Kabanata 31: Ang Sermon

Nagsimula na si Padre Damaso sa kanyang sermon na makita niyang

nakatuon na ang paningin ng lahat ng tao sa kanya. Sinimulan niya ang sa
sermon sa pamamagitan ng pagbibigay ng isang salita mula Bibilya.

Namangha sina Padre Sibyla at Padre Martin sa magandang bwelo ng pari.

Ayon sa kanyang sermon, ang salita ng Diyos ay dapat magkaroon ng bunga
sa bayan na iyon kung kaya’t ito ay hindi dapat itanim sa mabatong lupa.

Nagbanggit din siya ng mga taong dapat tinitingala dahil sa kanilang

pananampalataya katulad ni David, Roland, at ang mga gwardiya sibil ng
kalangitan,

Ang sermon ni Padre Damaso sa wikang Kastila kaya hindi naiintindihan ng

mga Indio, Tanging ang mga salitang tulisan, gwardiya sibil, San Francisco, at
San Diego lang ang niintindihan nila.

Marami sa mga nakikinig ang inaantok na sa sermon ng pari. Naghihikab na si

Kapitan Tiago at sinusulyapan naman ni Maria Clara si Ibarra sa kanyang
kinauupan.

Pinatamaan ni Padre Damaso sa kaniyang sermon si Ibarra dahilan kung

bakit nagalit ang binata. Dagdag pa nito, ang mga anak daw ng mga erehe ay
bastos at walang galang.

Samantala, walang sinumang nakapansin na nakapasok si Elias sa simbahan.

Lumapit ito kay Ibarra at binalaan na mag-ingat sa seremonya ng
pagbabasbas na gaganapin bukas.

Aniya, huwag lalapit si Ibarra sa pundasyong bato dahil maaari niyang itong
ikamatay. Bigla namang nawala si Elias nang minsan pa itong lingunin ni
Ibarra..
Kabanata 32: Ang Panghugos

Nagtayo Amg Taong madilaw mg isang makinarya na siyang nagtataas

at nagbaba ng mabibigat ng bagay gaya ng bato at bakal.

Ayon sa taong madilaw ay si Don Saturnino,ang lolo ni Ibarra ,ang

nagturo sa kanya kung paano gamitin ang makinarya.Pinaghandaan ni
Ibarra ang espesyal na okasyon iyon.Nagpaluto siya ng masasarap na
pagkain para sa lahat ng makikilahok.

Nagdaos naman ang mga guro ng palaro katulad ng palosebo,pabitin.at

pukpok sa palayok

.Nais talaga ni Ibarra na maging masaya at matagumpay ang

pagpapatayo sa paaralan.

Mayroon ding masayang tugtugan na hatid ng banda. Katulad ng

alkalde,Kapitan Tiago,alperes,at si Padre Salvi.

Naroroon din ang mga nagagandahang dilag kung saan pansin na

pansin ang kagandahan ni Maria Tumigil na ang tunog ng banda hudyat
na magsisimula na ang seremonya.

Pinalibutan agad ng lahat ang nakaukang bato. Nang mapatingala si

Ibarra sa itaas ay nakita niya ang madilaw na lalaki na nakangisi.
Biglang bumilis ang tibok ng puso niya at naalala ang babala ni Elias
noong sila ay nasa simbahan.Nabuhayan nama siya ng loob nang
mapansing malapit si Elias sa kinanaroroonon ng taong madilaw.

Nagsimula nang magbigay ng sermon si Padre Salvi mapapansing

nangangatal ang kanyang boses habang nagbabasa.

Ipinasok na rin ang kahong kristal sa tinggang bumbong.

Nagmungkahi ang alkalde na si Ibarra ang maglagay sa ukang bato

ngunit tumanggi ito at nagmungkahi na ang Eskribano na lang ang
magsagawa nito.
Agad na kinuha ng eksribano ang tinggang bumbong at bumaba sa
baitang na kinaroroonan ng uka agt agad inilagay ang mga katibayan
ng kasaysayan.

Binedisyunan iyon ni nPadre Salvi at sunod-sunod na bumuba sa

hagdan ang mga piling panauhin.Isang ritwal ang paglalagay ng
simento.Pinangunahan ng alkalde ang ritwal na sinundan naman ni
Padre Salvi.

Habang bumababa ang pari ay tumingin ito sa umuugang bato na

nakatali sa lubid.

Madaliang nagpalitada ang pari at pansin pa rin ang panginginig ng

kanyang tuhod.

Sunod-sunod nang nagpalitada ang iba pang piling panauhin.

Sa isang iglpa ay natanggal ang mga lubid na siyang humahawak sa

malaking bato.

Nagulantang ang lahat dahil sa pagguho.Ang iba ay piniling lumayo

ngunit may ilang lumalapit upang tingnan kung sino ang nadaganan ng
malaking bato.

Nakita ng lahat ang nakatayong si Ibarra habang hawak-hawak pa rin

ang pala.

Sa paanan ng binata ay may duguang katawan ng isang madilaw na

lalaki..
Kabanata 33:Ang Malayang isipan

Si Elias ay palihim na dumating sa bahay ni Ibarra at sila’y nag-usap

tungkol sa mga kaaway ni Ibarra.

Kahit na ang hangad ay kabutihan,pinayuhan ni Elias si Ibarra na

mag-ingat dahil nagkalat ang kanyang kaaway.

Nasabi rin nito ang kanyang pagkakatuklas sa balak na pagpatay ng

taong madilaw kay Ibarra sa araw ng pagpapasinaya ng paaralan.

Lihim pa lang sinubaybayan ni Elias ang taong madilaw at nalaman

niyang iprinisinta nito ang sarili kay Nol Juan kahit maliit ang sahod
kapalit ng kanyang mga kaalaman.

Si Ibarra nama’y nanghinayang sa maagang pagkawala ng taong

madilaw dahil marami pa raw sana siyang matutuklasan kung ito ay
nabubuhay lamang.

Salungat namn dito si Elias dahil tiyak niyang makaliligtas sa hukuman

ang taong madilaw dahil sa kabulagan ng hustisya sa bayan.

Tila nagkaroon naman ng interes si Ibarra kay Elias dahil sa kanyang

mga kaisipan na kakaiba kaysa ordinaryong mamamayan.

Napadpad naman ng kanilang usapan sa paniniwala sa Diyos na ‘di

itinanggi ni Elias na siya’y nawawalan na ng tiwala dito.

Maya-maya pa’y nagpaalam na rin si Elias baon ang kanyang pangako

ng katapatan kay Ibarra..
Kabanata 34: pananghalian

Noong araw na iyon ay darating ang Heneral at tutuloy sa bahay ni Kapitan

Tiyago.Magkakaharap na nananghalian ang mga taga San Diego.

Si Ibarra at ang alkalde mayor ay nasa magkabilang dulo ng hapag. Si Maria

ay nasa gawing kanan ni Ibarra samantalang sa kaliwa naman niya ang
eskribano.

Nasa hapag din sina Kapitan Tiyago,iba pang mga kapitan sa bayan ng San
Diego,mga pari,mga kawani ng pamahalaan at mga kaibigan nina Maria Clara
at Ibarra.

Ang karamihan naman ay nagtaka dahil wala pa so Padre Damaso.

Nag-uusap ang mga nasa hapag habang kumakain.

Napag-usapan nila ang hindi pagdating ni Padre Damaso,ang

kamangmangan ng mga magsasaka sa mga kubyertos,ang mga kursong
nais nilang ipakuha sa kanilang mga anak,at marami pang iba.

Maya-maya’y dumating na si Padre Damaso at ang lahat doon ay bumati sa

kanya liban kay Ibarra.Habang inihahanda ang serbese ay nagsimula na ring
patutsadahan ng pari si Ibarra.

Sisingit sana ang alkalde sa usapan upang maiba ang paksa ngunit ayaw
papigil ng mayabang na pari.

Tahimik lamang na nakikinig si Ibarra habang nagtitimpi.Tila nananadya

naman si Padre Damaso dahil inungkat nito ang pagkamatay ng ama ni
Ibarra.

Sa pagkakataong ito’y hindi na pinalampas ng binata ang mga sinabi ng pari

kaya naman muntik na niya itong saksakin.

Mabuti na lamang at pinigilan siya ni Maria kung kaya’t bumalik ang

kahinahunan at umalis na lamang ang binata…
Kabanata 35: Reaksiyon

Naging mainit na usapan sa buong bayan ng San Diego ang mga kaganapan
sa nangyaring pananghalian. Karamihan ay pinanghalian.

Karamihan ay pinanigan si Padre Damaso dahil kung nagtimpi lamang daw si

Ibarra ay hindi sana iyon nangyari.

Tanging si Kapitan Martin lamang ang nakaunawa sa ikinilos ni Ibarra dahil

walang sinuman ang hindi makapapagpipigil kung ang ama ang
lalapastanganin.

Ipinapalagay naman ni Don Filipo na hinihintay daw ni Ibarra na tulungan siya

ng taumbayan bilang pagtanaw ng utang na loob sa kabutihang nagawa niya
at ng kanyang ama.

Samantala,nanindigan ang kapitan ng bayan na wala silang magagawa

sapagkat laging nasa katwiran ang mga prayle.

Ani Don Filipo, nangyayari ito dahil hindi nagkakaisa at watak-watak ang
taumbayan samantalang ang mga prayle at mayayaman ay
nagkakabuklod-buklod.

Natakot naman ang mga matatandang babae sa bayan dahil kung ‘di nila
panigan si Padre Damaso ay baka mapunta sila sa impyerno.

Nalugod naman si Kapitan Maria sa pagtatanggol ng binata sa kanyang

ama.Ang mga magsasaka’y biglang nawalan ng pag-asa dahil baka hindi
matuloy ang paaralan.

Kapag nangyari iyon ay baka hindi makapagtapos sa pag-aaral ang kanilang

mga anak.

May kumakalat na baka hindi na matutuloy ang pagpapatayo ng paaralan

sapagkat si Ibarra ay tinawag ng pari na isang pilibustero.

Gayunpama’y hindi maintindihan ng mga magsasaka ang kahulugan ng

Pilibustero…