებლის, რაც სხვადასხვა და- თანამშრომლობა
რთულებით. წელს დაგეგმილია ახალი დაცული სოფლებში, ადგილობრივი მოსახლეობის საჭი-
ცული ტერიტორიის შექმნით და განხორციელე- საქართველოს დაცული
ტერიტორიების ჩამოყალიბება გურიაში. ამ მიმა- როებებიდან გამომდინარე, განხორციელდა სო-
ბული პროექტებით მიიღო მიმდებარედ მხვო- ტერიტორიების განვითარების
რთულებით, კვლევები გაგრძელდება სამეგრე- ციალური და ინფრასტრუქტურული პროექტები,
ბრებმა მოსახლეობამ. კუთხით?
ლოსა და სვანეთში. შეიცვალა სოფლების წყლის სისტემა, მოხდა
სამინისტრო და დაცული ტერიტორიების საა-
გენტო, წლების განმავლობაში, აქტიურად მუშა-
ობს დაცული ტერიტორიების საერთაშორისო
მხარდაჭერის გაძლიერებაზე. დასრულებული
და დაგეგმილი პროექტების განხორციელებაში,
უმნიშვნელოვანესია მათი წვლილი. სააგენტოს
საგრანტო პორტფელის ღირებულება უპრეცე-
ნდენტოდ მაღალია და 100 მილიონ ლარს აღე-
მატება. მსურს კიდევ ერთხელ განსაკუთრებული
მადლობა გადავუხადო მათ.
ფინანსური მხარდაჭერის გარდა, საერთაშო-

რისო მხარდაჭერა გულისხმობს საუკეთესო
ცოდნისა და გამოცდილების გაზიარებასა და სა-
ქართველოს დაცულ ტერიტორიებზე დანერგვას.
დონორი ორგანიზაციების გვერდში დგომით,

საქართველოს დაცული ტერიტორიების ინფრა-

ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡ ᲓᲐᲪᲕᲐ 13
სტრუქტურა მოწყობილია საერთაშორისო სტა- იყო სააგენტოსთვის. აღსანიშნავია საქართვე-
ნდარტების შესაბამისად. ჩვენ შევძელით, რომ ლოს წითელი ნუსხით დაცულ იშვიათ და გადაშე-
დაცული ტერიტორიების ვიზიტორებს სტუმრო- ნების საფრთხის წინაშე მყოფ ცხოველთა 15-მდე
ბისას ხვდებათ საერთაშორისო სტანდარტის სახეობაზე მაღალი სამეცნიერო ღირებულების
შესაბამისი ვიზიტორთა ცენტრი, მარკირებული მქონე კვლევა-მონიტორინგი, რომელიც 2023
ბილიკები, სერვისები და სხვა. წელს განხორციელდა. კვლევების შედეგად და-
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გერმანიის გა- დგინდა დაცულ ტერიტორიებზე გავრცელებული
ნვითარების ბანკის (KFW), კავკასიის ბუნების ფო- სახეობების პოპულაციების რიცხოვნობის სტა-
ნდის (CNF), გაეროს განვითარების პროგრამის ბილურობა და ზრდის ტენდენციები. მომზადდა
(UNDP), გლობალური გარემოსდაცვითი ფონდის შესაბამისი ანგარიშები და რეკომენდაციები სა-
(GEF), შვედეთის მთავრობის, ევროკავშირის (EU), მომავლო კონსერვაციული ღონისძიებების გან-
აშშ-ს საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს სახორციელებლად.
(USAID), მუნიციპალური განვითარების ფონდის
რა სიახლეებს უნდა ველოდოთ
(MDF), მსოფლიო ბანკის, ბუნების დაცვის მსო-
დაცული ტერიტორიების
ფლიო ფონდის (WWF) მხარდაჭერა.
სააგენტოსგან 2024 წელს?
ეკოტურიზმის განვითარების დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მიმდინარე
გარდა, საქართველოს დაცულ და დაგეგმილი პროექტები მასშტაბური და ამ-
ტერიტორიებზე მნიშვნელოვანი ბიციურია. საქართველოში ეკოტურიზმი დღი-
პროექტები ხორციელდება თიდღე ვითარდება და პოპულარული ხდება. ამ
ბიომრავალფეროვნების დაცვა/ მიმართულებით დაცული ტერიტორიების სააგე-
შენარჩუნების მიმართულებით. ნტოს არაერთი მნიშვნელოვანი პროექტი აქვს
როგორი იყო მიმდინარე წელი დაგეგმილი.
ამ თვალსაზრისით?
ასეთი მაგალითია ბალდის კანიონი, რომელიც
დაცული ტერიტორიების სააგენტოს პირველადი მიმდინარე ეტაპზე დაცული ტერიტორიების საა-
და უმნიშვნელოვანესი დანიშნულება არის უნი- გენტოს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრიორიტეტია.
კალური ბიომრავალფეროვნების დაცვა, შენა- ბალდის კანიონი, ესაა ჯერ კიდევ აღმოუჩენელი
რჩუნება და მონიტორინგი. სწორედ საქართვე- სილამაზე საზოგადოებისთვის, რომელიც ცალ-
ლოს უნიკალური ბიომრავალფეროვნება ხდის სახად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მხოლოდ ერთე-
თითოეულ დაცულ ტერიტორიას მიმზიდველს ული ადამიანისთვისაა ცნობილი, ძირითადად
და განსაკუთრებულს. ადგილობრივისთვის.
ამ კუთხით 2023 წელი საკმაოდ მნიშვნელოვანი ბალდის კანიონის შემთხვევაში, ვფიქრობთ,
მოხდეს იმ მინიმალური ინფრასტრუქტურის იტის შესახებ და პოპულარიზაცია, შემდეგ კი

განვითარება, რაც სრულ ჰარმონიაშია ეკოტუ- ადგილობრივ მოსახლეობას მივცეთ ახალი შე-
რიზმის განვითარებასთან, ასევე, საზოგადოებას საძლებლობები განავითარონ ეს ტერიტორიები,
მივცეთ საშუალება წვდომა ჰქონდეს ამ ტერი- სხვადასხვა მომსახურების შეთავაზებითა და
ტორიასთან: მოვაწყოთ საინტერესო ატრაქცია, გაწევით. ჩვენ მზად ვართ მათთან ერთად ვიმუ-
რომელიც, ერთი მხრივ, მოგზაურობის, მეორე შაოთ ტრენინგების კუთხით, მცირე გრანტების
მხრივ, კი ახალი შთაბეჭდილების შექმნის შესაძ- მოზიდვის შესაძლებლობებზე რათა მცირე ბიზ-
ლებლობას მისცემთ, რაც სწორედ საზოგადოე- ნესის განვითარება დაიწყონ და ის საუკეთესო
ბის ინტერესს წარმოადგენს. პრაქტიკა, რაც მარტვილის კანიონზე, მტირალას
ბალდის კანიონზე შეიქმნება პირველი როლერი, ეროვნულ პარკში და სხვა დაცულ ტერიტორიებ-
რომელიც სრულად იქნება ადაპტირებული შშმ ზეა, მოხდეს ბალდის კანიონზეც.
პირებისთვის და უკვე საზოგადოების უფრო ფა- ვიმედოვნებთ, რომ მომავალი წელი, ტურის
რთო მასებს მიეცემა საშუალება ბუნებით დატკბ- ტული თვალსაზისით, კიდევ უფრო აქტიური
ნენ, შეიქმნება ბილიკები. იქნება. საქართველოს დაცული ტერიტორიები
ჩვენი ამოცანაა, პირველ რიგში, მოვახდინოთ ვიზიტორებს დაუვიწყარი და მრავალფეროვანი
საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება ამ სა- სერვისებით უმასპინძლებს.
ᲒᲐᲔᲠᲝᲡ ᲔᲕᲠᲝᲞᲘᲡ ქალაქ ჟენევაში გამართულ გაეროს ევროპის ნარეობს მსოფლიოში მოწინავე სამეცნიერო და
ეკონომიკური კომისიის „შორ მანძილებზე ჰაე- პოლიტიკური საქმიანობა.
ᲔᲙᲝᲜᲝᲛᲘᲙᲣᲠᲘ რის ტრანსსასაზღვრო დაბინძურების შესახებ“ აღსანიშნავია, რომ საქართველო, ჰაერის დაცვის
კონვენციის (ჰაერის კონვენცია) აღმასრულე-
ᲙᲝᲛᲘᲡᲘᲘᲡ ᲡᲮᲓᲝᲛᲐᲖᲔ
მიმართულებით გატარებული ღონისძიებებით,
ბელი ორგანოს 43-ე სხდომაზე, საქართველოს ერთ-ერთი მოწინავე ქვეყანაა აღმოსავლეთ ევრო-
ᲜᲝᲔ ᲛᲔᲒᲠᲔᲚᲘᲨᲕᲘᲚᲘ გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

სამინისტროს გარემოსა და კლიმატის ცვლი-
პის, კავკასიისა და შუა აზიის რეგიონში. ჰაერის
ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით, ბოლო წლებში,
ᲰᲐᲔᲠᲘᲡ ᲙᲝᲜᲕᲔᲜᲪᲘᲘᲡ ლების დეპარტამენტის ატმოსფერული ჰაერის განხორციელდა არაერთი უმნიშვნელოვანესი ღო-
სამმართველოს უფროსი ნოე მეგრელიშვილი ნისძიება, მათ შორის: საწვავის ხარისხის ევრო 5
ᲐᲦᲛᲐᲡᲠᲣᲚᲔᲑᲔᲚᲘ კონვენციის აღმასრულებელი ორგანოს ბიუროს სტანდარტამდე გაუმჯობესება, ავტომობილების
ვიცეთავმჯდომარედ მეორე ვადით აირჩიეს. ნოე გამონაბოლქვის გზაზე კონტროლის შემოღება,
ᲝᲠᲒᲐᲜᲝᲡ ᲑᲘᲣᲠᲝᲡ მეგრელიშვილმა აღნიშნული პოსტი პირველად, ავტომობილების ემისიის ევრო 5 სტანდარტის
ᲕᲘᲪᲔᲗᲐᲕᲛᲯᲓᲝᲛᲐᲠᲔᲓ
2021 წელს, ორი წლის ვადით დაიკავა. დაწესება, ავტომობილების ტექნიკური ინსპექტი-
ჰაერის კონვენცია აერთიანებს აშშ-ს, კანადას, რების სისტემის გაუმჯობესება, სამრეწველო გა-
ᲛᲔᲝᲠᲔ ᲕᲐᲓᲘᲗ ევროპის, კავკასიის და შუა აზიის ქვეყნებს. კონ- ფრქვევების შემცირება, საზოგადოებრივი ტრან-
ვენციის ფარგლებში, საერთაშორისო დონეზე სპორტის გაუმჯობესება, ფეხით და ველოსიპედით
ᲐᲘᲠᲩᲘᲔᲡ ატმოსფერული ჰაერის დაცვის მიზნით მიმდი- გადაადგილების ხელშეწყობა და ა.შ.

14 ᲡᲐᲡᲐᲠᲒᲔᲑᲚᲝ ᲠᲩᲔᲕᲐ
3-4-ჯერ დაბალია. გამოკვება მნიშვნელოვან
როლს ასრულებს მარცვლის ხარისხის განვითა-
რებაში. უკანასკნელ პერიოდში საქართველოს
ფერმერები აღმოჩნდნენ გადაუჭრელი პრო-
ბლემის წინაშე. მათ მიერ მიღებული მოსავალი
ძირითადად უხარისხოა, წებოგვარის დაბალი
ᲡᲐᲒᲐᲖᲐᲤᲮᲣᲚᲝ შემცველობის გამო და წისქვილკომბინატები

უარს ამბობენ ასეთი ხორბლის შესყიდვაზე. მეც-
ᲡᲐᲛᲣᲨᲐᲝᲔᲑᲘ ᲗᲐᲕᲗᲐᲕᲘᲐᲜ
ნიერულად და პრაქტიკულადაც დადასტურე-
ბულია, რომ გაზაფხულზე ფოთლიდან კვებით
სრულიად ადვილი მისაღწევია ხარისხიანი მა-
ᲙᲣᲚᲢᲣᲠᲔᲑᲨᲘ რცვლის მიღება. ასეთი გამოკვებით შესაძლებე-

ლია მივიღოთ ხარისხიანი ხორბლის მარცვალი
წებოგვარის შემცველობით 25-35%.
საშემოდგომო ხორბლის ჯეჯილი გაზაფხულზე

შეიძლება დაიფარცხოს, რის შედეგადაც იშლება
გარდა, ყურადღება უნდა მივაქციოთ მცენარის
თავთავიანი კულტურების გამოყენება, ნიადაგის ქერქი, მცენარეებს სცილდება გამხმარი
მდგომარეობას. სასუქის შეტანა უნდა მოხდეს,
ძირითადად, ორი მიმართულებით ნაწილები, იქმნება ნორმალური პირობები ხორ-
მაშინ, როდესაც მცენარის მიწისზედა ნაზარდი
ხდება - ადამიანის საკვებად და ცხოველთა ბლის მცენარეთა ზრდა-განვითარებისათვის. თა-
ნახევარი (ქვედა ნაწილი) მწვანეა, ნახევარი კი
საკვებად. მოთხოვნილებიდან გამომდინარე, ვის დროზე დაფარცხვა მნიშვნელოვნად ამცირებს
ყვითელი (ზედა ნაწილი).
ხორბლის კულტურა პირველ ადგილზე დგას და შეუცვლელია ადამიანის რაციონში. წყლის აორთქლებას, ღონისძიება ტარდება იმ
ცხოველთა კვებაში ქერს, ტრიტიკალეს და შვრიას განსხვავებული მიზნით იყენებენ. მნიშვნელოვანია სასუქის შერჩევა. უფრო ხში- დროს, როდესაც ნიადაგი კარგად ფხვიერდება, არ
ქერს განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს მეღორეობაში ბეკონის და მაღალხარისხიანი რად წარმოებაში იყენებენ გრანულირებულ იზილება გადაჭარბებული ტენიანობისგან და არ
ხორცის მისაღებად. ტრიტიკალეს მეცხოველეობაში ორი მიმართულებით გამოიყენებენ სასუქს. ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია, სასუ- იმტვერება გამოშრობის გამო.
- სამარცვლედ, როგორც მაღალყუათიანი საკვები და მწვანე მასის მისაღებად. მისი ქის შეტანის შემდეგ მოხდეს ან მორწყვა, ან ნია-
საგაზაფხულო სამუშაოებში მნიშვნელოვანია
მწვანე მასის მოსავალი 40-50 ტ/ჰა-ს აღემატება. ასეთივე მოთხოვნაა შვრიაზე, რომლის დაგში ჩაკეთება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, სა-
ნათესის მორწყვა. სამწუხაროდ, თავთავიანი
მარცვლის მოსავლიანობა გაზრდილია 3.5-4.5 ტ/ჰა-მდე (ჯიში „არგო“), მწვანე მასის სუქის (აზოტის) 30-40% იკარგება. თანამედროვე
კულტურებისათვის სარწყავ ზონებს ნაკლებად
მოსავალი 50-60 ტ/ჰა-მდე. ტექნოლოგიით უმჯობესია სასუქის შეტანა მოხ-
იყენებენ. საშემოდგომო თავთავიანები ვეგე-
დეს თხევადი სახით. ამ შემთხვევაში დანაკარგი
ტაციის პერიოდში მნიშვნელოვნად მეტ წყალს
მიუხედავად ასეთი მნიშვნელობისა, საჰექტარო კლები მცენარის შემთხვევაში მოსავლის მი- ნულის ტოლია. გაითვალისწინეთ, რომ დღეს
მოითხოვს, ვიდრე საგაზაფხულო ხორბალი. ეს
მოსავლიანობა საქართველოში დაბალია და საღებად აუცილებელია, სარწყავ პირობებში არსებული სასუქები, თითქმის ყველა, წყალში
დაკავშირებულია იმასთან, რომ საშემოდგომო
ევროპულ მონაცემებს ჩამოუვარდება. მოსავლი- დამატებითი რწყვა და სასუქების მკვეთრი ხსნადია. სასუქების შერჩევის დროს გაითვა-
ხორბალს ახასიათებს უფრო გრძელი სავეგეტა-
ანობის გაზრდისთვის, გარდა საწარმოო ჯიშების დოზებით შეტანა. მეჩხერი ნათესის გასაუმჯო- ლისწინეთ მისი პროცენტული შემადგენლობა.
ციო პერიოდი და იძლევა უფრო მეტ მოსავალს.
შერჩევისა, მნიშვნელოვანია ნათესის მოვლის ბესებლად, სასუქების შეტანისთანავე საჭიროა გაზაფხულზე უმჯობესია აზოტით მდიდარი სასუ-
ტენზე მოთხოვნა დამოკიდებულია მცენარის
ღონისძიებების დროული და ხარისხიანი ჩატა- ნათესის დაფარცხვა მსუბუქი კბილების მქონე ქის გამოყენება.
ზრდის ინტენსივობაზე, განვითარების სიძლიე-
რება, განსაკუთრებით კი მნიშვნელოვანია საგა- ფარცხით. მწკრივების გარდი-გარდმო დაფა- სამწუხაროდ, საქართველოში სასუქის შეტანა გა- რეზე, ნიადაგში ტენის არსებობაზე, ტემპერატუ-
ზაფხულო სამუშაოები. რცხვა ახლადშეტანილ სასუქს აქცევს ნიადაგის ზაფხულზე მხოლოდ ერთხელ ხდება, იშვიათად რაზე, ჰაერის ფარდობით ტენიანობაზე, განათე-
საგაზაფხულო სამუშაოები, კლიმატური პირო- ტენიან ფენაში, რაც აადვილებს მცენარის მიერ ორჯერ. თანამედროვე მოთხოვნების მიხედვით, ბაზე, ფესვთა სისტემის განვითარებაზე, საკვები
ბებიდან გამომდინარე, იწყება თებერვლის პირ- მის შეთვისებას, აფხვიერებს ნიადაგს და ხელს სასუქის შეტანა უნდა მოხდეს მცენარის მოთხოვ- ნივთიერებების უზრუნველყოფაზე და სხვა
ველი ნახევრიდან. მნიშვნელოვანია ნათესის უწყობს ჯეჯილის განახლებულ ბარტყობას, ანა- ნის შესაბამისად. ერთი შეტანა ბარტყობის გასაძ- ფაქტორებსა და პირობებზე.
მდგომარეობის შეფასება. ნათესი უნდა გამოიყუ- დგურებს სარეველებსა და, რაც მთავარია, ხელს ლიერებლად ხდება, მომდევნო საჭიროა სწრაფი
საშემოდგომო თავთავიანი კულტურები, რო-
რებოდეს ჯანსაღად, ფარავდეს ნიადაგს მთლია- უწყობს ნიადაგში ტენის შენარჩუნებას. მცენარე- აღერებისათვის, მესამე დათავთავებისათვის,
გორც წესი, ითვლება ტენგამძლე, გვალვაგამ-
ნად მოყვითალო-მომწვანო შეფერვით. მნიშვნე- ების ნაკლებად დაზიანების მიზნით, ჯეჯილის მეოთხე ყვავილობისათვის, მეხუთე მარცვლის
ძლე კულტურებად, მაგრამ არის პერიოდები,
ლოვანია შემოდგომის ბარტყობის განსაზღვრა, ფარცხვა ტარდება დაბალ სიჩქარეზე. ნათესების ხარისხობრივი მაჩვენებლების გასაუმჯობესებ-
როდესაც მცენარეები მოითხოვენ წყლის გარ-
ამისათვის საჭიროა ტიპიური ადგილიდან 1 მ2 საგაზაფხულო დაფარცხვა 0.2–0.3 ტონით ზრდის ლად. თუ კლიმატურ პირობებსაც გავითვალისწი-
კვეულ რაოდენობას. ურწყავ პირობებში წყლის
ფართობზე დავითვალოთ მცენარეთა რაოდე- მარცვლის საჰექტარო მოსავლიანობას. თანა- ნებთ, 2-3 შეტანა შეიძლება აუცილებელი გახდეს.
რეგულირება უნდა მოხდეს ნათესის სიხშირით
ნობა. მედროვე ინტენსიური ტექნოლოგიების მოთხო- ასეთი ტექნოლოგიის განხორციელებისათვის
და ცვარის რეგულირებით. აზოტიანი სასუქების
ვნით 1 მ2 ფართობზე პროდუქტიულ ღეროთა აუცილებელია დრონების გამოყენება. დღეისათ-
ერთგვაროვანი ნათესის შემთხვევაში, საკმა- გამოყენების კოეფიციენტი მკვეთრად იზრდება
რაოდენობა უნდა იყოს 700-დან 1000 ღერომდე. ვის, თხევადი სასუქის შეტანა გაზაფხულზე აუცი-
რისია ორი ადგილის შერჩევა. არათანაბარი მაღალი ცვარიანობის პერიოდში, რაც ყურა-
როცა მცენარეთა რაოდენობა 220-ია, საშუალო ლებლად ორჯერ ან სამჯერ უნდა მოხდეს.
ნათესის დროს, საანალიზო ფართობი უნდა დღება მისაქცევია. ურწყავ პირობებში ძალიან
ბარტყობა 3-4 ცალი, ეს იმას ნიშნავს, რომ პრო-
გაიზარდოს (5-6 მ2). თუ მცენარეთა რაოდენობა სასუქების გამოყენება დაკავშირებულია ხარ- ეფექტურია ფოთლიდან კვების გამოყენება.
დუქტიული ღეროების რაოდენობა 660-დან 880-
200-225-ია, ნათესი აკმაყოფილებს მოთხოვნას. ჯებთან, რომელთა გაღება ქართველ ფერმერთა ამასთან დაკავშირებით უკვე ვისაუბრეთ, მაგრამ
მდეა. ასეთ შემთხვევაში მოსავალი 6.5-8.5 ტ/
განოყიერება ჩატარდება წინასწარ შედგენილი უმრავლესობას არ შეუძლია. აგროტექნოლო- ტენიანობის შესანარჩუნებლადაც ძალიან კარგი
ჰა-მდე მერყეობს. გაზაფხულზე აუცილებლად
(ნიადაგის ანალიზი) გრაფიკის მიხედვით. თუ გიური პროცესების დარღვევის გამო კი მოსავა- საშუალებაა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვა-
უნდა შევუქმნათ მცენარეს პირობები ასეთი მაჩ-
მცენარეთა რაოდენობა მერყეობს 170-200-ის ლიანობა მკვეთრად ეცემა და შესაძლებელია ნია მისი გამოყენება თესლის ფორმირების და
ვენებლების მისაღებად. ამ საკითხში ერთ-ერთი
ფარგლებში, აუცილებელია აზოტიანი სასუქის ვერ დაფაროს გაწეული ხარჯები. დაგვიანებით რძისებურ სიმწიფეში. ამ დროს, ცხელ ამინდში,
მნიშვნელოვანია სასუქის შეტანის პერიოდის
ნორმების 20-30%-ით გაზრდა. 1 მ2-ზე 150-ზე ნა- შეტანილი ფოსფორიანი სასუქის ანაზღაურება ხსნარის შეტანა ხორბალში ახდენს მიკროკლი-
ზუსტი განსაზღვრა. ტემპერატურული რეჟიმის

ᲡᲐᲡᲐᲠᲒᲔᲑᲚᲝ ᲠᲩᲔᲕᲐ 15
მატის შექმნას და ძლიერდება ფოტოსინთეზის სარეველებისგან 90-95%-ით და უზრუნველყოფს ბოლო ორი წელია ხორბალს მნიშვნელოვან ზიანს
პროცესი. ეს კი საშუალებას იძლევა მივიღოთ მარცვლის მოსავლის მატებას 0,30-0,59 ტონამდე აყენებს მავნებლები. ნაწილი მწერებისა ხორბლის
ამოვსებული და მძიმე მარცვალი. სარწყავ პი- ჰექტარზე. ჰერბიციდებს, როგორც წესი, ასხურე- მცენარეს აზიანებს წუწნით, ნაწილი კი ღრღნით. გა-
რობებში უფრო მარტივია ტენიანობის მართვა. ბენ ბარტყობის ფაზაში, მაშინ, როდესაც ჰაერის ნსაკუთრებით ზიანის მომტანია მინდვრის და ტყის
გაზაფხულზე მორწყვა საშუალებას იძლევა გა- ტემპერატურა მიაღწვეს 12-15°C-ს, უფრო ადრე თაგვების მომრავლება. ყოველივე ამის ცოდნას
ვზარდოთ ბარტყობა. აღერება-დათავთავების შესხურება უარყოფითად მოქმედებს მცენარის მნიშვნელობა აქვს ბრძოლის ქიმიური ღონისძიე-
პერიოდი და მარცვლის ფორმირება მოითხოვს შემდგომ განვითარებაზე. ამ უარყოფითი ზე- ბების გამოყენების დროს, რადგან ნაწილი პესტი-
დიდი რაოდენობით წყალს. მოქმედების თავიდან ასაცილებლად, წარმატე- ციდებისა მოქმედებს კონტაქტური, ნაწილი კი
ბით შეიძლება გამოვიყენოთ თხევადი სასუქები. სისტემური გზით.
საგაზაფხულო სამუშაოებში მნიშვნელოვანია
ასეთი სასუქების შერევით ჰერბიციდის ხსნარში,
სარეველებისგან ნათესების დაცვის ღონისძი- გაზაფხულზე, საშემოდგომო ხორბლის ნათე-
მცენარეზე გავლენა მკვეთრად მცირდება. კარგ
ებათა შემუშავება. ამ დროს მთავარია სწორად სებში, მარცვლოვანთა მავნებლების აღმოჩენის
ეფექტს იძლევა თხევადი სასუქი ორგანიკა და
შეფასდეს დასარევლიანების ხარისხი. აქაც სა- შემთხვევაში, მავნებლების წინააღმდეგ ტარდება
ბლეკ ჯეკი.
ჭიროა აღრიცხვა მოხდეს 1 მ ფართობზე. თუ
2
ინსექტიციდების შესხურება, ასეთი წამლობა საჭი-
ამ ფართობზე სარეველების რაოდენობა აღე- ხორბლის მცენარე ზრდა-განვითარების პერი- როების შემთხვევაში შეიძლება განმეორდეს. დღე-
მატება 120 ცალს, გვაქვს ძლიერი დასარევლი- ოდში შეიძლება დაზიანდეს სხვადასხვა სახის ისათვის, თავთავიან კულტურებში მავნებლების წი-
ანება. მცირე დასარევლიანების დროს, სარე- დაავადებებით, რომლებიც დიდ ზიანს აყენებს ნააღმდეგ შეიძლება გამოვიყენოთ ინსექტიციდები,
ველების რიცხვი არ უნდა აღემატებოდეს 50-ს. ნათესებს, მკვეთრად ამცირებს მოსავალს და რომლებიც ცხრილში არის მოცემული.
მნიშვნელოვანია სახეობრივი შემადგენლობის უარესდება მარცვლის ხარისხობრივი მაჩვენებ-
განსაზღვრაც. სუსტად დასარევლიანების შემ- ლები. სუსტდება მცენარეთა განვითარება, შეი-
ᲛᲐᲕᲜᲔᲑᲚᲔᲑᲘ ᲓᲐ ᲛᲐᲗ ᲬᲘᲜᲐᲐᲦᲛᲓᲔᲒ ᲒᲐᲛᲝᲡᲐᲧᲔᲜᲔᲑᲔᲚᲘ ᲘᲜᲡᲔᲥᲢᲘᲪᲘᲓᲔᲑᲘ
თხვევაში, საჰექტარო მოსავლიანობა მცირდება ძლება გამოიწვიოს მცენარეთა დაღუპვაც.
6-8%-ით, ხოლო ძლიერი დასარევლიანებისას - ᲛᲐᲕᲜᲔᲑᲔᲚᲘ ᲞᲠᲔᲞᲐᲠᲐᲢᲘ ᲓᲐ ᲮᲐᲠᲯᲕᲘᲡ ᲜᲝᲠᲛᲐ
ხორბლის მცენარის ჟანგოვანი დაავადებების
25-30%-ით და მეტადაც. ამიტომ სარეველებთან
განვითარებისათვის ყველაზე კრიტიკული პე- ინსექტიციდი: ბი-58 ახალი 0,8-1,2 ლ/ჰა, პროტეუსი 0,5-0,75 ლ/ჰა, ან
ბრძოლა მოსავლიანობის გაზრდის მეტად მნიშ-
რიოდია, თავთავის ვაგინიდან გამოსვლიდან ფიური (იგივე არივო და შერპა) 0,1 ლ/ჰა, ან ფასტაკი 0,1-0,15 ლ/ჰა,
ვნელოვანი და ეფექტური ფაქტორია. მავნე კუსებურა, თრიფსები,
ყვავილობამდე ფაზები. ამ პერიოდში ხდება მო- ან დეცის ფლუქსი 0,25 ლ/ჰა, ან კარატე-ზეონი 0,2 ლ/ჰა, ან ალპაკი
ჭიჭინობელები, ხოჭოები,
გასათვალისწინებელია ორი მომენტი: პირველი სავლის 80%-ის ჩამოყალიბება. რაც უფრო ად- 0,15 ლ/ჰა, ან ნურელ დ 0,75-1 ლ/ჰა, ან გრანდ დ 0,75-1 ლ/ჰა, ან
რწყილები, ჭია-წურბელა,
- განსაკუთრებული ღონისძიებების ჩატარება რეულ ფაზაში ვლინდება დაავადება, მით მეტია ბიოლოგიური ინსექტიციდები: ლეპიდინი 2-3 ლ/ჰა, ან ლეპიდო-
პურის ხერხიები, ბუგრები
ნიადაგის გასასუფთავებლად შემოდგომაზე და ეპიდემიის წარმოქმნის საფრთხე და მოსავლის ციდი 1 კგ/ჰა, ან დელფინი 1კგ/ჰა (შესხურება ვეგეტაციის პერი-
(ვირუსული დაავადებების
მეორე - გაზაფხულზე ჰერბიციდების შეტანა გა- დანაკარგი. ოდში 100 თავთავზე 20 მატლის არსებობისას საგაზაფხულო ხო-
გადამტანები)
ნსაკუთრებული სიზუსტით. ერთი დღის დაგვი- რბალში მარცვლეულის ხვატრის წინააღმდეგ)
სოკოვანი დაავადებებისა და ჟანგას წინააღმდეგ,
ანებამაც კი შეიძლება მოსავლის დიდი დანა- სამუშაო ხსნარი: 250-350 ლ/ჰა
აღერების ბოლოს - დათავთავებამდე ნათესი
კარგი გამოიწვიოს. გაზაფხულის ღონისძიებები
უნდა დამუშავდეს ფუნგიციდებით. მოსავლის როდენტიციდი: კლერატი (3 კგ/ჰა, 5გ/სოროზე, 0,05% მისატყუა-
ფაქტობრივად უნდა იყოს პრევენცია და არა
დაცვის მიზნით, დაავადების პირველი სიმპტო- მღრღნელი - (მემინდვრია, რზე), ან თუთიის ფოსფიდი (2,5-5% შემცველობა მისატყუებელში,
სარეველებთან ბრძოლა.
მების გამოჩენისთანავე საჭიროა ქიმიური საშუ- ამიერკავკასიური და რუხი 8-10 გრ მზა პრეპარატი სოროზე), ან ანტიკოაგულანტები ბროდი-
მოზამთრე და საშემოდგომო სარეველების მო- ალებების გამოყენება. ზაზუნელა, ტყის თაგვი) ფაკუმი 2კგ/ჰა, ან შტორმი 0,5-1 ტაბლეტი სოროზე (ხელით შეტანა
სასპობად, საშემოდგომო ხორბლის მცენარეთა სოროებში), ან ბიოპრეპარატი ბაქტოროდენციდი 1-4 კგ/ჰა.
სოკოვან ავადმყოფობებთან ბრძოლის ღონის-
აღმოცენებამდე, ზოგიერთ მიკრო-რეგიონში
ძიებებიდან, მათი ორბინიანობის გამო, დიდი
რეკომენდებულია ძლიერი ჰერბიციდების შე- თავთავიან კულტურებში საგაზაფხულო სამუშაოების დროული და ხარისხიანი ჩატარება საშუალებას
მნიშვნელობა აქვს შუალედი მკვებავი მცენარეე-
ტანა. ძლიერი ჰერბიციდები გამოირჩევა მა- მოგვცემს, ჯერ ერთი, გამოვასწოროთ ზამთრის პერიოდში კლიმატური პირობებით გამოწვეული ნაკლო-
ბის მოსპობას, მაღალი აგროტექნიკური ღონის-
ღალი ეფექტურობით და ასუფთავებს ნათესებს ვანებები და მეორე, უზრუნველვყოთ მაქსიმალურად მაღალი და ხარისხიანი მოსავლის მიღება.
ძიებების ჩატარებით.
ცუდად იზამთრებს. რამდენიმე წლის განმავლო- სიმპტომების გამოვლენის ძირითადი პერიო-

ბაში ძლიერი დაავადებისას, მცენარე შეიძლება დები: გაზაფხული, ზაფხული, შემოდგომა.
გამომწვევი სოკო - Podospharea დაიღუპოს კიდეც.
ნაცრის გამომწვევი სოკო იზამთრებს დაავადე-
leucotricha Salm. დაავადების გავრცელების ხელშემწყობი პირო- ბული ორგანოების ქერქის ქვეშ, ან ნაკლებად
ბებია მშრალი, ცხელი ამინდი, განსაკუთრებით ცივი ზამთრის პირობებში, პირდაპირ დაზიანე-
ნაცრით დაავადებული ორგანოების (ფოთლები,
ვეგეტაციის პერიოდის დასაწყისში. განვითარე- ბული ყლორტების ზედაპირზე. აქედან გამო-
ყლორტი, ყვავილი, მკვახე ნაყოფი) ზედაპირზე
ბის ოპტიმალური ტემპერატურა: 15-25°C მდინარე, ცივი ზამთრის პირობებში, დაავადების
ჩნდება ნაცრისფერი ფიფქი.
ჰაერის ოპტიმალური შეფარდებითი ტენიანობა: გავრცელების მასშტაბები მკვეთრად მცირდება.
დაავადების შედეგად, ახალგაზრდა ფოთოლი
70-90%.
კოვზისებურად იზნიქება - იხვევა მთავარი ძარღ-
ვის გასწვრივ. იგი კიდეებიდან იწყებს ხმობას და
ცვენას. ყლორტები თავდაპირველად იფარება
თეთრი, ხოლო შემდეგ მონაცრისფრო ფერის
ფიფქისაგან შემდგარი ლაქებით. დროთა გან-
მავლობაში, ლაქები ერთმანეთს უერთდება და
ფიფქი სრულად ფარავს ყლორტების ზედაპირს.
ძლიერ დაზიანებულ ყლორტებზე არსებული ფოთ-
ლები ხმება და ცვივა. დაზიანებული ყვავილის
კვირტი გვიან იხსნება და ნელა ვითარდება. დაავა-
დებულ ყვავილედებზე ნაყოფი ვეღარ ვითარდება.
ნაცრით დაზიანებული ნაყოფი იფარება ფიფქის
თხელი ფენით, რაც ანელებს განვითარებას.
ნაცრის დროს ავადდება ახალგაზრდა, განვი-
თარებადი ქსოვილები, ამიტომ ვეგეტაციის
დასაწყისში მისი გამოჩენა ძალზე სახიფათოა,
მოსავლიანობა მცირდება და ვაშლის განვითა-
რება უარესდება. იგი იძლევა სუსტ აღმონაცენს,

16 ᲑᲘᲝᲛᲠᲐᲕᲐᲚᲤᲔᲠᲝᲕᲜᲔᲑᲐ
ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲡ ᲤᲠᲘᲜᲕᲔᲚᲗᲐ ᲡᲐᲛᲧᲐᲠᲝ ᲡᲐᲙᲛᲐᲝᲓ ᲛᲠᲐᲕᲐᲚᲤᲔᲠᲝᲕᲐᲜᲘᲐ. ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲡ ᲢᲔᲠᲘᲢᲝᲠᲘᲐᲖᲔ ᲤᲐᲠᲗᲝᲓᲐᲐ ᲬᲐᲠᲛᲝᲓᲒᲔᲜᲘᲚᲘ ᲠᲝᲒᲝᲠᲪ ᲔᲜᲓᲔᲛᲣᲠᲘ, ᲘᲡᲔ ᲡᲮᲕᲐᲓᲐᲡᲮᲕᲐ
ᲥᲕᲔᲧᲜᲘᲡᲗᲕᲘᲡ ᲓᲐᲛᲐᲮᲐᲡᲘᲐᲗᲔᲑᲔᲚᲘ ᲡᲐᲮᲔᲝᲑᲔᲑᲘ
ᲛᲝᲚᲣᲠᲯᲝ ᲬᲘᲕᲬᲘᲕᲐ (ᲬᲘᲬᲙᲐᲜᲐ) (PARUS CAERULEUS) ᲓᲘᲓᲘ ᲧᲐᲠᲐᲣᲚᲐ (ᲬᲧᲚᲘᲡ ᲑᲣᲦᲐ) - BOTAURUS STELLARIS
მოლურჯო წივწივას სხეულის სიგრძე ახალგაზრდა წიწკანა შედარებით ბაცია დიდი ყარაულასთვის (წყლის დიდი ყარაულა ბინადრობს დაჭაობებული მდე-
შეადგენს 10-12 სმ-ს. იგი შეფერილობით და მოყვითალო ლოყები აქვს. ბუღა) დამახასიათებელია სხეულის ლოების, მდინარეებისა და ტბების ლელიან
დიდ წივწივას ჰგავს. მისი სხეულის ქვედა მოყვითალო-მოყავისფრო შეფერილობა სანაპიროებზე. იგი იკვებება თევზებით, ამფიბიე-
მოლურჯო წივწივა ბუდეს ხის ფუღუროში იკე-
ნაწილი ყვითელი, ზედა კი მოლურჯო- ხშირი წინწკლებითა და ზოლებით. მას ბით, ქვეწარმავლებითა და მღრღნელებით.
თებს. იგი წელიწადში ორჯერ მრავლდება. პირ-
მომწვანოა. თუმცა, დიდ წივწივასთან აქვს გრძელი კისერი და ფეხები. ამასთან, ყარაულა ბუდეს იკეთებს კორდზე, მცენარეებს
ველად - აპრილის დასაწყისში, მეორედ - მაისის
შედარებით, იგი მცირე ზომისაა და ყველა სხვა ყანჩის მსგავსად, ფრენისას შორის. 3-5 კვერცხს აპრილის შუა რიცხვებიდან
ბოლოს. დებს 9-13 კვერცხს.
მოთეთრო თავი აქვს, რომლის ზედა კისერი S-ისებურად მოხრილი აქვს, მაისის დასაწყისამდე დებს.
წივწივას ჰაბიტატია სხვადასხვა ტიპის ტყეები და
ნაწილი ცისფერია, თვალზე გამავალი გრძელი ფეხები კი - გაჭიმული.
იკვებება მწერებითა და მათი ლარვებით.
ვიწრო ზოლი კი, შავი ფერისაა.
ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝ ᲐᲡᲔᲕᲔ ᲛᲓᲘᲓᲐᲠᲘᲐ ᲛᲪᲔᲜᲐᲠᲔᲔᲑᲘᲗ, ᲠᲝᲛᲚᲘᲡ ᲒᲐᲕᲠᲪᲔᲚᲔᲑᲘᲡ ᲗᲐᲕᲘᲡᲔᲑᲣᲠᲔᲑᲐᲡᲐ ᲓᲐ ᲛᲠᲐᲕᲐᲚᲤᲔᲠᲝᲕᲜᲔᲑᲐᲡ ᲒᲐᲜᲐᲞᲘᲠᲝᲑᲔᲑᲡ ᲔᲙᲝᲚᲝᲒᲘᲣᲠᲘ ᲞᲘᲠᲝᲑᲔᲑᲘ, ᲰᲐᲕᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲠᲔᲚᲘᲔᲤᲘᲡ
ᲜᲐᲘᲠᲒᲕᲐᲠᲝᲑᲐ, ᲒᲔᲝᲚᲝᲒᲘᲣᲠᲘ ᲐᲒᲔᲑᲣᲚᲔᲑᲐ, ᲒᲔᲝᲒᲠᲐᲤᲘᲣᲚᲘ ᲛᲓᲔᲑᲐᲠᲔᲝᲑᲐ ᲓᲐ ᲡᲮᲕᲐ. ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲨᲘ ᲛᲠᲐᲕᲚᲐᲓᲐᲐ ᲠᲝᲒᲝᲠᲪ ᲔᲜᲓᲔᲛᲣᲠᲘ ᲓᲐ ᲠᲔᲚᲘᲥᲢᲣᲠᲘ, ᲐᲡᲔᲕᲔ ᲐᲓᲕᲔᲜᲢᲣᲠᲘ ᲡᲐᲮᲔᲝᲑᲘᲡ ᲑᲣᲜᲔᲑᲠᲘᲕᲘ ᲓᲐ
ᲙᲣᲚᲢᲣᲠᲣᲚᲘ ᲛᲪᲔᲜᲐᲠᲔᲔᲑᲘ. ᲡᲐᲥᲐᲠᲗᲕᲔᲚᲝᲡ ᲛᲪᲔᲜᲐᲠᲔᲣᲚᲘ ᲡᲐᲤᲐᲠᲘᲡ 380-ᲛᲓᲔ ᲡᲐᲮᲔᲝᲑᲐ ᲔᲜᲓᲔᲛᲣᲠᲘ ᲬᲐᲠᲛᲝᲨᲝᲑᲘᲡᲐᲐ, ᲐᲛᲐᲡᲗᲐᲜ, ᲖᲝᲒᲘᲔᲠᲗᲘ ᲛᲐᲗᲒᲐᲜᲘ ᲠᲔᲚᲘᲥᲢᲣᲠ ᲛᲪᲔᲜᲐᲠᲔᲔᲑᲡᲐᲪ ᲛᲘᲔᲙᲣᲗᲕᲜᲔᲑᲐ
ᲛᲝᲚᲝᲖᲐᲜᲐ (VIBURNUM ORIENTALE)
ბუჩქი მოლოზანა 2 მ-მდე სიმაღლის

მცენარეა. მას, ზედა ნაწილში,
3-ნაკვთიანი კვერცხისებრი ფოთლები
ᲨᲐᲕᲘ ᲤᲘᲭᲕᲘ (PINUS NIGRA) და ნორჩი ყლორტები აქვს, რომლებიც
გაბნეული ბეწვითაა მოფენილი.
მცენარის თეთრი ძაბრისებრი ყვავილები
შავი ფიჭვი (Pinus nigra) ტანმაღალი 40 დაგებზე. ის ჩრდილის ამტანი მცენარეა. შეკრებილია ფარისებრ ყვავილებად.
მ-მდე სიმაღლის ხეა. შავი ფიჭვის ვარჯს რაც შეეხება მერქანს, შედგება წითელი გულისა ნაყოფი წითელია, ოვალური და
პირამიდული ფორმა აქვს, ღერო კი, და თეთრი ცილისგან. მის დამოკლებულ ტოტზე შეიცავს მცირე რაოდენობით წვენსა და
დაფარულია მუქი შეფერილობის ქერქით. წყვილი, 8-14 სმ სიგრძის, მაგარი და მკვრივი წი- ფქვილოვან რბილობს.
წვი ვითარდება.
შავი ფიჭვი ბუნებრივად გავრცელებულია კა-
მოლოზანა იზრდება მთის ქვედა და შუა სა-
ვკასიაში, მცირე აზიაში, ირანსა და ხმელთაშუა მცენარე იზრდება მთის შუა სარტყლიდან
რტყლების ტყეებში. გავრცელებულია, ძირითა-
ზღვის განაპირა რაიონებში. სუბ-ალპურ სარტყლამდე. საქართველოში ცნო-
დად, დასავლეთ საქართველოში. გავრცელების
ბილია აჭარაში, თრიალეთსა და კახეთში.
შავი ფიჭვი ძლიერ შემგუებელია ნიადაგის მი- საერთო არეალი მოიცავს სამხრეთ კავკასიასა
მართ. მცენარე იზრდება მშრალ და ქვიშნარ ნია- და მცირე აზიას.


- გაზეთი - ჩვენი სოფელი - #94

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

- გაზეთი - ჩვენი სოფელი - #94

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ᲒᲐᲠᲔᲛᲝᲡ ᲓᲐᲪᲕᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲡᲝᲤᲚᲘᲡ ᲛᲔᲣᲠᲜᲔᲝᲑᲘᲡ ᲡᲐᲛᲘᲜᲘᲡᲢᲠᲝᲡ ᲧᲝᲕᲔᲚᲗᲕᲘᲣᲠᲘ ᲒᲐᲛᲝᲪᲔᲛᲐ ᲘᲐᲜᲕᲐᲠᲘ /2024 N 1 (94)

ქართული ღვინო გვ 10-11

 ცხოელი ღვინის პროფესიონალები ხშირად აღ-

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მი- განათლება გვ 7 გარემოს დაცვა გვ 13

სასარგებლო რჩევა გვ 14-15

ოთარ შამუგია: „შავი ზღვის დაბინძურებისთვის

2023 ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲡᲔᲥᲢᲔᲛᲑᲠᲘᲓᲐᲜ 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21 ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ

რამაც უნდა უზრუნველყოს ქვეყნის სახეობის პოპულაციების მდგომარეობის

ოთარ შამუგია: „ახალი „ასოცირების შეთანხმების აქტიური მუშაობა დაიწყება კანონქვემდებარე

შეიქმნას ბიოლოგიური მიღებასთან დაკავშირებით. ეულ საკითხზე, მკაცრად დაცული და დაცული

სამართლებრივი ევროკავშირთან საკანონმდებლო „აღნიშნულიდან გამომდინარე, რა

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

ᲜᲘᲜᲝ ᲗᲐᲜᲓᲘᲚᲐᲨᲕᲘᲚᲘ: გარდა სხვა ახალი შესაძლებლობებიც

ჩატარების თაობაზე, რომელიც განსაზღვრავს, დაცულ ტერიტორიას“, - განაცხადა

„ხაზგასმა უნდა მოხდეს დაცული სამინისტროში გამართულ შეხვედრას გარემოს

ტურიზმის კუთხით, არამედ ამ კუთხითაც, ასოციაციების წარმომადგენლები, დარგის სპე-

თუ რა მნიშვნელობა აქვს მას, როგორც ციალისტები და ექსპერტები ესწრებოდნენ.

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

საქართველო გარემოსდაცვითი დაბალემისიიანი განვითარების

„აგროტექნოლოგიების და და ტექნოლოგიების სააგენტოსა და საერთაშო-

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

ᲝᲗᲐᲠ ᲨᲐᲛᲣᲒᲘᲐ: „ციტრუსი აჭარასა და გურიაში

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

ᲬᲐᲠᲩᲘᲜᲔᲑᲣᲚ ᲡᲢᲣᲓᲔᲜᲢᲔᲑᲡ „ᲛᲬᲕᲐᲜᲔ” ლეობს 14 პროფესიული სასწავლებელი (კო-

კოლეჯი „იბერია“ - იმერეთი, ქუთაისი ცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრსა

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

ᲙᲐᲙᲚᲝᲕᲐᲜᲘ ᲙᲣᲚᲢᲣᲠᲔᲑᲘᲡ ᲒᲐᲓᲐᲛᲛᲣᲨᲐᲕᲔᲑᲔᲚᲘ ოთარ შამუგია: „ჩვენ მსხვილფეხა პირუტყვის სადგომის

აღნიშნულ პერიოდში ქართული თხილის ექსპორტი, ძირითადად, ევროკავშირის ბაზრებზე ხო-

2023 ᲬᲚᲘᲡ 1 ᲡᲔᲥᲢᲔᲛᲑᲠᲘᲓᲐᲜ 2024 ᲬᲚᲘᲡ 21 ᲘᲐᲜᲕᲠᲘᲡ

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

თანამედროვე გამოწვევებიდან გამომდინარე,

ინტერვიუ სერიოზული მზადყოფნა გვმართებს, როგორც

გარემოს მიმღებ პირებს.

გეოლოგიის მოდელირებები, იქმნება გეოლოგიური საფრ-

უფროსთან, ბოლო წლებში, ტექნოლოგიური განვითარების

მერაბ ჯები გვაქვს. ჩვენ, რა თქმა უნდა, მონიტორინგის

გეოლოგიურ საფრთხეებთან ემატება კლიმატის გლობალური ცვლილებით

რუკების შედგენა. რაც შეეხება არ განმეორდეს ის ტრაგედიები და კატასტრო-

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

ᲘᲛᲔᲠᲔᲗᲨᲘ ᲒᲐᲕᲠᲪᲔᲚᲔᲑᲣᲚᲘ ᲕᲐᲖᲘᲡ ᲪᲘᲪᲥᲐ

სინონიმი: კუმსი ჯიში ხასიათდება საშუალო მოსავლიანობით

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

ᲝᲪᲮᲐᲜᲣᲠᲘ ᲡᲐᲤᲔᲠᲔ ᲥᲕᲔᲕᲠᲘᲡ ᲦᲕᲘᲜᲝ

და დაძველების მაღალი პოტენციალით. ქვევრში ღვინის დაყენების ტექნოლოგია საქა-

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

ᲓᲐᲪᲣᲚᲘ ᲢᲔᲠᲘᲢᲝᲠᲘᲔᲑᲘᲡ ᲒᲐᲜᲕᲘᲗᲐᲠᲔᲑᲘᲡ ᲛᲘᲛᲐᲠᲗᲣᲚᲔᲑᲘᲗ რამაც ვიზიტორებს ღამის საათებში მოგზაურობის

შეაფასებდით 2023 წელს ტერიტორიების შექმნა ბილიტაცია ჩაუტარდა სათაფლიას და პრომეთეს

ფინანსური მხარდაჭერის გარდა, საერთაშო-

დონორი ორგანიზაციების გვერდში დგომით,

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

მოხდეს იმ მინიმალური ინფრასტრუქტურის იტის შესახებ და პოპულარიზაცია, შემდეგ კი

რომელიც სრულად იქნება ადაპტირებული შშმ ზეა, მოხდეს ბალდის კანიონზეც.

ჩვენი ამოცანაა, პირველ რიგში, მოვახდინოთ ვიზიტორებს დაუვიწყარი და მრავალფეროვანი

საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება ამ სა- სერვისებით უმასპინძლებს.

ᲜᲝᲔ ᲛᲔᲒᲠᲔᲚᲘᲨᲕᲘᲚᲘ გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

ᲡᲐᲒᲐᲖᲐᲤᲮᲣᲚᲝ შემცველობის გამო და წისქვილკომბინატები

ᲙᲣᲚᲢᲣᲠᲔᲑᲨᲘ რცვლის მიღება. ასეთი გამოკვებით შესაძლებე-

საშემოდგომო ხორბლის ჯეჯილი გაზაფხულზე

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის

ცუდად იზამთრებს. რამდენიმე წლის განმავლო- სიმპტომების გამოვლენის ძირითადი პერიო-

თბილისი, 0159, მარშალ გელოვანის გამზ. N34.

ცხოელი ღვინის პროფესიონალები ხშირად აღ-

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მი- განათლება გვ 7 გარემოს დაცვა გვ 13

ოთარ შამუგია: „შავი ზღვის დაბინძურებისთვის