ÖNCÜLERİYLE

ALMAN ORTA ÇAĞ EDEBİYATI

Gülrû Bayraktar
ÖNCÜLERİYLE ALMAN ORTA ÇAĞ EDEBİYATI
Gülrû Bayraktar

Bilimsel Eserler No. : 663

ISBN : 978-625-7589-29-1
E-ISBN : 978-625-7589-28-4
Basım Sayısı : 1. Basım, Mayıs 2021

© Copyright 2021, NOBEL BİLİMSEL ESERLER SERTİFİKA NO.: 20779

Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın,
kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet
yürütmekte ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır.
‘NOBEL BİLİMSEL ESERLER’ Bir Nobel Akademik Yayıncılık markasıdır.

Kitapta yer alan şiirlerin Türkçe çevirileri yazara aittir.

Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com-

Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com-

Redaksiyon : Seval Sezer -seval@nobelyayin.com-

Sayfa Tasarım : Samet Tekin -samet@nobelyayin.com-
Kapak Tasarım : Lale Yalçın -laleenobel@gmail.com-
Görsel Tasarım Uzmanı: Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com-
Baskı ve Cilt : Vadi Grafik Tasarım ve Reklamcılık Ltd. Şti. Sertifika No: 47479
İvedik Org. San. 1420. Cad. No: 58/1 Yenimahalle/ANKARA • Tel: 0 312 395 85 71

Kütüphane Bilgi Kartı

Bayraktar, Gülrû.
Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı / Gülrû Bayraktar
1. Basım. VI + 78 s. 13,5x21,5 cm. Kaynakça var, dizin yok.
ISBN: 978-625-7589-29-1
E-ISBN: 978-625-7589-28-4
1. Batı Edebiyatı 2. Alman Edebiyatı Tarihi 3. Orta Çağ Alman Edebiyatı 4. Orta Çağ Edebiyatçıları

Genel Dağıtım
ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ.
Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - siparis@nobelyayin.com-
Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65
E-Satış: www.nobelkitap.com - esatis@nobelkitap.com / www.atlaskitap.com - info@atlaskitap.com

Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, D&R Mağazaları, Dost Dağıtım, Ekip Dağıtım,
Kida Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Pandora, Prefix, Remzi Kitabevleri
 Ön Söz

Yaşadığımız çağın edebiyatını detaylarıyla anlayabilmenin en

önemli ön koşullarından biri, köklerinin nerelere uzandığını bilmek-
tir. Edebiyat tarihi boyunca üretilen ve edebiyat unvanını taşımaya
layık görülen eserlerin neden ve nasıl oluştuğu sorusuna arketipler
yanıt vermektedir. Klasikleşmiş olsun olmasın her eserin bir ilk ör-
neği vardır. Bu ilk örneğin ayak izlerini büyük bir oranla Orta Çağ
Edebiyatında bulmak mümkündür. Bir bilim dalı olarak edebiyat
tarihinin yürüttüğü en zor araştırmalardan biri de tarihte olabildiğin-
ce eskiye yani Orta Çağ’a doğru yol almaktır. Yazılı sanatsal ürün
olarak tanımı yapılan edebiyatın yazılmamış kaynaklara kadar izini
sürmek zaman zaman âdeta bir meta bilime dönüşebilmektedir.
Sanatsal olarak nitelendirilebileceğimiz yapıtların masallarda
da olduğu gibi ilk örnekleri ağızdan ağıza, kulaktan kulağa sözel
olarak aktarımları ile gerçekleştirilmiştir. Pek çoğu yitip gitmiş,
pek azı kâğıda dökülebilmiştir. Bu az sayıda eserden yola çıkarak
edebiyat bilimi bir tablo çizmeye çalışmıştır. Ancak bilim demek
veri demektir, veri olmayan yerde bilimi uygulamak oldukça zor-
dur. Bu zorlu bilimsel ortamda Orta Çağ Edebiyatı hakkında yaz-
mak ve Orta Çağ Alman Edebiyatını aydınlatmaya çalışmak da
türlü badireleri aşmak anlamına gelmiştir.
Orta Çağ Alman Edebiyatını kapsamlı şekilde anlatabilmek
için ciltler dolusu kitap yazmak gerekir. Kapsadığı zamanı, tarihi,
siyasi, sosyokültürel ve psikolojik fasetlerine eğilmek bir ömürlük
çalışma anlamına gelmektedir. Bu nedenle bu kitapta Türk okuruna
Alman Edebiyat tarihi içerisinde Orta Çağ ve öncüleri özet biçimde
(en önemli olarak nitelendirdiğimiz bilgiler ve belgeler ışığında)
sunulmuştur.

iii
 İÇİNDEKİLER

Ön Söz ............................................................................................ iii

Giriş ................................................................................................. 1
Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ....................................... 7
Heliand ...................................................................................... 12
Ludwigslied ................................................................................ 16
Annolied .................................................................................... 22
Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ ........................ 27
Gottfried von Strassburg .............................................................. 32
Hartmann von Aue ..................................................................... 41
Walther von der Vogelweide....................................................... 52
Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ ...................... 59
Meister Eckhart (Üstat Eckhart) .................................................... 63
Heinrich von Mügeln .................................................................. 68
Mechthild von Magdeburg .......................................................... 70
Kaynakça........................................................................................ 75

v
 Giriş

Alman edebiyatından bahsedildiğinde şüphesiz zihinlerimizde

ilk belirenler; klasikleşmiş isimler Johann Wolfgang von Goethe,
Friedrich Schiller, Thomas Mann ve Hermann Hesse gibi daha
niceleridir. Artık klasikleştiğinden emin olduğumuz bu ustaların
eserlerinin konuları öncelikli olarak yaşamış oldukları çağın siya-
sal, sosyolojik ve kültürel atmosferinde şekillenmiştir. Ancak ko-
nuların şekillendirildiği, oturtulduğu çerçeve, hikâye örgüsü arke-
tiplerden esinlenerek seçilmiştir. Arketipler birçok kültürde ortak
evrensel nitelikteki karakter, imge veya semboller olabilmektedir.
Alman edebiyatında seçilen arketiplerin birçoğu Orta Çağ’a da-
yanmaktadır. İlk tip, ilk konu, ilk sorunsal olarak da niteleyebile-
ceğimiz bu kurgu örneklerin ilk öncüleri Orta Çağ’ın yazılı akta-
rımdan önce var olan sözlü aktarım döneminde mevcuttular. Orta
Çağ denildiğinde ise ne yazık ki akla “Karanlık Çağ” ile eşleşen bir
fikir gelir. Orta Çağ; kötü, karanlık, itici bir dönem olarak günlük
dilimize yerleşmiştir bulunmaktadır. Oysa tarih olarak bakıldığında
Antik Çağ köleliğiyle, kadınlara karşı tutumuyla Orta Çağ’dan çok
daha vahim bir nitelikte olmasına rağmen günümüz koşullarıyla
kıyas edilmesi nedeniyle negatif resmedilmektedir. Sahip olduğu
bu negatif imgeye rağmen Orta Çağ aynı zamanda mistik bir hava
içerisinde hayranlık uyandırıcı bir yöne de sahiptir. Yirmi birinci
yüzyılın en popüler bilgisayar oyunlarından tutun sinema filmle-
rinden dizilerine kadar bol ejderhalı fantastik bir dünya tasvir edi-
lirken hep Orta Çağ ambiyansı içerisinde sunulmaktadır.

1
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Edebiyat bağlamında yaklaşık 500 ila 1500 yılları arasında

gerçekleşmiş olan bu döneme “Orta Çağ” ismi çok sonraları veril-
miştir. Aslında “Orta Çağ” kavramı başlangıçta bir dönemi isim-
lendirmek için düşünülmemiştir (Frenzel & Frenzel, 1972). Hüma-
nizmanın düşünürleri on dördüncü yüzyılın sonlarına doğru antik
ideallerin tamamen yok olmaya yüz tutmuş olduğu fikrine kapıl-
mışlardır. Antik değerleri yeniden canlandırma düşüncesiyle birlik-
te kayıp olarak gördükleri bu zaman dilimini “Medium Aevum”
ismiyle anar olmuşlardır. Bir nevi Araf, ara çağ, kayıp çağ anla-
mında “Orta Çağ” (Medium Aevum) ismi ile anılan bu zaman di-
limi günümüze kadar bütün olumsuz yan anlamlarıyla birlikte kul-
lanılmaya devam edilmiştir (Ruh, Kurt; Huschenbett, 1979). Bilim-
sel olarak on sekizinci yüzyıldan sonra, başta bir tasvir olarak kul-
lanılan bu kavram, gerçek anlamda bir devri isimlendirmek üzere
kullanılmaya başlanmıştır.
Tarihi süreçten biraz daha karmaşık bir biçimde ele alınması
gereken edebiyat penceresidir. Alman edebiyatı kapsamındaki Orta
Çağ’ı tam anlamıyla anlatabilmenin bir sorunsalı vardır. İncelenen
tarih aralığında, yani bir Orta Çağ edebiyatını başlatmaya teşebbüs
ettiğimiz zaman diliminde aslında henüz millî bir kavramdan bah-
setmek oldukça zordur (Gössmann, 1996). Sebebi özetle şu şekilde
açıklanabilir. Alman Orta Çağ edebiyatının yaklaşık olarak M.S.
500 yıllarında başladığı kabul edilir. Ancak o zamanlar siyasi an-
lamda “Alman” kimliği yeni yeni ortaya çıkmaktadır. Bu durum
Almanya sınırlarının o dönemde aslında tam anlamıyla çizilmemiş
olmasından kaynaklanıyor (Martini, 1991). Ayrıca o devirde var
olan Almanya daha ziyade küçük derebeyliklerden, prensliklerden
oluşmaktadır. Bu derebeylikler ve prenslikler kendi sınırlarına
sahip oldukları gibi her biri kendi yerel diyalektine de sahiptir.
Kısmen birbirlerini bile anlamakta zorluk çeken bu karışık toplu-
mun ortak bir edebiyatından söz etmek bu nedenle oldukça güçtür
(Schumacher, 2010). Edebiyat bilimi bir sınıflandırma yapabilmek
adına genel manada “Orta Çağ” olarak adlandırılan bu dönemi üçe
ayırmak zorunda kalmıştır.

2
 Giriş

1) 750-1170 yıllar arasını Erken Orta Çağ,

2) 1170-1270 yılları arasını Yüksek Orta Çağ,
3) 1270-1500 yılları arasını ise Geç Orta Çağ olarak tanımla-
mışlardır (Frenzel & Frenzel, 1972).
Burada dikkat edilmesi gereken bir husus daha vardır. Belir-
tilmiş olan zaman aralıkları edebiyat tarihi açısından dönemlerin
yıllarını göstermektedir. Dilin yani Alman dilinin geçirmiş olduğu
evreleri tanımlayan zaman dilimleri ise farklı bir sınıflamaya tabii-
dir. Esas alınan dil dönüşümleri ve yaygın olarak kullanılan diya-
lektlerin değişime uğrama süreçleridir. Bunun için ilk evreye “Eski
Yüksek Almanca” evresi denilmiştir ve yaklaşık olarak 750-1050
yılları arasındadır. İkinci evre “Orta Yüksek Almanca”dır ve yak-
laşık olarak 1050-1350 yılları arasında düşünülür. Üçüncü evre
1350-1650 yılları arasıdır ve “Erken Yüksek Almanca” olarak nite-
lendirilir. Erken Yüksek Almanca ise bugüne, yani yirmi birinci
yüzyıla kadar uzanan Yeni Yüksek Almancanın temelini oluştur-
muştur ve 1650 yıllarından bu yana bu isimle tanımlanmıştır (Mar-
tini, 1991).
Tabloya bu perspektiften bakıldığında anlıyoruz ki Orta
Çağ’da yekpare bir Almancadan bahsetmek mümkün değildir.
Ancak bir dil var ki beş yüzlerden bin beş yüzlere kadar Orta Av-
rupa bölgesinde kesintisiz kullanılmıştır, o da Latincedir (Göss-
mann, 1996). Latince bilhassa o devrin Hristiyanlaşması bağlamın-
da önemlidir. Roma kilisesinin Avrupa’daki hâkimiyeti sebebiyle
Latince yaygın bir biçimde kullanılmaktaydı. Bilindiğinin aksine,
kolaylaştırılmış olan “Orta Latince” halk tarafından bile ikinci dil
olarak yaygın kullanılmaktadır. Antik Çağ’dan sonra eğitimin ne-
redeyse bütün alanları kilisenin tekelindeydi. Eğitimin ve bilimin
bu biçimde bir tekel tarafından yönetilmesi, Almanya’nın içinde
bulunduğu dilsel, sosyal ve kültürel çeşitliğinin ortak bir noktada
buluşmasına zemin hazırlamıştır, o da dindir (McLintock, Althaus,
Henne & Wiegand, 1977). Hristiyanlık ve Latince çatısı altında
bütün derebeylikler, diyalektler, sosyokültürel farklılıklar birleş-
miştir.

3
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Hristiyanlık bu denli birleştirici bir etki göstermeden önce,

yani yaklaşık olarak dördüncü ve yedinci yüz yıllar arasında Al-
manya’da “scof” veya “scopf” olarak anılan bir türden bahsetmek
mümkündür. Bu tür aslında Cermen kültürüne ait kısa ve baladımsı
bir kahraman ezgisidir. Saraylarda kahramanların kahramanlıkları-
nı anlatan uzun kafiyeli şarkılar şeklinde söylenirdi. Scoflar dışında
günümüze kadar aktarılan gerçek anlamda edebî sayılabilecek ya-
zıtlar yoktur. Yedi yüz elli yılına kadar scoflar devam etmiştir
(Bumke, 2000). Ancak Cermen kabilelerin yavaşça yok olmasıyla
birlikte ara geçiş türlerinden sayılabilecek ve sözlü olarak aktarılan
büyüler mevcuttur. Cermenler Paganlıktan Hristiyanlığa geçerken
büyüler şekil değiştirse de varlığını koruyabilmiştir. Büyüler teker-
leme, şarkı gibi sözlü aktarıma çok elverişli olmaları sebebiyle yok
olmamışlardır. Bilmece ve deyimler de aynı özellikte oldukların-
dan aktarılabilmiştir (Walz, 1976).
Yedi yüz elli yılından kalan Merseburger Zaubersprüche
(Merseburg Büyüleri) isimli yazılı eser, günümüze ulaşan ender
kanıtlardan biridir (Frenzel & Frenzel, 1972). Eserin içeriğinde iki
büyü yer alır. Büyünün biri bir esiri kurtarabilmek için, diğeri ise
bacağı burkulan bir atı iyileştirmek için kullanılan büyüdür.

Bên zi bêna bluot zi bluoda Bacak bacağa, kan kana, uzuv

Lid zi geliden sôse gelîmida uzva,
sîn! sanki zamklanmışçasına!
(Frenzel & Frenzel, 1972)

Büyülerin, deyimlerin ve bulmacaların ötesinde sözlü olarak

aktarılmaya müsait olan türlerden biri de ozanların icra ettiği şarkı-
lardı. Genelde kahramanlıklardan bahseden şarkıların ilk örnekle-
rinden biri, yaklaşık 750-770 yılları arasında ün kazanan Hildeb-
randslied eseridir. 850 yılında iki peder tarafından bir dua kitabının
iç kapağına yazılan eser, günümüze bu şekilde uzanmıştır (Bumke,
2000). Alman edebiyatı için gerçekten büyük önem ve anlam taşı-
yan bir diğer eser ise 770 yıllarından kalma olan Abrogans eseridir.

4
 Giriş

El yazması olan bu eser aslında bir sözlük çalışmasıdır. İsmini

sözlükte yer alan ilk sözcükten almıştır (abrogans – mütevazı) ve
bir ruhban tarafından hazırlanmıştır. Çalışma yaklaşık olarak üç
bin yedi yüz kelime içermektedir (Brunner, 2013). Alman edebiyatı
için bu eserin önemi kapsamıdır çünkü o dönem içerisinde kullanı-
lan kelime dağarcığı ile ilgili çok geniş bilgiler sunmaktadır. Bu
noktadan sonra artık gerçek anlamda yazılı ve edebî eserlerden söz
etmek mümkündür.
Alman Orta Çağ edebiyatının tarihî ve sosyokültürel arka pla-
nı incelenerek her devir için örnek eserler çevirileriyle aşağıda
verilmiştir. Bu kapsamda, Orta Çağ’ı üç bölüme ayırarak her bir
bölüme o çağa damga vurmuş tarihî bir kimliğin adı verilmiştir;
Erken Orta Çağ için Karolus Magnus – Fiat Lux, Yüksek Orta
Çağ için Friedrich Barbarossa – Miles Dei, Geç Orta Çağ için de
Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux.

5
 Karolus Magnus – Fiat Lux
Erken Orta Çağ

Büyük Karl (Karolus Magnus) veya Türkçede Şarlman olarak

da bilinen Alman Kral’ın hükümdarlığı altında, dağınık ve kendi
başına buyruk derebeylikler ve prenslikler bütünleşmeye başlamış-
tır (Mielke, 2019). Almanların millî duygu ve düşünce bütünlüğü
Şarlman’ın Alman milliyetçiliği kavramına önem vermesiyle daha
da yeşermiştir. Şarlman’ın ana hedefi; birleşik bir ülke, birleşik bir
dil ve kültür yaratmaktır. Bunun için âdeta bir seferberlik başlat-
mıştır (Becher, 1999). Yazılı ve sözlü öz Alman kültür varlığı ola-
rak her ne varsa toplanmasını emretmiştir. İlk defa Şarlman’ın
döneminde theodiscus kavramı ortaya çıkmıştır. Theodiscus keli-
mesinden türeyen Deutsch yani Alman/Almanca kavramı ilk defa
Şarlman’ın zamanında Latince yanı sıra bir ortak halk dili olarak
öne çıkmıştır (Beck, 2017).
Bunun ötesinde Şarlman ile Hristiyanlık da ciddi güç kazan-
mıştır. Hükümdarlığının zirve noktasına ulaştığında Şarlman’ın
toprakları Kuzey Denizi’nden orta İtalya’ya, Prieneler’den günü-
müzdeki Macaristan’a kadar uzanmıştır. Ancak Şarlman’a bu yet-
memiştir. Kendisini Roma İmparatorluğu’nun varisi olarak görmüş
ve bunun dünyaca da kabul edilebilmesi için Papa tarafından taç-
landırılması gerekmiştir. Şarlman’ın bu isteği gerçekleşmiş ve 25
Aralık 800 tarihinde Papa tarafından vaftiz edilerek taçlandırılmış-
tır (Mielke, 2019).

7
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Görsel 1. Büyük Karl’ın taç giyme töreni

Taçlandırmayla Şarlman, Antik Çağ’dan beri ilk imparator

unvanına sahip olan batı Avrupalı hükümdar olmuştur. Bu tarihten
itibaren neredeyse bütün Alman kralları kendilerini Roma-Alman
İmparatorluğu’nun zürriyeti olarak nitelendirmiştir (Mielke, 2019).
Karl’ın en büyük hayallerinden biri de Almancayı yaygınlaş-
tırmaktı. Kendisi bizzat Almanca grameri üzerine çalışmış, yaşamı
boyunca kaybolmaya yüz tutmuş olan halk efsanesi, halk masalı,
ezgi, anlatıları derletmiştir. Günümüzde hâlâ büyük değeri olan
Latinceden de çeviriler tamamlanmıştır (Becher, 1999). Ölümün-
den sonra ise ruhban sınıfının yazı varlığı artmıştır. Zamanın güçlü
pederleri öz Alman efsanevi yazı varlığını da antik dönemden ka-
lanları da tamamıyla reddetmiş, dinî içeriklere önem vermişlerdir.
Bu dönemden sonra edebiyatın yazı varlığı daha ziyade mahşer,
ahiret, kabir ve cehennem azabı, cennet-cehennem konuları ekse-
ninde yazılmıştır. Fakat Latince değil Almanca yazılmaya devam
edilmiştir (McLintock et al., 1977). Bunun en güzel örneklerinden
biri, yazarı anonim olan Heliand veya Das Heiland isimli eserdir.
Eser, yaklaşık altı bin aliterasyon satırlı Hz. İsa övgüsü olarak oluş-
turulmuştur. Edebiyat bilimcilere göre bu el yazması yaklaşık ola-
rak 830 yıllarına dayanmaktadır. Martini’nin “Alman Edebiyat

8
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ

Tarihi” isimli çalışmasında yer alan şu iki kıtada dinî mevhumların

ne şekilde öne çıktığı gösterilmektedir (Martini, 1991).

sô inprinnant die pergâ poum ni Dağlar yangın içinde, tek bir

kistentit
ênîhc in erdu ahâ artruknent,
muor varsuuilhit sih suilizôt
lougiu der himil.
mâno vallit prinnit mittilagart,
stên ni kistentit. verit denne
stûatago in lant,
verit mit diu vuiru. viriho
uuîsôn.
(Martini, 1991)
ağaç, tek bir kişi kalmamış,
su kurumuş, bataklık kendini
yutmuş, gökyüzü dahi yanı-
yor, ay düşüyor, dünya yanı-
yor. Hesap günü gelip ateşle
hesap sorduğunda taş üstüne
taş kalmıyor.

Sonraki yıllarda oluşturulan edebî eserler ve yazı varlığının

büyük bir kısmı, Hristiyanlığın yaygınlaştırılmasını amaçlayan
içerikteydi. Bilhassa bireysel öyküler çerçevesinde “Heilsgeschich-
te” olarak adlandırılan ve kişinin günahkârlığından iman ederek
kurtuluşunun-arınışının anlatıldığı eserler üretilmiştir. “Heilsgesc-
hichte” türünün ilk örneği, Alman edebiyat tarihinde yaklaşık ola-
rak 1065 yılında oluşturulduğu düşünülen Ezzolied’dir (Frenzel &
Frenzel, 1972). İsmin içinde de yer alan “Lied”, bu eserin aslen bir
şarkı veya bir tür ilahi olduğu ipucunu verir. Tarihçesi ile ilgili
farklı hipotezler olsa da en olası kuram, Başpiskopos Gunther von
Bamberg’in bin altmış beş yılında Kudüs’e gerçekleştirmiş olduğu
hac yolculuğu esnasında söylendiğine dairdir. İlahi, günümüze iki
farklı el yazması olarak ulaşmıştır. Her iki el yazma birbirinden
uzunluk ve içerik bakımından çok farklıdır. Birinin ilahi şeklinde
söylenebilmesi için nazım olarak; diğerinin ise okuma metni için
düz yazı şeklinde oluşturulmuş olduğu düşünülmektedir (Frenzel &
Frenzel, 1972).
Aynı biçimde Hz. İsa’nın yaşam öyküsünü tasvir eden, haya-
tına övgüler içeren metinler de bu dönem için çok yaygın olarak

9
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

yazılmıştır. Yeni Ahit’in içeriği de ayrıntılı olarak hikâyeler şek-

linde çoğaltılmıştır. Ruhban sınıfının ağırlıklı olarak edebî ürünlere
yönelmesinden ötürü dogmatik ürünler de ortaya çıkmıştır. İman
etme, imanın gücü ve imtihanlar hakkında birçok yazın ortaya ko-
nulmuştur. Tarif edilen ruhban sınıfının bu yoğun yazma eylemi,
Orta Çağ’da yazı hafızasının ilk ürünleridir (Beck, 2017). Ancak
ne kadar şairane yazılmış olsa da tam anlamıyla ortak bir edebiyat
olgusundan bahsetmek mümkün değildir. Henüz tam anlamıyla
edebî bir sirkülasyon veya yayılma yoktur. Dolayısıyla aslında yazı
üreten her peder bunu kendi çapında diğer üretenlerden de çok
haberdar olmadan yapmaktadır. İtinayla yazılan ve hatta çoğu za-
man nazım olarak düzenlenen yazılar tek nüsha şeklinde rastlantı-
sal olarak günümüze ulaşmıştır. Latince kaleme alınan metinlerle
kıyaslandığında ruhban sınıfının ürettiği Almanca yazılar, manastır
duvarlarının ötesine geçememiştir (Brunner, 2013).
Tarif edilen süreç bin yüzlere kadar devam eder. Fakat za-
manla konular çeşitlilik kazanır. Edebiyat unsuru da ön plana çık-
maya başlar. Konular artık sadece dinî içerikli değildir. Bilhassa
saray edebiyatı olarak anılan, saray yaşamının birçok yönünü ele
alan yazılar üretilmeye başlar. Ayrıca soyluları eğlendirmesini
amaçlayan çalışmalar da azımsanmayacak kadar yaygınlaşır. Bu
tür konular gelişse de dinî konular gerilemez ama şekil değiştirme-
ye başlar. Dönemin bireyselleşme ruhundan etkilenen ruhban sınıfı
da artık menkıbelere ağırlık vermektedir. Dinî içerikli yaşam öykü-
leri, kişinin başından geçen serüvenler karşısındaki imanlı duruşu
gibi konular kaleme alınır (Ruh, Kurt; Huschenbett, 1979).
Erken Alman Edebiyatı dönemi içerisinde oluşturulan yazı
örneklerini sadece sözel olarak tarif etmek yeterli değildir. Edebî
açıdan türünü, üslubunu, yapısını doğru anlayabilmek için metinle-
rin orijinalleri mutlaka etüt edilmelidir. Bu çalışmada, otoritelerce
dönemin en önemli olduğu düşünülen metinlerinden üç eser seçil-
miştir. Bunlar sırasıyla;
1) Sekiz yüzlü yıllarda üretilen Heliand,

10
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ

2) Dokuz yüzlü yıllarda yazılan Ludwigslied,

3) Bin yüz yıllarında kaleme alınan Annolied eserleridir.
Eserlerin eski Almanca olması sebebiyle çok az okurun me-
tinleri orijinallerinden okumaya muktedir olacağı düşünülerek
Türkçe çevirileri de yapılmıştır. Heliand ve Annolied birer kitap
kapsamındadır. Edebî özellikleri hakkında fikir vermeye yetece-
ğinden sadece eserlerin giriş kısımları verilmiştir. Ludwigslied
eserinin ise tamamı verilmiştir.

Görsel 2. Heliand eserinin el yazması

11
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Heliand
Epik bir destan olan Heliand (≈ 830), erken Orta Çağ’da eski
Sakson dialektinde kaleme alınmıştır. Eserde yaklaşık altı bin satır-
lık aliterasyon ile Hz. Isa’nın hayatı anlatılmıştır. Heliand kelimesi,
Latincedeki “salvator” kelimesinden çevrilerek kullanılmıştır ve
“kurtarıcı” anlamındadır. Şiirin içerisinde sıkça kullanılan bu kav-
ram, esere meçhul yazarı tarafından değil, eseri 1830 yılında bilim-
sel bir çalışma olarak edebiyat dünyasına kazandıran Johann And-
reas Schmeller tarafından verilmiştir. Heliand destanı, Şarlman’ın
başlatmış olduğu Almanca devrinin, yani “Karoleng” döneminin en
önemli eserlerinden biridir (Frenzel & Frenzel, 1972).
Eserin önemi, bilhassa Alman dili ve edebiyatının oluşmasın-
daki katma değeriyle ölçülür. Eser ayrıca edebiyatta inkültürasyon
olarak da tanımlanan, kültür ögelerinin bir başka kültüre aktarılma-
sı örneğine de uygundur. Yazar, dinî içerikleri daha anlaşılır kıl-
mak adına eseri Saksonların erken Orta Çağ yaşantısıyla bağlantılı
kurgular ile zenginleştirmiştir. Anonim olan yazar hakkında edebi-
yat bilimcilerin birbirinden farklı düşünceleri vardır. Heliand ese-
rinin başındaki Latince ön sözden yola çıkan bilim insanları, yaza-
rın Sakson bir ozan olabileceği hipotezini ortaya koymuştur. Bu
Saksonyalı yazarın eserini bir sipariş üzere yazdığı düşünülmüştür.
Ancak diğer grup bilim insanları ise eserin içeriğindeki yoğun dinî
ve kültür yapısından yola çıkarak ancak çok iyi eğitim almış bir
pederin böylesine bir eser yazmış olabileceği kuramını savunmak-
tadır. Eseri kıymetli kılan bir diğer unsur ise yazarının güçlü bir
kaleme sahip olmasıdır. Hitabeti güçlü bir dilbaz tarafından yazıl-
mış olduğu her satırından belli olan bu eserin günümüze kadar
uzanabilmesine şaşırmamak gerekir (Bein, 2019).
Destan, eski Sakson ile eski Alman yazı diline ve kültürüne
özgü özelliklere sahiptir. Her ne kadar Hz. İsa’nın hayatı, teslimi-
yeti ve imanı anlatılsa da Cermen algı dünyasına uygun bir biçimde
eserde kader olgusu yoğun olarak öne çıkmaktadır. Cermenlerde
“kader”, Tanrıları ve insanları hükmü altına alan en yüce güç ola-

12
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ

rak görülmüştür. Destanda da Hz. İsa ve havarileri tasvir edilirken

kaderin kudretinden kaçamadıkları vurgulanmaktadır. Böylece
hikâyede ağırlıklı olarak kaderin gücü, Tanrı’nın bile gücünden
daha yüce bir güç veya denk bir güç şeklinde anlatılmıştır. Sebebi
şöyle anlaşılabilir; Pagan bakış açısına göre, hayatın her alanında
her şeyden üstün olan kader, bu eserlerde artık kültür aktarımsal
olarak yerini Hristiyanlıktaki Tanrı olgusuna bırakmıştır. Hz.
İsa’nın Hristiyanlık inancına göre yeniden dirilmesi ve böylelikle
kaderi bile alt etmesi, iki kültürün arasında ideolojik bir çatışmaya
yol açmıştır. Heliand eserinden sonra Cermen kültür dünyası ile
Hristiyan kültür dünyası arasındaki bu çatışma yerini daha yumu-
şayarak İsevi bir dile bırakmıştır (Martini, 1991).

Görsel 3. Heliand ve Muspili

13
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
Heliand
(1) Manega wâron,
the sia iro môd gespôn,
«werk thea wârun undar ûs
wirkide seggean »…,that sia
[bigunnun word godes],
(5) [rekkean] that girûni,
that [thie] rîkeo Crist
undar mankunnea
mâriða gifrumida
mid wordun endi mid werkun.
(10) That wolda thô wîsara filo
liudo barno loƀon,
lêra Cristes,
hêlag word godas,
endi mid iro handon skrîƀan
(15) [berhtlîko] an buok,
hwô sia [is gibodskip skoldin]
frummian, firiho barn.
Than wârun thoh sia fiori te thiu
under thera menigo,
(20) thia habdon maht godes,
helpa fan himila,
hêlagna gêst,
kraft fan [Criste,] -
sia wurðun gikorana te thio,
(1) Zihinlerini zorlayan çok kişi
vardı. Aramızda yapılan işleri an-
latmak için…
Ve böylece Tanrı'nın sözünü du-
yurmaya başladılar,
(5) Fısıldananı bildirmekti amaçla-
rı:
Mutlak kudret sahibi Mesih’in
İnsanların arasında bulunduğunu,
Sözleriyle ve fiilleriyle mucizeler
yarattığını.
(10) Çok sayıda bilge adam,
Yeryüzünde yaşayanlar,
Her biri Mesih’in vaaz ettiklerini,
Tanrı'nın o kutsal sözlerini,
Elleriyle yazdılar
(15) Bir parlak kitapta,
Tanrı'nın emirlerini en iyi şekilde
Açığa çıkarttılar.
İnsan soyundan dördü:
(20) Yaratandan güç almışlardı,
Cennetten de
Kutsal Ruh'tan da
Mesih’ten de -
Ve bu nedenle bu görev için seçildi-
ler,
14
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ
(25) that sie than êuangelium
[ênan] [skoldun]
an buok skrîƀan
endo sô manag gibod godes,
hêlag himilisk word:
(30) sia ne muosta heliðo than
mêr,
firiho barno frummian,
newan that sia fiori te thio
thuru kraft godas
gekorana wurðun,
(35) Matheus endi Markus,
- sô wârun thia man hêtana-
[Lukas endi Johannes];
sia wârun [gode] [lieƀa],
wirðiga ti them giwirkie.
(40) Habda im waldand god,
them heliðon an iro hertan
hêlagna gêst
fasto bifolhan
endi ferahtan hugi,
(45) sô manag wîslîk word
endi giwit mikil,
that sea skoldin ahebbean
hêlagaro stemnun
godspell that guoda.
(Sievers, 1878)
15
(25) Tek başlarına yazacaklardı
Yeni Ahit’i bir kitaba dönüştürecek-
lerdi
Ve and içtiler
Tanrı’nın bir emrini de
Kutsal cennetimsi sözlerini yazma-
ya:
(30) Kimsenin hiçbir erkeğin
Cesaret edemediğine
Onlar atıldı, bu dördü
Ve Tanrı’nın kudretiyle
Bu göreve seçildiler,
(35) Matta ve Markus,
-Öyleydi isimleri-
Luk, ayrıca Johana
Onlar Tanrı’nın sevgili kullarıydı-
lar,
Bu göreve layıktılar.
(40) Sonsuz Rahman olan,
Bu kahramanların kalplerini
Kutsal ruh ile doldurdu
Tümü de mükemmeldi
Ve mükemmeldi imanları,
(45) Ve bilgeydi çok sözleri
Dâhineydi bugün için bile hâlâ
Biliyorlardı ilahi Yeni Ahit’i
Kutsal sesleriyle
Başlamaları gerektiğini.
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Ludwigslied
Döneminin en belirgin özelliklerini taşıyan bir diğer eser de
yaklaşık olarak 900 yılında kaleme alınan Ludwigslied eseridir.
Heliand eserinden farklı olarak Ren-Frenk diyalektiyle uyak biçi-
minde 59 mısradan oluşmaktadır. İçerik olarak Frenk kralı III.
Ludwig’in zaferi anlatılmıştır. Kralın dindarlığı ve özenerek yerine
getirdiği kulluğu, kapsamlı bir biçimde tasvir edilmiştir. Alman
edebiyatı ve kültür varlığı açısından önemli bir eserdir. Çünkü
bilinen en eski Alman tarihi şarkısıdır. Günümüze kadar korunan el
yazmalarının başlığı: “Rithmus teutonicus de piae memoriae Hlu-
duico rege filio Hluduici aeque régis” yani “Kral Ludwig’in oğlu,
dindar kral Ludwig’in anısına Almanca şiir”. Başlıktan yola çıkan
bilimsel incelemeler, eserin kralın ölümünden sonra kaleme alındı-
ğını kanıtlıyor. Ancak şarkının kendisi kral hayattayken söylenmiş-
tir. Bu nedenle şarkının tam oluşum tarihi net olarak tespit edile-
bilmiştir.
İçerik bakımından Ludwig’in hayatı ön plandadır. Eserdeki
tasvirde genç Ludwig babasını kaybettiğinde Tanrı âdeta baba ro-
lünü üstlenir. Ludwig hem Tanrı’nın elçisi hem de sembolik olarak
Tanrı ile halk arasındaki bağ hâline gelir. Anlatı boyunca yeryü-
zünde yaşananlar Tanrı’nın yönetimiyle açığa çıkmaktadır ve dün-
ya yaşantısıyla ahiret arasında mutlaka bir paralellik sürdürülmek-
tedir. Kral Ludwig’in halkının Tanrı’ya yüz çevirmesini eleştiren
ve eserde bunun altını çizen yazar, halkın başına gelen bütün musi-
betleri bu yüz çevirmeye bağlamaktadır. Eserde ne zaman Kral
Ludwig yüzünü Tanrı’ya döner, o zaman halkının da ona uymasın-
dan mütevellit yüzü gülmektedir. Ayrıca eserde Ludwig’in dinsiz-
ler olarak adlandırdığı Vikinglere karşı savaşı da tasvir edilmekte-
dir. Bu savaş âdeta Tanrı için Tanrı tanımazlara karşı sürdürülmek-
tedir. Sonunda galip gelen Ludwig, Tanrı’nın sevgili kulu ve halkı-
nın yegâne kahramanı olarak gösterilmektedir (Schwarz, 1947).
İlk bakışta kahramanlık şarkısı gibi görünen bu eserin sipariş
üzere yazıldığı düşünüldüğünde siyasi boyutuna da bakmak gere-

16
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ

kecektir. II. Ludwig’in ölümünden sonra oğullarından hangisinin

varis olacağı halkta tartışmaya yol açmıştır. Frenk yasalarına göre,
krallar ülkelerini eşit şekilde bölüp varislerine paylaştırır. Ancak II.
Ludwig bu yasayı çiğneyerek resmî vasiyetinde varını yoğunu
büyük oğluna bırakmıştır. Şarkının tek amacı, halka III. Ludwig’in
Tanrı’nın indinde haklı sebeplerle tek hükümdar olarak kral oldu-
ğunu anlatmak olmuştur.
Ludwigslied gibi şarkılar, Alman din ve kültür dünyasında
çok tutulmuştur. Müziğin sözle buluşması ve bunun bilhassa toplu-
ca cemaatlerce söyleniyor olması, insanların ezberinde daha kolay
kalmasını ve şarkıların aktarılmasını sağlamıştır. İncil’in bölümle-
rinden uyarlanmış hikâyelerin şarkı şeklinde söylenmesi günümüz
Alman Hristiyanlık dünyasında hâlâ sürdürülen bir gelenektir. Bu
geleneklerin kökeni işte Ludwigslied ve akabinde gelen örneklerine
dayanmaktadır (Sorensen, 2012).

Görsel 4. Ludwigslied el yazması

17
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
Ludwigslied
(1) Einan kuning uueiz ih, Heizsit
her Hluduig,
Ther gerno gode thionot: Ih uueiz
her imos lonot. Kind uuarth her
faterlos, Thes uuarth imo sar
buoz: Holoda inan truhtin, agac-
zogo uuarth her sin.
(5) Gab her imo dugidi, Fronisc
githigini, Stuol hier in Urankon.
So bruche her es lango! Thaz
gideilder thanne Sar mit Karle-
manne, Bruoder sinemo, Thia
czala uuuniono. So thaz uuarth al
gendiot, Koron uuolda sin god,
(10) Ob her arbeidi So iung tho-
lon mahti.
Lietz her heidine man Obar seo
lidan,
Thiot Urankono Manon sundio-
no.
Sume sar uerlorane Uuurdun
sum erkorane.
Haranskara tholata Ther er mis-
selebeta.
(15) Ther ther thanne thiob uuas,
Ind er thanana ginas, Nam sina
uaston: Sidh uuarth her guot
man. Sum uuas luginari, Sum
18
(1) Bir kral tanıyorum: Adı
Ludwig’dir ve Tanrı’ya tüm kalbiyle
hizmet eder. Eminim bunun için
mükâfatlandırılacaktır. Babasını
erken yaşlarda kaybetmiştir ancak
yerine hemen bir velisi olmuştur:
Rabbin kendisi onu evlat edinmiş ve
eğiticisi olmuştur.
(5) O ona bir takım, bir ordu verdi ve
burada Frenk diyarında ona tahtı
hediye etti.
Uzun yıllar bu armağanların tadına
vara!
İktidarı bir süre sonra kardeşi Şarl-
man ile paylaştı, sevincin toplamını.
Bu gerçekleştiğinde Tanrı onu imti-
han etmek istedi,
(10) Genç bu imtihanı geçebilecek
miydi? O, Frenk halkını günahları
hakkında uyarmak için suların öte-
sinden kâfirler gönderdi. Bir kısmı
hemen ziyan oldu, diğer kısım ebedi
huzura erdi. O zamana dek günah
içinde yaşamış olanlar şimdi ağır bir
cezaya çarptırılacaktı.
(15) Öncesinde hırsız olan oruca
başlamıştır: böylece kurtuluşa ermiş
ve iyi bir insan olabilmiştir. Biri
hırsız biri uğursuzdu bir diğeri had-
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ
skachari,
Sum fol loses, Ind er gibuozta sih
thes.
Kuning uuas eruirrit, Thaz richi
al girrit,
(20) Uuas erbolgan Krist: Le-
idhor, thes ingald iz! Thoh er-
barmedes got, Uuisser alla thia
not, Hiez her Hluduigan Tharot
sar ritan:
"Hluduig, kuning min, Hilph
minan liutin!
Heigun sa Northman Harto bi-
duuungan."
(25) Thanne sprah Hluduig
"Herro, so duon ih,
Dot ni rette mir iz, Al thaz thu
gibiudist."
Tho nam her godes urlub, Huob
her gundfanon uf, Reit her thara
in Urankon Ingagan Northman-
non. Gode thancodun The sin
beidodun,
(30) Qhadhun al: "fro min, So
lango beidon uuir thin." Thanne
sprah luto Hluduig ther guoto:
"Trostet hiu, gisellion, Mine
notstallon! Hera santa mih god
Ioh mir selbo gibod, Ob hiu rat
thuhti, Thaz ih hier geuuhti.
19
siz yaşıyordu. Ancak her biri tövbe
ederek kusurlarından kurtulmuştu.
Kral uzaktaydı, krallık şuursuzlarla
sarsılıyordu.
(20) Hz. İsa öfke içindeydi. Eyvah,
krallık bunun cezasını çekmeliydi!
Ancak Tanrı aynı zamanda merha-
metliydi, o tehlikeyi biliyordu ve bu
yüzden Ludwig’e hiç çekinmeden
oraya gitmesini emretmişti: “Ludwig,
kralım, yardım eyle adamlarıma!
Normanlar onları köşeye kıstırdı.”
(25) O zaman Ludwig cevap verdi:
“Rabbim, eğer ölüm bana engel
olmazsa ne emredersen yapacağım.”
Kendini Tanrı’sına adamış, savaş
sancağını almış Normanlara karşı
atını sürmüştü. O zaman kendisini
bekleyenler Tanrı’ya şükretti.
(30) Tümü dedi ki: “Efendimiz biz
çok uzun zamandır seni bekliyor-
duk.” Ancak Ludwig yüksek sesle
dedi ki: “Kendinize gelin dostlar,
benim savaş yoldaşlarım! Tanrı beni
buraya yardıma ihtiyacınız var diye
savaşmak üzere gönderdi.
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
(35) Mih selbon ni sparoti, Uncih
hiu gineriti.
Nu uuillih, thaz mir uolgon Alle
godes holdon. Giskerit ist thiu
hieruuist So lango uuili Krist.
Uuili her unsa hinauarth, Thero
habet her giuualt. So uuer so hier
in ellian Giduot godes uuillion,
(40) Quimit he gisund uz, Ih
gilonon imoz, Bilibit her thar
inne, Sinemo kunnie." Tho nam
er skild indi sper, Ellianlicho reit
her, Uuolder uuar errahchon
Sinan uuidarsahchon. Tho ni
uuas iz burolang, Fand her thia
Northman.
(45) Gode lob sageda, Her sihit
thes her gereda.
Ther kuning reit kuono, Sang
lioth frono, Ioh alle saman sun-
gun: "Kyrrieleison."
Sang uuas gisungan, Uuig uuas
bigunnan.
Bluot skein in uuangon, Spilodun
ther Urankon.
(50) Thar uaht thegeno gelih,
Nichein soso Hluduig: Snel indi
kuoni, Thaz uuas imo gekunni.
Suman thuruhskluog her, Suman
thuruhstah her. Her skancta
cehanton Sinan fianton Bitteres
lides. So uue hin hio thes libes!
(35) Ve sizi kurtarana kadar dinlen-
meyeceğim. Şimdi dileğim odur ki
Tanrı’nın inayetine tabii olanlarınız
beni takip etsin. Bizim yeryüzündeki
varlığımız kutsal İsa’nın iradesince-
dir. O bizim ölmemizi isterse gücü
buna yeter. Ancak burada Tanrı’nın
iradesini cesurca ortaya koyarsa
(40) Savaştan sağ çıkanı mükâfatlan-
dıracağım. Cephede düşenlerin ise
geride bıraktığı akrabalarına mah-
sup edeceğim. Bunun üzerine kılıcını
kalkanı aldı. Atını cesurca hepsinin
önünden sürdü. Düşmanlarına net
bir tavır sergilemek istedi. Çok kısa
sürede Normanlara ulaştı.
(45) Tanrı’yı övdü; dilediğini şimdi
seyreylesin! Kral gözü pek ileri atıl-
dı, kutsal bir ezgi dilinde ve herkes
eşlik etti “Kyrie eleison” ile. Şarkı
sona ermişti ki muharebe koptu. Kan
fışkırdı yanaklardan, Frenkler coş-
kuyla kovuşturdular.
(50) Her bir savaşçı cenk eyledi,
ancak hiçbiri Ludwig kadar değildi,
cesur ve gözü pekti doğuştan. Birini
yarıp geçti, diğerini delik deşik etti.
Hiç durmaksızın düşmanlarına ger-
çekten acı bir zehir sundu. Vah can-
larına!
20
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ

(55) Gilobot si thiu godes kraft:
Hluduig uuarth sigihaft; Ioh
allen heiligon thanc! Sin uuarth
ther sigikamf. Uuolar abur Hlu-
duig, Kuning uuigsalig!So garo
soser hio uuas, So uuar soses
thurft uuas, Gihalde inan truhtin
Bi sinan ergrehtin.
(55) Övgüler olsun Tanrı’nın kudre-
tine: Ludwig galip geldi. Azizlere de
şükürler olsun! Muharebesi galibi-
yetle sonuçlandı. Ancak sana
Ludwig, sana övgüler olsun kralımız,
şanlı muharebede! Her nerede yar-
dıma ihtiyaç olduysa oradaydı. Rab
olan Tanrı onu daima rahmetiyle
kuşatsın!

(Heliand, 2021)

21
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Annolied
Erken Alman Orta Çağ edebiyatının son diliminde karşımıza
çıkan en önemli eserlerden biri de Annolied (1077/1105)’dir. Heli-
and ve Ludwigslied eserlerinden farklı olarak Annolied, 49 kıtalık
ardışık kafiye şeklinde yaklaşık olarak 1080 yıllarında oluşturul-
muştur. “Tarihî Şiir” sınıfına dâhil edilen bu eser, tartışmalı Baş-
piskopoz II. Anno’ya övgüdür. Eserde üçlü dünya şeması tasvir
edilmektedir. Buna göre Tanrı yaratılanları üçe ayırmaktadır. Bi-
rinci âlem ruhani âlemdir. İkinci âlem dünya âlemidir. Üçüncü
âlem ise bu ilk iki âlemin arasında duran insanlar âlemidir. Bu
dünyanın en ideal temsilcisi eserde Başpiskopoz Anno’dur. Şiirin
yazarı dünyevi âlemi tasvir ederken Roma tarihini Alman tarihine
bağlamaktadır. Dolayısıyla Sezar, Alman tarihinin başlangıcını
oluşturmaktadır. Bu velayet silsilesinin sonundaki isim ise An-
no’dur.
Sonraki yüz yıllar boyunca Annolied örneğinde birçok şiir ya-
zılmıştır. Bu tür ile övülmeye layık görülen önemli kişiliklerin
âdeta bu şiirlerle reklamı yapılmaya başlanmıştır. Önemli olan bir
diğer nokta ise tarihî arka planda yaşanan olaylardır. Dönem sürek-
li git gel yaşanan kral ve ruhban sınıfı arasındaki iktidar kavgası ile
şekillenmektedir. Dünyevi iktidar ile uhrevi iktidar arasında halk,
mütemadiyen savrulmakta ve inançları ile siyaset arasında sıkışmış
durumdadır.
Annolied’in bir başka özelliği, eserin başının o dönem çok en-
der görülen akrostiş ile yazılmış olmasıdır. İlk yedi satırın başlan-
gıç harfleri Almanca “allbekannt: meşhur” kelimesini oluşturmak-
tadır. Yazar bu akrostiş ile aslında yazıyla hedeflediğini ifşa etmek-
tedir. Ayrıca Annolied içerisinde geçen “Deutsch” yani Almanca
kelimesinin ilk yazılı belgelerinden biri sayılmaktadır. Bu kelimey-
le Saksonlar, Bavyeralılar ve Frenkler kastedilmektir. Annolied’in
anonim yazarı, eseri hazırlarken çeşitli kaynaklardan faydalanmış-
tır. Dönemin hem siyasi hem de dinî eserlerinden faydalanan ve
bunları eserinde harmanlayan yazar, dönemin “Investitutrstreit”

22
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ

ismi verilen ruhban sınıfıyla krallar arasındaki çekişmeyi belirgin-

leştirmiştir (Gentry, 2001).

Görsel 5. Piskopos Anno

23
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
Annolied
1
(1) Wir horten ie dikke singen
Von alten dingen,
Wi snelle helide vuhten,
Wi si veste burge brechen,
(5) Wi sich liebin vuiniscefte
schieden,
Wi riche Künige al zegiengen.
Nu ist ciht daz wir dencken
Wi wir selve sülin enden.
Crist der vnser héro güt
(10) Wi manige ceichen her vns
vure düt,
Alser uffin Sigeberg havit gedan
Durch den diurlichen man
Den heiligen bischof Annen
Durch den sinin willen,
(15) Dabi wir uns sülin bewarin
Wante wir noch sülin varin
Von disime ellendin libe hin
cin ewin Da wir imer sülin sin.
24
(1) Sıklıkla hikâyeler duyduk
Eski çağlardan kalma,
Cesur kahramanların nasıl savaştı-
ğından,
Güçlü kaleleri nasıl fethettiklerin-
den,
(5) Sıkı dostlukların nasıl bozuldu-
ğunu
Ve güçlü kralların nasıl devrildiğin-
den.
Şimdi bizim için düşünme vaktidir
Kendi sonumuzun nasıl olacağına
dair.
Tanrımız Mesih
(10) Bize nice işaret sunmuştur,
Aynı Siegburg’daki tepede
Güzel insan olarak da yaptığı gibi
Piskopos Anno suretinde
Kendi iradesinden,
(15) Ayık olalım diye
Çünkü yapacak bir yolculuğumuz
daha var
Bu sefil hayattan, sonsuza dek
Kalacağımız ebedî bir hayata.
 Karolus Magnus – Fiat Lux Erken Orta Çağ
(1) In der werilde aneginne,
Dü liht war vnte stimma,
Dü diu vrone Godis hant
Diu spehin werch gescuph so
manigvalt,
(5) Dü deilti Got sini werch al in
zuei,
Disi werlt ist daz eine deil,
Daz ander ist geistin:
Dü gemengite dei wise Godis list
Von den zuein ein werch, daz der
mennisch ist,
(10) Der beide ist corpus unte
geist,
Dannin ist her na dim engele
allermeist.
Alle gescaft ist an dem mennisc-
hen,
Soiz sagit daz Evangelium.
Wir sülin un cir dritte werilde
celin,
(15) So wir daz die Crichen horin
redin.
Zden selben erin ward gescaphin
Adam,
havit er sich behaltin.
25
(1) Dünyanın en başında,
Işık ve ses varken,
Tanrı’nın kutsal eli
Çeşit çeşit halk ettiklerini şekillen-
dirirken,
(5) Tanrı bütün işlerini ikiye böldü,
Bir bölümü bu dünya,
Diğer bölümü ahirettir:
Sonra Tanrı tüm bilgeliğiyle
Her ikisini birleştirdi, insanı [ya-
rattı],
(10) Ki [insan] hem beden hem
ruhtur,
Ve bu nedenle de meleklere en
yakın [varlıktır].
Yeni Ahit’te de dediği gibi
Tüm yaratılan insanda birleşmiştir.
Onu üçüncü âlem olarak görmeli-
yiz,
(15) Yunanlıların da dediği gibi.
Bu şeref için yaratılmıştı Âdem,
Keşke nefsine hâkim olabileydi.
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
(1) Du sich Lucifer du ce ubile
gevieng,
Vnt Adam diu Godis Wort ubirgi-
eng,
Dü balch sigis Got desti mer,
Daz her andere sini werch sach
rechte gen.
(5) Den Manen vnten sunnen
die gebin ire liht mit wunnen:
Die sterrin bihaltent ire vart,
Si geberent vrost vnte hizze so
starc:
Daz fuir havit ufwert sinin zug;
(10) Dunnir unte wint irin vlug.
Di wolken dragint den reginguz:
Nidir wendint wazzer irin vluz:
Mit blümin cierint sich diu lant:
Mit loube dekkit sich der walt:
(15) Daz wilt havit den sinin
ganc:
Scone ist der vügilsanc.
Ein iwelich ding diu é noch havit
Di emi Got van erist virgab,
Ne were die zuei gescephte,
(20) Di her gescuph die bezziste:
Die virkerten sich in diu doleheit,
Dannin hubin sich diu leiht.
(Martin Opitz, 2021)
26
(1) Şeytan elini harama uzattığında
Ve Âdem Tanrı’nın sözünden çıktı-
ğında,
Bu Tanrı’yı çok kızdırdı,
Bilhassa da diğer halk ettikleri,
Doğru yoldan sapmadan gittiklerini
görünce.
(5) Sevinçle ışık saçan ay ve güneş;
Yörüngelerinden şaşmayan yıldızlar,
Aşırı ayaz ve sıcak getiriyorlar:
Ateş yukarıya yükseliyor;
(10) Gök gürlemesi ve rüzgâr esiyor.
Bulutlar yağmuru taşıyor:
Ve su aşağı akıyor:
Ovaları çiçeklerle süslüyor:
Orman yapraklarla örtülüyor:
(15) Hayvanat tabiatınca yaşıyor:
Ve kuşların şarkısı eşsiz güzellikte.
Her şey hâlâ tabii olurdu
Tanrı’nın en başından irade ettiği
düzene,
Eğer ki mükemmel olarak,
(20) Yarattığı bu iki varlık olmasay-
dı:
Onlar gaflete düştüler,
Ve bu da bütün azabın kaynağı oldu.
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei
Yüksek Orta Çağ

Barbarossa, yani Kızıl Sakal olarak anılan I. Friedrich, 1122 ile

1190 arasında yaşamış ve Roma-Alman İmparatorluğu’nun krallığı-
nı yapmıştır. Barbarossa, yakın kuzenlerinin ortak çıkarları sayesin-
de krallığın başına getirilmiştir. Kral olduğu sürece, bu tasarlanmış
kulis, krallığa karşı olan soylularla uzun süren mücadeleler içinde
olmuştur. Ayrıca Papalık makamı da Friedrich’in kral olmasından
çok hoşnut olmadığından krallığına son vermek için çok uğraşlarda
bulunmuştur (John B. Freed, 2016). Friedrich, soylu Staufer ailesinin
bir mensubuydu. Fakat Friedriech kendisini anne tarafının soyuna
yakın görüyor ve böyle lanse ediyordu. Annesinin ailesi IV. Hein-
rich’e dayanmaktadır. Ailesinin yönlendirmesiyle yapılan doğru
evliklerle Friedrich’in krallığa giden yolu kolaylaştırılmıştır. Bu
organize kariyer planlamasıyla hem Papanın hem de soyluların
hükmünden sıyrılarak hâkimiyeti ele geçirmiştir (Gorich, 2017).
Barbarossa, erken yaşlarda ata binmeyi, avlanmayı ve silah
kullanmayı öğrenmişti. Kendisi şövalyeliğe özenen fakat şövalye-
liğin eğitim gereksinimlerinden kaçınan bir kişiydi. Ne okuma-
yazması vardı ne de Latince konuşabiliyordu. Hükümdarlığı bo-
yunca bu durumun ezikliğini yaşayan Barbarossa, Karl’ın açmış
olduğu yolu tam anlamıyla dolduramamıştı. Yine de siyasi zekâsı
ve askerî dehâsı sayesinde Yüksek Orta Çağ’a farklı bir yön çiz-

27
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

miştir. Özellikle Haçlı Seferleri’nde “miles dei” yani Tanrı’nın

askerî fikrini yaymak için büyük çaba sarf etmiştir (Görich, 2011).
Kendisinden önceki kralların tabii olduğu erdemlerin aksine Barba-
rossa artık bir kral olmak için daha fazlasına ihtiyaç olduğuna karar
vermiştir. Merhameti ve acıma duygusunu yüzyıllarca krallık er-
demi sayan atalarından farklı olarak katı ve sert bir adalet anlayışı-
nın elzem olduğu fikrindeydi. Haçlı Seferleri bu tutumunu göster-
mek için çok uygun bir ortam sağlamıştır.
Barbarossa, 1155 yılında ilk kez Papa ile şahsen tanışır. Papa
kendisini imparatorluk ile taçlandıracakken törenlerde protokol
sıraları şaşırılınca Papa ile Barbarossa arasında kısa süreli bir ger-
ginlik oluşur. Bir gün sonrasına ertelenen törende I. Friedrich, Papa
tarafından imparator olarak taçlandırılır. Bu süreçten sonra Barba-
rossa ile Papa’nın ilişkisi mütemadiyen bir çekişme içinde geçer
(John B. Freed, 2016). Ruhban sınıfının kral ile olan bu sürekli
çekişmesi edebiyata da yansır. Eschenbach, Vogelweide ve Aue
gibi isimler eserlerinde tarafı oldukları kişileri onore etmek adına
yazılar yazar.
Bütün bunlara rağmen Friedrich saray hayatına ağırlık ver-
miştir. Dünyevi gücünün her yönüyle teşhir edilmesini istemiş,
kutlamalar, sanat ve edebiyatın icra edilmesi emrini vermiştir. Fri-
edrich’in döneminden kalma yaklaşık 1200 el yazması günümüze
kadar aktarılmıştır. Saraydaki bu edebî ve sanatsal faaliyet birçok
yazarın ve sanatçının saraya yanaşmasını sağlamıştır (Gorich,
2017).Sanatçılar saraya ve dolayısıyla güce yakın durmanın kendi-
lerine ün ve şöhret kazandıracağına inanmaktaydılar.
Barbarossa’nın hükümdarlığının son on yılına denk gelen
1187 yılında, Kral Selahaddin Kudüs’ü fetheder. Bu fetih, haçlılar
için çok acı bir mağlubiyettir. Dönemin Papası Gregor, hemen bir
haçlı seferi emrini verir ve bunun için Friedrich Barabarossa’yı
görevlendirir. Papanın Friedrich’i layık gördüğü bu görev kendisi-
nin de çok yararınadır. Çünkü Haçlı Seferi’ne katılanlar günahla-
rından arınacaktır. Friedrich, ordusunun başında Haçlı Seferi’ne
çıkar (John B. Freed, 2016). Anadolu topraklarına vardığında Kon-

28
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

ya’da II. Kılıçarslan ile karşı karşıya gelir. Müzakereler sonucunda

Sultan Kılıçarslan, Barbarossa’ya topraklarından barış içinde geç-
me izni vadeder. Buna rağmen Türkmen Sultanı Kılıçarslan toprak-
larını on bir oğlu arasında paylaştırdığı için en büyük oğlu Kutbet-
tin haçlıların geçmesine izin vermez ve savaş başlatır. Friedrich’in
ordusu galip gelir ancak Friedrich, Silifke Göksu nehrinde boğula-
rak can verir. Barbarossa’nın naaşı Tarsus’ta defnedilir (Görich,
2011). Ölümü hakkında günümüze kadar hâlâ değişik rivayetler
mevcuttur. Yıkanmak isterken boğulmuş olabileceği, suda kalp
krizi geçirdiği veya atlarla suyu geçerken düşerek boğulduğuna
kadar değişik fikirler, tarihî yazılarda mevcuttur. Naaşı defnedilir-
ken eti kemiklerinden ayrılarak kemikleri alınmış ve krallığına
taşınmıştır. Bu nedenle diğer Orta Çağ krallarının aksine mezarının
tam olarak nerede olduğu ile ilgili net bir bilgi olmayan tek kral
Barbarossa’dır. Rivayetlerin bazılarında ise son Haçlı Seferi’nde
bir kralın şanına yakışmayan ölümü nedeniyle lanetli olduğu anlatı-
lır (Gorich, 2017). Zamanla bu inanış yerini, değiştirilen yazıların
da etkisiyle, dinsizlere karşı çıkmış olduğu seferde cesurca ölen
haçlı kralı efsanesine bırakmıştır.
Barbarossa’nın hükümdarlığı, Yüksek Orta Çağ’ın en zirve
dönemine denk gelmektedir. Tarihçiler Yüksek Orta Çağ’ı yaklaşık
olarak 11. ve 13. yüzyılları arasında konumlandırmaktadır. Doğu
ve Orta Avrupa’da çoğalan nüfusun getirisiyle kültürel ve ekono-
mik çok sayıda değişim gerçekleşmektedir. Çoğalan nüfusa yete-
rince gıda ve toprak temin edilebilmesi için yeni toprakların edi-
nilmesi kaçınılmaz hâle gelmiş, ticaret yolları çoğaltılmıştır. Aynı
dönemde ekonomik değişimin dışında Almanya’da büyük bir eği-
tim reformu da gerçekleşmektedir. Manastırlar okullaştırılmaya
başlanmış ve kilise okulları hâline gelmektedir. Akademik eğitim
ihtiyacı doğduğundan ilk üniversitelerin temeli atılmıştır. Bunun
sonucunda o güne kadar olduğu gibi sadece ruhban kesimi değil
memurların ve soyluların da okuma yazma öğrenmesi artmıştır
(Bein, 2019).
Haçlı Seferleri’nin artışıyla şövalyelik gitgide önem kazanmış
ve şövalyelik toplumsal sınıf düzeni içerisinde yükselmiştir. Yakla-

29
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

şık 1170’ten 1250 yılına kadar saray edebiyatı lale devrini yaşar-
ken çoğunlukla yazın şövalyelerin elinden çıkmıştır. Bu şövalyeler
eserlerini orta yüksek Almanca olarak yazmaya gayret etmişlerdir.
Şövalyelerin sınıf atlamalarına rağmen yine de her biri üst soylu
gurubuna mensup bir soylunun emrine girmekle yükümlüdür
(Karl-Heinz Göttert, 2011). Gerektiğinde mutlak sadakatle bağlı
oldukları bu efendileri için savaşa katılmak zorundalardır. Bu dö-
nem içerisinde şövalye veya şövalye namzetlerinin üretmiş olduğu
şövalyelik edebiyatı geneli itibariyle şövalyelik erdemlerini tarif
eder ve över niteliktedir. Şövalyelerin gerçek askerî tutumlarıyla
çok da örtüşmeyen ve genelde daha romantik ve edebî açıdan tas-
virlerden oluşmaktadır. Şövalyelik erdemlerinden, ahlaki değerler-
den söz edilen bu edebî eserler özellikle tevazu, yardımseverlik ve
cesaret erdemlerini vurgulamaktadır (Waas, 1996). Haçlı Seferle-
ri’ne katılan şövalyelerin tutumlarını kaleme alan seyyahların veya
askerî kâtiplerin anılarına bakıldığında bu erdemlerin pek de esa-
mesi okunmadığı belli olmaktadır. Ancak okuryazarlıkla soyluluk-
ta kıdem atlayan şövalyeler, kendi haklarında yazı yazmaya başla-
yınca, doğal olarak yazılanlar eleştiriden uzak övgü dolu sözler
içermektedir. Saray saray turnuvalara katılmak için gezen şövalye-
ler, kaleme aldıkları eserleri bizzat kendileri besteleyerek sazlı
sözlü saray cemiyetlerinde söyleyip yaygınlaştırmaya başlamışlar-
dır (Hechberger, 2010). Zamanla saray ortamında saray sahibi
efendilerinin erişmesi zor, soylu eşleriyle platonik gönül meselele-
rine giren şövalyelerin kahramanlık şarkıları yerini aşk ezgilerine
bırakmıştır. Almancada “minnelied” olarak terminolojiye giren bu
edebî tür, orta yüksek Almanca olarak seslendirilmiştir. Sarayda bu
aşk ezgileri çok hoş karşılanmıştır. Çünkü ezgi sahibi şövalye ile
sarayın hanımının değerine değer katıp aralarındaki bu çekimin
platonik kalacağına da bir güvence gibi görülmüştür.
Bu tür aşk ezgilerinin en ünlü temsilcisi şüphesiz Walther von
der Vogelweide’dır. Genelde üç veya dört kıtadan oluşan ezginin
içeriği şövalyenin çektiği acıları tasvir eder. Şövalye şarkı sözle-
rinde soylu, ulaşılamaz hanımına kavuşamayacağının bilincinin
yarattığı ızdırabı anlatır. Haçlı Seferleri esnasında ise bu ezgiler,

30
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

sefere çıkan şövalyenin geride bıraktığı hanımına duyduğu hasreti

betimleyen bir türe dönüşmüştür (Beck, 2017). Bu çağın diğer
önemli isimlerinden ikisi de Walther von der Vogelweide’nin çağ-
daşları Gottfried von Strassburg ve Hartmann von Aue’dır.

Görsel 6. Friedrich Barbarrossa

31
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Gottfried von Strassburg

Alman Orta Çağ edebiyatının en önemli isimlerinden biri de
on ikinci yüzyılın sonlarında yaşamış olan Gottfried von
Straßburg’tur. Hayatına dair çok az kayıt bulunduğundan net bir
kronoloji oluşturmak neredeyse imkânsızdır. Bu nedenle çalışmala-
rında kendisini tanıttığı ve çağdaşlarının eserlerinde onu anlattığı
kadarıyla hakkında bilgi sahibiyiz (Kuhn, 1999).
Gottfried von Strassburg’un en önemli eserlerinden biri yak-
laşık 1210 yılında yazmış olduğu Tristan eseridir. Eser aslında
nazım şeklinde yazılmış bir romandır. Bilimsel araştırmalar
Gottfried’in kapsamlı bir eğitime sahip, büyük ihtimalle, ruhban
sınıfından olduğunu göstermektedir. Tristan isimli eserinde kendisi
hakkında yazdığı dizelerde Dietrich isimli bir sponsordan bahset-
mektedir. Bu da onun bir soylu olmadığı göstermektedir (Martini,
1991).
Gottfried’in en önemli eseri olan Tristan, yaklaşık 20 bin di-
zeden oluşmaktadır. Orta yüksek Almanca olarak kaleme alınan bu
eser İrlanda efsane kültüründen esinlenerek yazılmıştır. Eserin
başkahramanı Tristan’dır. Tristan’ın babası Riwalin ve annesi
Blanscheflurs’tur. Soylu bir ailenin çocuğu olan Tristan, küçük
yaşta annesini de babasını da kaybeder. Eğitimi için dayısı kral
Marke von Cornwell’in yanına gönderilir.
Dayısının sağ kolu hâline gelen Tristan, dayısını korumak is-
tediği bir arbede sonucunda zehirli bir kılıç ile yaralanır. Zehirli
kılıç yarasını tedavi edebilme yetisine sadece İrlanda kraliçesi Isol-
de sahip olduğundan Tristan onun yanına gitmek zorunda kalır.
Fakat Isolde aynı zamanda bu kılıcı zehirleyen ve kral Marke’yi
öldürmesi için kılıcı kardeşine veren kişidir. Tristan tanınmamak
için kimliğini bir hileyle gizlemiştir. Kendisini güya kanlıları tara-
fından yaralanan Tantris olarak tanıtır. Kraliçe kendisini iyileştirir-
fakat karşılığında kızı olan prensese (annesi gibi onun da adı Isol-
de) müzik, dil ve adab-ı muaşeret eğitimi vermesini ister.

32
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

İyileştirilmenin bedelini ödeyen yani Isolde’nin eğitimini ta-

mamlayan Tristan eve geri döner. Döndüğünde dayısı kral Mar-
ke’nin evlenmek istediğini öğrenir ve hemen kendi eliyle eğittiği
için kendisinden emin olduğu genç Isolde’yi önerir. Kral Marke bu
fikri beğenir ve bir heyet ile birlikte Tristan’ı kız istemeye gönde-
rir. Güzergâhları üzerinde bir ejderha vardır. Kral Gurmun (genç
Isolde’nin babası) bu ejderhayı öldüren kahramanla ödül olarak
kızı Isolde’yi evlendirecektir. Bundan habersiz Tristan yolculukla-
rında hasbelkader rastladıkları ejderhayı öldürür.
Kral Gurmun, kraliçe Isolde ve kızları küçük Isolde ejderha
katili kahraman Tristan ile karşılaşınca kendisini hemen tanırlar.
Bütün bu hileli oyunlara rağmen kendisini affederler. Dayısı Marke
ile Isolde’yi evlendirmek üzere Tristan ile gönderirler. Yolculuk
yapan heyete Isolde’ye eşlik etmesi için bir nedime (Brangaene)
verilir. Kraliçe Isolde, Kral Marke ile Prenses Isolde’nin aşk bağı-
nın güçlü ve ayrılmaz olması için kızının çeyizine bir aşk iksiri
koyar. Nedime Brangaene’yi de bu iksire göz kulak olması için
tembihler. Gemiyle yapılan dönüş yolculuğu esnasında nedimenin
yokluğunda Tristan ve Isolde yanlışlıkla bu iksiri içerler ve ölüm-
süz aşk bağı ile bağlanırlar. Bu aşk iksirinin etkisiyle birbirlerinin
olurlar. Ancak kral ile evlenecek olan Isolde’den bakire olması
beklenmektedir. Düşünürler, taşınırlar ve sonunda nedime Bran-
gaene’nin isteğiyle kral ile geçirilecek gece kralın yatağına nedi-
meyi sokmayı başarırlar. Kral hiçbir şey fark etmez. Epey bir süre
nedime, Isolde ve Tristan kralı türlü oyunlarla uyuturlar. Ancak
eninde sonunda sarayda dedikodular duyulmaya başlar. Tristan ve
Isolde’nin yakınlığı insanların gözünden kaçmaz. Kral Marke ye-
ğeninden de eşinden de şüphe etmeye başlar. Binbir oyunla kralı
bir süre daha oyuna getiren Tristan ve Isolde, nihayetinde Kral
Marke tarafından basılır. Tristan hemen oradan Normandiya’ya
gönderilir. Orada da başka bir Isolde ile karşılaşır ve bu Isolde de
Tristan’a âşık olur. Ancak Tristan isim benzerliği sebebiyle bir
ikileme düşer. Bu ikilemden nasıl kurtulduğunu veya hikâyenin
nasıl devam ettiğini bilemiyoruz. Çünkü Gottfried eserini bu nok-
tada tamamlayamadan vefat eder (Kuhn, 1999).

33
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Konusu itibariyle bu eser, Gottfried’in kendi ürettiği bir eser

değildir. Tristan ve Isolde, İskoçya’da var olan ve kulaktan kulağa
dolaşan bir efsanedir. Gottfried’ten önce de iki yazar tarafından
kaleme alınmaya çalışılmış fakat hiçbir çalışma Gottfried’inki ka-
dar kapsamlı ve detaylı olmamıştır. Başta da vurgulandığı gibi 20
bin dizeden oluşan çok uzun bir eser olması sebebiyle bu çalışmada
sadece giriş kısmının orijinali ve Türkçe çevirisi aşağıda verilmiş-
tir.
Gottfried von Strassburg’un yanı sıra dönemin edebiyatını an-
layabilmek için yazar olarak Hartmann von Aue ve Walter von der
Vogelweide’nın da incelenmesi gerekir. Bu çalışma kapsamında
Hartmann von Aue’nin Iwein eserinin ve Walther von der
Vogelweide’nin Reichston isimli eserinin giriş kısımları verilmiş-
tir. Her üç ustanın da sayısız önemli eseri olmasına rağmen hem
dönemi hem de edebî üslubu en iyi yansıttığı düşünülen eserlerinin
orijinalleri ve Türkçe çevirileri aşağıda sunulmuştur.

34
Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

Görsel 7. Gottfried von Strassburg

35
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
Tristan und Isolde
(45) Ich hân mir eine un-
müezekeit
der werlt ze liebe vür geleit
und edelen herzen zû einer
hage,
den herzen, den ich herze
trage,
der werlde, in die mîn herze
siht.
(50) ine meine ir aller werlde
niht. als die, von der ich hîre
sagen, diu keine swære en-
müge getragen und niwan in
vröuden welle swegen. die
lâze ouch got mit vröuden
leben!
(55) Der werlde und diseme
lebene
enkumt mîn rede niht ebene.
ir leben und mînez zweient
sich.
ein ander werlt die meine
ich,
diu samet in eime herzen
treit
(60) ir süeze sûr, ir liebez leit,
ir herzeliep, ir senede nôt,
ir liebez leben, ir leiden tôt,
ir lieben tôt, ir leidez leben.
dem lebene sî mîn leben er-
geben,
(45) Bir görev edindim kendime, dünya-
nın menfaatine ve asil kalplerin sevinme-
si için, öyle kalpler ki, onlar için kendi
kalbim atıyor ve o dünya ki, kalbimin
nazarı ondadır.
(50) Acıyı kaldıramadıklarını duyduğum
o sıradan insanlardan bahsetmiyorum,
yani hiçbir acıyı kaldıramayan ve hep
mutluluk içinde yaşamak isteyenlerden
değil bahsim. Tanrı onlara bunu elbette
nasip etsin!
(55) Ama bu tür insanlara ve onların
yaşam şekline benim söylemek istedikle-
rim uymaz. Onların yaşam şekliyle be-
nimki temelden farklıdır. Ben bambaşka
insanlardan bahsediyorum, öyle insanlar
ki kalplerinde şunları taşıyorlar:
(60) Tatlı acılıklarını, sevgili ızdırapla-
rını, kalbî sevinçlerini ve hasret çilesini,
mutlu yaşamlarını, üzgün ölümlerini,
mutlu ölümleriyle üzgün yaşamlarını. Bu
hayatı yaşamak istiyorum ben de,
36
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

(65) der werlt wil ich gewerl- (65) Böyle insanların arasında insan
det wesen, olmak istiyorum ben de, onlarla batmak
mit ir verderben oder gene- veya onlarla feraha ermek. Bu zamana
sen. kadar onlara uydum ve hayatımı onlarla
ich bin mit ir biz her beliben geçirdim. Bana darda ve acıda
und hân mit ir die tage vert-
riben,
die mir ûf nâhe gêndem le-
ben

(70) lêre unde geleite solten (70) öğütleyerek ve rehberlik ederek

geben:
der hân ich mîne unmüeze-
keit
ze kurzewîle vür geleit,
daz sî mit mînem mære
ir nâhe gênde swære
yardım edecek olanlarla. Bütün bunlara
eserimi eğlencesine sergiledim ki
anlattıklarımla kendi
çektikleri kederlerini,

(75) ze halber senfte bringe, (75) en azından biraz hafifletebilsinler

ir nôt dâ mite geringe. ve böylece ızdırapları azalsın diye. Eğer
wan swer des iht vor ougen kişinin gözü önüne hayalini meşgul ede-
hât, cek bir meşgalesi olursa ruh hâli hafif-
dâ mite der muot zunmuoze ler.
gât,
daz entsorget sorgehaften
muot,

(80) daz ist ze herzesorgen (80) Kalpten gelen derde işte bu deva
guot. olur. Herkes hemfikirdir ki: Eğer bir
ir aller volge diu ist dar an: avareyi aşk alt ederse düşünmek bu
swâ sô der müezege man kederi daha da derinleştirir.
mit senedem schaden sî über-
laden,
dâ mêre muoze seneden
schaden.

37
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
(85) bî senedem leide müeze-
keit,
dâ wahset iemer senede leit.
durch daz ist guot, swer her-
zeclage
und senede nôt ze herzen
trage,
daz er mit allem ruoche
(90) dem lîbe unmuoze
suoche.
dâ mite sô müezeget der
muot
und ist dem muote ein michel
guot;
und gerâte ich niemer doch
dar an,
daz iemer liebe gernde man
(95) dekeine solhe unmuoze
im neme,
diu reiner liebe missezeme:
ein senelîchez mære
daz trîbe ein senedære
mit herzen und mit munde
(100) und senfte sô die stun-
de. Nû ist aber einer jehe ze
vil,
der ich vil nâch gevolgen
wil:
der senede muot sô der ie mê
mit seneden mæren umbe gê,
(85) Aşk acısı bir avareyi çarparsa
avarelik beterleşir.
O nedenle kalbinde aşk acısı
ve hasret acısı çeken
dikkatle
(90) kendisine meşgale ararsa daha iyi
olur. Böylelikle kendi kalbini rahatlatır
ve ona çok iyi gelir. Ancak eğlence pe-
şinde olana asla böyle bir
(95) kafa dağıtma yöntemini tavsiye
etmem çünkü saf aşka bu hâl hiç yakış-
maz.
Bir aşk hikâyesiyle:
Âşık olan kalbi ve dudaklarıyla
bununla meşgul olmalı
(100) ve zamanı bununla tatlandırmalı.
Ancak sıklıkla benim hiç katılmadığım
bir fikir işitiriz: aşk ile hastalanan bir
kalp aşk hikâyeleriyle çevrelendikçe
daha da hastalanırmış.
38
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ
(105) sô sîner swære ie mêre
sî.
der selben jehe der stüende
ich bî,
wan ein dinc, daz mir
widerstât:
swer inneclîche liebe hât,
doch ez im wê von herzen
tuo,
(110) daz herze stêt doch ie
dar zuo.
der inneclîche minnen muot,
sô der in sîner senegluot
ie mêre und mêre brinnet,
sô er ie sêrer minnet.
(Strassburg, 1991)
(105) Bu fikre ben de katılırdım,
bir şey beni rahatsız etmeseydi:
Gerçekten seven,
ne kadar acı çekerse
çeksin,
(110) kalbini de bu yola adamaz mı?
Eğer aşk hasret acısıyla git gide
daha da yakarsa,
o zaman aşık da giderek
daha ateşli sever.
39
Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Görsel 8. Tristan ve Isolde

40
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

Hartmann von Aue

Orta Yüksek Alman edebiyatının klasikleşmiş isimlerinden
biri de Hartmann von Aue’dir. Aue’nin doğumu ile ilgili kesin bir
tarih yoksa da ölümü çağdaşları tarafından büyük bir yas ile karşı-
landığından ölüm tarihinin 1215-1220 yıllarına denk geldiği düşü-
nülmektedir. Gottfried von Straßburg, Tristan eserinde Hart-
mann’dan gerçek bir dahi olarak bahsetmektedir. Heinrich von
Türlin 1220 yılında yazdığı Der Aventiure Crone eserinde Hart-
mann’ın ölümüne ağıt yakmaktadır. Aue’yi özel kılan, o döneme
özgü saraylı edebiyatının yani nazım şeklindeki romanların en
önemli temsilcilerinden biri olmasıdır. Erec, Iwein, Gregorius, Der
arme Heinrich gibi önemli eserlerin sahibidir (Neubuhr, 1977).
Bu eserlerin birçoğunda, bilhassa giriş kısımlarında Hart-
mann, kendisi hakkında ipuçları vermiştir. Hartmann’ın kendisi
hakkında yazdıklarından eğitimli bir şövalye olduğunu öğrenmek-
teyiz. Bu yaşadığı çağa göre çok alışılmadık bir durumdur çünkü
hem şövalye hem de okuryazar veya eğitimli olan şövalyeler olsa
da bu denli edebi altyapısı olması şaşırtıcıdır. Greogorius ve Der
arme Heinrich eserlerine bakıldığında derin bir felsefi ve dinî alt-
yapı ile hitabetinin çok güçlü olduğu anlaşılmaktadır (Neumann,
1966). Ayrıca Erec ve Iwein eserlerinin asılları Fransız kaynaklar-
dan aktarılmış olduğundan Hartmann’ın ciddi bir Fransızca hâki-
miyetinin de olması gerekir. Üslup olarak Hartmann ciddi ve ger-
çekçi bir kaleme sahiptir. Bilhassa Haçlı Seferleri konulu Alman
edebiyatı alanında Hartmann, önemli bir temsilcidir. Tarihçiler bile
Hartmann’ın eserlerini incelemiş ve Haçlı Seferleri hakkında ilginç
ipuçlarına rastlamışlardır. Kendisi bunu iddia ettiyse de gerçekten
de bir Haçlı Seferi’ne katılıp katılmadığı belirsizdir. Fakat tarif
ettikleri ve yaşadığını iddia ettikleri o kadar gerçekçidir ki, zama-
nın sosyokültürel ve siyasi ortamı hakkında önemli bilgiler ver-
mektedir (Neubuhr, 1977).
Edebiyat bilimine göre Hartmann’ın ilk eseri, Klagebüchlein
kitabıdır. Romanların tümü gibi bu kitap da dörtlü uyaklar şeklinde

41
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

yazılmış ve yaklaşık iki bin dizeden oluşmaktadır. Hartmann bu

eserinde bir tartışma ortamı yaratmıştır. İnsanın manevi tarafını
temsil eden kalp ile dünyevi tarafını temsil eden dudaklar tartışan
taraflardır. Konu ise bir erkeğin bir kadının kalbini kazanmaya
çalışırken takınması gereken tavırdır. Hartmann, Orta Çağ’da çok
sık tartışılan beden ruh ikilemini böylelikle insanda toplamıştır. Bu
veya buna benzer bir eser ne kendisinden önce ne de kendisinden
sonra yazılmamıştır (Stöckli, 1933).
Birlikte anabileceğimiz Erec ve Iwein eserleri Orta Çağ’da ve
günümüzde çok popüler olan Artus Efsanesi’nden esinlenerek ya-
zılmıştır. Edebiyat bilimi alanında yapılan çalışmalara göre Hart-
mann, Erec eserini Fransızca kaynaklardan çok serbest bir üslupla
Almancaya aktarmıştır. Kendi edebî dehasıyla harmanlamış olduğu
eserin orijinalden farklılıkları ne kadar çok olsa da aslının unsurları
kendini belli etmektedir.
Iwein eserinin de orjinalinin Fransa kaynaklı olduğu belli ol-
maktadır. Hartmann, eseri birebir Almancaya çevirmekle yetinmiş-
tir. Her iki eserde de masalsı anlatı motiflerinin olması göze çarpar.
Konusu, bir kahramanın güzel soylu kadına duyduğu aşktır. Süreç
içerisinde başına gelen talihsiz olaylardan dolayı kadının gözünden
düşen kahraman, yeniden soylu güzelin kalbini kazanmak için türlü
badireler atlatmak zorunda kalır (İnandı, 1982). Bu badireler Hart-
mann’da hem maddi hem manevi boyutludur. Kahraman her za-
man bir eğitim bir gelişim yaşar ve ancak bunu başardıktan sonra
hedefe ulaşır.
Yine birlikte ele alınabilecek olan iki eser; Gregorius ve Der
arme Heinrich eserleridir. Eserler aslen efsanevi olsalar da çok
ciddi dinî bir zemin üzerine oturtulmuşlardır. Konu olarak günah
ve nedamet merkezli bu anlatılarda menkıbelerden esinlenilmiştir.
Gregorius eseri bir günahkârın arınış öyküsünü ve sonunda Papa
olabilecek safiyete ulaşmasını anlatır. Gregorius hem bir ensest
ilişki çocuğudur fakat bundan habersizdir hem de sonrasında hiç
tanımadığı annesiyle tekrardan bir ensest ilişki yumağına karışır.
En ağır günahlardan biri olarak görülen bu yükten arınarak sonun-

42
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

da münzevilikten Papalığa ulaşmıştır (Paul, 1973). Der arme Hein-

rich eseri ise Hz. Eyyüb menkıbesinin pagan sembolizmiyle karış-
tırılarak ele alınışıdır. Bazı noktalarda kendi hayatına da atıfta bu-
lunduğu bu eser, dünyevi hayata dalıp ahiretini unutanlara bir uyarı
mahiyetindedir.
Eserlerinin tümüne bakıldığında Hartmann zamanının en bü-
yük dâhilerinden biri olarak görülebilir. Sadece günümüz edebiyat
bilimi penceresinden bakıldığında değil, Hartmann’ın çağdaşları
için dahi durum böyledir. Bazı çağdaşları eserlerinde kendisini
berrak kelime kullanımı ve anlaşılırlığı için övmüş, zamanının en
iyi şairlerinden biri olduğundan bahsetmişlerdir.

Görsel 9. Hartmann von Aue

43
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Iwein
Hartmann, bin iki yüz mısralık bu eserini Orta Yüksek Al-
manca olarak kaleme almıştır. Hikâye, klasik Artus roman konusu-
nu içermektedir. Hartmann’ın Erec eseriyle ilintilidir ve her iki
eserle Hartmann, Alman edebiyatının ilk Artus Romanı yazarı ola-
rak kayda geçmiştir. Eserin başkarakteri Iwein, Kral Artus’un sara-
yında en önemli şövalyelerden biridir. Hartmann von Aue’nin Erec
eserini yaklaşık olarak 1200 yılında tamamlandığı düşünülürken
Iwein takribi beş yıl sonra tamamlanmıştır. Erec ile Iwein eserleri
arasında Gregorius ile Der arme Heinrich eserleri de yazılmıştır.
Hartmann, Iwein eserini Fransızca orijinali Yvain olan eserden
Almancaya aktarmıştır. Kral Artus efsanesi Alman halkında da çok
iyi bilindiğinden Hartmann eseri uzatmadan edebî üslup unsurla-
rıyla süsleyerek zenginleştirmiştir. Orta Çağ eserlerinin çoğunda
olduğu gibi Hartmann, Iwein eserini de bir girizgâhla başlatmıştır.
Bu girizgâhta Artus hakkında övgü dolu detaylar sunulmuştur
(Christoph Corneau & Wilhelm Störmer, 1998). Ayrıca Hartmann
kendisi hakkında bilgiler de vermektedir. Bu eseri neden kaleme
aldığını, neden yazdığını anlatır:

Ein rîter, der gelêret was unde
ez an den buochen las, swen-
ner sîne stunde niht baz
bewenden kunde daz er ouch
tihtennes pflac daz man gerne
hœren mac, dâ kêrt er sînen
vlîz an: er was genant Hart-
man und was ein Ouwære der
tihte diz mære.
Eğitimli ve kitaplar okuyan bir
şövalye vardı ayrıca kalan zama-
nıyla başka neler yapacağını
bilemediğinde şiirler bile yazar-
dı. Çabalarını insanların duy-
maktan hoşlandıklarına yönlen-
dirirdi. Adı Hartmann idi ve
Aue’lıydı. Ve bu hikâyeyi de o
yazmıştır.

(Frenzel & Frenzel, 1972)

Eserin konusundan kısaca bahsetmek gerekirse Iwein, yeni

evlenmiş bir şövalyedir. Dostu Gawein, Iwein’ı evlilik sarhoşlu-
ğundan sıyrılıp bir şövalyeye yakışır şekilde tez zamanda turnuva-

44
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

lara katılması ve türlü maceraları yaşaması için ikna eder. Dostu-

nun sözünü dinleyen ve kendini yeni maceralara atan Iwein eşi
Laudine mümkün olan en kısa sürede döneceğine dair söz verir.
Eşinin kendisine verdiği mühlet o dönemde halkın bildiği nikâhın
düşme mühletidir ve bu süre dolduktan sonra eş tekrar taliplerine
açık hedefe dönüşür. Eserde Laudine’nin ayrılık acısı çok detaylı
anlatılır. Aynı şekilde Iwein’ın şövalyelik eğlencelerine kendini
kaptırışı okura yoğun olarak yansıtılır. Eğlencelere dalan Iwein,
eşinin kendisine biçtiği mühletin üzerinden altı hafta geçtiğini çok
geç fark eder. Sözünde durmayan bir şövalyenin artık onuru zede-
lendiğinden Iwein’ın elinden şövalyelik nişanı alınır ve eşi Laudine
de kendisiyle irtibatı keser. Bu olayla birlikte Iwein’ın bütün hayatı
altüst olur. Eşini de şövalyeliğini de kaybeden, yani kimliğini kö-
künden yitiren Iwein aklını da yitirereki, üstünü başını parçalaya-
rak ormanlarda yaşayan bir yabaniye dönüşür. Bir gün Narisonlu
bir hanım ve nedimesiyle karşılaşır. Soylu hanımın nedimesi Fei-
morgan perisinden el almıştır ve Iwein’ı hazırlamış olduğu özel bir
merhemle iyileştirir. Zihni yerine gelen Iwein, geçmişini hayal
meyal hatırlar fakat artık bir soylu olamayacağını idrak eder.
Iwein’ı iyileştiren soylu kadının hükmettiği ülke Aliers isimli
bir dük tarafından tehdit edilmektedir. İyileştirilmesine karşılık
olarak Iwein, soylu hanıma yardım eder ve düşmanı savar. Soylu
kadının kurtulan halkı minnettar bir şekilde Iwein’ın hanımlarıyla
evlenmesini ve ülkenin hükümdarı olmasını ister. Kalben hâlâ La-
udine’ye bağlı olan Iwein, bu teklifi reddeder. Iwein’ı farklı kılan
bir önemli olay da günün birinde bir ejderhanın pençesinden kur-
tarmış olduğu aslandır. Aslan kurtarılışına karşılık olarak artık hep
Iwein’ın yanındadır. Iwein artık “Aslanlı Şövalye Iwein” olarak
anılır.
Aslanlı şövalye olarak hayatını sürdüren Iwein, bir tesadüf
eseri yine eşine verdiği sözü tutamadığı yere geri döner. Burada
olayları hatırlayınca neredeyse yine aklını yitirecek gibi olur. Tam
o esnada sadakatsizlikten hüküm giymiş olan Lunete ile karşılaşır.
Bir iddia mahkemesi kurulur. Lunete’nin masum olduğunu ispat-

45
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

laması için verilen süre dolmak üzeredir ki Iwein kendisinin de

Lunete’nin cezasında payı olduğunu kabul ederek savunmasını
üstlenir. Fakat eş zamanlı olarak ertesi sabah bir deve karşı savaşa-
cağının sözünü de vermiş olduğu için yine sözünü tutamama ihti-
maliyle karşı karşıya kalır. Kader Iwein’ın yanında yer alır ve asla-
nı sayesinde devi zamanında yenerek savunma mücadelesine de
yetişerek galip gelir. Lunete’yi suçlayanlar kendisine biçtikleri
cezanın aynısıyla cezalandırılırlar ve yakılarak ölüme mahkûm
edilirler. Iwein’a ise kurtardığı kadınla yani Lunete ile evlenme
yolu açılır. Iwein ise yine reddeder.
Laudine olan bitenden haberdar olur. Aslanlı şövalyenin kur-
tarmış olduğu kadınla evlenmemesinden ötürü şövalyeyi kınar.
Tabii bunu yaparken aslanlı şövalyenin aslında kendi eşi olduğun-
dan habersizdir. Laudine’nin kendisini kınadığını öğrenen Iwein
yine terk-i diyar eder. Yolculuğu onu Schwarz Dorn dükünün diya-
rına sürükler. Dükün büyük ve küçük kızları arasında bir miras
kavgası vardır ve Iwein küçük kızı ablasına karşı koruyacak bir
pozisyona girer. Küçük kızıyla birlikte büyük bir maceraya atılır ve
iki deve karşı savaşmak zorunda kalır. Ayrıca kızın ablası tarafın-
dan zapt edilen üç yüz rehineyi kurtarır.
İki kardeş arasındaki çekişme bir türlü durulmadığından yeni-
den bir mahkeme kurulur. İki taraf da birer şövalyeyi karşılaştıra-
cak ve kazanan taraf mahkemede azat edilecektir. Küçük kız
Iwein’ı seçer ancak tesadüf o ki Iwein’ın karşısında rakibi olarak
yer alacak olan şövalye dostu Gawein’dir. Birbirlerini tanımadan
ve biri de diğerine galip gelemeden bir gün boyunca savaşırlar.
Gece olunca mücadele ertesi güne ertelenir. Gece ateş etrafında
dinlenerek sohbet eden iki rakip birbirini tanır. Gawein yardım
etmeye karar verir ve Kral Artus’un desteğiyle ablanın yalanları
ifşa edilir. Iwein kimliğini açık eder ve sevinçle tekrar eski yerine
şövalyeler çemberine kabul edilir. Onurunu geri kazanan Iwein’ın
kalbi hâlâ kırıktır. Aşk acısı çeker. Bu durumunu gören Lunete bir
oyun kurgular. Laudine’yi oyuna getirir. Bu hile sonucunda Lau-
dine eski eşini affetmek zorunda kalır. Iwein ebedi aşk yemini eder

46
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

ve nikâhları tazelenir (Christoph Corneau & Wilhelm Störmer,

1998).

Görsel 10. Kral Artus

47
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
Iwein
I Prolog und Kalogreants
Brunnenabenteuer
Swer an rehte guete wendet sîn
gemuete, dem volget sælde und êre.
des gît gewisse lêre kunech Artûs
der guote, der mit rîters muote nâch
lobe kunde strîten. er hât bî sînen
zîten gelebt alsô schône, daz er der
êren krône dô truoc und noch sîn
nam treit. des habent die wârheit
sîne lantliute, si iehent er lebe noch
hiute. er hât den lop erworben, ist
im der lîp erstorben, sô lebt doch
iemer sîn nam. er ist lasterlîcher
scham iemer vil gar erwert, der
noch nâch sînem site vert. Ein rîter
der gelêrt was unde ez an den bu-
ochen las, swenner sîne stunde niht
baz bewenden chunde, daz er ouch
tihtens pflac, daz man gerne hœren
mac, dâ chêrt er sînen flîz an. er
was genant Hartman und was ein
Ouwære, der tihte diz mære.
Ez het der kunech Artûs ze Karidôl
in sîn hûs
zeinen pfingesten geleit nâch rîcher
gewonheit eine alsô schœne hôchzît,
daz er dâ vor noch sît deheine
schœner nie gewan. deiswâr dâ was
ein bœser man in vil swachem wer-
de, wande sich gesamenten ûf der
48
I Giriş ve Kalogreant’ın Çeşme
Maceraları
Tüm kalbiyle mükemmelliğe eriş-
mek isteyen kutsanmış bir hayat ve
dünyevi itibar edinir. Buna yadsı-
namaz bir örnek, şövalyelik ahla-
kıyla itibar edinmesini bilen mü-
kemmel Kral Artus’tur. Yaşamı
boyunca o kadar örnekti ki, o
zaman da bugün gibi en yüksek
itibara sahipti. Hemşerileri bunu
çok iyi bilir: Onlar hâlâ yaşadığını
iddia eder. O şan şöhret edindi ve
ölmüş olsa da ismi her daim yaşa-
maktadır. Onu örnek alan ebedi-
yen utanç verici ayıptan korunmuş
olur. Zamanında eğitimli ve kitap-
lar okuyan bir şövalye vardı ayrı-
ca kalan zamanıyla başka neler
yapacağını bilemediğinde şiirler
bile yazardı. Çabalarını insanların
duymaktan hoşlandıklarına yön-
lendirirdi. Adı Hartmann idi ve
Aue’lıydı. Ve bu hikâyeyi de o
yazmıştır.
Kral Artus Karidol’daki sarayında
Pantekost Bayramı için ne daha
öncesinde ne de daha sonrasında
görülmemiş ihtişamda bir kutlama
düzenlemişti. Gerçekten de soylu
olmayanın orada işi zordu çünkü
hiçbir zaman dünya âlemde bu
kadar şanlı şövalye bir araya
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ
erde bî niemens zîten anderswâ sô
manech guot rîter als dâ. ouch wart
in dâ ze lône gegebn in allen wîs ein
wunsch lebn. in liebet den hof und
den lîp manech magt unde wîp, die
schœnsten von den rîchen. mich
iâmert wærlîchen, und hulfez iht ich
woldez clagen, daz nû bî unsern
tagen selch freude niemer werden
mac der man ze den zîten pflac.
doch muezzen wir ouch nû genesn.
ichn wolde dô niht sîn gewesn, daz
ich nû niht enwære, dâ uns noch mit
ir mære sô rehte wol wesn sol, dâ
tâten in diu werch vil wol. Artûs
und diu kunegin, ir ietwederz under
in sich ûf ir aller willen fleiz. dô
man des pfingestages enbeiz, mæn-
neclîch im die freude nam, der in dô
aller beste gezam:
dise sprâchen wider diu wîp, dise
banechten den lîp, dise tanzten, dise
sungen, dise lieffen, dise sprungen
dise hôrten seitspil, dise schuozzen
zuo dem zil, dise redten von seneder
arbeit, dise von manheit.
Gâwein ahte umbe wâfen, Key legte
sich slâfen ûf den sal under in; ze
gemache âne êre stuont sîn sin. Der
kunech und diu kunegin die hêten
sich ouch under in zehanden ge-
vangen und wâren ensamt gegan-
gen in eine chemnâten dâ und heten
49
gelmemişti. Orada onlara mükâfat
olarak gönüllerince bir yaşam
sunulmuştu: Onlara sarayı da
orada kaldıkları süreyi de ülkenin
en güzel kızları ve kadınları şen-
lendirirdi. Üzgünüm ve işe yara-
yacağını bilsem bu sebepten
şikâyetlenirdim ki günümüzde artık
böyle ihtişamlı kutlamalar düzen-
lenmiyor. Ama bu zamanda da
afiyetteyiz. Ben o devirde yaşamak
istemezdim çünkü o zaman anlatı-
lan bu hikâyelerin tadına vara-
mazdım. Lakin o zamanlar icratla-
rın kendileri ile iftihar edilirdi.
Artus ve kraliçe konuklarının di-
leklerini karşılamak için çabalı-
yorlardı. Pantekost yemeğinden
sonra herkes dilediğince eğleni-
yordu:
Kimileri hanımlarla sohbet hâlin-
deydi, kimileri aylaklık yapıyordu;
kimisi dans ediyordu, şarkı söylü-
yordu, kimileri de koşuyor, zıplı-
yordu, kimileri sazlara kulak veri-
yordu, kimileri hedeflere atış yapı-
yordu, kimileri de aşk ve kahra-
manlık hikâyeleri anlatıyordu.
Gawein silahlarla ilgileniyordu;
Keie uyumak için misafirlerin
içinde koca salonun ortasında
yatmıştı ki o davranışlarına dikkat
etmezdi. Kral ve kraliçe de el ele
tutuşmuş birlikte uyku odalarına
çekilmiş yorgunluktan çok birbir-
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
sich slâfen sâ mêr durch gesellesc-
haft geleit danne durch deheine
trâcheit. si entslieffen beidiu schie-
re.
Dô gesâzen rîter viere, Dodines
unde Gâwein, Segremors unde
Ywein; ouch was gelegen dâ bî der
zuhtlôse Key ûzzerhalp bî der want.
der sehste was Kâlogrêant. der
begunde in sagen ein mære von
grôzzer sîner swære und von dehei-
ner sîner fruomcheit. dô er noch
lutzel het geseit, dô erwachte diu
kunegin und hôrte sîn sagen hin in.
si lie ligen den kunech ir man und
stal sich von im dan und gesleich
zuo in sô lîse dar, daz es ir deheiner
wart gewar, unz si in chom vil
nâhen bî und viel enmitten under
sî...
(Forschung & Gregorius, n.d.)
50
lerine olan düşkünlüklerinden
derhal uyumuşlardı. Hızlıca uyku-
ya dalmışlardı.
Dört şövalye oturuyordu odanın
dışındaki duvarın dibinde; Dodi-
nes ve Gawein, Segremors ve
Iwein, yanlarında haylaz Keie da
yatıyordu, altıncı olarak da Kalog-
reant uzanmıştı. Kendisi büyük bir
sıkıntısından bahseden ve büyük
bir beceriksizlik gösterdiği bir
hikâye anlatmaya başlamıştı.
Hikâyeye henüz başlamıştı ki kra-
liçe uyandı ve anlattıklarını duydu.
Kralı yatakta bırakarak gizlice
yataktan kalkıp sessizce şövalyele-
rin yanına gitmiş ve şövalyeler
fark etmeden tam ortalarında
belirmişti…
Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

Görsel 11. Iwein

51
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Walther von der Vogelweide

Orta Çağ edebiyatının en güçlü yazarlarından bir de Walther
von der Vogelweide’dir. Yaklaşık olarak 1150-1220 yılları arasın-
da yaşamış olduğu düşünülmektedir. Eserlerini Orta Yüksek Al-
manca olarak kaleme almış olan usta, döneminin edebî özelliklerini
eserlerinde en belirgin şekilde göstermiştir. Resmî kayıtlarda yazar
olarak adı hiç geçmese de çağdaşlarının eserlerinde bir de kendi-
sinden kürk manto satın alan bir ruhbanın kayıtlarında adı geçmek-
tedir. Bu kayıt ise Walther’in maddi olarak soylu sınıfına denk
yaşadığının kanıtıdır. Çağdaşları kendisiyle ilgili bilgi verdikleri
satırlarda karakterine yönelik eleştirel bir tavır içinde olsalar da
yazarlığını olağanüstü sözlerle övmektedirler. Çağdaşlarının kendi-
siyle ilgili eleştirileri genelde siyasi sebeplere dayanmaktadır. Orta
Çağ’da değişik siyasi erklerin ve cephelerin olduğu bir ortamda,
yazarlar genelde kendi sponsorları lehinde yazılar yazdıklarından
karşıt fikirlileri de eleştirirlerdi (Beck, 2017).
Walther hakkında en yoğun bilgi kendi eserlerindedir. Bu ça-
lışmada tanıtılan diğer yazarlar gibi Walther de eserlerinin bilhassa
giriş kısımlarında kendisi hakkında bilgiler sunmuştur. Kendisi
hakkında yazılanlardan öğrendiğimiz kadarıyla Avusturya Dükü I.
Friedrich’in ölümüne kadar dükün sarayında görevlidir. Tarihî
kayıtlara göre 1198 yılında dük ölmüş ve Walther Swabia’nın taht
namzedi olan Philipp’in sarayına alınmıştır. Bundan sonra Walt-
her’in ömrü Philipp’in propagandasını yapmakla geçmiştir. Bu
tarihten sonra yazılan eserlerin neredeyse tümü Philipp’in rakibi
olan IV. Otto’ya kıyasla neden taht için doğru aday olduğunu öv-
gülerle tarif eden şarkılar, şiirler, yazılardır. Ancak geçen süre zar-
fında kral olmayı başaran Philipp 1208 yılında öldürülünce Walt-
her en büyük rakibi olan IV. Otto’nun kafilesine katılmıştır. Walt-
her gerçek hislerini dile getirip Otto’nun cimriliğinden dem vurun-
ca saraydan uzaklaştırılır (Bein, 1997). Walther saraydan ayrıldık-
tan bir müddet sonra Papa tarafından kral ilan edilen II. Fried-
rich’in sarayına geçiş yapar. Görevi usta kalemiyle artık Fried-
rich’in propagandasını yapmaktır. Walther II. Friedrich’in

52
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

1228/1229 yıllarında gerçekleştirdiği Haçlı Seferi’ne katılmaları

için şövalyelere seslendiği bir yazı hazırlar. Bu yazıyı 1227 yılında
yazan Walther’in son yazısı olduğu düşünülür çünkü gerçekleştiri-
len haçlı seferlerinin başarıları hakkında bir daha herhangi bir yazı-
sı bulunmamaktadır (Beck, 2017).
Walther von der Vogelweide’nin eserlerinin konuları tahmin
edileceği üzere siyasidir. Dönemin bitmeyen sevk ve idare kavga-
ları yani Kral ile Papa arasındaki güç dengesi çekişmesi eserlerinin
çoğuna yansımıştır. Her ne kadar savunduğu kralların isimleri de-
ğiştiyse de daima savunduğu kralların karşısındaki Papaları kara-
lamıştır. Son gününe kadar Papaların buyruklarına karşı yazılar
yazan Walther gerekçelerini ise titizlikle dinî temellere dayandır-
masını bilmiştir.
Ustanın elinden çıktığı bilinen aşk şiirleri de mevcuttur. Ge-
neli gençliğinde üretilmiş olmasından kaynaklı acemicedir. Ayrıca
dönemin erdemlerine aykırı olarak “minne” kapsamından farklı bir
biçimde soylu olmayan genç kızlara hitaben yazılmış eserleri mev-
cuttur. Bunlara edebiyatta “Düşük Ayar Aşk Şarkısı” adı verilmiş-
tir (Brunner, 2013).

53
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Görsel 12. Walther von der Vogelweide

54
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ

Der Reichston
Walther von der Vogelweide’nin üslubunu ve duruşunu en iyi
şekilde görebileceğimiz eserlerden biri Der Reichston’dur. Başlığı-
nı “Ülke Tınısı” şeklinde Türkçeye çevirebileceğimiz bu eserinde
siyasi propaganda söz konusudur. Yaklaşık olarak 1200 yılında
yazılmış olduğu düşünülen üç kıtalı şiiri Orta Çağ nazımına uygun
biçimde üretilmiştir. Eserde Philipp ile Otto arasındaki taht kavgası
ele alınmıştır. Dili çok berrak olduğundan burada bir özet vermek-
tense şiirin üç kıtasını da Türkçe olarak sunmak uygun görülmüştür
(Brunner, 2013).

1 1
Ich saz ûf eime steine und dahte
bein mit beine, dar ûf satzt ich
den ellenbogen; ich hete in
mîne hant gesmogen mîn kinne
und ein mîn wange. dô dâhte
ich mir vil ange, wes man zer
welte solte leben; deheinen rât
kunde ich gegeben, wie man
driu dinc erwurbe, der deheinez
niht verdurbe. diu zwei sind êre
und varnde guot, daz dicke ein
ander schaden tuot; das dritte
ist gotes hulde, der zweier
übergulde. die wolte ich gerne
in einen schrîn. jâ leider, des
enmac niht sîn, daz guot und
weltlîch êre und gotes hulde
mêre zesamene in ein herze
komen. stîge und wege sint in
benomen; untriuwe ist in der
sâze, gewalt vert ûf der strâze,
fride unde reht sint sêre wunt.
diu driu enhabent geleites niht,
diu zwei enwerden ê gesunt.
Bir taşın üzerine oturmuş bacak bacak
üstüne atmıştım, üstüne dirseğimi da-
yamış avucumda çenem ve yanağım.
Bu hâlde ayrıntılı olarak dünyanın
seyrini ve dünyevi selameti düşündüm
ancak insanoğlunun şu üç şeyi birbiri-
ne halel getirmeden nasıl edinebilece-
ğine dair bir çözüm bulamadım. İkisi
saygınlık ve zamanında varlıktır ki bu
ikisi sıklıkla birbirine zarar verir,
üçüncüsü ise diğer ikisinden üstün olan
Tanrı’nın rahmetidir. İsterdim ki bu
üçünü tek bir sandıkta birleştirebile-
yim. Ancak Tanrı’nın rahmeti asla
varlık ve saygınlık ile aynı kalbe sığa-
mayacak gibi görünüyor. Onlar her
türlü engelle karşılaşmaktadırlar;
sadakatsizlik pusuya yatmıştır, hiçbir
yol şiddetten korunmuş değildir, barış
ile hak ölümcül yara almıştır ve eğer
iyileşmezlerse bu üçü için umut yoktur.

55
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
2 2
Ich hôrte diu wazzer diezen und
sach die vische fliezen, ich sach
swaz in der welte was, velt,
walt, loup, rôr unde gras. swaz
fliuzet oder fliuget und bein zer
erde biuget, daz sach ich, unde
sage iu daz: deheinez lebet âne
haz. daz wilt und daz gewürme,
die strîtent starke stürme; same
tuont die vogele under in, wan
daz si habent einen sin: si wae-
ren anders ze nihte, si schüefen
starc gerihte. si kiesent künege
unde reht, si setzent hêrren
unde kneht. sô wê dir, tiuschiu
zunge, wie stât dîn ordenunge,
daz nû diu mugge ir künec hât,
und daz dîn êre alsô zergât!
bekêrâ dich, bekêre! die zirkel
sint ze hêre, die armen künege
dringent dich. Philippe, setze
den weisen ûf und heiz si treten
hinder sich!
3 3
Ich sach mit mînen ougen man-
ne und wîbe tougen, dâ ich
gehôrte und gesach swaz iemen
tet, swaz iemen sprach: ze
Rôme hôrte ich liegen und
zwêne künege triegen. dâ von
huop sich der meiste strît der ê
wart oder iemer sît, dô sich
begunden zweien die pfaffen
unde leien. dâz was ein nôt vor
aller nôt, lîp und sêle lag dâ
Suların şırıltısını dinledim ve balıkla-
rın yüzüşünü izledim, dünyada olan her
şeyi gördüm, tarlalar, ormanlar, yap-
raklar, sazlar ve çimenler. Yüzen veya
uçan veya bacaklarını yere basan her
şeyi gördüm de şunu söylerim sizlere:
hiçbiri nefretsiz yaşamıyor. Yabani
hayvanlar da sürüngenler de ağır
savaşlar içerisindedirler, aynı şekilde
kuşlar kendi içlerinde, sadece bir ko-
nuda hemfikirler: katî bir mahkeme
kurmasalar hâlleri harap olurdu. On-
lar krallar ve adalet düzeni seçer,
kimin efendi kimin ise uşak olacağını
tayin ederler. O yüzden vay hâline
Alman krallığı, senin düzeninden ne
haber! Her sivrisineğin bir kralı var-
ken, senin şanının böylesine dağılması.
Aklını başına topla! Çemberler fazla
gururlu ve krallar seni sıkıştırıyor:
Philipp, tak kutsal tacı ve geri çekilme-
lerini emret onlara!
Kendi gözlerimle gördüm bütün erkek
ve kadınları gizlice, her birinin ne
yaptığını veya ne söylediğini görebile-
ceğim gibi: Roma’da yalanlar işittim
ve iki kralın aldattığını. Buradan doğ-
du olmuş veya olabilecek en büyük
kavga; ruhbanlarla avam bölündüğün-
de. Bu diğer her şeyden daha beterdi
çünkü bu savaşta beden de ruh da
kaybediliyordu. Ruhbanlar sıkı müca-
dele etti, ancak avam git gide çoğalı-
56
 Friedrich Barbarossa – Miles Dei Yüksek Orta Çağ
tôt. die pfaffen striten sêre,
doch wart der leien mêre. diu
swert diu leiten si dernider, und
griffen zuo der stôle wider: si
bienen die si wolten und niht
den si solten. dô stôrte man diu
goteshûs. ich hôrte verre in
einer klûs vil michel ungebære;
dâ weinte ein klôsenære, er
klagete gote sîniu leit: „Owê,
der bâbest ist ze junc; hilf,
hêrre, dîner kristenheit!“
(Vogelweide, 1982)
yordu. O zaman kılıçları indirip tekrar
cübbelerini giydiler: Seçmeleri gere-
keni değil seçmek istediklerini seçtiler.
İşte o zaman Tanrı’nın evleri huzursuz
oldu. Sapa bir çilehaneden şöyle inilti-
ler duydum; bir çilehaneci şöyle ağlı-
yordu: “Vah ki ne vah, çok gençtir
Papa, yardım et ey Rabbim Hristiyan-
lığa!”
57
Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux
Geç Orta Çağ

Orta Çağ’ın üçüncü ve sonuncu evresi olan Geç Orta Çağ

yaklaşık olarak 13. yüzyılın ortalarından 15. yüzyılın sonuna değin
sürmüştür. Edebiyat tarihine göre de çöküş dönemi olarak da anla-
tılmıştır. Akabinde açığa çıkan Rönesans dönemine geçiş bir gün-
den diğerine gerçekleşmemiştir (Sorensen, 2012). Dolayısıyla artık
Geç Orta Çağ döneminin son evresi de artık Rönesans nidalarını
içerir. Dolayısıyla Avrupa’nın hangi bölümünde olduğumuza göre
Geç Orta Çağ’ın son yılları erken Rönesans olarak da adlandırıl-
mıştır (Brunner, 2013). Bilhassa Avrupa’nın güneyine doğru Dante
ve Bocaccio gibi ustaların etkisiyle erken Rönesans kıvılcımların-
dan bahsetmek mümkündür.
Aslında günümüzde Orta Çağ dendiğinde Karanlık Çağ olarak
da adlandırılan cehaletle, hastalıkla, savaş ve açlıkla anılan devir
bu süreçte yaşanmıştır. On üçüncü yüz yılın sonlarına doğru açlık,
kıtlık ve bulaşıcı hastalıklar artık hat safhaya ulaşmış, bilhassa kara
ölüm ile nüfus yarı yarıya inmiştir. Çaresizlik karşısında isyan eden
halkı bastırmaya çalışsan Avrupa, daha doğrusu Fransa ve İngilte-
re’de yüzyıl savaşları başlamıştır. Bu iç çatışmanın ülkeleri zayıf-
latmasıyla birlikte Haçlı Seferleri sona ermiştir. İslamiyet güçlen-
miş ve hızlı bir biçimde yayılmaya başlamıştır. Dış savaşlar sona
erince şövalyeler ve şövalyelik kavramı tüm erdemleriyle yok ol-
maya yüz tutmuştur (Huschenbett, 1994).

59
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Rönesans’a giden yolda en önemli temas noktaları Haçlı Se-

ferleri esnasında İslam âlimleriyle olanlardır. Bilgi alışverişleri
sanatdaki ve bilimdeki ilerlemeyi hızlandırmıştır. Osmanlı’nın
İstanbul’u fethetmesiyle birlikte birçok bilim insanı batıya kaçmış-
tır. İslam âlimlerinden edindikleri ve beraberlerinde götürdükleri
bilgilerle “yeniden doğuş” anlamına gelen Rönesans’ın temel taşla-
rını oluşturmuşlardır (Asutay-Effenberger, 2009).
Almanya’da Geç Orta Çağ’ın başları büyük bir kargaşa olarak
yaşanmıştır. II. Friedrich’in ölümüyle kutsal Alman-Roma İmpara-
torluğu’nda fetret dönemi başlamıştır. Büyük birlik ve bütünlük
yerini kral ve rakip krallara bırakmış, ülke parçalanmış eyaletlere
bölünmüştür. Bin on üç yılına kadar varla yok arasındaki krallara
mahkûm olan ülke nihayet Ludwig’in iktidarıyla nısbî bir tutarlılı-
ğa kavuşur. Nihayet tek krala kavuşan ülkenin bu sefer de Papalık
makamıyla başı derttedir. Papalık makamı birçok kulis ile IV.
Karl’ın 1346 yılında Ludwig’i tahtından inmesini sağlar (Becher,
1999).
IV. Karl atasının izinde yürümekte kararlıdır ve 1356 yılında
“Altın Boğa” olarak isimlendirilen anayasayı oluşturur. Bu anayasa
kutsal Roma İmparatorluğu’nun yeni siyasi ve hukuki sınırlarını
çizmiştir. Hangi düklerin kral namzedi olabileceği bu yasayla ka-
rarlaştırılmıştır. Hükümdarlığı süresince ismine yakışır iç ve dış
politika yürütmeyi başaran IV. Karl’ın zürriyeti bu gücü sürdüre-
memiştir. Kendisinden sonra tahta çıkan Wenzel, ülke yönetiminde
göstermiş olduğu beceriksizlik sebebiyle dükler tarafından görev-
den alınmıştır. 1437 yılına kadar iyi kötü Luxenburg hanedanı tara-
fından idare edilen ülkenin yönetimi iyiden iyiye Habsburg’lu ha-
nedanına geçmiştir (Moraw, 1992).
Eş zamanlı olarak Avrupa’da Bizans İmparatorluğu artık can
çekişmeye başlamıştır. İstanbul henüz fethedilmemişken bile Os-
manlıya haraç ödeyerek zayıf düşmüştür. İstanbul’un fethiyle bir-
likte Avrupa Türklerin denetimi altına girmiştir. Fatih Sultan
Mehmet, değişim sürecinin en önemli isimlerinden bir olmuştur.
Batıda Grand Turco yani büyük Türk olarak anılan Fatih Sultan

60
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ

Mehmet Osmanlı İmparatorluğunun yedinci padişahı olmuş ve

otuz yılı aşkın süreyle hükmetmiştir. Bazı kaynaklara Fatih’in İs-
tanbul’u fethetmesiyle Avrupa’da Orta Çağ’ın son bulduğu ve Rö-
nesans olarak da bilinen Yeni Çağ’ın başladığı kabul edilir (Çiçek,
2016). Fatih Sultan Mehmet sadece siyasi dehası sebebiyle değil
İslami açıdan da önemli bir yere sahiptir. İslam Peygamberi Hz.
Muhammed’in İstanbul’u fethedecek kişinin kutsiyetini ifade eden
hadisine binaen Fatih bunu başaran kişi olarak İslam tarihine geç-
miştir. Bunun ötesinde Fatih çok iyi bir eğitime sahiptir. Medrese
kökenli eğitiminin yanı sıra İtalyan ve batılı hocalar tarafından batı
tarihi eğitimi almış birden fazla Avrupa diline hâkimdir (Bahadı-
roğlu, 2014).
Çok kültürlü yetişen ve asiliyle bilinen Fatih babasının ölü-
münden sonra kendisini hükümdar olarak yetersiz görenlerle mü-
cadele etmek durumunda kalmıştır. Anadolu’da da batıda da bir
süre isyan bastırmakla meşgul olmuştur. İsyanları bastırmayı başa-
ran Fatih, gözünü Boğaza çevirmiştir. Donanmalarıyla Halice da-
yanmış, geçen gemilerden haraç alabilmek için inşaata başlamıştır.
Bunun için izin almadığını belirten Bizans İmparatoru başta barış-
çıl bir şekilde uyarılarda bulunmuş fakat Fatih kendisini reddettik-
çe savaş ilan etmiştir. Gitgide tırmanan gerilim, 29 Mayıs tarihinde
Osmanlı ordusunun saldırmasıyla zirveye ulaşır. Fatih galip gelir
ve fethini gerçekleştirir (Asutay-Effenberger, 2009).
Asıl enteresan olan şudur ki bu çalışmanın başlarından beri
süre gelen, kendilerini roma imparatorluğunun varisleri olarak
şecereye kaydeden İmparatorların silsilesine Fatih de girer. Bi-
zans’ı devirip İstanbul’u fethettikten sonra Roma İmparatoru unva-
nını kullanır. Böylelikle kendisini de kutsal Roma İmparatorluğu-
nun şeceresine dâhil eder. Bunun en önemli sebeplerinden biri
gözünü Roma’ya dikmiş olduğunun işaretini vermektir. Aslında
kızıl elma idealinin İstanbul’u fethetmek olduğu biliniyor. İstanbul
Fatih tarafından fethedilince fethedilmesi gereken ikinci kızıl elma
noktası Hıristiyanlığın ve papalık makamının merkezi olarak bili-
nen ikinci kızıl elma Roma’dır. Niyeti Roma’yı İslam İmparatorlu-

61
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

ğunun merkezi hâline getirmektir fakat Fatih Sultan Mehmed bu

arzusunu yerine getiremeden 49 yaşında vefat etmiştir (Asutay-
Effenberger, 2009).
1453 yılından 1683 yılına kadar bu süreç devam etmiştir. Bu
yönüyle düşünüldüğünde Avrupa’nın geç Orta Çağı’ndan bahsetti-
ğimizde aslında bir nevi Osmanlı etkisi altındaki bir Avrupa’dan
bahsetmekteyiz. Bu da kültürü, siyaseti, dili ve edebiyatı gibi bir-
çok alanları kapsamaktadır. Osmanlı 1683 yılında Viyana’da bir
duraksama yaşamış olsa da Yunanistan, Bosna, Hırvatistan, Sırbis-
tan, Macaristan, Arnavutluk ve Bulgaristan Osmanlılı Avrupa ola-
rak varlıklarını sürdürmüştür (Tegge, 2012).
Edebiyat açısından bakıldığında da Avrupa bu dönem içeri-
sinde divan edebiyatından oldukça etkilenmiştir. Fakat halk bazın-
da geç Orta Çağ edebiyatı giderek Latinceden uzaklaşıp halkların
konuştukları kendi dillerine yönlenmesiyle bilinir. Avrupa’da uzun
süren kıtlık, açlık ve ölümcül hastalıklar nedeniyle ölümsüzlüğü
anlatan kutsal kadeh temalı eserler veya Yeni Çağ’ı müjdeleyen
anlatılar halkta rağbet görmüştür. Dante’nin, Boccacio’nun, Chau-
cer’in eserlerinden farklı olarak Almanya’da Luther’in İncil çeviri-
leri edebi eserlerin temelini oluşturmuştur (Köpf, 2015).
Geç Orta Çağ edebiyatında ortak bir üslup aramak nafiledir.
Daha ziyade Geç Orta Çağ’ı edebî açıdan şu şekilde tanımlamak
mümkündür. Geç Orta Çağ edebiyatı sosyal, siyasi ve kültürel
olarak o kadar çok yönlü bir dönemdir ki, üslup olarak ancak yük-
sek Orta Çağ ile Yeni Çağ veya diğer ismiyle Rönesans arasındaki
köprü niteliğindedir. Geç Orta Çağ’da artık şehirler kalabalıklaş-
maya başlamış, okuryazar kitlesiyle ile üniversiteler artmıştır.
Matbaanın gelişmesiyle el yazmaları yerini yoğun olarak basılı
yazına bırakmıştır. Masalsı şiirler, fabllar, efsanevi anlatılar okurlar
tarafından tercih edilmiş ve sayıları artmıştır. Dinî edebiyatta ise
İncil metinleri, menkıbeler, dua kitapçıkları ve tasavvufi eserler
artış göstermiştir (Ruh, Kurt; Huschenbett, 1979).

62
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ

Görsel 13. Fatih Sultan Mehmet

Meister Eckhart (Üstat Eckhart)

Aslen adı Eckhart von Hochheim olan ve geç Orta Çağ’ın önem-
li isimlerinden olan Üstat Eckhart yaklaşık olarak 1262 yılında Al-
manya’da doğmuştur. Bir şövalyenin oğlu olması yanı sıra döneminin
en önemli ilahiyatçılarından da biridir. Ancak Üstat Eckhart sadece bir
ilahiyatçı değil günümüz bilim dünyasında önemli bir felsefeci olarak
da algılanmakta ve eserleri bu bağlamda değerlendirilmektedir. Genç
yaşlarda Dominikanlar tarikatına dâhil olan Üstat burada önemli mev-
kilere kadar yükselmiştir. Üstat Eckhart burada çok kapsamlı bir eği-
tim almıştır. Geç Orta Çağ’da yapmış olduğu vaazlar sadece kendi
döneminde değil günümüzde bile hâlâ takdir edilmektedir. Geç Orta
Çağ’da oluşturmuş olduğu felsefe dili Alman felsefe dilinin oluşması
ve gelişmesi için önemli bir temel oluşturmaktadır.
Üstat Eckhart’ın başlıca hedefi dinin gereksinimlerini ve emirle-
rini gündelik hayatta uygulanabilir hâle getirmekti. Birçok fikri çağ-
daşları tarafından abes olarak nitelendirilirdi. Zamanının çok ötesinde
fikirlere sahip olan Üstat Eckhart, üslup olarak da sivri dilli nitelendi-
rilebilir. Eckhart’a göre, insanın bir kısmı yaratılmamıştı. Ona göre
insan ruhunun özündeki bir nokta, yaratılmış değil safi biçimde ilahi-
dir. Bu da Rabbin daimî varlığı anlamına gelmektedir. Bu bakış açısı
ve düşünce tarzı sebebiyle bazı çevrelerce bir felsefeci değil daha

63
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

ziyade bir mutasavvıf olarak görülmüştür. Tasavvufun şeriatla bağ-

daşmadığı düşünülen noktalar sebebiyle ömrünün sonuna doğru din-
den sapma, itikat bozma ve hak yoldan şaşma gibi sebeplerden ötürü
hakarete uğramış, hatta yargılanmıştır. Üstat Eckhart eğer iddia ettik-
lerinin aksini kanıtlayabilecek biri çıkarsa suçunu kabul etmeyi ve
sözlerini geri alacağını söylemiştir. Tarihin en önemli Papalarından
biri olan yirmi ikinci Johannes Eckhart’ın yargısını bizzat üstlenmiştir.
Suçlu bulunduğu takdirde ölümle cezalandırılacaktır. Ancak Üstat
daha mahkeme son bulmadan vefat etmiştir. Ölümünden sonra yirmi
ikinci Johannes Üstadın bazı ifadelerini dinden sapmış olarak nitelen-
dirmiş ve eserlerinin çoğaltılmasını yasaklamıştır. Buna rağmen Üstat
Eckhart’ın fikirleri günümüze kadar bilhassa mistik inanç dünyasında
geniş yankı bulmuştur.
Üstat Eckhart, Almanca eserleriyle bilhassa halka ulaşmak is-
temiştir. Sadece eğitimli ruhban sınıfına yönelik derinlikli dinî
eğitimi reddetmiştir. Eğitimi olmayan insanların da ruhani boyutla-
rı anlaması, özümsemesi ve özlerindeki ilahi noktanın farkına var-
masını hedeflemiştir. Latince eserleri de olmasına karşın özellikle
Almanca yazmaya gayret etmiştir. En önemli Almanca eserlerin-
den biri mürid-mürşit sohbetinden oluşan “Ders Sohbetleri” isimli
eseridir. Bunun ötesinde Üstat Eckhart’ın vaazları çok kapsamlı ve
yaygın olarak bilinmektedir. Günümüzdeki edebiyat bilimine göre
Eckhart vaazlarını kendisi kaleme almış bir başkasına yazdırma-
mıştır. Ancak filologlara göre yıllar içinde orijinal metinlerin üze-
rinde düzeltme maksadıyla büyük oynamalar yapılmıştır.
Eckhart’ın eserlerinin içerikleri ağırlıklı olarak iki konu etra-
fında örülür. Tanrı ve insanın ruhu. Üstat Eckhart, net bir biçimde
okuru Tanrı hakkında aydınlatmayı ve insan ruhu ile Tanrı arasın-
daki ilişkiyi anlaşılır kılmayı hedefler. Kendisinin rehberliğiyle
insanların eriştikleri farkındalıklarıyla günlük yaşamlarında ilahi
ilişkiyi uygulayabilmelerini istemiştir. Bu yönüyle Üstat Eckhart
bir ilahiyatçı veya edebiyatçıdan çok bir mutasavvıf olarak algı-
lanmaktadır. Ancak yaratmış olduğu tür sebebiyle Alman edebiyat
tarihinde önemli bir yeri vardır ve sonrasında yazılan eserler için
rehberlik etmiştir (Lasson, 2013).

64
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ
Vom Tode
Vom Tod
Man lieset von den heiligen Märty-
rern, deren man heute gedenkt,
dass sie durch das Schwert gestor-
ben sind. Unser Herr sprach zu
seinen Jüngern: »Selig seid ihr, so
ihr etwas leidet um meines Namens
willen.« Nun sagt die Schrift von
diesen Märtyrern, dass sie um
Christi Namen willen den Tod
gelitten haben und durch das
Schwert umgebracht worden sind.
Hier sollen wir drei Dinge merken.
Das erste, dass sie tot sind. Was
man in dieser Welt leidet, das
endet. Sankt Augustin spricht: Alle
Pein und alle Werke der Pein, das
nimmt alles ein Ende, und der
Lohn ist ewig. Das zweite, das wir
betrachten sollen, dass dies ganze
Leben tödlich ist, dass wir alle
Pein und alle Mühsal, die uns
zustösst, nicht fürchten sollen,
denn es nimmt ein Ende. Das drit-
te, dass wir uns verhalten, als
wären wir tot, dass uns nichts
trübe, nicht Freude noch Leid noch
alle Qual.
Es sagt ein Meister: Den Himmel
kann nichts berühren. Das meint,
der Mensch ist ein himmlischer
Mensch, dem alle Dinge nicht so
viel sind, dass sie ihn berühren
können. Es sagt ein Meister: Da
doch alle Kreaturen so erbärmlich
65
Ölüm hakkında
Günümüzde yâd edilen kutsal şehit-
ler hakkında kılıçla öldürüldükleri-
ni okuyoruz. Efendimiz şöyle bu-
yurmuştur havarilerine: “Benim
adıma bir şey çekecek olursanız
sizlere rahmet eylenecek.” Şimdi bu
yazı şehitler hakkında İsa Mesih
adına kılıçla öldürüldüklerini söy-
lüyor. Burada üç konuya dikkat
etmemiz gerekir. Birincisi ölü ol-
duklarına. Bu dünyada çekilen ne
varsa sona ermeye mecburdur.
Sankt Augustin der ki: Tüm ızdırap
ve utancın bütün getirileri son
bulur ve mükâfatı da ebediyen olur.
Dikkat buyurmamız gereken ikinci
konu bu hayatın tümünün ölümcül
olduğudur, yani bizi mahveden
hiçbir acı ve çileden korkmamamız
gerektiği gerçeğidir ki hepsinin bir
sonu vardır. Üçüncüsü ise ölü gibi
davranmamız gerektiği hususudur
ki bizi hiçbir şey etkileyemesin ne
sevinç ne acı ne de cümle keder.
Bir Üstat der ki: Arşa hiçbir şey
dokunamaz. Anlamı şudur; insa-
noğlu arşa aittir, her şey ona aittir
ki hiçbir şey ona dokunmaz. Bir
Üstat der ki: Bütün yaratılanlar bu
kadar sefilken, nasıl oluyor da
insanlar bu kadar kolay Tanrı’dan
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı
sind, woher kommt es denn, dass
sie den Menschen so leicht von
Gott abwenden? Die Seele ist doch
in ihrem Erbärmlichsten besser als
der Himmel und alle Kreaturen?
Es antwortet ein Meister: es kommt
davon, dass er Gottes nicht so
achtet wie er sollte. Täte er das, es
wäre fast unmöglich, dass er je
abfiele. Und es ist nur eine gute
Lehre, dass sich der Mensch in
dieser Welt so halten soll, als ob er
tot wäre. Sankt Gregorius sagt,
niemand habe so viel Gott, als der,
der im Grunde tot sei. Die vierte
Lehre ist die allerbeste. Er sagt,
dass sie tot sind. Der Tod gibt
ihnen ein Wesen. Es sagt ein Meis-
ter: Die Natur zerbricht nie, ohne
dass sie ein Besseres dafür gibt.
Wenn das die Natur tut, wie viel
mehr tut es Gott: der zerbricht
niemals, dass er nicht ein Besseres
gäbe. Die Märtyrer sind tot, sie
haben ein Leben verloren und
haben ein Wesen empfangen. Ich
bin gewiss, erkennte eine Seele das
geringste, was Wesen hat, sie
wollte sich keinen Augenblick
davon abkehren.
Das Erbärmlichste, was man in
Gott erkennt, wie wenn einer eine
Blume verstünde, so wie sie ein
Wesen in Gott hat, das stünde
höher als die ganze Welt. Das
Erbärmlichste, das in Gott ist wie
es Wesen ist, ist besser als wenn
66
yüz çeviriyorlar? Ruh en sefil hâliy-
le bile arşdan ve tüm yaratılanlar-
dan iyi değil midir? Bir Üstat cevap
verir: bu Tanrı’ya olması gerektiği
kadar saygı duymadığından kay-
naklanıyor. Eğer saygı duysaydı
ondan dönmesi neredeyse imkânsız
olurdu. Ve insanın bu dünyada ölü
gibi olması gerektiği öğüdü iyi bir
öğüttür. Sankt Gregorius der ki,
kimse bir ölü kadar çok Tanrı’ya
yakın değildir. Dördüncü öğüt ise
en iyi öğüttür. Diyor ki, siz ölüsü-
nüz. Ölüm onlara bir varlık veriyor.
Bir Üstat diyor ki: Doğa yerine
daha iyisini vermeyecekse yıkmaz.
Doğa bile böyle yapıyorsa Tanrı
nicesini eyler: O asla daha iyisini
vermeyecekse yıkmaz. Şehitler
ölüdür, bir hayat kaybettiler ve
yerine bir varlık aldılar. Eminim ki,
bir ruh bu varlığın getirilerinin
farkında olsaydı, bir saniye bile
ondan vazgeçmek istemezdi.
Tanrı hakkında fark edilebilecek en
sefil şey, birinin bir çiçeği anlaması
gibi Tanrı’da bir varlığının oldu-
ğunu idrak etmesi, bu bütün dünya-
dan yücedir. En sefil olan, Tanrı’da
olanın varlıkta olduğu gibi olmasını
idrak etmesi bir meleği algılama-
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ
einer einen Engel erkennte. Und
dies sollte der Mensch leidensc-
haftlich begehren und betrachten,
dass das Wesen so hoch steht. Wir
preisen den Tod in Gott, auf dass
er uns in ein Wesen wandle, das
besser ist als ein Leben; ein
Wesen, darin unser Wesen lebt, wo
unser Leben ein Wesen wird. Der
Mensch soll sich willig in den Tod
ergeben und sterben, damit ihm ein
besseres Leben werde. Es muss ein
gar kräftiges Leben sein, in dem
tote Dinge lebendig werden, in
dem selbst der Tod ein Leben wird.
Bei Gott stirbt nichts: alle Dinge
werden in ihm lebendig. Sie sind
tot (spricht die Schrift von den
Märtyrern) und sind in ein ewiges
Leben versetzt, in das Leben, wo
das Leben ein Wesen ist. Man soll
im Grunde tot sein, dass uns nicht
Freude noch Leid berühre. Wir
bitten drum unsern lieben Herr-
gott, er möge uns helfen aus einem
Leben, das geteilt ist, in ein Leben,
das eins geworden ist. Das walte
Gott. Amen.
(Walshe, 2010)
67
sından da yücedir. Ve bu nedenle
insan varlığı idrak etmeyi şevkle
istemelidir çünkü varlık bu denli
yücedir. Tanrı’da ölümü kutsuyoruz
ki bizi yaşamdan daha değerli olan
varlığa dönüştüre. Öyle bir varlık
ki içerisinde bizim varlığımız yaşar,
yaşamımızın bir varlığa dönüştüğü
yer. İnsan kendini ölüme teslim
etmeli ve ölmeli ki kendisine daha
iyi bir yaşam bahşedilsin. Güçlü bir
yaşam olmalı ki bunun içinde ölü
şeylerin yaşama dönüşsün. Tan-
rı’da hiçbir şey ölmez: Her şey
onda canlanır. Onlar ölüdürler
(der yazı) ve ebedî yaşama geçiril-
diler, öyle bir yaşama ki, yaşam bir
varlıktır. Aslen ölü olmalı insan ki
ne sevinç ne de keder ona dokuna-
masın. Sevgili Rabbimize yalvarı-
yoruz, bize bölünmüş bir yaşamdan,
bir olmuş bir yaşama geçebilmek
için yardım eylesin. Tanrı böyle
eylesin. Âmin.
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Heinrich von Mügeln

Geç Orta Çağ’ın önemli bir diğer ismi ise Heinrich von Mü-
geln’dir. Kendisi öncelikle bir ozandır ve dinî metinlerin çevirisini
üstlenmiştir. Tam olarak ne zaman doğup ölmüş olduğu bilinme-
mekle birlikte on dördüncü yüzyılda yaşadığı kesindir. Ozanlıkta
göstermiş olduğu başarı çağdaşları tarafından örnek gösterilmiş ve
on iki eski Üstat arasında anılmıştır. Hayatıyla ilgili sadece kendisi
hakkında yazdıkları ve çağdaşlarının övgülerinden bilgi edinilmiş-
tir. Heinrich’in engin felsefe ve ilahiyat bilgisi iyi bir eğitime sahip
olduğunu gösterir. Ayrıca eserlerinde zamanının siyasi kimliklerine
övgüler ve atıflar da bulunur. Örneğin, IV. Karl ile ilgili eserlerinin
birçok yerinde övgüler yer alır.
Heinrich von Mügeln’den toplamda altı yazılı eser günümüze
kadar aktarılmıştır. Bunun ötesinde dört yüzden fazla deyişi mev-
cuttur. Başlıca eserlerinde felsefi ve ilahi konulara değinmiştir.
Örneğin, “Bakirenin Tacı” isimli alegorik şiirinin birinci bölümün-
de Antik Çağ’ın on iki hüneri olarak adlandırılan on iki bilim ve
sanat dalını yani felsefe, gramer, mantık, hitabet, aritmetik, geo-
metri, müzik, astronomi, fizik, simya, metafizik ve ilahiyatı birbir-
leriyle yarıştırıyor. Eserde bu yarışlar IV. Karl’ın karşısında ger-
çekleşir ve kazananın ödülü de Meryem Ana’nın tacıdır. İkinci
bölümde doğa ile on iki hüneri yani bilgelik, adalet, güç, ölçülülük,
merhamet, alçak gönüllülük, hakikat, bağışlayıcılık, barış, sevgi,
umut ve imanı yarıştırır. Son bölümde de doğaya tabi olan on iki
burcu tasvir eder. Eserin sonunda Tanrı’nın inayetine erişmek için
hepsi eşitlikte birleşir.
Heinrich von Mügeln’nin Alman edebiyatına katkısı seçtiği
konulardan ziyade anlatılarındaki süslü üsluptur. Ayrıca felsefi
konulara verdiği ağırlıkla kendisinden sonra gelen yazarlara da
örnek olmuştur (Haustein, 2002).

68
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ

Eine Frouwe Sprach

Ein frouwe sprach Bir soylu hanım dedi ki

1 1
Ein frouwe sprach: "min falk ist Bir soylu hanım dedi ki: “Şahinim
mir entflogen so wit in fremde uzak diyarlara uçtu. Korkarım, uzun
lant. des ich fürcht, den ich zaman ehlîleştirdiğim şahinim şimdi
lange han gezogen, den feßt ein yaban ellerde. Ona sadakatinin pran-
fremde hant. ich han der truwe gaları dâhilinde fazla alan tanıdım.
fessel im gar zu lang gelan. des Şimdi olan olduğunda öfkeyle yanıyo-
brut die afterruwe sam ein nes- rum, kalbime ısırgan değmişçesine.
sel min herze sunder wan.

2 2
Ich hoffe doch, das er mir kumet
wider, wie er nu sweimet wit.
wann er verlüst die schell und
das gefider bricht und die win-
terzit im drouwet und die beiße
vergat und rist der hag, so swin-
get er dann wider in sinen
weiße, wann er nicht fürbaß
mag.
Yine de umuyorum ki geri döner ne
kadar uzağa uçmuş olsa da. Koşumla-
rını yitirir, tüyleri dökülür, kış onu
tehdit eder, av mevsimi geçerse o
zaman eve geri döner çünkü başka
çaresi kalmaz.

3 3
Ach, hett ich einen blafuß für Ah, şahin yerine mavi ayaklı bir süm-
den falken: ab er nicht wer so süğüm olaydı: o denli hızlı olmazdı
risch, doch blib er stan uf mines ama kalbimin tüneğinde oturur kalır-
herzen balken. was hilfet mich dı. Denizlerin derinliklerinde asla bir
der fisch, der in des meres grüfte oltaya gelmeyecek olan balık neyime
wart alles angels fri? mich stü- yarar? Ne kadar asil olursa olsun
ret klein der vogel in der lüfte, göklerdeki kuş benim işime yaramaz.
wie edel das er sí"

(Mügeln, n.d.)

69
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Mechthild von Magdeburg

Geç Orta Çağ için örnek gösterilebilecek elbette birçok başka
yazar vardır. Adı geçen onca erkek yazardan sonra Mechthild von
Madeburg her çağda azınlık da olsalar var olan kadın yazarlar adı-
na en iyi örneklerden birini teşkil etmektedir. Erkek egemen yazın
dünyasında günümüzde bile kadın yazarların sayısı erkeklere naza-
ran çok azdır. Okuma yazma oranı ve eğitimin yaygın olmadığı
Orta Çağ’da bir kadın yazara rastlamanın ne kadar özel bir durum
olduğunu bilmek hayret vericidir.
Orta Çağ’da yaygın olarak “minne” yani aşk edebiyatının bir-
çok yazar tarafından ana konu olarak işlendiği görülmüştür. Konu
edilen Aşk’ın daha ziyade platonik, ulaşılamayan soylu kadına
karşı duyulduğunu, hatta şövalyenin soylu efendisinin eşine karşı
duyduğu bir hayranlık kapsamında olduğu yukarıda verilen örnek-
lerde görülmüştür. Mechthild von Magdeburg da bir aşk şairi ola-
rak bilinmektedir. Ancak kendisi ne bir şövalyedir ne de bahsettiği
aşk, insan ilişkileriyle alakalıdır. Alman edebiyatında Mechthild,
“Tanrı’nın Aşk (minne) Ozanı” olarak adlandırılmaktadır.
Mechthild tutkulu, derin bir ilahi aşkla yazmaktadır. Eserlerinin
çoğu otobiyografik ve ilahiyat temelli eserlerdir. Vaaz şeklinde
yazılmış olan eserleri, kafiyeli ve şairanedir. Eserlerinin tümü
“Tanrı’nın Akan Işığı” isimli kitapta toplanmış ve Almanca olarak
yazılmıştır. Latince yerine Almanca yazılmış olması sebebiyle
tasavvufi eserler için de ilk örneklerden biridir (Vollmann-Profe,
2010).

Swelch mensche wirt ze einer Bir insan bir anda

stunt von wârer minne rehte
wunt, der wirt niemer mê wol
gesunt, er enküsse noch den
selben munt, von dem sîn sêl
ist worden wunt.
aşkın busesiyle yaralandığında,
asla iyileşmez bir daha.
O vakit öperdi onu yaralayan
aynı ağzı, dudağından.

70
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ

Mechthild eserlerinde tümüyle “minne” edebiyatının üslup

özelliklerini kullanmaktadır. Yukarıdaki dörtlükte de görüldüğü
üzere şövalyelerin kelimelerini neredeyse bire bir kullanarak bun-
ları ilahi aşka yönlendirmektedir. Hasret, vuslat ve dünyevi hayatın
bitmez çilelerinden oluşan resimler içinde şiirlerini oluşturan
Mechthild, şövalye ozanlarının diliyle Tanrı’ya yakarmaktadır.
Edebiyat bilimcileri Mechthild’in bu üslubu çocukluk yaşlarında
çok dinlediği ve ozanların atışmalarına şahit olduğu için kolayca
uygulayabildiğini düşünmektedir.
Tarihte kendisinden Hristiyan mutasavvıfı olarak bahsedilse
de Alman edebiyat tarihinde önemli bir yere sahiptir. Mechthild ilk
defa bu kadar net bir biçimde “minne” edebiyatını ilahi yöne dö-
nüştüren bir yazardır. Mechthild von Magdeburg, 1207 yılında
doğmuş 1282 yılında vefat etmiştir. Manastır hayatı sürmesi ve
kendisi hakkında da birçok yazılı kayıt tutması sebebiyle doğum ve
ölüm tarihleri nettir. Hem kendi kayıtlarında hem de hakkında ya-
zılanlarda dünyevi yaşantısına ait çok az bilgi mevcuttur. Soylu bir
ailenin çocuğu olarak iyi bir eğitim almış olan Mechthild daha
ziyade ruhani hayatıyla ilgili notlar almıştır. Buna göre ilk ilahi
temasını on iki yaşındayken yaşamıştır. Kendi beyanına göre Kut-
sal Ruh ile karşılaşan Mechthild, bu buluşmadan o kadar etkilenir
ki, bir daha asla yalan söyleyemeyecek hâle gelir. Yirmi yaşında
rahibe olmaya karar vermiş, 40 yaşına kadar bir manastırda yaşa-
mıştır. Bu süre zarfında çok sayıda ilahi olay yaşayan Mechthild
bunları kırk yaşından sonra kaleme almaya başlamıştır. Toplamda
altı bölümlük bir külliyat oluşturmuştur. Zamanla tarikatlara karşı
eleştirel içerikli yazılar yazması sebebiyle çevresinden çok baskı
görmüştür. Bu nedenle Mechthild hayatının son yıllarını daha ka-
palı yaşamaya karar vermiştir. On iki yıl daha manastır hayatı ya-
şayan Mechthild bu süre içerisinde kitabının yedinci ve son bölü-
münü tamamlamıştır.
Eserlerinde kendisini bedensel olarak cezalandırdığını ve
kendisine şiddet uyguladığını yazar. Zamanının çoğunu hıçkırarak,
ağlayarak, günah çıkararak, oruç tutarak, uyumayarak, kendisini

71
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

sopalayarak, dua ederek geçirdiğini anlatır. Kendi bedenine âdeta

düşman muamelesi yapan Mechthild bedeni hakkında yazarken
kendisini “köpek” olarak adlandırır. Yazılarındaki ana fikir ruhu-
nun Hz. İsa ile birleşmesidir.
Eserleri kadın mistisizminin en iyi örnekleri olarak gösteril-
mektedir. Ayrıca Orta Çağ’da kadınların ne kadar iyi eğitimli ol-
duklarına örnek teşkil eder. On dokuzuncu yüzyılın ortalarına ka-
dar Mechthild, edebiyat biliminde neredeyse hiç tanınmıyordu.
Ancak yirminci yüzyılın kadın araştırmaları eserlerini çok önemli
örnekler olarak yüceltmiş ve edebî kalitesini vurgulamıştır.
Mechthild ilahi görülerini dualarla, ibadetlerle, öğütlerle bağdaştı-
rarak üslup özellikleri ve şiir yapısı arasında ustaca açığa çıkarmış-
tır. Bunların arasına da otobiyografik ögeler serpiştiren Mechthild,
Hz. İsa ile olan münasebetlerini tasvirlerle sahnelemiştir (Voll-
mann-Profe, 2010).

72
 Fatih Sultan Mehmed – Ex Oriente Lux Geç Orta Çağ
Ein vliessendes lieht der gotheit –
Tanrının akan ışığı
Wilt du den magetum zieren,
den got also sere geheret hat,
das er dur dine liebi einer megde
sun wart
- eya, gedenke wc sprichet das! -,
so solt du diemueteclich swigen
und minneclich kumber liden
und in allen stetten
alle dine tage
megdlicher schemede pflegen;
so maht du an der kúscheit gene-
sen.
O maget, was dir denne got wil
geben!
Er wil dir ein schoene jungling
wesen
und wil den himmelreigen mit dir
tretten.
O ich unselig lammer hunt,
ich húlze ouch mit dir.
Prüeve, wie ich dis meine:
Der luteren megde zal ist cleine.
(Vollmann-Profe, 2010)
73
Sana olan sevgisi uğruna bir baki-
renin oğlu olan Tanrı’nın o çok
övdüğü,
Bekâret seni süsleyecekse
Bunun ne demek olduğunu iyi bile-
sin!
Tevazuuyla susacak
Aşk acısıyla yanacak
Her yerde
Her zaman
Bakir saflık içinde görüneceksin;
Böylece iffet ile yüceleceksin.
Ey bakire o hâlde Tanrı sana ne
armağan etmek istiyor!
Güzel bir delikanlı olarak sana
eşlik edecek
Ahiretin düğün törenlerinde.
Ah ben zavallı topal köpek,
Ben de yanında topallarım.
Bunun ne anlamda söylediğimi iyi
tartasın.
Arı bakirelerin oluşturduğu küme:
küçüktür anlayasın.
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Görsel 14. Mechthild von Magdeburg

74
 Kaynakça

Asutay-Effenberger, N. (2009). Sultan Mehmet II. Eroberer Konstantino-

pels - Patron der Künste. Köln: Bohlau Verlag.
Bahadıroğlu, Y. (2014). 1453 Fatih Sultan Mehmet. İstanbul: İconinn
Yayınları.
Becher, M. (1999). Karl der Grosse. München: Beck C. H.
Beck, W. (2017, September 15). Deutsche Literatur des Mittelalters in
Thüringen : Eine Überlieferungsgeschichte. Hirzel Verlag.
https://doi.org/DOI
Bein, T. (1997). Walther von der Vogelweide. Stuttgart: Reclam Verlag.
Bein, T. (2019). Deutsche Literatur des Mittelalters - Eine Einführung in
die Germanische Mediaevistik (5.). Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Brunner, H. (2013). Geschichte der deutschen Literatur des Mittelalters
und der Frühen Neuzeit. Ditzingen: Reclam Verlag.
Bumke, J. (2000). Geschichte der deutschen Literatur im hohen Mittelal-
ter. Germany: dtv.
Christoph Corneau & Wilhelm Störmer. (1998). Hartmann von Aue. Die
deutsche Literatur des Mittelalters. München: Beck Verlag.
Çiçek, M. (2016). Sultan Fatih II.Mehmed. İstanbul: Cinius Yayınları.
Forschung, I. Der, & Gregorius, V. A. (n.d.). Einleitung Einführendes
Etymologie und Wortbedeutung Buße im Mittelalter, 1–12.
Frenzel, H. A., & Frenzel, E. (1972). Daten deutscher Dichtung: chrono-
logischer Abriss der deutschen Literaturgeschichte von den
Anf{ä}ngen bis zur GegenwartBand II (5th ed.). München: dtv.
Gentry, F. G. (2001). “Annolied”. In Jeep, John M. (ed.). Medieval Ger-
many: An Encyclopedia. Abingdon, New York.

75
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Gorich, K. (2017). Friedrich Barbarossa in Den Nationalgeschichten

Deutschlands. Bohlau Verlag.
Görich, K. (2011). Friedrich Barbarossa: Eine Biographie. München:
Beck C. H.
Gössmann, W. (1996). Deutsche Kulturgeschchte im Grundriss (5.). Is-
maning: Hueber.
Haustein, J. (2002). Studien zu Frauenlob und Heinrich von Mügeln
(Scrinium Friburgense). Berlin: De Gruyter.
Hechberger, W. (2010). Adel, Ministerialität und Rittertum im Mittelalter.
Oldenburg: De Gruyter.
Heliand. (2021). Ludwigslied.
Huschenbett, D. (1994). Reisen und Welterfahrung in der deutschen Lite-
ratur des Mittelalters. Reisen Im Diskurs. Modelle Der Literarischen
Fremderfahrung von Den Pilgerberichten Bis Zur Postmoderne. Ta-
gungsakten Des Internationalen Symposions Zur Reiseliteratur., 1–
13.
İnandı, B. (1982). Hartmann von Aue’nin Iwein ve Gottfried von Strass-
burg’un Tristan ve Isolde Eserlerinde Hak ve Kuvvet. Ankara Üni-
versitesi.
John B. Freed. (2016). Frederick Barbarossa: The Prince and the Myth.
Yale University Press.
Karl-Heinz Göttert. (2011). Die Ritter. Stuttgart: Reclam Verlag.
Köpf, U. (2015). Martin Luther: Der Reformator und sein Werk. Stutt-
gart: Reclam Verlag.
Kuhn, H. (1999). “Gottfried von Straßburg” (Neue Deuts). Berlin: Dunc-
ker & Humbold.
Lasson, A. (2013). Meister Eckhart Der Mystiker. Book on Demand Ltd.
Martin Opitz. (2021). Annolied.
Martini, F. (1991). Deutsche Literaturgeschichte (19.). Stuttgart: Kröner
Verlag.
McLintock, D. R., Althaus, H. P., Henne, H., & Wiegand, H. E. (1977).
Lexikon der germanistischen Linguistik. The Modern Language Re-
view. https://doi.org/10.2307/3725166
Mielke, T. R. P. (2019). Büyük Şarlman. İstanbul: Olympos Yayınları.
Moraw, P. (1992). Re sen m europä schen M ttelalter m L cht der neu-
eren historischen Forschung. Reisen Und Reiseliteratur Im Mittelal-
ter Und in Der Frühen Neuzeit., Amsterdam, 113–139.
Mügeln, H. von. (n.d.). Eine Frouwe sprach.

76
 Kaynakça

Neubuhr, E. (1977). Bibliographie zu Hartmann von Aue. Bibliographien

zur deutschen Literatur des Mittelalters. Berlin: Erich Schmidt Ver-
lag.
Neumann, F. (1966). Hartmann von Aue. Berlin: Duncker & Humbold.
Paul, H. von A. H. H. (1973). Gregorius. Tübingen: Max Niemeyer Ver-
lag.
Ruh, Kurt; Huschenbett, D. (1979). Medium aevum deutsch : Beiträge zur
deutschen Literatur des hohen und späten Mittelalters: Festschrift
für Kurt Ruh zum 65. Geburtstag / hrsg. von Dietrich Huschenbett
e.a.o Title. (Niemeyer, Ed.). Thübingen.
Schumacher, M. (2010). Einführung in die deutsche Literatur des Mitte-
lalters. (G. E. G. und K.-M. Bogdal, Ed.). Darmstadt.
Schwarz, W. (1947). “The ‘Ludwigslied’, a Ninth-Century Poem.” Mo-
dern Language Review., 42(2), 467–473.
Sievers, E. (1878). Heliand. Halle: Verlag des Buchhandels des Waisen-
hauses.
Sorensen, B. A. (2012). Geschichte der deutschen Literatur Bd. I: Vom
Mittelalter bis zur Romantik (3.). München: Beck C. H.
Stöckli, A. (1933). Hartmann von Aue: Neue Ergebnisse der Forschung.
Hessen: Kommissionsverlag.
Strassburg, G. von. (1991). Tristan.
TEGGE, S. (2012). Der osmanische Einfluss auf die europäische Renais-
sance - Die Osmanen als Sündenböcke Europas? (Universitä). Bre-
men: (Geschichtsinstitut Bremen).
Vogelweide, W. von der. (1982). Gedichte. Frankfurt: Fischer Verlag.
Vollmann-Profe, G. (2010). Mechthild von Magdeburg, Das fließende
Licht der Gottheit. Hamburg: Verlag der Weltreligionen.
Waas, A. (1996). Der Mensch im deutschen Mittelalter. Könige, Ritter,
Mönche, Bürger, Bauern. Wiesbaden: VMA Verlag.
Walshe, M. O. (2010). The Complete Mystical Works of Meister Eckhart.
Herder&Herder.
Walz, H. (1976). Die deutsche Literatur im Mittelalter. München: Kindler
Verlag.

77
 Öncüleriyle Alman Orta Çağ Edebiyatı

Görsellerin Kaynakçaları
Görsel 1. Büyük Karl’ın taç giyme töreni.
https://www.planet-wissen.de/geschichte/mittelalter/karl_der_grosse/
index.html
Görsel 2. Heliand eserinin el yazması.
http://titus.fkidg1.uni-frankfurt.de/texte/etcs/germ/asachs/heliandp/helia.h
tm?helia002.htm
Görsel 3. Heliand ve Muspili.
http://expandourmind.com/2017/05/07/muspilliad-800-heliandad-830-
prophecies-china-focal-point-end-times-2017-05-07/
Görsel 4. Ludwigslied el yazması.
https://sourcebook.stanford.edu/text/lay-ludwig
Görsel 5. Annolied
https://amp.blog.shops-net.com/3938665/1/annolied.html
Görsel 6. Friedrich Barbarrossa
https://deadliestblogpage.wordpress.com/frederick-barbarossa/
Görsel 7. Gottfried von Strassburg
https://lyricstranslate.com/tr/gottfried-von-strassburg-lyrics.html
Görsel 8. Tristan ve Isolde
https://www.hs-augsburg.de/~h arsch/germanica/Chronologie/13Jh/Gottfr
ied/got_tr00.html
Görsel 9. Hartmann von Aue
https://www.projekt-gutenberg.org/autoren/namen/hvonaue.html
Görsel 10. Kral Artus
https://mittelalter.fandom.com/de/wiki/K%C3%B6nig_Arthus
Görsel 11. Iwein
https://www.medieval.eu/medieval-chivalry/
Görsel 12. Walther von der Vogelweide
https://www.hs-augsburg.de/~harsch /germanica/Chronologie/13Jh/Walt
her/wal_ge00.html
Görsel 13. Fatih Sultan Mehmet
https://bilgebelge.com/tarih/fatih-sultan-mehmet-kimdir.html
Görsel 14. Mechthild von Magdeburg
https://lyricstranslate.com/tr/mechthild-magdeburg-lyrics.html

78