Professional Documents
Culture Documents
Cmsnjill Dong Dien Khong Doi - Dien TRD: Donq F I N Khonq Otfi
Cmsnjill Dong Dien Khong Doi - Dien TRD: Donq F I N Khonq Otfi
2mx _ mgx
y = Vo
qE qE
D O N Q f > I ^ N K H O N Q Otf I
' qE V qE
CmsnJilL DONG DIEN KHONG DOI - DIEN TRd
\2
2mgxy , 2mxv„
<=> y +
2
+
mg
X = '0 .1 DINH LUAT OM CHO DOAN MACH
qE vqEy qE
qE .2 ^ 2_., „ ..2 gVo dien cua day dan trong mot ddn vi thdi gian: I = —
= > V =
+ g t - 2gVot + VQ=^ V,„in <z> V „,i„ => t =
^m^ At
qE
V d i dong dien khong ddi thi: I = —.
qE' g^V^
1. D i ^ n t r d
+g
qE' - Di^n trd ciia day ddn kim loai hinh tru: R = p — ( p la dien trcl suat; / la
qE + g S
chieu d a i ; S la tiet dien).
~ Di^n trd phu thuQc vao nhiet do: R = Ro(l + a t) hay p = p^Cl + a t ) .
qE qE
Vmin — V o = : > Vn,i„ = (Ro la dien trd day dan d 0°C; R 1^ dien trd day dan d t°C; v d i k i m loai
2 2
qE P > 0, v d i cha't dien phan p < 0).
+g
124 125
Cty TNHH MTV D W H Khang Vigt
Si duang hoc sinh gi6i Vat ly 11, t j p 1 - M g u y i n Phu D6ng
" R,+R.+R,
B . NHtnNQ C H U Y K H I GlAl B A I T A P
Bien doi mach tam giac thanh mach hinh sao:
1. De tinh ciTdng do dong dien trong doan mach, hieu dien the' hai dau doan
mach dien trd c6 the diTa vao:. , <. r , , R, - R , 2 + R | 3 + -
R23
v - Cong thufc dinh nghla cu'dng dp dong dien (I = —); djnh luat 6m (I = H)
R^lR^
! t R
- Tinh chat cua doan mach noi tiep, song song. Rl3
- Cac bai toan "chia the'" (doan mach noi tiep), "chia dong" (doan mach R-iiRa
song song). ^3 - ^ 3 l " ' " ^ 3 2 ' ^ ' ^'
R12
2. Khi tinh toan dien trd can chu y:
+ Cac doan mach cd so' dien trd v6 cung nhieu: Luc nay dien trd tiTPng dUdng
- Cong ihdc djnh luat 6m (R = — ) ; cong thufc R = p - , cong thufc R = cua mach se khong phu thupc vao so liTdng mac xich nen cd the coi dien trd
tifdng du'dng ciJa ca mach (n mic xich) bang dien trd ti/Png diTPng cua mach
Ro(l + a t ) .
gom (n-1) miCc xich: R n = R n _ i , ivt do tinh diTdc R „ .
- Tinh cha't cua doan mach noi tiep, song song.
- Cdc bai toan "chia the" (doan mach noi tie'p), "chia dong" (doan mach C . C A C B A I T A P \h DONG DIEN KHONG D6I - D I E N TRd - DINH
song song). LUAT 6M CHO DOAN MACH
j5j - Cac quy tac tinh "fi/^n trd tucmg ducfng" do'i vdi cac mach dien trd ghep 1. DONG D I E N K H O N G D O I
vdinhau: ; S.l. Mot dong dien khong doi cd I = 4,8A chay qua mot day kim loai tiet dien
+ Cac quy tdc bie'n doi tumg ducmg: thdngS= I c m l T i n h :
• Chap cac nut c6 ciing dien the (thi/dng vdi doan mach c6 R = 0) hoac tach
3) So' electron qua tiet dien thang cua day trong Is. '
'tf mot nut thanh nhieu nut cd ciing dien the.
^) Van toe trung binh cua chuyen dong dinh hifdng cua electron. ' '
• Chap cac nut doi xiJng nhau qua mot true (mach dien ph^ng) hoac moi
Biet mat do electron tu" do n = 3.10^% •\ „
mat phSng (mach dien khong gian) qua dau ra - vao cua mach dien (vi co
Bai giai ,
cijng dien the); tach mot niit llwnh nhieu niit thi cac niit nay phai nam doi
So electron qua tiet dien thang ciia day trong Is al-, i-n
xiJug nhau qua mot true (mach dien ph^ng) hoac mot mat ph^ng (niat^h
T ' T q "6 It 4,8.1 . , _i9
dien khong gian) qua dau ra - vao cua mach dien. Taco:I=- =— = > n = — =— • = 3.10 t- - '
• Bo qua doan mach khong cd dong dien di qua (doan mach cd dien trd f''' t t e 1,6.10 ''^
Idn). Vay: So'electron qua tiet dien thSng cua day trong Is la n = 3.10".
+ Cac phep Men doi m(jtch hinh sao thanh much tarn gidc hoac mach tarn gi^'^ Van toe trung binh cua chuyen dong dinh hudng cua electron
ihanh much hinh sao: Ta cd: Mat dp dong dien: i = — = nqv
S
127
m
B6i duSng hgc sinh gi6i V^t ly 11, t|ip 1 - Nguygn Phu D6ng — — Cty TNHH MTV DWHJ<hang Vijt
4,8 :hieu cua I , I , , I3 diTdc cho nhu' hinh. Tim cirdng dp dong dien va hieu dien
=> V = = 10 ^ m/s = 0,01 mm/s.
-4 | t h e tren moi vat dan con lai. Cho biet cac diem tren cung mot day dan se c6
nqS 3.102^1,6.10"'^10
•cDng dien the.
Vay Van toe trung binh cua chuyen dong dinh hifdng cua electron la v = 0,01 mm/s,
Bai giai '9^^ ^ *. ,
5.2. Trong khoang thdi gian 10s, dong dien qua day dan tSng deu tCr Ii = 1A de'n
|Mach dien diTdc ve lai nhu'sau:
I : = 4A. Tinh cuTdng do dong dien trung binh va dien liTdng qua day trong thdi I M 'J I
heo tinh chat cua doan mach no'i liep,
gian tren.
(1)
jng song:
Bai giai (3)
•3
r a c d : U A B = 1 2 V ; UAM = 8 V .
(2)
CiTcJng dp dong dien trung binh: I = - ^ - ^ = — j - ^ 2,5 A I = 6 A; 1| = 3 A; 13 = 5 A. M
A = N B
• I2 = l 3 - I , = 5 - 3 = 2 A . 14)
Dien lifdng qua day trong thdi gian tren: q = It = 2,5.10 = 25 C.
i I4 = I -13 = 6 - 5 = 1 A.
5.3. Tu phang khong khi c6 ban ciTc hinh vuong canh a = 20cm, khoang each
"" UNM = UAM = 8 V ; U N B = U A B = 1 2 V ; U M B = UAB - U A M = 1 2 - 8=4 V.
d = 2mm, no'i vdi nguon U = 500V. Du'a mot ta'm thuy tinh c6 chieu day
2. D I E N T R 6 Tl/OfNG Dl/OfNG
d' = 2mm, h^ng so dien moi e = 9 vao tu vdi van toe khong ddi v = lOcm/s.
5.5. Mot tu phang, chat dien moi giiJa hai ban tu c6 hang so dien moi 8 va dien
Tim cU'dng dp dong dien trong mach trong thdi gian du'a tam dien moi vao tu.
trd suat p. Dien dung cua tu la C. Tinh dien trcf cua dien moi giiJa hai ban tu.
Cu'dng dp nay c6 thay doi trong thdi gian noi tren khong?
Bai giai v M ft r
Bai giai
Ta c6:
- Dien dung cua tu trU'dc khi du'a tam thuy tinh vao:
eS + Dien trd ciia dien moi: R = p - (1)
C= S
k.47t d k.47i d k.47t d
sS
- Dien dung cua tu khi di^a tam thuy tinh c6 be day d' = d vao: + Dien dung cua tu ph^ng: C = (2)
k.47id
eS 9S 9a^
C = + Khoang each giiTa 2 ban tu dien bang chieu dai dien trd cua tu di?n: d = /.
k.47: d k.47t d k.47t d • Tir(2)suyra: - = i = - ± - (3)
Quang dirdng diTa tam thuy tinh vao tu: s = a. S S 4nkC
s H 20 1 10,-9
Thdi gian diTa tam thuy tinh vao tu: At = - = - = — = 2 s. • The'(3) vao (1), ta diTdc: R = = ^ . Vdi =
47tk.C C ° 4:Tk 36n
Aq U(C'-C)
Cirdng d6 dong dien trong mach: I = — =
At At V$y: Dien trd cua dien moi giffa hai ban tu la R = "^^ '
C
U.8a' 8.500.0,2'
1 = = = 3,54.10~''A. Hai day dan, khi mdc noi tiep cd dien trd Idn gap 6,25 Ian khi mic song
k.4jid.At 9.10^.471.2.10"^2
song. Tinh ti so dien trd cua hai day.
- V i tam thiiy tinh chuyen dong deu nen I khong doi.
Bai giai
Vay: Cirdng dp dong dien trong mach l i I = 3,54.10"^ A = const.
5.4. Bon valt dan di/dc noi bSng Tac6:R,+R^=:6^5.-5l%-o(R,+R,)'-6,25R,R '=0 ^'^^
R,+R2 \ ^/ 1 2
(1) (4) B
cac day dan nhif hinh ve. Biet
UAB = 12V; UAM = 8 V ; I = 6A;
ZJ-rL— H4:
N Rf+2R,R2+R^-6,25R,R2 =0 o Rf-4,25R,R2+ R ^ - 0
1 ii
j _ 9 . Co hai loai dien trd Ri = 3Q, R2 = 5Q. H o i phai can m o i loai may cdi de khi
^ R , =4R2 (loaigiatriam) =>—- = 4. ghdp no'i tie'p, chung c6 dien trd tUdng dUdng la 55Q?
R2
B a i giai
Rl ^
Gpi X la so dien t r d R i , y la so dien trd R2 can diing: x, y nguyen, dUdng.
Vay. T i so d i ? n t r d cua hai day la — - 4 .
D i e n trd tUdng dUdng khi he ghep noi tiep: Ru, = 3x + 5y = 55
5.7. Day dan c6 dien trd R = 144Q. Phai cat day ra bao nhieu doan bKng nhau d | 55-3x
khi m^c cac doan do song song nhau, dien trd tiTdng diTdng la 4Q? = > y = - y — = ll-0,6x , ;
Uai giai _ V i y nguyen, du'dng nen: 11 - 0 , 6 x > 0 => x < !8,3 .
+ x = 0 = > y = 11 •
D i e n t r d ciia m o i doan day sau khi cat la: Ro = — •
n + x = 5=>y =8
+ x=10^y =5 ; •
D i e n trd tiTcfng diTdng cua n doan day gio'ng nhau mic song song 1^:
R + x = 1 5 = > y = 2.
R, - I Rl io i _r Rz ^ = ^ n = ^ — =6.
Vay: Co 4 phiTdng a n chon cac dien trd R i , R2 de khi ghep noi tiep dien trd
" n ^R,d V4 tiTdng du'dng cua chung la 55 Q g o m :
V a y : Phai cat day dan thanh 6 doan bhng nhau.
+ mach gom 11 dien trd R2 ghep noi tie'p. ; .v,
5.8. Ba dien t r d R, = I Q , R2 = 2Q, R3 = 3Q. H o i c6 bao nhieu each m^c cac die
+ mach gom 5 dien trd Rj va 8 dien trd R2 ghep noi tiep. r s
trd nay v d i nhau? T i m dien t r d tiTdng diTdng trong m o i tri/dng hdp.
+ mach gom 10 dien trd R\a 5 dien trd R2 ghep noi tie'p. h
B a i giai
+ mach g o m 15 dien trd R, va 2 dien trd R2 ghep noi tiep.
Cac each m^c 3 dien t r d R,, R2, R 3 la:
5.10. Ba dien trd R,, R2, R3 diTdc mac theo sd
- [ R l nt R2nt R 3 ] : R,d = R i + R2 + R 3 = 1 + 2 + 3 = 6Q.
do ben. B i e t khi doi cho cac dien trd, ta c6 I ' ' ^
- [ R , / / R 2 / / R 3 ] : _ L ^ J - + - L + -L = i + l + i = i!- ^ R _ ^ = A « 0 , 5 5 Q . the tao du'dc cac mach eo dien trd 2,5Q; ~
R,j R, R2 R3 1 2 3 6 11
4Q;4,5a
TinhR|,R2,R3.
- [R, nt (R2// R3)]: R,d = R. + - 1+ = 2,2Q.
R2+R3 2+ 3 B a i giai
V i vai tro ciia R i , R2, R3 nhif nhau nen gia siif cae each mic eo dien trd ti/dng
dufdng tu-dng ilng la:
131
130
61 doeng hpc sinh
sin gi6i Vjt ly 11, t j p 1 - Nguygn Phii D6ngj Cty TNHH MTV DVVH Khann Vi$t
_ L a y ( 5 ) - ( 4 ) ^ R , R 2 - R | R 3 = 1 , 5 . ( R | + R 2 + R3) (7)
1 R ( ) | « l + RQ2a2
_ Lay (7) + (6) => 2R,R2 = 6.(R, + R2 + R,) - ^ ;-.M R = (Ro, + R02) (2)
•^01 +''^02
R,R2 = 3 . ( R , + R 2 + R 3 ) (8)
RniCt,
_ Thay (8) vao (5) => R2R3 = R, + R2 + R3 ~ (9)
_ T h a y ( 8 ) v a o ( 6 ) = ^ R , R 3 = l , 5 ( R | + R 2 + R3)(10)
a (I) va (2) suy ra: a = Ry, + R 0 2
_ Dien trd cua hai day d a i v d nhiet dp t: R, = Ro,(l + a,t); R2 = Ro2(I+ a j t ) . (p2 = l , 2 . 1 0 ~ ^ Q m ; a 2 = 6 . 1 0 " - ' ' K ' ' ) cung tiet dien, mac noi tiep. T i m t i so
(vdi a|t, a2t « 1) chieu dai hai thanh de dien trd cua mach khong phu thupc nhiet dp.
_ Gpi Ro la dien trd chung cua hai day dan d 0"C; a la he so nhiet dien ir*^
B a i giai
chung cua hai day dan. D i e n trd chung ciia hai day dan d nhiet dp t Ijk:
E^ien trd ciia thanh than va thanh silt d nhiet dp t: * ' '
R = Ro(|+at) (1)
^ i = Ro,(l + a , t ) ; R2 = Ro2(l + " 2 0
a) Khi mdc noi tiep: R = R, + R2 = Roi(l + a,t) + RQJCI + a2t)
^ h i hai thanh ma'c noi tiep thi dien trd tifdng diTdng cua hai thanh la:
=> R = (Ro, + R02) + (Roia, + Ro2a2)t
^ = Ri + R2 = (Roi + R02) + (Roia, + Ro2a2)t
133
B6i diSng hpc sinh gi6i Vgt ly 11, t j p 1 - Nguygn Phu D6ng Cty TNHH MTV DWH Kh :,:„ viet
- De R khong phu thuoc vao nhiet do thi: ( R o i a , + Ro2a2) =0 => RoiCti = - Ro2a2
Bai giai
1
Vi 3.4 = 2.6 => Mach cau can
D
6 U
b^ng nen diem M chap diem N .
Pjttj 1 A-5 A O 1 A-3
4.10"\0,8.10 400 44
Ivlach dien du'dc ve lai nhUsau:
Vay: De dien trd cua mach khong phu thuoc vao nhiet do thi ti so chieu dai
D B
dien trd it nhaft va each m^c de c6 dien trd tu'dng diTdng hhng 7,5Q. -CZH
Bai giai 12Q
- De CO dien trd 7,5Q phai mac song 1 [_
song vdi dien trd 12Q mot dien trd X •— P
, 1 1 1 1.2
X = 20Q X 3.6
ma: — + — = —
X 12 7,5
Ta c6: RAC = = 2Q.
i2Q l-f2 = 3 " ' ^ ^ = 3 + 6
- De CO dien trd 20Q phai mac noi tiep
vdi dien trd 12Q mot dien trd Y ma: «— RAM - T" + 2 — —Q ; RMB - -—7 - •
3 3 2+4 3
Y + 12 = 20=^ Y = 8Q -CD—C3- RAP = 2 + 2 = 4Q.
- De CO dien trd 8Q phai mic song song 12Q Y
=> RAM-RPB = RAP-RMB => mach cau can bhng.
vdi dien trd 12Q mot dien trd Z ma: I2Q Mach dien du'dc ve lai nhu" sau:
R•AM
- +— = -=>Z-24Q _ 12Q
^R,n= ^ A M RAP ^ RMB-RPB
R•MB
Z 12 8 • A
RAM + R A P RMB RpB B
- De CO dien trd 24Q phai mac noi tiep
IA
12Q
, vdi dien trd 12Q mot dien trd 12Q nffa. 1.2
R•AP RiPB
Vay: So dien trd toi thieu la 5 dien trd va du'dc mac nhiT sau: = 2,4Q.
i2Q - 4 J.2
R ^ _ 4R
R1234 ~ y R A N B = ^ A K I 5 = 7+>' + 7 = 2r
B
Bai giai
Gia suf dong dien vao nut 1 va ra niit 2: (5)
- D i e n t r d ti/dng du'dng cua doan A B : RAB = - •
_ Khi giffa cac cap niit 3 va 4, 3 va 5, 4 va 5
•j ( j )
- D i e n trcf ti/'dng du'dng cua doan BC: RBC = — • c6 dien trd r thi cu'dng do dong dien van
6
khdng qua cac dien t r d nay v i cau can . (V
- D i e n trd tu'dng du'dng cija loan mach: R , =— +— +- - —. bkng. M a c h d i e n dU'dc ve l a i nhu" sau:
AC 3 6 3 6 - Dien trd tuTdng diTdng cua toan mach:
(1) (2)
5 . 1 8 . Cho mach dien nhiT hinh, day c6 tie't dien deu,
dien trd cua doan day c6 chieu dai bang ban kinh R ~ r 2r 2r 2r ~ 2r " 5"
vong tron la r. D o n g d i e n di vao d tam mot vong 2r
- Neu mach c6 N nUt thi: R =^
tron va d i ra cl tam mot vong tron khac. Tinh dien N
trd ciia mach. 5.20. Cho mach dien nhii hinh Ri Ri R.
3 p O A N M A C H N O I T I E P , SONG SONG
^ 8R + R^ = 3 , 2 + 8,4R=>R^ - 0 , 4 R - 3 , 2 = 0
gj3. Cuon day dong ( p = l,75.10"'*Qm ) c6 n = 1000 vong, diTdng kinh m 5 i vong
= > R = 2 Q ; R ' = - | Q (loai).
1^ d = 6cm. M a t dp dong dien cho phep qua cuon day i = 2 A / m m l T i m hieu
Vay: D i e n trd ti/dng diTdng cua mach la R = 2Q. dien the Idn nha't C O the dat vao cuon day.
cac dien trd r nhiThinh ve. CU'dng dp dong dien cho phep qua cuon day: I = iS = 2.10^7lr^. '
Phai mac them vao C D 2. ' J- J* „ ^ nnd nrtd
Dien trd cua cuon day dong: R = p — = p =:p . ^ "
dien t r d R bao nhieu de S S Tir"
tI
=> U,„ax = 2.10^1,75.10'. 1000.71.0,06 « 6,6 V .
B a i giai Vay: H i e u dien the Idn nhat c6 the dat vao cuon day la U„,ax « 6,6 V .
- D o mach dien dai v6 han nen doan mach tif M N trd d i tUdng du'dng vdi ca 5.24. Doan mach g o m 4 doan day cung dp dai, ciing l a m bang mot cha't, dien
doan mach A B . tich tiet dien: S i = I m m ^ S 2 = 2 m m ^ S3 = 3mm^; S 4 = 4 m m l Bo'n doan day
- G o i R la dien trd tu'dng du'dng cua doan mach:
mac no'i tiep vao nguon U = lOOV.
(2r + R)r 2r^ + Rr
I 1^
R = Tinh hieu dien the tren m o i doan day. '>'
2r + R + r 3r + R B a i giai
<=> R2 + 2 r R - 2 r ^ = 0
5.22. Cho doan mach g o m n dien trd R, = I f i ; R 2 = ; R„ = - Q mac R = R, + R 2 + R3 + R4= p/( —+ — + -1+ -L).
2 n S, S2 S3 S^
I—r
R R, R 2 s s s s
Hieu dien the giffa hai dau doan 1: i'.' * ^
1
n(n + l )
R, R2 u, = iR, = !^ = y "
=>R = B I I S, S2 S3 S4 Sj Sj S3 S4 -
n(n + l ) « '
=.U,= [»« . 4 8 V .
Vay: D i e n trd tu'dng duTdng cua mach la R =
n(n + l )
10"^ 2.10"^ 3.10"^ 4.10"^
141
14©: I
Cty TNHH MTV DVVH KhanqVigt
Vi S2 = 2 S , = > U 2 = - ^ = — = 2 4 V . (1)
u«.*u.. R,+R2 10
2 2 U
+ [RintR2]:R„ = Ri + R 2 = — .
n
12
Hieu dien the'giiJa hai dau doan 3: (2)
r => R, +R, = =5
' 2 2,4
(3)
(4)
^s s s <? Thay (2) vao (1) ta du-dc: R,R2 = 1,2.5 = 6
^2 TiT ( 2 ) suy ra: R2 = 5 - R,
R , =3Q R 2 =2Q
Hieu dien the giffa hai dau doan 4: o R f -(4)5 Rvao
Thay 6 =ta0:diTdc: R|.(5 - Ri) = 6
, + (3)
=2Q' -3a
U4 = IR4= = ^ = 12 V . R, R2
R, = 15kQ thi V chi U , = 70V. Khi m^c noi tiep V vdi R2 tM V chi U2 = 20V. Tim cu'dng do dong dien qua tifng dien trd. R3
20
Cirdng do dong dien qua dien trd R,: I, = = — = 1,25A.
Rj 12 ,
Vay: Gia trj cua R2 \h R2 = 7 0 k Q . '
5.26. Hai dien tret R,, R2 mic vao hieu dien the U = 12V. Lan dau Rj, R2 'H'^' Cirdng do dong dien qua dien trd R 2 , R 3 : l 2 = I j = ^ ^ = — = 0.75A. .
song song, dong dien mach chinh Is = lOA. Lan sau Ri, R2 m^c noi tiep, doHr R23 20
dien trong mach !„ = 2,4A. Tim Ri, R2. Vay: CiTdng do dong dien qua cac dien trd la Ii = 1,25A; I2 = I3 = 0,75A.
Bai giai 5-28. Cho mach dien nhiT hinh ve. Biet UMN = 18V, -CD-ciTdng do d6ng dien qua R2 la
Dien trd tUdng dUdng cua doan mach khi: I2 = 2A. Tim:
R2
N
Ri ne'u R2 = 6n, R 3 = 3n. ^ ' ^ I
RsneuR, = 3 Q , R 2 = l a M R3
b) Ta c6:
H i e u dien the giffa hai dau R j : U2 = I2R2 = 2.1 = 2V. Rj+Ry 3000 + 6000
5.29. Hai dien trd R, = 2000Q, R2 = 3000Q m^c nor tiep vdi nguon U = I8OV =>I, = - ^ 2 _ l = _ l _ i = o,4I<l (1) h
R,+R2 6+4 • ^ ^ ' '
(khong do'i). V o n ke V mile song:song vdi R i , chi 60V. T i m so chr cua von 1^^
VU2 = I _ I , = 0,61 < 1,2 , (2) i ^ ^ ^ ^
do khi mac song song v d i R2. ^ ^
B a i giai ^Tni)va(2)suyra: ^^2,5A ^
- K h i von ke mdc song song vdi R i : ll<2A
• Bp hai dien trd m^c song song chiu dffdc cffdng dp ddng dien t o i da 1^
+ Cffdng dp dong dien qua R i : Ii = - ^ ^ ^ = - ^ ^ = 0;03A.
R| 2000 V x = 2A.
144
B6i dusng hpc sinh gi6i V^t. ly 11, t?p 1 - Nguygn Phu D6ng Cty TNHH MTV DWH Khann Vi^t
4- R34 20 , . .
4^
R, 36 R3
I V$y: E)ien trd tffdng dffdng cua mach va cffdng dp dong dien qua cdc dien trd
Dien trd tiTcfng diTPng cua
R34 —
R ^ R •4
R3+R4
R3, R4:
_ 20.30 = 12Q
20 + 30
'2 R,
R4
I i a R A B = 3 0 Q ; I , = 0 , 4 A , l 2 = 0,25A,l3 = l4 = 0,15A.
5.33. Cho doan mach nhif hinh ve: R , = R3 = 3Q, R2 = 2Q, R4 = I Q , R5 = 4Q,
. , ,v
-c
5.32. Cho doan mach nhiT hinh ve: Ri = 22,5Q, R2 R , 3 + R24 6+3
Ri Dien trd tffdng dffdng cua doan mach AB: RAB = R 5 + RCB = 4 + 2 = 6Q.
= 12Q,R3 = 5 Q , R 4 = i 5 Q , U A B = 12V. ^
R, R4 Hieu dien the hai dau doan mach AB: UAB = IRAB = 3.6 = 18V.
Tinh dien trd ti/cfng dffcfng cua mach va ci/dng
^) Hieu dien the hai dau moi dien trd
do qua tffng dien trd. ^
Hi$u dien the hai dau R5: U5 = IR5 = 3.4 = 12V.
B a i giai
Hieu dien the hai dau CB: UCB = IRCB = 3.2 = 6V.
Mach dien dffdc ve lai nhi/sau:
Di6n trd tiTdng di/dng cua R3 va R4: Cffdng do dong dien qua R , , R 3 : 1 , = I3 = ^ = ^ = 1A.
R34 = R3 + R 4 = 5 + 15=20fi \ o Rj3 6
Uiif^ 1':""
Dien trd tffdng diTdng cua R2, R3 va R4: Hieu dien the hai dau R , : U , = I j R , = 1.3 = 3V. . ;
Hieu dien the hai dau R3: U3 = I3R3 =1.3 = 3V.
R3 R4
R2 + R34 12 + 20 CffcJng do dong dien qua R2, R4:12 = I4 = — = - = 2A ni^h.
Dien trd tffdng diTdng cua doan mach AB:
RAB = R I + R234 = 22,5 + 7,5 = 30Q ^'eu dien the hai dau R2:U2 = l2R2 = 2.2 = 4V. / ^
^>^u dien the hai dau R 4 : U 4 = l4R4 = 2.1 = 2 V .
147
B6i duang hpc sinh gi6i vat ly 11, tap 1 - Nguyen Phu D6ng Cty TNHH MTV DVVH KhannViftt
Vay: Hieu dien the' hai dau cac dien trct 1^ CU'dng dp dong dien qua R2:
Ui = 3V; Uz = 4V; U.-, = 3V; = 2V va U., = 12V. .
U4 I, Ri
c) Hieu dien the hai dau cac doan mach A, D; E, D: ^2 R2 20 oe,.A'Xa:..A>,' ,
Hieu dien the hai dau A, D: UAD = UAC + UCD = U5 + U, = 12 + 3 = 15V. '3 R,
Hieu dien the hai dau E, D: UED = UEB + UBD = U4 - U3 = 2 - 3 = -IV. CU'dng dp dong dien qua R,: I4
R,
ve: R| = lOQ, R2 = 6C1, = 20Q.
R4 0,3 (, i 3
R3 = 2Q, R4 = 3Q, R 5 = 4Q.
X4
m 149
B6i dusng hpc sinh gi6i Vgt ly 11, tap 1 - IMguyin PhO P6n9 Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi§t
5.37. Cho mach dien nhiT hinh ve, UAB = 6V. Khi ^ i—i^i _ H i = M.o,3A. J AI3
K md, ampe ke A , chi 1,2A. Khi K dong, A^RT'"^^/ K "~ ^' Ri 12
I.
ampe ke A i va A2 Ian liTcft chi 1,4A; 0,5A. Bo Ciidng do dong dien qua R2:
Ri R,
qua dien trd ampe ke'. U2 _ 2,4
B - = 0,4A.
Tinh R i , R2, R 3 . R2 6
Bai giai HitM dien the' hai dau R 3 :
Khi K md: Mach dien gom R, va R2 mac noi tiep:
UAC = UAB + UBC = 3,6 + 2,4 = 6V.
B D
u
AB => R, + R. = — = 5Q.
I* = Cifcfng do dong dien qua R3:13 = = — = o,6A.
1,2
R^ 10
R, = 5 - R, (1) Cifdng do dong dien qua nguon U i : I = I , + I , = 0,3 + 0,6 = 0,9A.
Khi K dong: Mach dien gom [R, nt (R2 // R 3 ) ] : Ci^cfng do dong dien qua ampe ke': IA = I - I i = 0,9-0,3 = 0,6A.
_ ^3 CiTdng do dong dien qua nguon U2: F = I A +12 = 0,6 + 0,4 = 1 A.
^ - ^ - M = 2,8=.R23 =
^23 R 23 ^23 ^/ 0,5 2,8 5.39. Cho mach dien nhif hinh ve: R 4 = R2.
_ Neu no'i A, B vdi nguon U = 120V
u AB 30
+ Matkhac: = •^l+^23\-J ~~ tW I3 = 2A, U c D = 30V.
1 RJ+R23 1,4 7
- Neu no'i C, D vdi nguon U' = 120V
Vay: T i so cUdng do dong dien qua hai doan day ban nguyet la 1,318. o 405OR4 = 6 0 7 5 0 = ^ R4 = 15^:2.
152 153
B6i difing hpc sinh gi6i Vjt ly 11. tap 1 - Nguygn Phu D6ng Cty TNHH MTV DWH Khang Vi$t
30 2 ^
^ 15 + 30 3 : ; • .;j 1 t ; • f '
# \). Ci/dng dp dong dien qua mach chinh: I = — ' ^ = ^ - ^ ^ = — . i , ;
R^B • R
- H i e u dien the hai dau R4: U4 = I4R4 = | . 1 5 = lOV. '• - ' -m*^
+ H i e u dien the hai dau A , C: U A C = I R A C = — . — = 2 4 V .
Vay: Gia tri d i e n trcf R4 va hieu dien the hai dau R4 la R4 = 15Q va 1)4= j o v R 3
5.42. Cho mach d i e n nhu" hinh ve, UAB = Vay: K h i mac vao A , C von ke chi 24V. ' ''
D 543. Cho mach dien nhu' hinh ve. V o n ke
; . 132V, von ke V m^c vao A , D chi ^
44V. H o i so chi v o n ke do k h i mac ' (dien trd Rv); mac vao A - C chi 24V; ^ ^
R R R R
. vao A , C. fnic vao A - B chi 12V, m^c vao B - C chi A B C
66R
o 44 = ^ <o 44R + 44Rv = 66Rv => Rv = 2R. = . £ A B _ RV(RI+R2)
R + Ry U^3 R.Rj+RyCRj+R^)
- K h i mac von ke v^o A , C: ^ R ^ R R R
von ke mac vao B , C:
+ D i e n trd tu'dng diTdng ciia doan R,R
E>ien trd tiTdng diTdng cua doan mach A C : RAC = R I +
mach A C :
Rj+Ry
RR, R.2R 2R
RAC — Rv U
R + R„ R + 2R Cu'dng dp dong dien qua mach chinh: I = — ^ . ' i
^AC . r , ' :
2R IIR
+ D i e n trd tiTdng diTdng doan A B : RAB = RAC + 3 R = — + 3 R = •*• H i e u dien the hai dau B , C: U B C = I R B C
154
Cty TNHH MTV DVVH Khann Vi§t
B6i diflng hoc sinh gidi VSt ly 11, tap 1 - Nguygn Phu Dong
12 8 U
(3)
^3. 1
CifSng dp dong dien qua R3:13 =
Ry Ry
- Mat khac: U;,^ + U^^^ = ^ K C = 24 => U'^^ = 24 - U;,^ (4)
R + R^ R
12 8 _ Hieu dien the hai dau D, B: Uy = l^(R + R ^ ) = + 1 (1)
- Thay (4) vao (3), ta diTdc: — - = Rw Rw
U:,3 24-U:,3
=^ 288 - 12U;,3 ^8U;,3 => U : , 3 = 14,4V. " - Cu'dng dp dong dien qua R2:12 = '1 _
^CDB ^+^DB
- Hieu dien the hai dau B, C khi khong mac von ke: Ug^ = 24 -14,4 = 9,6V
Vay: Khi khong mac von ke thi U ' A C = 24V, U ' A B = 14,4V va U ' B C = 9,6V. Dien trd' tiTcJng diTdng
, -
cua mach, DB:
r^^
R D B = R v ( R + R vv) i . = _Rvv (vR + Rwl
v)
Ry + R + Rv R + 2R,,
b) G i a t r i R , , R 2 " <
Vay: Gia tri cac dien trd R,, R2 la R2 = 2kQ, R, = 3kQ. '^iJy + U v - 1 - 5 = 0<::>U^_ + Uv. - 6 = 0 = > U v , = 2 V ; U v , = - 3 V (loai)
157
Cty TNHH MTV DVVHKhang Vijt
1 = T1 , + IT v =
r 19 + 9,5 u 19 19 u
600 Ry R.Ry -<=> 600 +- 2R, 300Ry
+ 225
Rl+Ry ' 300+ R,
14
19 . 19 U(300 + R „ ) 19 1 1
- Hieu dien the hai dau E , F: UEF = l2(2R + RA)
600 2Ry 525Ry+67500 2 300 RV 525RY+67500
UEF_0.2.(2R + R ^ )
- Cirdng do dong dien I3: 13 = 19 U
R R (1)
600Ry 525Ry+67500
z:> I , = I2 + I3 = 0,2 +
0,2.(2R+RA)
=0,8
2R + R
^ =3
R>
=1 ¥1
R R - Ng'u von ke' m^c vao R2: TiTdng tiT, ta c6:
R
RTR,
- Hieu dien the hai dau C, D: UCD = I i ( R + R A + REF) + Dien trd tiTdng du'dng toan mach: R = R, + — .
4R^+4RR^+0,8R^ R2+Rv
R-(2R + R A )
<=>UcD = 0,8. R + RA +
3R + R . 3R + R . U
^+ Cirdng do dong dien qua Rj: Ii = —=
R
U ^ ^ ' - ^ ^ ^ ^ A ^ Q ' ^ ^ A ^ I : . ! . Il,-0,S 4R^4RR^+0,8Ri
•I4 =
- C D I
225+R,
R R(3R + R . ) R(3R + R , )
R,R, U 225R,
1,+ Hieu dien the hai dau R2: = I , . — ^ — ^ o U„ =—
6,4R^ + 4 , 8 R R , + 0,8R; ^ „ (8R^+6RR^+R^)
^ ^ = 0,8. ^ R,+ R„ V2 225R^ "225 + R,
R(3R + R A )
300+-
R(3R + R J 225 + R,
3R + R^ R U 19
)=> I = 0,8.(3+1-—) = 3A .225Ry o U„^ 2=- 6 0 0 R r " ' « v = 7 . 1 2 i V .
0,8R(3R + R^) R
XV 3R
^ x+ .R,^ 2 525Ry+67500
Vay: Ampe ke' chi 3A. Vay: So chi von ke'khi m^c v^o hai dau R2 la 7,125V. R,
5.46. Nguon hieu dien the U khong doi, mot von ke hai didn trd Ri = 300ft So'chicua vonke' r-T"!-.
R2 = 225Q m^c vao nguon. E)i$n trd tiTcfng diTdng toan mach: *
a) R, noi tiep R2, von ke m^c vao hai dIu R, chi 9,5V. Tim so chi von ke n^'^ R--M2_+R = 300.225 R2
.R.=^+R.
m^c vao hai dau R2. R1+R2 ^ 300 + 225
b) Ri song song R2, ca hai m^c no'i tie'p vdi von ke. Tim so chi ciia von ke. U
Cwdng dp dong dien qua von ke': I = —=
c) Ri, R2, von ke noi tiep nhau, von ke chi 12V. Tim so chi von ke khi Ri, R 900
von ke' mac song song. + R,
158 159
i d i f i n g hoc sinh gidi V g t j y 11, t a p 1 - N g u y i n Phu B 6 n g " Cty TNHH MTV D W I ! K l i , , , , , , Vie!
Uv=l2R2v=0.9 - ^ ^ = 180
Rj+Ry
U 9975 o6v air
(3) (R,+ R,)R
900 600Ry = 180
Z ^ R\ R,+ R 2 + R v
9975 1 1
- Thay (3) v^o (2), ta duTcJc: Uy = R^ = 16,625V.
R,-+- Ry
600R„ (1)
R,+ Rv 300
Vay: So chi von ke la 16,625V. 1 1 1
-M^.200 <=> (2)
c) So chi von ke khi Ri, R 2 , von ke mac song song R, R2 ^ R2 -+- Ry 200
- Khi [R| nt R2 nt Ry]: 1 1
( R i + R 2 ) R v =360
_ (3)
R,+ R2 -+- Ry
U U
+ Curdng do dong dien qua mach: I = Rj + R j + R v 360
Rj+Rj+Ry 525+ R
1 1 1 1 1
U - La'y(2)-(l),tadirdc:
+ So chi cua von ke: Uy = IRv = -.R,,=12V (4) R2 Ri 200 300 600
525 + R,
1 1
^ R, =
Rj -+- 600
- Khi [Ri // R2 // Ry]: So chi cua von ke la U:
R. 1 1
4275 9975 ) -+ -
+ Tir(3)suyra:U=—+ ' ' Rj 600
2Ry 600 %
]-l 1 1 1
2137,5 R2 - Lay(l)-(3),tadirdc:
R„ = - RJ R,+R2 300 360 1800
U-16,625 -c
Ry R. 1
l|.2137,5 <=>- R,.(Ri+- -)
• + Tir (4) suy ra: -= 12 R , ( R , + R2) 1800 1800 1 1
+
(525 + . . ^ \ l ^ ' i j ( U - 1 6 , 6 2 5 ) Rj 600 ' - Rj 600
U-16,625'
2137,5U R, R R
-= 1 2 » 2 1 3 7 , 5 U = 6300U - 79087,5 =:> U = 19V. ^ ' =77:b-(2 + » 1 8 0 0 = 2R, + ,/.J;„-;i.
525U-6590,625 1800^ 600' '600
)2
Vay: Von ke chi 19V. ^ R , + 1200R, -1080000=^ => R i = 6 0 0 f i
5.47. Hai dien trcl R|, R2, ampe ke va von ke Ian liTcJt mac thanh ba sd do sau. So 1
R,=- • = 300Q.
chi von ke luon la 180V, so chi ampe ke Ian lUdt la 0,6A; 0,9A; 0,5A. Tinh 1 1
Ri, Ra- 600 6.J " • ; •
R. R. R2 ^ ^h- Gia tri cac dien trd la R, = 600 Q va R2 = 300 Q.
C)ay dan CO S = 3,2mm', p = 2,5.10"^nm , c6 d6ng dien I = 4A di qua. Tim
^•^c dien trirdng tac dung len moi electron tiT do trong dSy.
161
Baigiai
50. Cho mach dien nhU' hinh ve. Dien trd |j
^i^jj = R . Ban dau con chay C tai trung
CiTdng do dien triTdng giffa hai dau day dan: •'ri •
iem M N . Phai thay doi vj tri con chay ,,; '
nhi/ the nao de so chi von ke (V) j?
E = H = H = ! ! S . I P ^ E = ^-^'^-^Q" .0,03125 V/m .
d / / S 3,2.10-' hong thay doi khi tang hieu dien the" }
ho (UAB) len gap doi. Dien trd von ke 'h
Life dien trifclng tac dung len moi electron t\i do:
y v6 ciing Idn.
F = e E = i,6.10'^0,03125==5.10-^' N .
B a i giai
5.49. Cho mach dien nhvl hinh ve: No'i
Khi C d giffa, mach dien diTdc ve lai nhiTsau (hinh ve):
A , B vdi nguon hieu dien the UQ. ^
pien trd tu'dng dffdng doan mach AB:
Tim he thiJc lien he giffa R,, Rj, R3 |
de vdi so' 6 dien trd tiiy y, ta luon c6: Uo R. RcN^^ -
RAB = RMC +
U: U U(R+RCN)
Ci/dng dp dong dien qua mach chinh: I =
R AB
B a i giai
- Hieu dien the hai dau R 3 : U n = I3R3; Un^i = W R i + R3) Hieu dien the hai dau von k^i
U(R + RC^) RR
CN _
URR CN
Uv =
R. R2-R2J^+RRCN R + RCN
RcN
R 1 _
(1) u u
=k -l Uv =
RMC
3n
R. R RcN + 1
-CD- R
I2R2 ' RR R CN R B
CN HZD-
Mat khac: U„_, = I2R2 = l 3 ( R i + R3) => ^3=^^^:
R U
Ban dau: RCN = — = = 0,4U
2--+1
U„_2 = (I2 + l 3 ) R i + I2R2 2
L R ,=
R l 2 ( R i + R2)
(R+, + I3R1
R 2 ) ( R 4 +* R 3 ) + R I ^ 2
U„..2 = l 2 ( R l + R2) + R , + R3
2U
R, + R , Khi U tang gap doi, Uv khong doi nen: Uy = = 0,4U
R R CN
U„.2 (Rr^R7)(Ri+R3)+RiI^2 =
_k
R
1 +1
-+ 1 +- I^CN R
R, R,+ R3
u n-l R^CRi+Ra)
k-i (k-ir % - 5 - = x =^ x - - + l=5 o x ' - 4 x - l = 0 ,
R1 _ 1 R CN
= k-l-- = (k-l)- (2)
R. 1
1+ R
k-1 =^ X = 4,236 = RCN =p,236R = ( V 5 - 2 ) R
R
R, k
-r. Lay (1) chia (2) ta difdc: — - — ^^y: Bi so chi v6n ke khong thay doi khi tSng UAB len gap doi thi con chay
R3 " k - 1
!!!!iiii.tn:yaiR^^=iS-m..
II R, R7 k
V a y : D e ' ^ = l c . h , ^ = l c - . v . ^ = —
163
B6i duBng hpc sinh gi6i Vji ly 11. tjp 1 - Nguyen Phil D6ng
Cty TNHH MTV DWH KhanoViSt
5.51. Cho mach dien nhu" hinh ben. Ba
_ U(R^+3RRV+R^) RRy(R+2Ry) _ URy(R + 2Ry)
dien trci R giong nhau, hai von ke' = IRr^p = (1)
R(R2+4RRy+3R^)R2+3RRy+R2 R2+4RRy+3R2
CO C l i n g dien trd Rv, mot tu dien
phang C CO cAc ban hinh chi? nhat; URv(R+2Rv)
dien trd cac day noi khong dang l2 =
RCE R^+4RRv+3R RRy
V R+
ke. Ngirc(i ta dat vao hai diem A, B R+R,
mot hieu dien the' mot chieu UAB =
URV(R+2RV) R+R, URv(R+Rv)
150V khi d6 von ke V2 chi lOV.
R2+4RRy+3R2 •R(R+2Ry) R(R2+4RR^+3R2 )
a) Tinh dien tich tren moi ban tu ciia
tu dien bie't rang dien dung cua tu Sochi cua von ke (2): v;
la C = 5.10^F. URyCR+Ry) RR U.Ri
IT =I R =- V
b) Dat mot khoi dien moi dong cha't hinh hop chff nhat c6 dieh tich ddy b^ng i. ^2 ' ""'^ R(R2 +4RR^ +3R2 ) • R + R V " R ^ 4 R R y +3R2
150R,^
dien tich cua ban, c6 chieu cao bang — khoang each gii?a hai ban, ap sat vao o 10 = C:>R^+4RRy+3R?, = 15R?, o iR+2R^f = 16R?,
R^+4RRy+3R^
mot trong hai ban nhiT hinh ben. Hoi dien tich tren moi ban tSng gap may Ian, o R+2Rv = 4Ry R = 2Rv. '.1 1
biet r i n g h^ng so dien moi 8 = 2.
- TirCDsuyra: i^O-R^-^Ry ^^qy
Bai giai JO'
a) Dien tich tren moi ban tu ciia tu dien
- Bien tich cua tu dien: Q = CU = 5.10'^.40 = 2.10~^C.
- Dien trd tiTcfng du'dng cua mach DE:
b) Sir thay ddi dien tich tren moi ban cua tu dien C, - L
R - -r C,
- Tu diTcfc xem gom 3 tu C,, C2, C3 diTdc ghep nhiT sau: C, T-
1
- Dien dung cua tu itic chi/a diTa dien moi vao:
RR,
- Dien trd ti/dng di/cfng cua mach CE: RCE = R +
R+R V eS eS
=>C,=
RR, 9.10^4nd 9.10\47id 9 10^4^- 9.10^47td 9.10^47cd
Rv(R+ -)
R + Ry _ RyRCR + 2Ry2 2
- Dien trd tiTdng dxidng cua mach CP: RCF = •S
RRv R2+3RRV+^^ e ~- _
R„ + R + -R+R,
^ C2 = 2 2S 2
= 2CQ ; C 3 = = — ijl,;;;
9.10^4^^ 9.10^4;:d
- Dien trd ti/cfng di/dng mach AB: 9.10^47td 2
RRy(R + 2Ry) _ R(R^ + 4 R R v + 3 R ^ )
RAB = R + ^'en dung ti/dng du'dng cua bo tu: C = - ^ £ 2 _ + C , = = Ir
R^+3RRv+Rv R^+3RRv+Rv C,+C, 3 Co+2C„ 2 6 °
U(R^+3RRy+R^) 7
- Cirdng dp dong dien qua mach: I = Q = CoU;Q' = CU = ^
Q 6
R(R2+4RRV+3R?.)
- So chi cua von ke ( I ) : , , Dien tich tren moi ban tu dien tang ga'p — Ian.
6
Cty TNHH MTV DVVH Khana Vi§t
B6i diSng hpc sinh gi6i Vgt ly 11, t$p 1 - Nguygn Phu D6ng
• Vie't cac phUdng trinh dong dien tai cac nut: E Ivjo = E1^.
Chmende6: MACH CAU D I E N T R d
• V i e t cac phiTdng trinh djnh luat 6m cho cac doan mach va diTa cac
phu'dng trinh ve V M , V N theo V A , V B .
A . T 6 M T A T K I E N THirc
. Chon V B = 0 (UAB = V A ) . Giai he phiTdng trinh de tim V M , V N theo V A .
I. M a c h cau can bang M
guy ra dong dien qua cac doan mach.
Ri Ro
^. Dung phu'dng phap dong dien: Cac bu'dc thiTc hien nhu" sau:
V
- Dieu kien: —L - - 1 .
R^3. R. _ B
R5
• Vie't cac phu'dng trinh hieu dien the' cho cac doan mach theo cac dien trd.
- He qua: V R4
• V i e t cac phu'dng trinh dinh luat 6m cho cac doan mach va du'a cac
+ U , = U 3 ; U 2 = U4. N phu'dng trinh ve dong dien theo cac dien t r d . i>
• Vie't cac phu'dng trinh dong dien tai cac niit. Suy ra he thiJc giffa cac
+ I , = I2; I3 = I4; I5 = 0.
R2 R4' dien t r d .
• Suy ra d6ng dien qua cac doan mach va dien trd tiTdng du'dng cua doan
I, R, I. R.
+ Ui + U 2 = U 3 + U 4 . + 1, + I 3 = l2 + l4 = l . mach.
I3 R, ' I , R^
2. Vdi much cdu dien trd chiia tu dien: Ta can ket hdp cac cong thiJc ve tu dien nhif
+ M a c h : (R, // R 3 ) nt (R2 // R 4 ) : chap M , N .
da biet, chu y la khong c6 dong dien qua doan mach c6 tu dien mac noi tiep.
R,R
M^^3 . + . ^ 2 ^ 4
+ R = Rn + R24 =
C C A C B A I TAP V E MACH C A U D I E N T R d
R,+R3 R2+R4
1. M A C H C A U D I E N TROf
+ M a c h : (R, nt R2) // ( R 3 nt R 4 ) : bo qua R 5 .
6.1. Hinh ben la sd do cau Uyxtdn de do
^ Rl2-R34 _(Ri+R2MR3+R4)
Rx. A B la day dien trd dong chat hinh
RJ2+R34 Rj+R2+R3+R4
tru cang t h i n g , Ro da biet.
R.
I I . M ^ c h cfiu khong c a n bang: D i e u k i e n : Khi di chuyen con chay, tai vi t r i Ig = 0,
R3 R.
AC = /,, CB = h. T i m Rx.
B a i giai
B. NHONQ C H U t K H I GlAl B A IT A P
Khi \ 0, ta CO mach cau can bang: R ^ R C B = RQRAC
1. TrUdc khi f^idi cdc bdi todn ve mach cdu dien trd can di/a vao dieu k i t "
R R R,.pi=Ro.p^ o Rx./2 = Ro./, =>Rx= ^
— = — de k i e m tra xem mach cau c6 can bhng khong. N e u :
R3 R4
R /
- M a c h cau can bang: Ta c6 the bo .qua R 5 hoac chap hai d i e m M va N lai ^Sy: Gia tri cua R , theo /, va U la R^ = —
nhau ta c6 mach tiTdng du^cing: (Ri // R 3 ) nt (R2 // R 4 ) hoac (R, nt R2) // (R?
'••2' Cho mach dien nhiT hinh vS: R, = 4Q,
R 4 ) . DiTa vao djnh luat 6m va cac tinh chat cua doan mach noi tiep, soi^^
^2 = 2Q, R 3 = 8!^, R4 = 4Q, R 5 = 2,4Q, ^
song de giai.
^ = 4Q, R^^ = R^^ = 0 , UAB = 48V
- M a c h cau khong can b^ng: De giai cac bai toan v l mach cau khong can
ta CO the: ("^hong do'i).
+ D u n g phUdng phap chuyen tuT mach tarn giac sang mach hinh sao h"^' ^ ' n i so chi cac ampe k e ' k h i :
ngu'dc l a i , chii y mach dien tUdng difdng va cac cong thiJc bie'n d d i . ^Kmd.
+ D i i n g phufdng phap dien the: Cac bu'dc thiTc hien nhiT sau:
B6i dugng hpc sinh gi6i Vjt ly 11, tjp 1 - Nguygn Phu Dfing Cty TNHH MTV DWH Klinn,; Vi§t
Cirdng do dong d i e n qua mach chinh: I = - ^ ^ ^ = = 4,8A Hieu dien the hai dau A , C: UAC = IR13
-H'^ t. RAB 10 75 168,75.(6+ R4)
UAC = -.2,25 =
H i e u dien the hai dau A , D : UAD = IRAD = 4 , 8 . 2 = 9 , 6 V . 13,5 + 8 , 2 5 R ,
2.25.-'*'''
9,6 6 + R.
Ci/dng do dong dien qua R 5 : 1 5 = = 2,4A.
R ACD
I iilV \
Cirdng dp dpng d i e n qua R,: I , = — ^
H i e u dien the hai dau A , C : U A C = I5R246 = 2 , 4 . 1 , 6 = 3 , 8 4 V . R,
R, 4 '^KhiR, = 2Q:
=> a m p e k e ( 2 ) c h i 1 2 A .
Tac5:I, = | ^ ^ ^ = , 5 A ; l 2 = ^ ^ = .OA.
U AB 48 8 , 2 5 . 2 + 13,5 8,25.2+13,5
_
- Cifdng do dong dien qua R2:l2 = = 8A.
R2+R4 2 + 4 "Tai C: I , = I2 + => IcD = I i -12 = 15 - 1 0 = 5 A .
^^y: K h i R 4 = 2 Q thi ICD = 5 A .
169
B6i dU8ng hpc sinh gi6i V j t ly 11, tgp 1 - Nguyin Phu B6n9 Cty TNHH MTV DVyHJ<hang Vigt
Ta co:
1 1 1
» 150( - ) = 120( 12
5000 • R AC 4000 30000 - R AC + UcD= 1 0 - — — . R 4 = 1 o I2R4 = 9 . ( R 4 + 3 ) R^=9i^.
3+R^
120
o 0,03+—=0,03 + « 1,25.(30000-R^C) = RAC 12
^> R^AC_ 3 0 0 0 0 - R AC + UcD=10- -.R. = - 1 .
3 + R.
_ 50000 R A C _ AC _ 50000 ^ 5
o 2,25R^c = 3 7 5 0 0 => R^r
A C "=
R AB AB 3.30000 9
m 1 2 R 4 = l l . ( R 4 + 3 ) =^ R , = 33f^.
V a y : D e so chi cua cac von ke' khong thay ddi k h i K dong hoac m d , C phai d iHr ' I ' M , ' '
DlalV.TimR4.
a) K h i K m d :
Bai giai
® R
b) K h i K dong: .1:1
o I K R = I 3 R A + I 4 R A = > R A = TTT = ¥ = •
Ta c6: UCD = UCB + UBD = Uj - U 4
I3+I4 6
u 12
Vay: D i e n trd cua ampe ke la R A = 1 A.
H i e u dien the' hai dau Ry. U3 = -.R, = .5 = l O V . ^ a c l b
1 + 5
Cho mach dien nhi/ hinh ve: U A B = 12V, R , = 5Q, R2 = 25Q, R 3 = 2 0 0 ,
U 12 ra't I d n . K h i hai d i e n trd r noi tiep, von k e c h i U , , k h i chiing song song von
H i ^ u d i ? n the hai dau R 4 : U 4 = -.R. =
R2+R4 3 + R. kS"chiU2 = 3U,.
6i doSng hgc sinh gi6i Vat ly 11, tap 1 - Mguyen Phij Dong Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi?t
0
b) Tinh so chi V khi nhanh D B chi c6 ^ R2 Ivlat khac: UCD = UCA + U A D = - U A C + UAD = 0 = > UAC = U A D
B
mot dien trd r. <:i> I I R A C = I3RAD (2)
c) V o n ke dang chi U i (hai r noi tiep). R3 R R (
L a y ( 2 ) c h i a ( l ) t a diTdc: = : mach cau can bang.
De V chi 0 : D ^CB ^DB
- Ta chuyen cho mot dien t r d , do la dien trd nao va chuyen di dau? <=> RAC-RDB — RAD-RCB
- Hoac ddi cho hai dien t r d . D o la cac dien trd nao? V d i : R i = 5 Q , R2 = 2 5 Q , R3 = 2 0 Q , r = 2 0 Q :
B a i giai o R2R3 = 2 5 . 2 0 = 5 0 0 ; R|.r = 5 . 2 0 =100.
H i e u dien the hai dau C , D : UCD = UCB + U B D = U 2 - U D B V a y : D e mach cau cSn bang, ta chuyen r no'i tiep R i , luc do:
U 12 \1_
C i r d n g d o d o n g d i e n q u a R,: I i = = 0,4A. RAC = R i + r = 2 5 Q va RAC-T = 2 5 . 2 0 = - 5 0 0 . ''
Rj+ K2 J+ ZJ 30 6.8. Cho mach dien nhiT hinh v e :
H i e u dien the hai dau R2: U2 = I1R2 = 0 , 4 . 2 5 = lOV. UAB = 3 3 V , R , = 2 1 Q , R2 = 4 2 Q ,
U 12 R3 = R 4 = Re = 2 0 Q , R 5 = 3 0 Q ,
Cirdng do d6ng dien qua R3:13 = ^— =
R3+R03 DB R7 = 2 0 Q , Rv rat Idn.
400-2r „ , N D
<=> = 3U, (2)
S6' c h i cua v o n k e : U v = U M D = U M C + U C D = U 3 - Ug
40+ r ^
- L a y (2) chia ( i ) . 4 0 Q + 2r 1 0 + r ^ 3 < ^ 4 o o o + 3 8 0 r - 2 r 2 = 3.(4000+20r-2r-) Di0n trd tiTdng diTdng ciia R2, R 4 , Re:
40 + r 100 — 2r ^246 = R2 + R 4 + Re = 42 + 20 + 20 = 82Q
o r ^ + 8 0 r - 2 0 0 0 = 0 : ^ r = 20Q va r = -IOO(Q) < 0: (loai). t B i e n trd tiTdng di/dng cua R,, R3: R13 = R i + R3 = 21 + 20 = 4 1 Q .
V a y : K h i nhanh D B chi c6 mot dien trd r thi so chi V m 4 V . ^^^ng do d6ng di?n qua mach chinh: I = -HAB _ 3 ^ 3 = ^ A .
c) D i e n trd can phai di chuyen de V chi so 0 R AB 142 142
Ta c6: U C D = U C B + U B D = UCB - U D B = 0 => UCB = U D B
174
B6'\g hpc sinh gi6i Vjt ly 11. t j p 1 - Nguygn Phu B6ng
_ U ^ 2079 77
H i e u dien the hai dau A C : UAC = I R A C = = V . -iTcfng dp dong dien qua R2: I2 = A.
142 3 R AND 188.54 376
71
77 _ 231
Cirdng do d6ng d i e n qua l i g u dien the hai dau R 4 : U 4 = I2R45 = : ^ ' 2 = — V . "\
R 13 71.41 71 94
A- o I 231 231
H i e u dien the hai dau R 3 : U 3 = I1R3 = — . 2 0 = — ^. CifcJng do dong dien qua R 4 : 1 4 = ^ - A.
R4 94.20 1880 >?
67 '
U 1353 33
Circfng do dong dien qua R2: h = = — — = — A . uigu dien the' hai dau R 6 : = IR36 = 10 = V . ' ," , .
' 376 376
376 ' 'i;.:>S.'V-:..:
^246 'l-o^ 14z
J. ... „ T 2750 275 , £;! ~ \
33 330 Ci/cfng dp dong dien qua Re: Ifi = —^ = = A.
Rg 376.20 752
H i e u dien the hai dau Rg: U s = I2R6 = -20 = V. ,
• • 142 71 ,4, 1'..,., a r..\
275 231
S^chicuav6nke':Uv = U 3 - U 6 = — - — = — =4,65 V . Ctfdng dp dong dien qua ampe ke: 1^ = le -14 = = 0,243A .
752 1880
71 71 71
V$y: So chi cua ampe ke la 0,243A.
b) So chf ciia ampe ke
6.9. Cho mach d i e n nhU' hinh ve: UAB = 5V,
Thay von ke'bang ampe ke', mach dien dU'dc ve lai nhiT sau:
cic von ke' c6 dien trd gio'ng nhau, V2 A B
Ri
- c z > chi2V.
M B Timso chi V 3 . " '' "
D
D b) Bi^t Ri = 4,8R2. T i n h Rv theo R,, R2.
R2
HZD- Bai giai
N R5 * R6
T a c 6 : I , = l 2 + l 3 ; I5 = l3 + l4
T a i D : I4 + IA = l6 ^ IA = le -14 VA-VC , VC-VB,VC-VD
D i e n trd tU'dng dufcfng cua doan mach A N D : R, R, R,
275 2079 Rj Ry Rj
H i e u dien the hai dau A , D : UAD = IRAD = — . 1 5 , 1 2 = .
376- 188
Cty TNHH MTV DWH Khang Vi$t
Ma Ri // R; < ^ U , = u ;
^ Rj = R ; = 9 f i = * R 2 =30-9 = 2 ] Q .
Tir (1) suy ra: UAB - U 2 = U2 + U2 - VD ^ V p = S U j - UAB = 1 V pien trd Mdng dUdng cua toan mach:
1 1 1 5 1 1 4
(4) _ R,R; , R2R2 , 9.9 ^ 6.21 ^55^
Tijr (3) suy ra: — + — = +^— <=> Ry R2 R.
R2 1
^"^'^ R,+R; R2+R2 9+9 6+21 6 .
Thay R2 = — vao (4) ta diTdc: CiTdng do dong dien qua mach chinh:
4,8 R, Rj Ri Rj
AB _ 12,32 1,344
=>Rv= 1,25.4,8R2 = 6R2 1= .6 = 1,344A = I , + l 2 =^ I , = I2 = = 0,672A
AB 55 2 . f.;iii
b) K d6ng, tim vi tri con chay D de: '+ N6'u ampe ke A2 va A 3 chi ciing gia trj: I2 = I3
- Ampe ke' A 3 chi 0. U , = IjRj = 91
^1
Taco: [^9I,=R;I2 ^ 1 . = ^
- Hai trong ba ampe ke chi cilng gid tri. Tinh gia trj nay. U2=I2R;
Bai giai
a) So chl cac ampe ke': Khi K md, ampe ke A 3 chi so 0.
K2
Cirdng do dong dien qua Ai: I , =
U AB _ 12,32 ^ 308 = 0,82A.
RJ+RJ 9+6 ~ 375
Matkhac: I , = I 2 + I 3 = 21^ = | f =^ =
12,32 154 K2 3
Ci/dng do d6ng dien qua A2: = = 0,41A.
30 R 375 R;I. I ,2R ;
I , = I , + l 3 = I , + l2 = - i ^ «
vay: So chi cua ampe ke Aj la 0,82A, cua ampe ke A2 la 0,41 A, cua ampe 9 3 ^ 9
A 3 la 0. R; 30-R:
O —!- - 1 +1 o R; = 9 9 - 3 R ; R; = 2 4 , 7 5 ^ ^ [I T
b) Vi tri con chay D 9 3
- De ampe ke A 3 chi 0: Khi K dong, ampe ke A 3 V$y: De 2 trong 3 ampe ke chi cung gia tri thi con chay
chi so 0: mach Cau can b^ng: Dphai d vj tri sao cho:
Ta c6: R , R 2 = R 2 R i R; = 9D.; R; = 30Q; Rj = 24,75Q.
R,
o R , ( 3 O - R ; ) = R2R'I o 9(3O-R;) = 6R; ^•^1- Cho mach cau nhiT hinh ve. Cac dien trd: R| = 2f2,
o 15R; = 270 => R; = I S a R^=12«. ^2 = 4Q, R3 = IQ; X la mot varistor (dien trd phi
C I4
^"yS'n) CO dong i phu thuoc vao hieu dien the U
Vay: Con chay D phai d vj tri chia R thinh CD
I3J vao hai dau varistor theo bieu thiJc i = k U l
haidi^ntrd R; = 18Q;R2 = 12Q. A_
(A3)
- De hai trong ba ampe ke' chi ciing gia trj I5
178 179
Bfli d i a n g UQC sinh gidi Vat ly 1 1 , t$p 1 - Nguyjn Phu Pflng Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi^t
a) Ve diTcJng dac triTng von - ampe U = f(i) cua varistor. Goi R = — la dien trd tu, R2R3
thcJi cua varistor. Co the noi gi ve dien trd nay khi i bien thien tifO den +00 . kR, kR^Rj
b) Biet k = 0,25AA^l NgiTdi ta dieu chinh hieu dien the U,, = UAD de cau c;!,, R
bhng. Tinh cong suat P tieu thu tren varistor. Tinh cac dong i , , va hieu die,,
_ Ri(Ri+R;) _ R,
the Uo. Cirdng dp dong dien qua Ri: Ij =
R1+R2 kR2R3(Rj+R2) kR^Rj •
c) Ri, R2, R3 va k CO gia tn bat ki. Tinh Uo de cau can bang. Tinh dong I tron„
mach chinh. Thay X bang mot bien trd R, ta c6 cau Uytxtdn. Hay neu sir CiTdng dp dong dien qua mach chinh: I = I i +12
giong nhau va khac nhau giffa cau Uytxtdn va cau nghien ciJu trong bai nay? R, R1 R, R,
=>I =
Bai siai kR^Rj kR^R^ kR2R3 R3
a) Du'dng dac triTng von - ampe U = f(i) cua varistor . ^ ^ Khi thay X bang bie'n trd, ta c6 cau Uytxtdn. Sif giong nhau v^ khac nhau
giifa cau Uytxtdn va cau nghien ciTu trong bai la: *i ..'i.
Ta c6: i = kU^ => U = . , ,
+ Giong: Deu la mach cau dU'dc dieu chinh de mach cau can bang hay
khong can bang.
dj 2Vk' lyfk.^Fi
+ Khac: Cau Uytxtdn: dieu chinh bien trd R c6n hieu dien thS" dat vao hai
Khi i -> 0 thi R -> 00 ; khi i -> co thi R -> 0: dien trd khong phi tuyen. dau doan mach la khong doi; cau nghien ciJu trong bai nay la dieu chinh
b) Tinh cong suat P tieu thu tren varistor, tinh cac dong i i , va hieu dien the U,, Uo. ,„ „
6.12. Cho mach dien nhU hinh ve, (D) la
VI mach cau can bing nen: R,.R = R2R3 => R = =— =2^.
R, 2 mot dien ke".
a) R3 = R4 = R; R, = 2R. Dat A
U^n JU 'iJiii '
Cirdng do dong dien qua X: 1, = — ^ = -U^. R, R.
R Vk.R a -= ^—'-;
; b h=- - —^ . Tim he thufc lien
R, R3
R2 E R3 D R4
he giiJa a va b de khong c6 dong
^ Vk.R k.R^ 0,25.2^
dien qua (D) khi dat vao AC mot
Cong suat tieu thu tren varistor: Px = Ri^ = 2.1^ = 2W.
hieu dien the" khong doi.
Hieu dien the hai dau A,D: Uo = i2(R3 + R) = 1.(1 + 2) = 3V.
R
Un 3 R3 = Rfi; cac dien trd khac bat ki. Dat a = Tim
R. R3+R4 R3+R4
Cirdng dp d6ng dien qua Ri: i , = — = = 0,5A .
Rj+R2 2+4 H ihdc lien he giila a, c va d de khong cd dong dien qua (D). ,^
c) Tinh UQ de mach cau can bhng
Baigiai
RjR
Khi mach cau can bkng: R.Rx = R2R3 =>^x = He thijfc lien he giffa a va b de khong c6 dong dien qua (D) ,
" 1 Be' khong CO dong dien qua (D) thi:
Bai giai
Tif (1) va (2) suy ra: I , = -h (3)
a pjgn tich cac tu khi K md, K dong
Mat khac: I4 = I2 + !& = l6(b + 1) (4) j^jii K met, khong c6 dong dien qua cac dien trS n6n: = U^,^ = U .
Vay: He thifc lien he giiJa a, c va d de khong c6 dong dien qua (D) la ^) Bie't hieu dien the gidi han moi tu la 70V. Hoi R ] c6
1 1+c , thay ddi trong khoang gia trj nao?
- = +1. Bai giai
a d Hieu dien the giffa hai ban moi tu theo R ,
2. M A C H C A U D I E N T R d C O T y D I E N
Cufdng do dong dien qua mach chinh: I = — — = —^——.
6.13. Cho mach dien nhu" hinh ve: R, = 200, "2 Ri+600 , .
X c, R2
R2 = 30Q, R3 = lOQ, C, = 20^F, C2 =
R3
Taa c6: U A D = U A C + UCD O I R , = U , + U 3 ( I ) ST
3 0 n F , U = 50V. UDB = UDC + UcB o IR2 = -U3 + U2 (2) ; . .
a) Tinh dien tich cac tu khi K md, K dong. R. C2
- Q i + Q2 + Q3 = 0
b) Ban dau K md. Tinh dien lu'dng qua R3 khi < ^ - C J U A C + C2UCB + C3UCD = 0 - U | + U2 + U3 = 0
K dong. + u - ^ U 2 = U,-U3 (3)
182 ft 183
B6i diiSng hpc sinh gi6i V$t ly 11, t$p 1 - Nguygn PhCi D6n9 Cty TNHH MTV DWH viOt
40X400 - 600) - Nhan xet: CU'dng dp dong dien can do Idn hdn CU'dng dp dong dien qua dien
400 + 600
V i U3 < 0 nen ciTc dU'cfng cua tu C 3 gin v d i D , ciTc a m ciia tu C 3 g^n vdi C. R I R
ke' Ian nghia la thang do du'dc m d rong l +_ i - =(l+n)lanva
Vay: H i e u d i e n the giOfa hai ban cua cac tu dien la 56V, 6 4 V va 8V.
b) G i d i han cua R i
cang Idn thi thang do cang du'dc m d rong.
40(2R,+600) I I . V 6 n ke'
Ta c6: U j = < 70 (6)
R,+600 - Cau tao: G o m dien trd phu R p m^c noi
Rn
40(R,+1200) tiep vdi dien ke G.
< 70 (7)
R,+600 - Cong thiJc: G p i U la hieu dien the can
do. U p la hieu dien the hai dau dien ke •u„
40(R,-600) u
< 70 (8) G, U p la hieu dien the' hai dau dien trd
R,+ 600
phu Rp.
T L r ( 6 ) s u y r a : 4 ( 2 R , + 600) < 7 ( R i + 6 0 0 )
U = u„
=^ R, < 18001:1 (9) R„
g J
T i r ( 7 ) s u y r a : 4(Ri + 1200) < 7 ( R i + 6 0 0 )
Nhan xet: H i e u dien the can do Idn hdn hieu dien the hai d a u d i ^ n ke
R, > 200Q (10) R-
lan nghTa la thang do du'dc m d rong = (1+n) Ian v^
T i r ( 8 ) s u y r a : 4 ( R , - 6 0 0 ) < 7(R,+ 600) - R. R„
^ Rj > -2200i^ (11) ^^ng Idn thi thang do cang diTdc m d rong.
Tir(9),(10),(ll)suyra: 200Q < R, < 1 8 0 0 n . Chu y : K h i thang do cua cac dung cu do du'dc m d rong m Ian thi dp nhay cua
Vay: R i c6 the thay do'i trong khoang tii 2 0 0 Q den 1 8 0 0 Q . dung cu do giam m Ian.
184
B6i duSng hpc sinh gi6i V j t ly 1 1 , t j p 1 - Nguygn Phii Dong Cty TNHH MTV D W H Khang Vi§t
186 187
B6i duSng hpc sinh gi6i Vat Iv )1, lap 1 Nguyen Phu r)6ng_ Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi$t
^) Tinh R;
j(^hi chiTa mac them dien trd S: Gpi n la gia tri moi dp chia tren G, ta c6:
(R + R J . ( S + R J + R S
_ Lay (1) chia cho (2): § ^ ^ = 20,48
U y (1) chia cho (4): 0,3 = ^ ( — ^ ) => X = ° f =5 R + 2R • •
X ^ +± o,3(-i- + ~ ) o (2 + Rg).(8 + Rg) + 8Rg =20,48.(2+ 2Rg)
0,047 Rg 0,047 18,81
o 16+18R +R^ = 40,96 + 40,96R^ o R^-22,96R-24,96 = 0 => R = 24Q
=> kirn dien ke lech 5 dp chia.
d) Cach bien G thanh von ke Vay: Dien trd moi dien ke la Rg = 24 Q . W
De bie'n G thanh von ke, ta mac noi tiep G vdi mot dien trd phu Rp. Liic do: b) Gia trj moi dp chia cua G: Vdi U = 3,2V thi tif (1), ta c6: * * '
T C r U ^ C l + ^ j U =*Rp =:R„( — - 1 ) = 18,81( ! l ) = 981,19n. I = ^ — - = X.n (3), (vdi X la dp lech cua kim dien ke).
' Rg' 8 P Ug 0,01881
R+—^ '
Vay: De bien G thanh von ke phai m^c them dien trd phu Rp = 981,19f^ no' g
tiep vdi G. TA- X R + 2R„ 2 + 2 24
7.3. Cho mach dien nhU hinh ve, UAB khong ddi, R = 2Q, hai dien ke' gio'ng nha^' Uy (3) chia cho (1): — = ^ X = 32( ^ ^ ^"^^ ) = 200.
kim cua moi dien ke' lech 32 dp chia. M^c them dien trd S = 8Q song son? 32 . R,.S \8
R + _R_+i S_ 2 + -24 + 8
vdi mot trong hai dien ke', kim dien ke' do chi lech 12,5 dp chia. 6
a) Tinh Rg. f R ^ Vsiy: Dien ke lech 200 d6 chia.
b) U = 3,2V. Tinh gia trj moi dp chia cua G. ^ * ^ (£y~ M6t di^n ke nd'u lin \Mt m^c them sdn si, S2 thi gik tri mSi dp chia tSng Ian
c) Neu mach chi con R va mot dien ke ciing vdi S mac song song dien ke tW Ih ni, n2. Hoi gia tri moi dp chia ciia dien ke' t3ng bao nhieu Ian, neu
chi cua dien ke la bao nhieu? ^^P^ng ca hai sdn:
noi tiep b) M^c song song.
188 189
B6i duang hoc sinh gi6i Vjt ly 11, t j p 1 - Nguygn Phu D6ng Cty TNHH MTV D V y H K h a n n Vi§t
B a i giai Hoi khi sCf dung cac dau B, C thang do tang bao nhieu Ian. ,^ , ;
pign trd dien ke la Rg. Tinh R,, R2. . , ;:
Khi m^c them sdn Si thi gia tri moi do chia tang ni Ian:
B a i glai
, — = 1+-A = n , =i> —^ =n.-1 (1) ! ichi suf dung dau vao la A, dau ra la B thi mach dien duTcJc ve lai nhir sau:
eo sd do nay Rj la sPn nen:
Khi mj(c them sdn S2 thi gia trj moi dp chia tang na Ian: ^
R2+R,
I. h '^2 r ^-^
I R I i = l g 0 - - ^ )
1, ^ — — 11-,
^ = 1+_L = n =>-^ =n,-l (2) B
^ = l . ^ . n .
-ay
a) Mac noi tiep
I„ R,
Khi m^c si noi tiep sj thi gia tri moi dp chia tang:
=>Ri+R2+Rg =n,R, (1) R.
_L = i+^ = n 3 (3) _ Khi siir dung dau vao la A, dau ra la C thi mach dien di/cJc ve lai nhiTsau:
Theo sd do nay R2 la sdn nen:
Lay (5) c h i a ( l ) :
Rg _ (n^-m^-l) ; =>R,+R2+R =n2R2 (2)
Sj+Sj n,+ n2-2
a) Khi dung dau vao la B, dau ra la C, ta c6: I2 Ig
(n,-l)(n,-l) n,+n,-2+n,n,-n,-n,+l n,n2-l
; Tir(3)suyra:n, = 1 + ' ' ^ ^ ==> n , = ' \ ^ =-^"^ Theo sd do nay [R, nt R2] la sdn nen:
. "i+na-^ n,+n2-2 n,+n2-2 B
R
^ n.Hj —1 ,A-
Vay Khi hai sdn m^c noi tiep, gia trj moi dp chia tang len = ^ ^^ - 'an.
J ^ R. R2
b) M^c song song " ' " ' R ^ " " ^ = > R , + R 2 + R g = n 3 ( R , + R2) (3)
L a y ( l ) c 6 n g ( 2 ) : R „ ( — + — ) = n. + n 2 - 2 a, = 1 + n, + nj - 2 = ni + na
8 Si S2 TCr(2),(3)suyra: n2R2 = njCRj+Rj) = n 3 ( ^ ^ + R 2 ) = n j C ^ + D R
Vay: Khi hai scJn m^c song song, gia trj moi dp chia tang len 114 = nj + n: - ' n
Ri B n2 = n 3 ( - i — =
n,+n2
Ri, R2 nhiT hinh ve. Khi sit dung dau A, ^
B thang do (so vdi khi khong c6 dien trd ^ ^ R2 ^^^y: Khi sur dung cac dau B, C thang do tang len = "'"^ Ian.
phu) tang ni Ian. Khi dDng dau A, C ni+"2
15 = ( 1 + - L ) . 0 , 3 2
(1)
10 Neu noi vdi chot (2) thi sdn gom [R2 nt R 3 ] : :„ 1
^ 4 0 + R , + R - 100
oi50 = (l+iili^).0,3 (3) ^ ! ^ = 1 = 49 R , + R2 - 49R3 = - 4 0 (3)
R3
6i doSng hoc sinh giSFVat ly IT, Tap 1 - iviguyen Mnu-pnnr Cty T M H H ' M T V D W H Khang V i ^ t '
b) B i e t dien trd dien ke g = I Q va gia trj m o i do chia khi khong sijr dung dien trci 99Ri - R 2 = 1 R, =0,0105^
Tir(4) va (5) suy ra:
, phulaO,01A. T i m R i , R 2 .
R,-24R2 = - 1 R2 = 0,042n • '• 'in.-
Bai giai
a) Gia trj m o i do chia khi siir dung hai cho't A , C Vay: Gia trj cac d i e n trd R , va R2 la R , = 0 , 0 1 0 5 Q va R2 = 0 , 0 4 2 Q .
& »••--' *— - J ' . ' 5Q). Biet UAB khong d d i . T i m sai so tUPng do'i
R +R2 cua phep do khi coi cu^dng dp qua R tru'dc va sau
Neu sijrdung chot A , B thi: I j = (1+-^ (1)
R, khi mic ampe ke' nhU' nhau.
B a i giai
Neu siir dung chot B , C thi: = (1+-^— (2)
Ri Cirdng dp dong dien qua R khi chu'a mifc ampe ke: I = — . , j , ,^
R
R
Goi n la gia trj m o i dp chia khi sur dung hai chot A , C: ;/.ii!,i:;j;;ia.-;
AI
= 0,0625 = 6,25% . 'iii4 i/i^-i I1 1 k
1 + I 75+5
I3 _ n _ R1+R2 _ R,
"2 _ 1 1 = 0,2A'
>n = 0 , 2 5 .
0,25 R,+ R2 1 1,25 ^^y: Sai so' tiTPng d o i cua phep do la y - = 6,25% .
1+ + 1 +1
R-2 R.
. -^2
Vay: Gid trj m o i do chia khi suf dung hai cho't A , C la 0 , 2 A .
195
9i6i V$t ly 11. t?p 1 - NguySn Phu £)6ng
Cty TIMHH IVITV DWH Khanr, \/ia»
7.10. Do R theo hai each nhif hinh
(1) (2) j^jgu dien the hai dau R2: U2 = IR2 = 0,75.100 = 75V.
ve, so' chi cua cac may do
R Vay: Hieu dien the" hai dau R2 la U2 = 75V.
trong cac triTdng hdp: .B
Gia trj Rv de sai so' tUdng do'i khong qua 1 %
(1) la I , = 2,06A;U| =49,6V.
(2) la l2= 1,49A; U2 = 50V. CiTdng do dong dien qua mach chinh: I -
•I .
Tim R , RA, RV- Biet UAB khong ddi. R
.i
B a i giai u 120 120
= 0,8A
49,6 2480 R,R 100.900 60+90
- Trircrnghc}p(l): (1) R.+ 60+
I, R+Rw 2,06 103 ' Rz+Ry 100+900
B a i giai ^'"1 Rx theo RA, RV de hai sai so tren bang nhau, xet khi R A « R V
a) TinhU2
U
'^•a tn dung cua R ,
120
Cirdng do d6ng dien qua mach chinh: 1 = = 0,75A.
R,+R, 60+100 "^•"^^nghclpd): - =
I R„+Rw R,.Rv u R. R^
Cty TNHH MTV D W H Khang Vi«t
Bfli dugng hoc sinh gi6i Vjt ly 11, t$p 1 - Nguygn Phu B6ng
- Neu khong bo qua siT thay doi dien trd cua dung cu theo nhiet dp thi ckn ch^j Bai giai
y den cong thifc: R = Ro(i + a t) khi xdc dinh dien trd cua dung cu. 2 .
QQng suat tda nhiet cua day nikelin: P| = Ril = Rj
- Khi Sit dung cac dung cu chi toa nhiet de dun nong cac vat can chii y: f R1+R2
+ khi cac vat bi dun nong, nhiet lU'dng can cung cap cho vat do la: Q = mc
(m la khoi lU'dng cua vat, c la nhiet dung rieng cua cha't lam vat. At la (jg QQng sua't tda nhiet cua day nicrom: P2 = R2I = Rj •
R1+R2 t'"' -'
tang nhiet dp ciia vat).
+ khi cac vat bi nong chay, nhiet lU'dng can cung cap cho vat la: Q' = Lm (L
la nhiet nong chay cua cha't lam vat). R2. ^ \ 4,7.1Q'\ 2.10"^ _g '
A' ^ ^\ 'i 0,5.10"^ '4,4.10-^1 ~
Pi
- Cong thiJc tinh hieu sua't: H % = —.100%, A ' la cong c6 ich va A la con? s,
A ^
Vdy: Day nicrom se tda nhiet nhieu hdn va nhieu ga'p 8,55 Ian.
loan phan.
8.3. Be'p dien diing vdi nguon U - 220V.
- De giai quyet cac bai toan ve ciTc trj cua cong suat ta thU'dng suf dung he qua
a) Neu ma'c bep vao nguon 1 lOV, cong sua't be'p thay doi bao nhieu Ian?
cua bat dang thiJc Co-si:
b) Muon cong sua't khong giam khi mac vao nguon 1 lOV phai mac lai eupn day
+ Hai so dUdng a, b c6 tich ab = const thi tdng (a+b) = (a+b),„i„ khi a = b.
b^'p dien nhu" the nao?
+ Hai so du"dng a, b c6 tong (a+b) - const thi tich ab = (ab)„,ax khi a == b.
Bai giai ^'^
C . C A C B A I T A P V E CONG V A CONG S U A T CUA DOING DIEIN
a) C6ng sua't be'p thay doi bao nhieu Ian
8.1. Bong den cong suat 60W c6 day toe bang vonfram (he so nhiet dien trcl a =
4,5.10 'dp '). Nhiet dp khi chay sang la 2800°C. Tim cong suat den ngay luc - Khi mac be'p dien vao nguon U = 220V: P = Hi
viTa bat den. Nhiet dp phong la 20°C.
Bai giai - Khi mdc be'p vao ngu6n U, = 1 lOV: R=}S-^^ =^ = 11^ = i
Gpi Ro la dien trd ciia den d 0°C. , ' R P 220^ 4 "
- Dien trd cua den khi chay sang (t|=2800°C) la: R i = R o ( l + a t , ) . ,] VSy: Neu mac be'p vao nguon 1 lOV tW cong sua't cua be'p giam di 4 Ian.
- Dien trd ciia den liic viTa mdi bat d nhiet dp phong (ta = 20°C) la: Cdch mac lai cupn day be'p dien: Muon cong sua't khong doi thi dien trd phai
R2 = R o ( l + U t 2 ) .
gi^mdi41an: R ' = — = - ^ - ^
- Cong suat cua den khi chay sang: P , = — = =60=:>—=60(l+at,) 4 R R
—+ —
; ' ^ ' R, Ro(l+at,) Ro
2 2 ^--i''
- Cong suat cua den liic mdi bat: Pj = ^ay: Phai mac song song hai nijra day dan.
R2 Ro(l+at2)
Ngirdi ta dung nicrom lam mot day be'p dien. Nicrom c6 he so nhiet dien trd
^ p _ 60(1 -fat,) ^ 60(1 +4,5.10-\2800) « = 2.10V, dien trd suat.d 20°C la p = l,l.IO"'^Qm. Day be'p dien c6 tiet
^ l+atj 1+4,5.10-\20 ^'^n S = 0,25mm^ tieu thu mot cong suat P = 600W khi mdc vao nguon U =
Vay: Cong suat cua den luc viTa mdi bat la P2 = 748,6W. '20V va nhiet dp day be'p dien luc nay la 800°C. Tim chieu dai cua day.
8.2. Day nikelin (dien trd sua't p = 4,4.10"^Qm), chieu dai l m , tiet dien 2mnr Bai giai
day nicrom (p = 4,7.10~^Qm), chieu dai 2m, tiet dien 0,5mm^ mac no'i ti'-P ^^•ig sua't tieu thu cua day be'p dien: P = — = =
R / p,(l+aAt)l
vao mot nguon dien. Day nao se tda nhiet nhieu hdn va nhieu gap may Ian
200 201
B6\g hpc sinh gi6i vat ly 11, tjp 1 - Nguygn Pliu Uuny Cty T N H H M T V D W H Khang vi§t
a) Thdi gian dun va dien nang tieu thu Ui' Vay: Cu'dng dp dong dien qua be'p la I = lOA, dien trd cua be'p la Rt = 11 !^ •
^•8. Cho hai den 120V - 40W va 120V - 60W mac noi tiep vao nguon U = 240V.
Hieu suat cua bep: H = —.100% = —.100% = 80%
^) Tinh dien trd moi den va ciTdng dp dong dien qua hai den. • '
A' p.t
mcAt ^„ mc.At 2.4200.(100-20) ^ Tinh hieu dien the va cong sua't tieu thu moi den. i ,) 0. - ^i
o = 0,8 => t = = = 1400s = 23,3 phut. Nhan xet ve dp sang ciia moi den
Pt 0,8P 0,8.600
840000 Cho biet dieu kien de hai den 120V sang binh thiTdng khi mac noi tiep vao
Dien nSng tieu thu: A = Pt = 600.1400 = 840000J = « 0,23 kWh • nguon 240V la gi?
3600000
Vay: Thdi gian dun va dien nSng tieu thu cua bep la t = 23,3 phut va A = ^'^ ' Bai giai
E)ien trd moi den va ciTdng dp dong dien qua hai den '
203,
B6l duBng hpc sinh gi6i Vjt 1^ 11, tjlp 1 - Nguygn Phu D6ng
^ | y : De hai den sang binh thiTdng can mc'ic [R, nt D, nt (D2 // R2)] vdi R, :^
2 200, R2 = 80Q.
Dien trd cua d6n 1: R. = = = 360ft .
Co hai den 120V - 6 0 W 120V - 45W.
' Pdm, 40 8.10-
f i m dien trd va cu'dng dp dong dien djnh miJc moi den.
Cirdng dp ddng dien qua ri: I , = Id„,, + Idmj = ^'^ + ^'^"^^ = 0,875A. ;
Cu'dng do dong dien qua den 2: , = "^"'^ = — = 0,4A .
""^ 16 Hieu dien the hai dau r,: U , = UAB - U^„,^ = 240 - 120 = 120V. ,,
Nhit vay, phai mile (R2 // D2), cu'dng do dong dien qua R2: E)ientrdr,:ri = H.=_120 = 137ft.
1,875
h = Id„, - Id.u2 = - 0,4 = 0,2A ^ R^ = ^ = ^ = 80ft
Cirdng dp ddng dien qua TJ. = I<,„,j -1^^,^ = 0,5 - 0,375 = 0,125A.
. Taco: U - U 2 = 4 0 - 1 6 = 24V
Hi6u dien the hai dau rr. U2 = U^„,^ = 120V. ; ,
NhU vay phai mac (Ri nt Di), hieu dien the hai dau Ri:
U, = U - U 2 - U =24-12=12Vz^R, = i ^ = -i^=20Q
' ^dm 205
_ 120 B a i giai
D i e n t r d rz: = = 777:^7 . :fl :i''<itfr-t i>r<i f'S,,
Ij ~ 0,125
_ ^dm, _ 120" _
pjgn trd cua den 1: R, = - — -144Q.
Cong suat toa nhiet tren day: t ">.; -.fnAI:.'!*
100 .,,„, .;„, <t
^2 ^,2 'f'''^^^'-'- 240^
' " 1 ^ 2 dm 2 _
p i e n trd cua den 2: =
dnii
. C a e h 2 : P , . ^ . = = 120W
dm
i , ^ " i ^ . + Rr ^ 960 + 320 / Ci^dng dp dong dien dinh miJc ciia den 2: 1^,^^^ = ^ = - = 0,83A.
.,,,.•0/, ^ ^dm.
6
Ta thay: P 2 < Pi nen each mac thiJ 2 Icfi hdn. • ^ > •
8.11. M o t chuoi den trang t r i gom 20 bong den 6V - 3W m^c noi tiep vao nguon Ng'u ma'c vao nguon U = 120V thi cUdng dp dong dien qua m o i den la:
dien 120V. Sau do c6 mot bong bi hu". Co the khie'n den sang nhcJ each nao U 120
1= = 0,79A
sau day: Rj+Rj 144 + 7,2
a) Thao bong den hu'ra, nhet gia'y bac vao duoi den de noi mach. Ta thay: I < I<i,„ nen c6 the mac no'i tie'p hai den vao nguon 120V.
b) Noi hai dau day dien cua den bi hu" lai.Sau do, trong each l a m du'tJc chpn do !.13. De mac den vao nguon hieu dien the
sang long cong ciia 19 den con lai so vdi 20 den ban dau Idn hdn hay nlui Idn hdn gia trj ghi tren den, c6 the diing
hdn? Cac den c6 the bi chay (du't tim) d l dang khong? mOt trong hai sd do ben. Sd do nao c6
R a i giai hi^u sua't cao hdn?
Ca hai each a,b deu c6 the sif dung de lam den sang: Bi6't trong hai triTdng hdp den sang binh
- Do'i vdi each a: thirdng.
+ Ne'u dien trd cua gia'y bac nho hdn dien trd den thi dien trd tU'dng du'dn?
B a i giai
cua toan mach giam => cong sua't tang nen do sang tong cong ciia 19 den
Hieu suat cao hdn tiJc la cong sua't hao phi do toa nhidt nhd hdn. j j j , .y^j j
Idn hdn 20 den ban dau => den c6 the bj du't t i m de dang.
Gpi R la dien trd m^c them vao den. Ta c6:
+ N e u dien trd ciia gia'y bac bang dien trd den thi dien t r d tU'dng du'dng ciia
toan mach khong doi => cong suat khong doi nen do sang cac den khong
+ Dien trd ti/dng di/dng cua toan mach trong sd do 1: R, = ^ + —
ddi. • T,,,/'', ,„:,f„^, * ; ,
R 2
+ Ne'u dien t r d ciia gia'y bac Idn hdn dien trd den thi dien t r d tiTdng difdng
2 -v::.
cua toan mach t i n g => cong sua't giam nen do sang tdng cong cua 19 de"
nhd hdn 20 den ban dau. Dien t r d tiTdng du'dng c u a t o a n m a c h t r o n g sd d o 2: R 2 = y + R d
- D d i v d i each b: D i e n trd tU'dng du'dng cua toan mach giam => cong sua't tang
nen dp sang tdng cong ciia 19 den Idn hdn 20 den ban dau nen den c6 the t"!
tha'y: R^>- -=> R2>Ri .'ui.: oad f^-Vi-
diJt t i m de dang. "' " "
8.12. Co the m^c hai den (120V - lOOW) va (6V - 5W) noi tiep vao nguon I '
120V diTdc khong?
206 ^07
"B!!T^ifflng h p t smn giOT v?T ly 11, t!jp I - riguyen pmrPCTn?-
Cty TNHH MTV DWH Khang Vig
Dp giam the tren day: AU = RI < 1%U => p - . I < -.10000= 100. Gpi Uala hieu dien the'd hai dau nguon dien sau khi ting: ,
s 100
pll l,7.10'^5000.500 P2=P2 +AP2 O U2I2 =UiIi-l-Rl2 O U2I2 = U j I , + '
s> = 4,25.10'"* m 100 niM'
100 100
S,„in = 4,25.10"* m^ = 4,25 cm\ Taco: Ril = ^ ^^^i u,-^ = U , i + ^
Vay: Tiet dien nho nhat cua day dan la S,„in = 4,25 cm^. ^ 100 2 10 MO ' ' 1 0 0
8.16. TCr nguon U = 6200V, dien nang du'dc truyen tren day den ndi tieu th^' " ^ U = i o u , + ^ = 1 0 U , + ^ (AU = RI, = n U , )
Dien trd cua day dan R = lOQ. Cong suat tai ndi tieu thu P' = 120kW. ^ ' 1 0 ' '10 ' '
Tinh dp giam the' tren day, cong sua't hao phi tren day va hieu sua't tai dief _ (n+100),, _ (n+100) U .
Bie't cong sua't hao phi tren day nho hdn cong sua't ndi tieu thu. '~ 10 10 WT^
Bai giai ^^y- Phai tang hieu dien the ct hai dau nguon dien len ^" ^ '"^^ Ian.
- Cong sua't toan phan cua nguon: P = P' + RI^. e . ]0(n-(-l)
o U I = U ' l + RI^ <=> 62001 = 120000 + 101^
208 209
B6i dLfing hgc sinh gi6i V{it ly 11, Ijp 1 - Nguygn PhO D6ng
Cty TNHH MTV DVVlMU,.,,,, V,?1
8.18. M o t may bdm dien boat dpng vdi hieu dien the' U = 360V va dong I =: I H i e u suat cua tau dien khi chuyen dpng tren mat phang nghieng:
bcJm niTdc len d6 cao h = 4m qua mot 6'ng c6 tiet dien S = 0,01 m^, m6i „j!^' A =Ap +Ap = }imgS,cosa+mgS,sina
dirpc 80 l i t . '
fxmgSjCosa+mgSjSina _ mgV2(Hcosa+sina)
a) T i n h hieu suaft cua may bPm. Cho g = 10 m/s^
b) Gia stf ma sat l a m tieu hao 16% cong suat cua dpng cP va phan cong sua't h
phi c6n l a i la do hieu ufng Jun-LenxP hay tinh dien trd trong cua dpng co, ' V H2UI2 ^ . 0,8.240.50
. ' H - : : ^';r B a i giai ...^.tj ^2 ~ mg(ncosa+sina) ~ 4800.10(0,01.cos0,03+sin0,03) ~ ^
a) H i e u suat cua may bdm
Vay: V a n toe cua tau dien tren doan du'dng dau la v, = 10 m/s, tren doan
1 2 diTdng sau la V2 = 5 m/s. , • ""-^^f;;' " V"-
- Congco ichcuamaybdmCthirchientrong 1 s): A ' = m g h + -2m v .
8.20. D i e n trd R mac vao hieu dien the U = 160V khong d o i , tieu thu cong suat
V 80 10""* P = 320W.
- = 8 m/s
v d i : m = D V = 10\80.10^ = 80 kg; v = — = = 8 m/s.
St lO-ll a) Tinh R va cu'dng dp dong dien qua R.
4
1 „„„2. b) Thay R bang hai dien trd R,, R j no'i tie'p, R, = lOQ. K h i nay cong suat tieu thu
=> A ' = 80.10.4 + - . 8 0 . 8 = 5 7 6 0 J mii
2 cua R2 la P2 - 480W. T i n h ciTdng dp dong dien qua R2 va gia trj cua R2. B i e t
- D i e n nang tieu thu cua may bdm (trong 1 s): A = U l t = 360.25.1 = 9000J. R2 chju diTPc dong dien khong qua lOA.
- H i e u sua't cua may bdm: H = — . 1 0 0 % = ^ . 1 0 0 % = 64%. c) V d i R i , R2 bat k i , Ian (1) miCc R, noi tiepRz, Ian (2) mic R, song song v d i R2
, A 9000 roi deu mac vao hieu dien the tren.
V a y : H i e u suat cua may bdm la H = 64%. Hoi tru-dng hdp nao cong suat tieu thu cua hai dien t r d Idn hdn va Idn hdn it
b) D i e n trd trong cua dpng cP nha'tbao nhieu Ian? , , ... , .
V i hieu suat cua may bdm la H = 64% = 0,64 nen cong suat hao phi la d m iO-: :m.Hl ;"*i-»,g iXmi^, ' •
Bai giai ;
AP = 0 , 3 6 P ^ AP = 0,16P+rl2 = 0 . 3 6 P = > r = ^ = ^ ^ ^ ^ =2,88Q.
a) Tinh R va cu'dng dp dong dien qua R
25^
Dien trd R : R = H 1 = 1 ^ = =8 08 000 .
V a y : D i e n trd trong cua may bdm la r = 2 , 8 8 Q . 320
8.19. T a u dien khoi li/dng m = 4800kg chay tren mat diTdng nlm ngang, sau^ P 320
l e n doc cd gdc nghieng a = 0,03rad. Cu'dng do dong dien qua R: I = — = = 2A.
B i e t tau chuyen dpng thang deu, tren doan diTdng dau, I , = 25A. Tren doa" U 160
*>) Tinh cirdng dp dong dien qua R2 va gia trj ciia R2 - O
dirdng sau: I 2 = 50A. B i e t he so ma sat |x = 0,01, hieu d i e n the tren du'^nJ
Cirdng dp dong («en qua R,, R j : I = I , = I2 = ^
day U = 240V, hieu suat cua dpng cd H = 0,8; g = 1 Om/sl R1+R2
T i n h van toe v, va Vz cua tau dien tren m o i doan diTdng. jj2
Bai giai C ng sua't tieu thu cua R2: P~ = R , I ^ = R ,
211
B6i diOng hoc sinh gi6i Vjt ly 11, tjp 1 - Nguygn Phu 06ng Cty TIMHH MTV DVVH Khang Vi^t
22. ^^9'- '^^y dong dien I | - 1,4A di qua thi nong len de'n ti = SS^C,
Cirdng do dong dien qua R2: I j = ^ = =^ 4A .
K|4-K2 1 U+ J U khi CC OO dong I2
l^^hi I2 = 2,8A; t2
t2 = 160"C. Coi nhiet lu"dng
lu"dng toa ra moi tru
trudng xung
quanh ti le thuan vdi dp chenh lech nhiet dp giCTa day va moi tru'dng.
va i ; = ^ = = 12A > lOA : (ioai). ^ ' *
jvlhiet dp moi tru'dng khong doi. Bo qua sii thay doi cua dien trd day theo
3 nhiet dp.
Vay: Cifdng do dong dien qua R2 la h = 4 A va R2 = 30 Q . n m nhiet dp day dan khi c6 dong I3 - 5,6A di qua. •v *
c) TrUdng hdp nao cong sua't tieu thu cua hai dien trd Idn hdn Bai giai
T2 «r
Gpi A la he so' ti le nhiet l U d n g toa ra moi tru'dng xung quanh: •.i-t (
Cong sua't tieu thu Ian 1: Pj = ^
AQ = A.At = A ( t - t o )
Nhiet lUdng toan phan cung cap cho day: Q = Q' + AQ :
Cong sua't tieu thu Ian 2:
p _ U^CR.+R^) ^ ^ (Ri+R;)^ ^ Rf+R^+2RiR^ Rlft = m c ( t i - t o ) + A ( t , - t o ) - ( t i - t o ) ( m c + A) (1)
120V, thdi gian nu-dc soi la t, = 10 phut c6n neu U2 = lOOV thi t2 = 15 phut. Lay (2) chia cho (3): '
Hoi neu dung U3 = 80V thi thdi gian niTdc soi h la bao nhieu? l i = !lZio ^ ^ . I ^ ^ t 3 = 060-20).5,6^ , 2 0 . 5 8 0 » C . ^
Biet rang nhiet liTdng hao phi trong khi dun niTdc ti le vdi thdi gian dun nUdc. ll t3-to 5,6^ t3-20 ' 2,8^
Bai giai Vay: Khi cd dong h chay qua thi nhiet dp cua day dan la tj = 580°C.
Goi A la he so'ti le, nhiet lu-dng hao phi trong thdi gian dun ni/dc la: AQ = A.t. 8.23. Day chi du'dng kinh tie't dien di = 0,5mm dung lam cau chi, chiu diTdc
Nhiet liTdng cung cap cho nUdc trong 3 triTdng hdp la nhiT nhau va b^ng: cu'dng dp I3 < 3A. Coi nhiet lu'dng day chi toa ra moi tru'dng ti le thuan vdi
dien tich xung quanh cua day.Hoi day chi du'dng kinh d2 = 2mm se chiu du'dc
Q' = Q - AQ = ( - A)t, = ( ^ - A)t2 = ( ^ - A)t3
dong dien bao nhieu?
=^ (Uf - AR)tj = (U^ - AR)t2 = (U^ - AR)t3 ^ 6 qua sir mat nhiet do tiep xiic d hai dau day. ' ' "' •' '
Bai giai
Ta c6: (Uf - AR)t, = (U2 - AR)t2 •
Dong dien Idn nha't ma day chiu du'dc i^ng vdi tru'dng h d p khi cd can bSng
o (120^-AR).10 = (100^-AR).15 o 120^ - AR = 15000 -1,5AR nhiet, nhiet dp day chi bang nhiet dp ndng chay cua chi. ; , v-'Vil >
<=> 0,5 AR = 600 => AR = 1200 Gpi AQ la nhiet l i / d n g day chi toa ra moi triTdng xung quanh trong thdi gian
+ TriTcfnghctp 1: p — I i ^ A t = kS',At
- p - ^ =4 p - ^ (5)
R2 =
P2 ^ 2 ndl
«4P^=k;:d,./.At (1) j^g'y (4) chia cho (5):
Ttdf
\}] P-2 /, d df UfP.
1-2 10\25
_ <=> =
+ T r i r d n g h d p 2 : p — l 2 A t = kS2At df '2 d\, d^ 100.220'
'1
(6)
r ^ 4p!l2^=k;td,./.At " (2) 16d^
I? dl d, I, d, ^ 4d,
Tir (3), (6) suy ra: = 64
- Lay(l)chiacho(2): ^ . ^ = - ^ o - i - = ( - ^ / 2
I6d
0,056
I2 d f I2 d^ = 0,014 mm
I2 = I , ( - f / 2 =3.(—/2 =24A.
215
Bfii du8ng hpc sinh gi6i V§t ly 11, tap 1 - NguySn Phu D6ng Cty TNHH MTV DWH Khana Vi^t
. n ' . i 'hi.:-'' 1 5 , .
De P khong ddi khi R bien thien quanh Ro thi P phai dat gia tri ciTc t r i : ^ . T 5 M T A T KIEN THirc
I Djnh luat 6 m cho loan mach (mach kin)
E,r
rr
+ SIRU + r') > 27rr'(r + r') - ^ + V R ( r + r') > 4rr'(r + r') J , Mach kin cd ban (gom nguon va di^n trdf thuan): 1
VR 1
E 1
2,T2
r'^U r'U^
=> Pa = F
" 4rr'(r + r') 4r(r + r') (R la dien trd cua mach ngoai; E, r la sua't 1 1.
dien dong va dien i r d trong cua nguon).
Dang thiJc xay ra k h i : - yjRir + r') => R = —
r +r 2. M a c h kin gom nhieu nguon di$n va may thu m a c no'i tiep \di di^n trd
VR
A p dung bang so: thuan:
E.r
IE-IE'
^ ^ i o o » 8 0 0 r = 80^ =>r = r' = 8f2 H
+ 4r.2r ^ R + I r+ Ir' I
(R la dien trd tu'dng du'dng cua mach ngoai; E, r la Nguon dien
va R„ = rr
sua't dien dong va dien trd trong cua nguon; E ' , r' la E'.r'
r + r' 8+ «
sua't dien dong va dien trd trong cua may thu dien h
+ Cong sua't toa nhiet tren toan bo mach dien:
vdi quy u'dc: nguon khi dong dien d i vao tuf cifc am I
U' 80^
= 600W. May thu
va d i ra tiT ciTc du'dng; may thu khi dong dien d i vao
r'R „ 8.4
r +— " 8+ tir cifc du'dng va di ra tiT ciTc am).
r' + R 8+ 4 3. M a c h kin gom nhieu nguon gio'ng nhau
"V"': .
+ Ne'u n nguon gio'ng nhau m^c no'i tiep thi: Eb = nE; rb = nr.
217
T1 ft i
Bdi duBng hpc sinh gidi vat ly 11, tap 1 - IMguyin Phu B f i n g Cty TNHH MTV DVVH Khan
any Vj^'l
II. Djnh lu^t 6 m cho cac loai do^n mach (tong quat) E
Vdi mach k i n g o m cac nguon dien giong nhau mic v d i nhau thi: I = ^ •
1. Doan mach chtfa n g u 6 n di$n noi tiep vofi dien trd ngoai: I = HABI^ R + r,
R +r ^ N e u cac nguon giong nhau m^c noi tiep thi: Eb = nE; rb= nr.
( U A B la hieu dien the tinh theo chieu dong dien; tiT A d e n B )
U - E '
4. N e u cac nguon giong nhau m^c song song thi: Eb = E; rb = — .
n
; 2. Doan mach chtfa may thu di$n va di$n trof ngoai: I = — . I N e u cac nguon giong nhau mac hon hdp d o i xiJng (m day, n nguon/day)
) R + r'
thi: Eb = nE; rb = — . (Eb la sua't dien dong cua bo nguon, rb la dien t r d
' ( U A B la hieu dien the tinh theo chieu dong dien: tir A de'n B ) m
3. Doan mach g^m nhieu ngu6n di^n va may thu di^n mac nO'i ti§p vdi trong cua bo nguon; R la dien trd tu'dng du'dng cua mach ngoai).
di^n trd ngoai: Vdi mach k i n g o m nhieu nguon dien va may thu mac no'i tiep nhau va mac
j _ U A B + ^ E + S E ' EE + EE'
vdi dien trd ngoai thi dung cong thiJc: I = ( E E la tong sua't dien
R + Er + Er'
R + Er + Er'
( U A B la hieu dien the' tinh theo chieu dong dien: tiT A den B ; E E la tong
d6ng cua cac nguon, E r la tong dien trd trong cua cac nguon; E E ' la tong
sua't dien dong cua cac nguon dien, E E ' la tong suat phan dien cua cac
sua't phan d i e n cua cac may thu, E r ' la tong dien trd trong cua cac may thu;
may thu dien; E r la tong dien trd trong cua cac nguon d i e n , E r ' la tong
R la dien trd tiTdng du'dng cua mach ngoai).
dien t r d trong cua cac may thu dien).
Khi dp dun^ dinh luat Om tdn^ qudt can chu y : 1 • » ''
4, Djnh luat Kiec-xop
Chon chieu dong dien trong mach (ne'u de bai chiTa cho), theo chieu ddng
- Dinh luat Kiec-xop 1:
dien xac dinh nguon dien, may thu trong mach.
T o n g d a i so cac cu'dng do dong dien tai m o i nut bang 0.
Neu mach dien ddn gian (gom cac nguon dien, m a y thu mac no'i tiep): dung
EIK = 0 ,
cic cong thii'c dinh luat 6 m cho cac loai doan mach de giai.
- Dinh luat Kiec-xop 2:
N€'u mach dien phiJc tap: thu'dng diing 2 dinh luat Kie'c-xop de g i a i , luc nay
Trong m o i mat mach (mach vong), tong dai so cac sua't d i e n dong bang
c^n chii y xac dinh dung da'u cua I va E theo quy u'dc da neu. ' ' ''
tong dai so cac do giam the.
(^hiiy: ' ff'i'. '
E E k = ElkRk t.::l \.'il M ' '
giai, ne'u tinh ra I < 0 thi can d d i l a i chieu dong dien cho doan mach do.
(Ek mang da'u (+) ne'u do la nguon dien (dong dien di vao tuf ci/c diTc^ng va
Tru'dng hdp c6 n nguon khac nhau mac song song thi ta cd the coi bo nguon
di ra tiT ciTc am) va ngiTcfc l a i ; Ik mang da'u (+) neu do la dong dien di vao
'f^n tu'dng diTdng v d i mot nguon (E, r) v d i :
nut va ngUdc l a i ) . » ; ,
B . N H O N G C H U Y K H I G I A I' B A Ii T A P it:,. ., „i, :V3i 1 1 1 E E, E2 E„
1. Khi dp clunfi dinh luat dm cho toan mach can cMy: m r, r„ r r, r^ r„ '^'•^<"
- Chon c h i e u d o n g d i e n t r o n g mach ( n e u d e b a i chU'a cho), xac dinh n g u o n E
d i e n , m a y t h u t h e o q u y u'dc: n e u d o n g d i e n d i v a o tiT ciTc a m , d i r a t i f ci/c hieu dien the'giij'a hai cifc (+ va - ) cua nguon tu'dng du'dng: U =
diTdng t h i d o l a n g u o n d i e n ; n e u d o n g d i e n d i v a o tu" ciTc dU'cfng, d i r a t t f ci/<^
R r
a m thi do la m a y thu.
^ 1 8 219
B6i clu9ng hpc sinh gi6i V$t ly 11, tgp 1 - Nguygn I'lni D6ng Cty TNHH MTV DWH KhangVie^
U 3^ Bai giai
Dien trd cua den: R = = — = 1,5Q 2) pign trd tU'dng du'dng mach ngoai
P.„.
dm 6 E, r
Ta cd: [ { R 2 nt R J V / R , ] nt R4
D
Cu'dng do dong dien qua den: I = = 1,5A. pjgn trd tU'dng du'dng cua R2 \h Rsia:
R +r 1,5 + 0,5 R, R4
R23 = R2 + R3 = 2 + 4 = 6Q
Hieu d i e n the c u a den: U = I R = 1,5.1,5 = 2,25V. Dien trd tU'dng diTdng cua R23 va R, la:j^j,j,^ ,
B
Cong suat tieu thu ciia den: P = R f = 1,5.1,5^ = 3,375W.
h -CZh
9.2. Von ke m a c v a o nguon (E = 120V, r = 1OQ) chi 119V. Tinh d i e n trd von ke, Rl23 =
R,+R23 2+6
Bai giai
Dien trd tiTdng du'dng cua mach ngoai la: R N = R123 + R4 = 1,5 + 4,4 = 5,9Q.
Gpi Rv la d i e n trd c u a von ke, I la ciTdng do dong d i e n qua m a c h .
b) Cirdng dp dong dien qua mach chinh va U A B
E _ „ rU 10.119
Ta c6: U = IRv = - . R „ => Rv = = 1190Q E 12
Cirdng dp dong dien qua mach chinh: I = = 2A.
R+r " E-U 120-119 5,9+0,1
Vay: Dien trd c u a von k e la Rv = 11900.
Hieu dien the giffa hai diem A, B la: U A B = IRAB = IR123 = 2.1,5 = 3V.
9.3. Co 18 pin giong n h a u , m o i pin c6 e = 1,5V, ro = 0,2Q diTdc m^c thanh 2 day
c) Cu'dng dp dong dien qua moi nhanh re va U C D "i
song song, m o i d a y 9 pin noi tiep. Dien trd R = 2,1Q m^c v a o hai d a u b o pin
Cirdng dp dong dien qua moi nhanh re:
tren.
r:h ;;
a) Tinh suat d i e n dong va d i e n trd trong tufPng di/dng c u a bo nguon. I.= - ^ = | = l , 5 A ; l 2 = ^ = |=0,5A
Sua't dien dong ciia bp nguon: Eb = ne = 4.1,5 = 6V. Vay: D i e n trd cua von ke la Ry = 2051 Q .
D i e n trd trong cua bp nguon: u>. i~ ~ jis 9.7. Cho mach dien nhu" Wnh ve, moi pin
II CO e = 1,5V, ro = I Q , R = 6Q. T i m
r b = ^ = 1.0,25 = 0 , 5 Q ; . ^ R
cu'dng dp dong dien qua mach chinh.
U N = Eb - fbl = 6 - 0,5.1,2 = 5,4V. 9.8. Cho mach dien nhu" hinh ve, moi nguon
c6: e = 1,5V, ro = I Q , R, = 6Q, R 2 = 12Q,
4=3-
M a t khac: U N = U A B + U 5 U5 = U N - UAB = 5,4 - 4,8 = 0,6V. ^ R, R3
U5 0,6
R3 = 4Q. '-iv^m-
R5 = = 0,5^. T\m cufdng dp dong dien qua mach chinh.
I 1,2
B a i giai ' ' ' ' ^2 rf' *
9 . 6 . M a c h k i n gom nguon dien ( E = 200V; r = 0,5Q) va hai dien trd R, = iOOQ
Sua't dien dong cua bp nguon: Eb = E A M + EMN + E B C ' '' < " "
R 2 = 500Q m^c noi tiep. M o t von ke mac song song R 2 , chi 160V.
=:>Eb = e + e + e = 3e = 3.1,5 = 4,5V n• nmj,
Tinh dien trd cua von ke. t
Dien trd trong cua bp nguon: rb = TAM + TMN + TBC --
B a i giai
G p i Rv la dien trd cua von ke, R N la dien trd cua mach ngoai. =i>rb=|-+|+r„=2ro=2.1=2i^ 1 1 N R3
A H-| M
E . E,r
Ta c 6 : 1 = IRN + Ir = E r 1—
Dien trd mach ngoai: •!>!
R^+r
=>UN = E - I r (1)
R R2 R,+ R2 6+12
' I2
M a t khac: U N = U , + U2 = I.Ri + U2 (2) R2
Tif (1) va (2) suy ra: IR, + U2 = E - Ir
Cu'dng dp dong dien qua mach chinh: I =
43 = 0,45A.
E-Uj _ 200-160 8+2
I(R, + r) = E - U2 => I = = 0,398A I —
R,+ r 100 + 0,5 Vay: Cu'dng dp mach chinh la I = 0,45A.
Cho mach dien nhu' hinh ve, moi nguon
r
R4
Ma 1 = 1, + l 2 = > I | = I - l 2 = I - —
e = 12V, ro = 2Q, R2 = 3Q, R3 = 6Q, R, = 2R4, R2 Lrl
Rj
Hv rat Idn.
160 Uv 160 R.
:=> I = 0 , 3 9 8 - — = 0,078A va Rv = — = 2051Q. V6n ke chi 2V. T i n h R,, R,.
500 0,078
223
on
B6I duany lioc siiih gioi Vai iy I I, tap 1 - Nguygn Phu D6n9
b) Thay von ke bang ampe ke c6 RA = 0. Tim so chi cua ampe ke. 56"chi ampe ke: IA = lo - I i vdi I , = ^ = ^ = 1,8A; IQ = — = 9A.
Bai giai 2
3
a) TinhRi, R 4 ,.... BV
^ I A = 9-1,8 = 7,2A.
Tac6:E. = e = 1 2 V ; r . = ^ = i n ^ I = ^ = ^ Y | y : So' chi cua ampe ke la IA = 7 , 2 A .
2 R^B ^23
9lJ< mach dien nhu" hinh ve: E = 30V,
R2 p R3
2
• ^ i ^ 3 Q , R, = 12Q, R2 = 36Q, R3 = 18Q, B
vdi UAB = 2 V ; R 2 3 - ' ' = = 2 Q = > I = - = 1A D
R2+R3 3 + 6 2
I
2) Tim so chi cua ampe ke va chieu dong
Mat khac: I = — => IRN + I r t = Eb
^jgn qua no. E,r
R.. t,) p6'i cho nguon E va ampe ke (ci/c du'dng cua E noi vdi G).
-CD •jfjm so chi va chieu dong dien qua ampe ke.
Bai giai
va RN = Ri + R23 + R 4 = 3R4 + R23 = 3R4 + 2
a) S6'chi cua ampe ke' va chieu dong dien qua no
^ R, = ^ ^ I L J . ^ 3 Q va R , = 2R4 = 2.3 = 6Q. V) dien trd cua ampe ke RA = 0 nen mach c6 the du'dc ve lai:
3 3
Taco: R
Vay: Gia trj cac dien trd R , = 6 Q ; R 4 = 3 Q .
Di^n trd mach ngoai: R,
b) So ciii cua ampe ke ' - Br»p-[IZHD = G
Vi RA = 0 nen ta c6 the bo R2 va R3. CiTdng do dong dien qua mach:
R2+R3 36+18
12
1= = 1,2A
CiTdng do dong dien qua mach chinh: E,r
R,+ R 4 + r ^ 6 + 3 +1
E 30 10^ ^„ 10,^ 4 0 „
Vay: So chi ampe ke la 1,2A. 1=
= = — A =>UDF = IR23= — . 2 = — V .
9.10. Co 7 nguon dien giong nhau, moi nguon c6 R^+r 24+3 9 " 9 3
2
e = 6V, ro = - Q mac nhiT hinh ve. R , = 3 Q , R. 3.18 27
R,
R2 = 6Q, R3 = 2Q, RA = 0. Tim so chi cua ampe ke. R3 so' chi ampe ke chinh la cu"cJng do dong dien qua R3 nen so chi cua ampe
Bai giai 3- 20
Vi RA = 0 nen nguon giiTa hai diem ke'l^ f ^ A va dong dien c6 chieu tif D den G. , •
R,
m^c ampe ke bi noi tat. va chieu dong dien qua ampe ke' khi doi cho nguon va ampe ke
' ^ i ddi cho nguon E va ampe ke', ta c6 mach dien nhU' sau:
• 3.^
nr '2 f<AH E)ien trd tU'dng du'dng mach ngoai:
Tac6:Eb = ne = 3 . 6 = 1 8 V ; r b = - 2 - = - = 1 = I Q ; E,r
m z H —>• G
lo
^ 3.6 . „ R,+R2 12+36
R„ = R , , R „ . R , , _ a _ ^ = 2 . — =4Q. R2
Ri
^ Cu'dng dp d5ng dien mach chinh: R.
R3 B
Ci/dng do dong dien qua mach chinh: 30
r= = lA D
R;^+r 27 + 3
I=_MH_ = J L = 3 , 6 A R,
Ri
r.+Rj, 1+4
225
224
86i dUSng h g c s i n h gidi V j l ly 11. tap 1 - Nguygn Phu B6n9 Cty TMHH MTV DVVH Khang Vi?t
Rj+Rj 3+6 R| 6
E,r
U 1 2
=>h= = = 0,2A va I3 = I23 - 1 2 = 0,6 •- 0,2 = 0,4A.
8+6 7 Ri Rj 6
Cu'cfng dp dong dien qua mach chinh: So chi cua ampe ke A2 bang tdng I , va I2: Ii + I2 = 0,2 + 0,2 = 0,4A.
24 168 A - E
1= Tim E: Ta c6:1 = E = I(RN + r)
R^+r 24^j 31 R4 Rn+r
R,
vdi: 1 = 1,+l2 + l 3 = 0 , 2 + 0,2 + 0,4 = 0,8A
UA3 = I R . = 1^.^ = ^ V
E,r ' 1 1 1 1 1 1 2 „ 3
31 7 31
RN R, R2 R, 6 6 3 3 2
^I3=HAB = 576^96^
(1) vaE = 0,8.(1,5+ 5) = 5,2V.
R. 31.6 31
V|y: Suat dien dong cua nguon la E = 5,2V; so chi A2 la 0,4A.
576 75 72 144,
= > UAC = I124.R12 = ^ . 2 ^•14. Cho mach dien nhiT hinh ve: R | = R2
va 1,24 =
R,24
= ^
31.8
=
31- 31
= —
31
V
= R3 = 40Q, R4 = 30Q, r = lOQ, RA = 0. <5>
Ampe ke chi 0,5A. A
E,r^ R4
(2)
Rj 31.6 31 T'inh suat dien dong cua nguon.
R3
^ d i cho nguon va ampe ke. Tim so chi cua ampe ke".
TO (1) vh (2) suy ra: I2 + I3 = =jpA . R2
Bai giai
D
^USt dien dong cua nguon
Vay: S6'chi ampe ke b^ng " ^ A .
^ ' ampe ke" c6 RA = 0 nen mach c6 the duTcJc ve lai nhU sau:
^6' chi cua ampe ke b^ng: I2 + I4 = 0,5A (1)
227
226
B6i dagng hgc sinh gi6i vat ly 11. tap 1 - Nguyen Phu B6ng
Cty TNHH MTV DVVH Kharin Vipt
B a i glai ,
V i R , = R2 => l i = I2 = - r (2)
^ S^chi cua von ke 7;, 7 . ^ ;
Vi rat Idn nen mach diTdc ve l a i nhU' sau: So chi ciia von ke bang UAB >
TCr (1) va (2), ta c6: ^ + 1 ^ = 0,5A (3) E,r
p i e n trd mach ngoai:
L R
M a t khac, ta c6:13 = C, A E, r
R
123 ^ ^ ' ^ ' R,+R2+R3 3+3+3 I—
h ^2
R,R Cu'dng do dong dien qua mach chinh:
v(3i R123 = R3 + _ R,
R . + R^ 40 + 40 4,8 R4
1= = ],2A
Rfj+r 3+1
R.
=> h =
(4)
60 2 = > U 4 = I R 4 = 1,2.1 = 1,2V R2 ^ R3
U I.R
Tir ( 3 ) va ( 4 ) , ta c6: 14 = 0 , 5 = > I4 = 0 , 4 A .
R. ^
0,4
D o d o : U A B = I4R4 = 0 , 4 . 3 0 = 12V va I = I4 + I3 = 0 , 4 + ^ =0,6A
vdi R23 = R2 + R3 = 3 + 3 = 6 D
R|R,3 3 6 1,2.2
M a t khac: U A B = E - I r = > E = UAB + I - r = 12 + 0,6.10= 18V.
V a y : Suat dien dong cua nguon la E = 18V.
Vay: So'chi cua von k e ' l a : UCB = UCD + UDB = U 3 + U 4 = 1,2 + 1,2 = 2,4V.
b) So chi cua ampe ke I E,r
b)S6'chi cua ampe ke'
K h i do'i cho nguon va ampe k e , mach h-
I4 R4 Khi thay von ke bang ampe ke c6 R A = 0 thi mach du-dc ve l a i nhu" sau:
dien d^dc ve l a i nhU' sau: B,A
So chi cua ampe k e b a n g : I j + I3.
So chi cua ampe ke bhng: I3 + l4- R3
R R
R|2-i • R 4 Dien trd ma ch ngoa i : R N = - ^ ^ ^
D i e n trd mach ngoai: R N = 1-1
Rj23+R4 H, R.
R,R.
^134+^^^2
3.1
vdi R,3, = R, + J ^ i : i i - = 3 + : 3,75n = > RN = = 1Q
vai: R,3 =R , + - M ^ = 4 0 + i ^ = 6 0 ^ . 3,75 + 3 3
R3+R4 3+1
R1+R3 40+40 a
CiTcfng do dong dien qua mach chinh: ' I E,r
So v d i cau a thi R 1 2 3 khong d o i nen dong dien qua mach v a n khong doi: < —
K->n]
Bsc
R3
R4 = 2, I Q , R A = 0, R v rat Idn. T i m so s; r < i yay: So' chi cua ampe ke la 5A; so'chi cua von ke la: UAH = I R N = 5. | ,5 = 7^5v
chi ampe ice, von ke neu: E, r T J) K i . <iong: K h i K , , K2 dong, mach dien du-dc ve lai nhir sau:
a) K , , K2 met. , , •
U K
p j g n trd mach ngoai: ^
b) K , m d , K2 dong. ~ • 1 1 1 1 1 1I 1 1 3
—
2,1-+ 2,1 +2.1
-
_L- = — + — + -
c) K | dong, K2 md. i R2 R , R4 2,i:-..,55?j:
d) K , , K 2 d 6 n g . j ^ R N = 0,7Q ^ R4
b) K | m d , K2 dong: K h i K , md, K2 dong, mach dien du'dc ve lai nhiTsau: Bai giai
So chi cua ampe ke bh ng I4: ^ K| m d , K2 dong: K h i K , m d , K2 dong, mach du-dc ve lai nhiT sau:
E 11,5 115
I4 = I = « 4A
R^+r 2,1+0,8 29 E,r r+R, I
c) K i dong, K2 md: Khi K, dong, K : md, mach dien diTdc ve lai nhi/sau: Tac(5: I , = 2 A = ^ l J u c = I | R , = 2 R , .
I4 = ^BC _ ^^1 _ ^
D i e n trd mach ngoai: RN -
R , + R 134 A R24 2+2 2 D
B
A
^i^clng dp dong dien qua mach chinh: I,
vdi R , „ = : R, + Jii:i^
=4,2+-=^^=:5,25a R4
' R,+ R 4 2.1+2.1 E,r^ ' * I i + l4 = 2 R , + ^ = 2,5R, E,r - J - R.
(I)
R2
Ri + R2 = 9 Q B a i giai
(1)
I
- K h i [R, // R2] => R' = ^'^^ El, r, E2, r2 El, r, E2, Tj
^ R , + R2
R R
Ta c6: Is =
F
=^ R' = — - r = — - l = 2 n .
1 5 —CD—
^ Is 0,5 Hinh a Hinhb
R,R ^ h m h a , t a c 6 : I , = - ^ i ^ o 2 , 5 = i ^ : ^ « 2 5 + 2,5r2=18 + E2
r^2 _
= 2 (2)
R,+ R2 r,+ r2+ R l+r2+9
^2,5r2-E2 + 7 = 0 (1)
234 235
Cty TNHH M T V DVVH k h a i K j Vie
Bfli dU9ng hoc sinh gi6i V3t ly 11, t^P 1 - Nguygn Phu D6ng
E —E 18 ~ E - r 2 = l,5r2
- CJ hinh b, ta c6: I2 = — ^ 0,5 = ^ c ^ 5 + 0,5r2= I 8 - E 2 Vi : f i l l = ^2h
r,+ R I+T2+9
<:>0,5r2 + E 2 - 13 = 0 (2)
(6)
2,5r2-E2+7 = 0
- K e t hdp (1 )va (2), ta diTdc:
0,5r2+E2-'3 = 0 E2 = 12V":.q . =' va r ' i 2 = I,5r2 + r2 = 2,5r2 (7)
Vay: Sua't dien dong va dien trd trong cua nguon thiJ hai la E2 = 12V va r 1 1 0,6r2
- = - + L .1/
RAC = 6 n va Rc„ = 4Q. + Dien tich chuyen qua khoa K khi K dong la:
9.25. Cho mach dien nhi/hinh ve: E = 6V, r = 0,5Q, R, = 3Q, R2 = 2Q, R 3 = 0,5Q, AQ = 1-1,4 - 01= l,4nC= 1,4.10^'^ C
C , = C 2 = 0,2^F.
lAQI 1,4.10 -6
+ So electron chuyen qua khoa K la: n = = 8,75.1012
Ban dau K md va trU'dc khi rap vao mach cac tu chi/a tich dien. ^-l9
e 1,6.10"
a) Tinh dien tich moi tu khi K md. E,r R3
Vay: Khi dong khoa K, dien tich moi tu la Q', = 1 , Q'2 = 0,4^iC va so
b) Tinh dien tich moi tu khi dong K va so -1 1 1—1 electron chuyen qua khoa K la 8,75. l O ' l
electron chuyen qua K khi K dong.
c, M c) Dien tich tren tu C 3 ; Khi thay K bang tu C 3 , mach dien du'dc ve lai nhiT sau:
c) Thay K bing tu C, = 0,4^F. Tinh dien tich
II Gia sur sir phan bddien tich nhu'hinh ve:
cua tu C 3 . Xet hai triTdng hdp: E,r R3
238 239
B6i dueng hpc sinh gi6i VSt ly 11, tap 1 - Nguyen Phu B6rig_ Cty TNHH MTV DVVIi
9.26. Cho mach dien nhiT hinh ve: RA = R^j = 0, E,r ghi 1,5V - 0,75W. Djnh vi tri con chay C
Rv rat Idn, RMN = 1 2 ^ , Ri = 8Q. Khi C d M, h-
de cac den sang binh thu'dng.
ampe ke A chi 2,5A; khi C d N von ke chi Bai giai
24V. R
a) Tim E, r va so chi ampe ke A| khi C 6 M, N. M Ta c6: Eb = 6e = 6.2 = 12V; rb = ^ = — = 6Q
b) Khi C di chuyen tif M den N, so chi cac may R, 2 2 E,1r 1
Bai giai Mm —
= 0,5A c/^ 'B
u dm 1,5
a) Tim E, r va so chi ampe ke Ai khi C d M, N
- K h i C d M t a b 6 q u a R i : I = 2,5A. ?
E,r
h- ^ntrd moi den: R = = 3Q
—<8Mg
0,75
E , , E y 'i
Ma: 1 = R + r o 2,5 = 12+r I- ^ _ , _ -\^Lt
12-X (vdi x > 0 ) .
R
=> 30 + 2,5r - E = 0 (1)
M
" ^ Ahn sang binh thu'dng nen: I, = 0,5A. E,r (. •
1
'J
- K h i C d N t h i [R//R,]: t'<
240 241
B6i duSng hpc sinh gidi Vjt ly 11, t$p 1 - IMguySn Phu D6ng oiy ii\inn iviiv uvvH Khang Vi?t
C = Bvon ke chi U, = 2V, khi C tai ^1 Tinh so chi cua von ke va cong suat tieu
trungdiem AB v6nkechiU2 = 3V. i ' (y) thu cua Rx khi K md va khi K dong.
Tim Ko chi
Tim SO von ke
rhi von ke khi
khi C
C =
= A
A .. •MA'h
oiS «-h 1^ A ci b) K dong, cho R, thay doi lii 0 den lOQ, cho bie't so chi von ke" va cong sua't
fs:, . Baigiai tieu thu cua Rx tang hay giam? i, :-.|> >?
ER, Bai giai
- KhiCsB,tac6:1, = U,=I,Rv = = 2V
Ry+R + r Ry+R + r a) S6' chi cua von ke' va cong sua't tieu thu ciia R^ khi K md vS khi K dong
_ Khi K md: [R, nt R2 nt R^]:
Ry+r + R 1 Ry+r R I
— = - o ——+ = - (I) + Dien trd mach ngoai: 'A - ,S >hov,(uUu,v. < '
ER„ 2 E RV„y ER,,
^ . ^ y 2
^v
RN = Ri + R2 + Rx = 1 + 0,8 + 2 = 3,8Q
AR E
- Khi C = — , ta c6: L = E,r + CU'dng do done dien qua mach: I = = = 1,25A
2 ^ Rw+^+r ^ ^ R^ + r 3,8 + 1
© Rv
ER, 4" So' chi ctia von ke' bang UAD: UAD = UAB + UBD
^ U2 = l 2 R y = = 3 vdi: UAB = E - I r = 6 - 1,25.1 =4,75V
1^
Rw+ - + r UBD = = 0 (vi I5 = 0)
R
R = > U A D = 4,75 V
_l_Rv-^r^ R _1
+ Cong suat tieu thu cua Rx: P = Rxl^ = 2.1,25^ = 3,125W. 'M
ER, 3 ERy 2ERy 3
Khi K dong: [(R, nt R2) nt (Rx // (R3 nt R4 nt R5))]
R,(R3+R4+R,)
- KhiCsA,tac6: L = + Dien trd mach ngoai: RN = R I + R2 +
Ry+r R^+R3+R4+R5
1- Rv+r
(3) R.= l + 0 , 8 + ^ ( ' " ' " ' ) = 3 Q
Ry+r U3 ERy 2+1+1+1
1 R 6
CU'dng do dong dien qua mach chinh: I = = 1,5A.
U3 -+-E.Ry 2 Rj^+r 3+1
- Thay(3)vao(l)va(2),tadirdc:
1 R
UcB=IR345x= 1,5.-^ = 1,8V
U3-+-2E.Ry
949
B6i du9ng hgc sinh gi6i V$t 1^ 11. tjp 1 - Nguygn Phu D6ng
Cty TNHH MTV DVVH Khany Viel
=>I, =
u ^2 _ ^21^2 _ 3 ^ _ ^2 Bai giai i
R, R, R, 18
U=3 hr K
Ta ''"O- '--'MN = U M A + UAN = - U A M + U M N
- , U M N = - I | R I +I2R2 = - I l . l +12-4
Ma U M , = 4V 1 + 2 = 4 =^ R^ = 3 ^ .
2R, 1 1
- Thay (2) vao (1), ta diTdc: 1,5 = - 1 , + - I , . 4 - - I ,
M a t k h a c : UAn = E b - I . r b
:^ I i = 4 , 5 A ; l 2 = 1,5A=:>I = I , + I 2 = 6 A
vdi: i = l , + l , = : i ^ + l = A + l=o,5A
18 3 18 3 (1 + 3 ) . ( 4 + 8)
- Mat khac: I =
R^+r R,+ R 3 + R 2 + R 4 1+3+4+8
=:> 4 = 4 , 5 - 0 , 5 r j , r^, = I Q o Sr^ = 1 = .
06 = E = 24V.
3+ 1
V a y : R2 = 3 Q , d i e n trd ciia moi pin la to = ^ f i .
Vay: Sua't dien dong cua nguon la E = 24V.
b) Tinh R4: K h i K dong, ampe ke chi 0, do do mach la mach cau can bang, ttfc la:
^•32. Cho mach dien nhiT hinh ve: Ri = R.i =
R, _ R , R,R2 _ 6.3 20Q, R, = lOQ. K h i R4 = 5,5Q, mac mot
= 3n
R3 R, R, von ke (Ry rat lotn) vao C B , von ke chi
V a y : R4 = 3 f i . 6,75V. K h i R4 = 20Q, mac mot ampe ke
c) So chi ampc k c , von ke khi doi cho nguon va ampe ke: K h i K dong, doi ci ( R A = 0) vao C B , ampe ke chi 0,875A.
bo nguon va ampe ke'cho nhau, ta c6 mach: Tinh cu'dng do dong dien qua mach
<^hinh trong hai truTdng hdp tren.
* % u 6 n du-clc tao nen bdi m day song song, m o i day c6 n acquy giong nhau
•^a'c noi tiep. B i e t suat dien dong va dien trd trong m o i acquy la e = 2 V , fo =
R, ^ R'> R, R2
m, n. E, r
B a i giai — H-
cirdng do dong dien qua mach chinh
I B
R, R4 •""•^"g hdp R 4 = 5,5Q, Ucii = 6,75V.
X R4
D ^c6: UcB = UrM + U M u = U „ +U„
R3 B R4 R3
I,
U,^^ = i ^ R 3 = 2 0 1 , ; U , ^ = I R , = 5,51
Vi nen mach bay g i d cung la mach cau can bang
R2
R3 R4 247
B6i duSng hoc sinh gidi Vgt ly 11. t j p 1 - IMguygn Phu 06ng Cty TNHH MTV DVVH Khar.g Vi?!
X ^ R ^ . - ^ . 7 , 5 Q
c
R, ^ ^ '2 R2 ^ 1 0 + 30
- So chi cua ampe ke: IA = I2 + I3 = 0,875 (2)
+ Cu'dng do dong dien qua mach chinh: I ' = —
R R 20 20
- Mat khac: I2R2 = Ii(Ri + o IOI2 = I|.(20 + — : )
^ R
" 3 + R" 4 20 + 20 2n
o 1= — o 7,5 + — = 2n (8) :f;J •
n m
o 101, = 301, ^ I , = ^ (3) 7,5 +
3 m
Ta lai c6: I3R3 = I4R4 o 2OI3 = 2OI4
8,75 + 0,5— = 2 n
(4) - Tir(7) va (8), tacohe: m
Taco: U ' +\J' = U ^ . = 16V a) Cifdng dp dong dien qua m o i dien t r d trong cac tru'dng hdp c6n l a i : G p i E, r
(1)
Ian liTpt la sua't dien dong va dien trd trong cua nguon
Theo dinh luat bao toan dien tich, ta c6: ••• '
- Khi 3 dien trd m^c nd^i tiep:
Ro Ro Rfl
-Q;+Q2 = -Q1+Q2 = - 1 2 + 60 = 4 8 » -C,U;.^ + CjU^.^ = 4 8 B
Ta c6: RAB = 3Ro
o - 2 U c j + 6U;,^ = 4 8 : (2) E E
=> 1 = o 0,2 = I—
3Ro+r 3Ro+r E,r
U' +U' =16 U' =6V
^1
- T i r ( l ) v a ( 2 ) , taco: o 0,6Ro+0,2r = E (1)
U' =lOV RO'
-2V' + 6U' = 48
- Khi 3 dien trd m^c song song:
Ro
=> UMN = UMC + UcN = - U f j + U c N = - 6+ 6= 0. B
T a c o : RAB = I' =
Vay: K h i dong K i trUdc, m d K 2 sau thi U M N = 0. R. Ro
-+r
b) M d K 2 trirdc, dong K| sau: K h i m d K 2 tru^dc, dong K, sau thi mach dien du't*^
ve l a i n h u h i n h b l : ' «^ ^1 3 dien t r d d e u bKng nhau nen dong
- Q ' l + Q 2 = Q 2 = 60 o - C , U ^ j + CjU^^ = 60
^ 0,2Ro+0,6r = E (2)
OCA 25]
Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi$t
B6i duBng hoc sinh gidi V j t ly 11, t j p 1 - Nguygn Phii D6ng
0,8R„
0,6R„+0,2r = E [ E - 0 , 2 r = 0,6Ro J E = 0,8]^ <=> 0,\ 0.1= R ° ^ n = 7
T L r ( l ) va ( 2 ) , ta c 6 :
0,2Ro+0,6r = E [E - 0,6r = 0,2Rp [r = R^ " (^+r)n (—0-+r)n
n n
n ( ^n+ R o ) n
- Cac each mac con lai: y | y : Can 7 dien trd RQ va m^c noi tiep hoac song song nhau.
I Ro Ro 935. Co n acquy (E,r) giong nhau noi vdi dien trd mach ngoai R. Tim dieu kien de
Ro
A,-
^-ciD-c:
Ro
ciTdng do dong dien qua R khi n acquy noi tiep hoac song song deu nhiT nhau.
A,- Ro - C D - B a i giai
j^jii n acquy no'i tiep, ta c6: Eb = nE va rb = nr. ' '
nE
1= (1)
R + r^ R + nr
E,r E,r
Khi n acquy song song, ta c6: Eb = E va rb = - .
Hinh a Hinh b
_ 3Ro n
'AB 2 " 2 = > I ' = RT +r ^
R+ - (2)
b r, = —
0,8Ro = 0,32A n
3R. 3R„ - De dong dien qua R khi n acquy noi tiep hoac song song deu nhiT nhau thi:
-+ r 2 ° I = I ' o nE <=> nR + r = R + nR => R = r.
vai, =I2 = i = ^ =0,16A. R + nr „ r
R+ -
2RnR. -^^=0,48A Vay: De dong dien qua R khi n acquy noi tiep hoac song song deu nhu" nhau
+ Vdi hinh b: RAB = = - R . => I =
" ' " 2 R o + R o ~ 3 ^ ^ ° ' - 2R^ 2R. -+R. thi R = r.
+r 9.36. Co N = 80 nguon giong nhau, moi nguon c6 e = 1,5V, ro = I Q mac thanh x
Vi I2 = 21, va I2 +1] = 0,48 =^ I2 = 0,32A va I, = 0,16A. day song song, moi day y nguon noi tiep. Mach ngoai la dien trd R. Tim x, y
b) Can bao nhieu dien trc! Ro va mac the nao? de cirdng do qua R Idn nha't.
Vi ci/dng do dong dien qua moi dien trd deu bang nhau va b^ng 0,1 A nen chi X6t khi R bang: a) 5Q. b) 6Q.
CO the mac cac dien trd noi tiep hoac song song.
Goi n la so dien trd RQ: Tac6:Eb=:yE=:i,5>;rb=^ = - ( i ) R
- TrUdng hdp mile noi tiep, ta c6: RAB = "Ro X X
-c
0,8Ro xy = N = 80 (2)
o 0,1 = => n = 7 .
nRQ+ r nRQ+ RQ , .,1 n V Cu6ng do dong dien qua dien trd R:
X day
R E (3)
Trirdng hdp mac song song, ta c6: RAB = — => I = R+
n Rr
+r X
Vi CO n dien trd Ro mac song song nSn dong dien qua moi dien trd la: ^T^ay(2)vi.o,-,; ta dtldc: I = - 1 ^ ^ ^ = y nguon
Rx 4 y Rx + y
y = y-nax thi M (Rx + y) dat aic tieu. ''
• 'J'?:,
253
Bi5i diOng hpc sinh gioi Vatjy 11. Ijip 1 - IMguygn Phu"D6ng Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi«t
Hinh 1 Hinh 2
80 R
b) Vdi R = 6Q X= = 3,65 &nX'^^S'' Nguon CO sua't dien dpng E va dien trd trong T = —. Cac tu dien c6 dien
y = %^a6 =21,9 dung C ban dau chiTa tich dien. Dien trd cac day no'i va khoa khong dang ke.
•••••
Vi X, y nguyen va xy = 80 nen suy ra x = 4; y = 20. a) Tinh dien liTdng truyen qua doan day MN d cac mach dien cho tren.
Vay: Vdi R = 6Q till bp nguon gom 4 day va moi day c6 20 acquy. b) Tinh nhiet lu'dng toa ra tren dien trd R trong mach (2). ; ,
9.37. Nguon E = 180V, r = 2Q dan dien den ndi tieu thu nhd di/dng day dan dien ; ~ Bai giai
trd R = 4 Q . Ndi tieu thu c6 mot so den 1 lOV - lOOW mac song song. Tim so E,r .E,r
+ l~ A K
den ciTc dai c6 the th^p sang sao cho hieu di$n the hai dau den sai lech
1
khong qua 10% hieu dien the' dinh mtfc. C M M C
Bai giai C
1! B
R 2R 2R
- Ta c6: U^,., = 1 lOV; R^ = = ^ = 12m. 1 1
N N
Fr-i 100 Hinh 1
Goi X la so" den mile song song (x nguyen, dUdng): Hinh 2
aljDien lu'dng truyen qua doan day MN d cac mach dien
R 121 |Vdihinh(l):
- Dien trd cua bo den la: —^ = . V Khi K md: q, = 0, qj = 0 q = 0.
X X E
- 1CUdng .180x Khi K dong: Dong dien qua mach ngoai: I = ,'.>A i\u
= dp dong dien qua mach ngoai:
121 + 2^ 6x+ 121
E E +r 4
A
+ —
180
X X Vdi:RN = R + 2R = 3R;-r= - 1 =
' ~ 7R
- Hieu dien the giCTa hai dau den la: 2 2
U = I- 180x 121 21780 (1) 2F 4F
X 6X+121 x 6x4-121 UAM = IR = ; UMB = I.2R =
—
- De hieu dien the giffa hai dau den sai lech khong qua 10% (10% = 0,1) h'^^' 2EC 4EC
dien the dinh miJcthi: 110-0,1.110 < U < 110 + 0,1.110
=>q, = C U A M = - ^ ; q 2 = c u M B = -—.
o 99 < U < 121 4 (2)
254, 255
B6i du3ng hgc sinh gidi Vjit ly 11, t$p 1 - Nguygn Phu D6ng
2FP
3 4
Thay (2) v a c ( D ta diTcfc: - Q ^ M + Q A M = C E ^ = > Q ^ ^ = - C E ^
+ Tong dien tich tren cac ban tu noi vdi d i e m M la: Q'M = - q i + q2 = —
2 DINH L U A T O M C H O C A C L O A I D O A N M A C H
A q , + A q 2 = 2CE Aq, = j C E
9.39. Nguon dien (E, r ) , khi dien trd match ngoai la R i = 2 Q thi ciTcfng dp d6ng
Ta c6: Aq
dign qua R i la I , = 8A. K h i dien trd mach ngoai la R2 = 5 Q thi hieu dien the
Aq, R Aq, = - C E
hai dau nguon la U2 = 25V. T i m E, r.
Bai giai
+ D i e n lU'dng truyen qua M N la: IAq^j^l = l - C E - C E l = - C E .
- Khi R = R, = 2Q, ta c6: I = =— =8A
Rj+r 2+r
Vay: 6 hinh 2, dien liidng truyen qua M N la JAqj^j^j = - j C E va truyen tCr M
:i>E-8r-16 = 0 (1)
denN.
- Khi R = R2 = 5Q, ta c6: UAB = IR2 = ^ ^ R . = — = 25
b) Nhiet lifdng tea ra tren R trong mach (2): Rj+r 5+r
- Ta c6: D i e n li/dng truyen qua nguon la: q ' = 2CE 5E-25r-125 = 0 (2)
=^ Cong cua nguon dien la: A = q'E = 2 C E I
'E-8r-I6 =0 E = 40V
- M a t khac: NSng lu'dng cua hai tu dien la: T t r ( l ) va (2), t a c o :
5E-25r-5 = 0 r = 3n
W = W, + W2 = - C E 2 + - C E ^ = C E ^ , pi ^ Hy: Sua't dien dong va dien trd trong cua nguon la E = 4 0 V ; r = 3 Q .
2 2 ' •
- Theo dinh luat bao toan nSng liTdng, ta c6: Q = A - W = 2CE^ - CE^ = CE^ Cho mach dien nhu" hinh ve:
E = 170V, r = 5 a R, = 195Q,
Qr + Q A M = Q = C E ' (1)
^2 = R 3 = 200Q, von ke c h i
O r R R 2R 2
- V i r nol tiep R A M nen: ^ = , vdi: r = - va R A M = — — - = - R ' ^ V . T i m dien trd von k e .
^AM ^ K+ZK 3
B a i giai
R
^Pdung dinh luat 6 m cho doan mach chiJa nguon, ta c6: R2
(2) ^ C B = E - I ( R | + r ) = 1 7 0 - 1 ( 1 9 5 + 5) (1)
^AM -R
khac, so chi cua von ke bhng lOOV nen: j
3
U c B = 100 (2)
257
256
uty n
=:>I = 0,35A
CiTcJng do dong dien qua R 2 va R3 la:
'
Ma h= U^n = 1,125.2 +^
2 +6
.2 = 2,7V .
- R2+R4
100 Vay: Dien trd R 4 = 6 Q , hieu dien the giffa A va D la UAD = 2,7V.
I2 = = 0,25A
R2+R3 200 + 200 So chi cua ampe ke ^ Qj, !
- CiTcfng do dong dien qua von ke la: Iv = I - I2 Khi K i , K 2 deu dong, mach dien duTcJc ve lai nhu"sau: *,
«
E, r R4
E = 6,3V, r = 2Q, R, = R 2 = R 3 rdng do dong dien qua mach chinh:
= 2Q, R A = 0, Rv rat Idn. ' ' 6,3 I4
R3
= 1,575A
a) Tim so chi von ke khi K | , K 2 deu md. RN + T 2+2
b) K| md, K 2 dong, von kechi 4,05V. ::> U^3 = E - I r = 6,3-1,575.2 = 3,15V
Tim R 4 va U A D . R,
(6) / _ U 4 _ 3,15
c) Tim so chi ciia ampe ke' khi K | , K 2 R4 4a: U 4 = UAB = 3,15 => L = = 0,525A
- • - R , 6
deu dong. D
Bai giai I3 + I2 + I4 = I =^ I3 + I2 = I -14 = 1,575 - 0,525 = 1,05A.
a) So' chi von ke' khi K|, K 2 deu md Mat khac, vi R , = R 3 nen 1. = L = -1^ = 0,525A .
Khi K|, K 2 deu md, mach ngoai chi gom [R3 nt RJ:
E 6,3 IA = I2 +14 = 0,525 +0,525 = 1,05A. .'i^^^',':,^^ ,
CUdng do dong dien qua mach: I = = 1,05A
R,+R3 + r 2+2+2 Vay: So' chi cua ampe ke la 1,05A.
''•42. Cho mach dien nhu" hinh ve, bo
So chi cua von ke: UAB = E - Ir = 6,3 - 1,05.2 = 4,2V.
R. R. R,
nguon gom 8 pin, moi pin c6 e = 2V,
Vay: So chi von ke'khi K,, K 2 deu md la 4,2V.
To = 1 0 mic thanh 2 day song song
b) Tim R 4 va U A D : Khi K, md, K 2 dong, ta c6: R3 nt [ R i / / ( R 2 nt R 4 ) ] (hmh ve):
moi day 4 pin. Dien trd R , = 24Q,
, Taco: UAB = E - I r
1^2= 12Q, R 3 = 8Q, R4 = 2Q, R A = 0,
'=>I = i ± M = « ^ = ,.,-25A Rv rat Idn.
R4
r 2 A Tim so' chi cua cac ampe ke. . D
Mat khac: UAB = UAC + Uce = IR3 + UCB R, B
Tim so chi ciia von ke'. Dau du'dng \ If
o 4 , 0 5 = 1,125.2+ UcB=^UcB= 1,8V . R3
i p von ke'phai no'i vdi diem nao?
R2 R4
Bai giai
I 1,125 D Wchi cua cdc ampe ke: V i dien trd cua cac ampe ke b i n g 0 nen mach c6
2.(2+ R , ) ^hl du'cJc ve lai nhu'sau:
<=> 1,6= - — - — — .R4 =6a »
R,+ R 2 + R 4 2 + 2 + R.
25 )
_B6i dusng hoc sinh gi6i Vat ly 11, tap 1 - Nguyin Phu D6ng Cty TNHH MTV DVVH Khann ViSt
®
M o i nguon e = 2V, r = I Q , dien
I: R, trd R i = 1 ^ , R2 = 12fi, R3 = 6Q,
= 2 Q , tu C = 0,8 M F , R A = 0 , . R2 R3
D
R,
R4
Rv rat Idn. Tinh:
D Sua't dien dpng va dien trd trong
cua bp nguon.
Sua't dien dpng va dien trd trong cua bp nguon: b) So' chi cac ampe ke va von k e .
R2.R3 „ 24.4,8 C
vdi: R23 = = 4,8V => RN = + 2 =6Q
R2+R3 12 + 8 24 + 4,8
8
R, R, R4
R3 N
Cu-dng dp dong dien qua mach chinh; I = -Rj^
— +2 —r, = _6 — _ = 1A .
+ 2
M
1
U A B = IR12.1 = 1.4 = 4 V z:>I, = - J ^ = — = - A D
R, 24 6
— f i y
=^I2 + I3 = I - I , = 1-7 = | A
1 1
(1) 1 1
6 6
E
M a t khac: I2R2 = I3R3 o I 2 I 2 = 8 I 3 (2) 1
Tir(l)va(2)suyra: I 2 = -l A
A ;;il33 = -iA .
3 ^ 2 Sua't d i e n dpng va dien trd trong cua bp nguon:
+ S6' chi cua ampe ke' 3 b^ng: I i + I2 = ^ + j = 0,5A . Ta c6: [ R , nt (R2 // R3) nt R 4 ] = ^ R23 = - ^ ^ ^ ^ = = 4Q
R2+R3 12 + 6
b) S6' chi cua v o n ke: So chi cua von ke' bang do Idn cua U D C - '=^RN = RI234 = R I + R 2 3 + R 4 = 1 + 4 + 2 = 7Q •>
Taco: UDC = UDA + UAC
Cudng dp dong dien qua mach ngoai: I = = 0,5A
U D A = - I . R 4 = -1.2 = - 2 V ; U A C = 2 e - - . 2 r „ = 2 . 2 - - . 2 . 1 = 3 V 7+1
2 " 2
=^I2 + I3 = 0,5 (1)
r:>UDt' = - 2 + 3 = I V .
^•1t khac: I2R2 = I3R3 < ^ I 2 I 2 = 6 I 3 (2)
261
260
Bfii duang hpc sinh gi6i V$t 1^ 11, t$p 1 - Nguyin Phu E)6ng Cty INilll MIV DVVH Khang Vigt
1 E 18
Tu-(l)va(2)suyra: = - A; I , = - A . Ci/dng do dong dien qua mach chinh: I = ^— = = l 8A
R^+r, 7,5 + 2,5 '
So chi cua ampe ke 1: U i = I3 = ^ = 0,33A . =1=1,8 [ l , + I =1,8 f l , =0,45A
Ta co: •
[I,(R,+ Rp) = l2R2 [301,-1012=0 [l2 = l , 3 5 A ' ,
So chi cua ampe ke 2: IA2 = I = 0,5A.
So chi cua von keco gia tri bang do Idn cua UDF,: Vay: Cir5ng dp dong dien qua mach chinh va moi nhanh la • '' -
1= 1,8A, I | = 0 , 4 5 A , l 2 = 1,35A.
Ta c6: VDE = U D A + UAH
0,5 [,) Dp sang den thay doi ra sao
I
vdi: U i M = - I R i --0,5.1 =-0,5V; UAH = e - --TQ = 2 - 4 - . 1 = 1,75V _ R^CRi+R,,) ^ R2(Ri + 12)
Ta c6: RH = = , (,l)
=>UD,.; = - 0 , 5 + 1 , 7 5 = I,25V. Rj+Ri+R,-, R2+R, + 12
' Vay: Cac ampe ke chi 0,33A, 0,5A; von ke chi 1,25V. it;) E
Ci/ctng dp dong dien qua mach chinh: I =
c) Dien tich ciia tu dien
Hieu dien the giiJa hai dau tu dien bang UAM:
E E
Hieudienthe haidau A , B : UAB = I R N = =
UAM = U A C + U c N = IRi + I2R2 = 0,5.1 + -.12 = 2,5 V.
6
Dien tich ciia tu dien: q = C U A M = 0,8.2,5 = 2 = 2.10 *C.
E,
9.44. Bo nguon gom 20 pin gio'ng nhau, moi Cirdng dp dong dien qua den: I , = = ^ (2)
— I I - - 1
pin CO e = 1,8V, r,, = 0,5Q mac thanh 2 day ^'""^^ ( i + ^ ) ( R , + i2)
song song, moi day 10 pin no'i tiep. 1 1
^N,,,
- I I --
Den thuoc loai 6 V - 3 W . T i r ( l ) v a ( 2 ) , tadiTdc:
Ban dauR, = 18Q, R2 = lOQ. i E. Eb
1
I, = (2')
a) Tun cu'dng dp dong dien qua mach chinh V—y ^^(R.+R, + 12)r,
N
.(R. + 12) R, + 12+,,+ ^ ^ i ^ ' ' ^ ' ^
va moi nhanh. R2(Ri+I2) R2
i
b) Tang R2 hoac R|, dp sang den thay doi ra sao? 1
Ta tha'y, neu Rj giff nguyen con tang R2 thi mau so cua bieu thufc (2') giam
c) Ri = 18Q. Tim R2 de den sang diing djnh miifc. R2
nen dong qua den se tang, den se sang hdn.
d) R2 = lOQ. Tim R| de den sang dung dinh muTc.
Neu R2 khong doi, tang R| thi mau so cua bieu thiJc (2' se tang nen dong qua
B a i giai
den giam, den giam sang.
a) Cu'cfng dp dong dien qua mach chinh va moi nhanh Tim R2 de den sang diing djnh mile
Taco: Eb = ne= 10.1,8= 18V ThayR| = 18fi vao (2') ta diWc:
r.= ^ = lM^=2,5Q I,= _ = (3)
m 1
18+12 + 2 , 5 + ( ^ ± ' 2 ) : M 32,5R,+ 75
RD = = 12Q A
P 3 '
R, ^
E)edensdngbinhthi/cJngthiI, =Id,„: gj- i .r Ji>-:6g
Dien trcl mach ngoai: I2' N
i li = Ic:,„= ^ - 7 = 0,5A (4) '
_ R ; ( R | + R , ) ) _ 10.(18+ 12) _
RN = = 7,5fi U, 6
R 2 + R , + RD 10+18+12 R2
0^0
B6i doBng hoc sinh gi6i Vjt ly 11, tjip 1 - NguySn Phu B6ng Cty TNHH MTV DWH Khang Vi$t
Vay: So chi cua von ke bKng 4 V , ciTc du'dng cua von ke' noi v d i C.
b) Tinh R A C
- Ta luon cd: U C M = E , - I(ri + R A C ) = 6 - (1 + R A C ) = 5 - R A C ^ R A C = 5 - U C M
+ TCr (3) vh (4) ta c6: -3 + I = -1,5 - 0,51 I = 1 A; U A B = -3 + 1 = - 2 V . R, = 5Q, R2 = 3Q, R v rat Idn.
+ So chi cua von ke la 2V, ciTc difdng noi vdi B . ^) V o n ke V chi 0. Tinh R3.
B
^) Dao vj t r i cac cifc cua mot trong D
- Hinh c: Nhanh tren: U A B = -I.2ro = - I (5)
Nhanh diTdi: U A B = e + I.ro = 1,5 + 0,51 (6) hai nguon. T i m so chi cua von ke.
265
B6i di/Sng hpc sinh gioi Vat ly 11. tjp 1 - IMguygn PhO £)6ng
Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi^t
6+3 = 9(3 + ^ 3 ) ^ e ' UAH = 0: TiT (2), de UAB = 0 thi: (R + r2)E, - E.r, = 0
=i> I = - R,
IOR3+2I 1
J
D' ^ => E, =
3 + R3
R. ' R+r,
Ta c6: UDC = UDB + ^ac = IR23 - E2 + hj = ICRj.i + rz) - E2 E r
9.(3 + R3) Vay: De UAB > 0 thi Ej > —
R ^+ -r.^ ; de UAB < 0 thi E, < R + r, ; de UAB = 0 thi
-+ 1 - 3 = 4R3+3 -3
IOR3 + 2 ! 3 + R^ IOR3+2I
E - - ^
De von ke chi so 0: UQC = 0 <=> -
' ~ R + r.
•2 fiOcN -7
-.(4R3+3)-3 = 0
iOR3 +21 El, r,
9.49. Cho mach dien nhu" hinh ve: R = lOQ, r, = r2 = I Q .
h-
36R3 + 27 - 3OR3 - 63 = 0 R3 = 6 Q . RA = 0. Khi xe djch con chay bien trd Ro, so' chi ampe R«
E2, r2
Vay: R3 =6n. ke'khong doi va bang l A . — I—
b) So chi cua von ke khi dao ci/c cua mot nguon: Gia suT dao ciTc cua nguon E2, ^mEi.Ej.
cirdng do dong dien qua mach la: B a i giai
R
3.(3 + 6) ^ _1_^ - Vi khi xe dich con chay Ro, so'chi cua ampe
1= ^'-^2
R^+rj+r^ 10.6 + 2! 3 ke khong ddi nen khong CO dong dien chay El, ri
qua nguon E|. h ; . 5 1 Jy.,.;? ~
1
Ta c6: U m = - E, + I(ri + R,) = -6 + - . ( 1 + 5) = - 4 V ^ UDC = 4V. Ro
- Taco: UAB = IR = 1.10= lOV. ; E2, r:
B
+ Vdi nguon E,, ta c6: UAB = E , => E , = l O V . { ; ^
Vay: Khi dao cifc cua mot nguon thi so chi cua von ke bang 4V, ciTc du'dng I,
no'i vdi D. + Vdi nguon E2, ta CO: UAB = E2 - Ir2
=>E2 = UAB + I r 2 = 10+ 1.1 = I I V . 'ki:MA>
9.48. Cho mach dien nhirhinh ve. Tim E , de: R
E,,r, E2, r2 Vay: Sua't dien dong cua cac nguon dien la
a) U A B > 0 . B Ei,r, ^
— h- — h- ^ E , = 10V,E2= I I V .
b) U A B < O . ; :
R Ii Ro
c) UAB = 0. ' " E2, h
'•M •* !• B a i giai
Ta c6: !\
+ 1=
E, + E , •tf'J.rui ^ '1 , i i
R
K5>
R + r, + (I)
+ n,,-P.-T.,-F. (E.-^E,)r. _ ( R + r , ) E , - E , r ,
(2)
^' R+r,+ r2 R+ r^ +
266 267
B6i du8ng hpc sinh gi6i Vjit 19 11, tjtp 1 - Nguygn Phii P 6 n g Cty TITOTTIgrrVTiWH Khang Viet
9.50. Cho mach dien nhiT hinh ve: Ri = 2R2, R R2 0 2I, +3213= 12 (3)
' M
R4 = 2R3, E, = 12V, ri = r2 = 2Q, RA = RG I, =
'
2A
3
= 0, Rv rat idn. 101, - I O I 3 - E 2 =0
a) K md, von ke chi lOV, ampe ke chi Tir(l). (2), (3): 51, - 2 O I 3 + E 2 = 0
1/3A. TinhR|,R2, R3, R4. 21, +32I3 = 12
b) K dong, dien ke chi 0. Tinh Ej. E . = 10 = 3,33V
c) Thay khoa K bang tu C = 3|aF va ddi
ciTc nguon E2. Tinh Q cua tu va xac djnh Vay: Sua't dien dong cua nguon E2 la E2 = 3,33V. : .
dau dien tich tren cac ban tu. E, c) Tinh Q cua tu va xac dinh da'u dien tich tren cac ban tu
Bai giai Khi thay khoa K b5ng tu C, do dong dien khong chay qua tu C nen cac dong
a) Tinh R,, R2, R3, R4: Khi K md mach dxidc ve lai nhiTsau: dien trong mach bay gid giong nhufd cau (a). R
R, Ta c6: UNM = UNA + UAM = -I3R3 + IiRi 1 1
Ta c6: U A B = lOV; l 3 = ^ A . M
=>UNM= ~ . 1 0 + | . 1 0 = ^ V ^ C
Mat khac: UNM = -E2 + Uc ^E2
'3
3 IT TT c 10 10 20,, R3 R4
oR3 + 2 R 3 = 30Q = > U C = UNM + E 2 = — + — = — V I3
1—1
. , N
= lOQ va R 4 = 2R3 = 20Q.
A h ^ — I < ] ^1^ \ I B
= > R3
d) De do sua't dien dong diTdc de dang hdn, ngiTdi ta chon them mot nguon
CO suat dien dong > ej. Trinh bay each do nay.
Bai giai '/ e, d, r, R
V a V N e u khong bo qua r2 thi — = — v d i ro = — .
a) Ti so — theo d i , 62 neu dien t r d trong r2 cua P2 c6 the bo qua dufdc e, dj d,ro , d
272 273
doOng hoc sinh gi6i v a t ly 11. tjp 1 - NguySn Phil D6ng Cty TNHH MTV DWH_Khang Vi^t
- X e t theo vong (a), ta c6: 9.58. Bp nguon g o m ba acquy 12V - 3Q mic song song. M a c h ngoai 1^ mot bong
o I 1 - 4 I 2 + 1,5 = 0 (1) b) N6'u mot nguon bj dao ciTc thi cong suat den la bao nhieu?
Vay: Cong sua't cua den khi mot nguon bj ddi ciTc la P = 3,56W. -16 + A q = 24 => Aq = 2 4 + 16 = 40|.iC = 4.10"'*C
9.59. Co n nguon giong nhau (e, r) mac song song. Co mot nguon m^c ngiTOc vdi Vay: Dien lu'dng chuyen qua R la 4.10''^C. E:,ri Ri
cac nguon khac. Tim ciTdng do va hieu dien the cua moi nguon. 9.61. Cho mach dien nhu^hinh ve: Ej = 12V,
E2 = 6V, r, = rj = IQ, R, = 2Q, R2 = 3Q, E2, r2
E,=e v-_
C =5HF. I —
Trong (n - 1) nguon m^c dung, ta c6: Tim dien lu'dng qua E2 khi K dong. R2 K
B a i giai
Xet theo mot vong kin: -e + Ir - Eb + Irb = 0 +
7 1 - Khi K md: Dong dien khong chay du'dc qua tu C nen:
<=> I(r + fb) = e + Eb UAB = El = 12V E„r, R,
2(n-l)e Ma UAB = E2 + Uc => Uc = 12 - 6 = 6V.
<^ I(r + - ^ ) = 2e (Eb = e) o I . "'^ = 2e => I =
n-1' ' n-1 nr Dien tich tren tu: q = CUc = 5.6 = 30|aC . E2, r2
2(n-l)e I —
Suy ra: Dong dien qua nguon mac ngiTdc bang I = Khi K dong, ta c6 d6ng dien qua mach:
nr K
1 =
12 R2
Trong ( n - 1 ) nguon mic dung thi dong dien deu bhng nhau va b^ng: = 2A
R,+ R 2 + r j 2 + 3+1 -{Z>
I _2(n-l)e^2e
=^UAB = IR2 = 2.3 = 6V. Ei,ri
n-1 nr(n-1) nr — I —
Mat khac: U A B = E J + U ; .
2(n-l)e (n-2)e
Hieu dien the cua moi nguon: UAB = -e + Ir = -e + E2, r2
=> = UAB - E2 = 6 - 6 = 0. — f—
Vay: Ci/dng do va hieu dien the cua moi nguon la: nguon mdc ngift^c ^'en tich tren tu: q' = C U;. = 0 .
R2 K
^^y: Khi dong K, dien liTdng chuyen qua Ej la:
I = , cac ngu6n con lai la I ' = ^ va U = -r-C
nr • nr n ^q = q - q ' = 3 0 - 0 = 30nC = 3.10-^C.
E|, r . E2, r2 Ei,r, E2,r2
9.60. Cho mach dien nhif hinh ve: ' ^no mach dien nhu" hinh ve. E, = 6 V ,
1
E, = 8 V , E 2 = 12V,C = 2 n F . ^2 = 3V, r, = i n , r2 = 2Q, R, = 4 ^ , Rj = 1 1'
2
Tim dien liTcJng qua R khi K ^ ' C , = 0 , 6 ^ F , C2 = 0,3^F. Ban dau + 11- B
chuyen dong tir (1) sang (2). — i r - D "
sau do K dong.
R, R2
L-o——CI]—'
276 oil
Cty TNHH MTV D W H Khang Vi;t
Boi duoiig lioc sinh gioi Vat ly 11, tjp 1 - Nguyen P t i j S6ng
a) Xac dinh chieu va so liTdng electron qua K k h i K dong ^,fn so' chi cua von ke, ampe ke" vh. dien
- K h i K m d : [C, n t C j ] : t f c h c u a c a c t u luc:
E,.r, E2, r2
=> qi = q2 => qo = - q i + q2 = 0. gatidaukhi K m d . ^ >,
6 + 3 Bai giai
1 = = lA
4+2+1+2 Tri^cfng hdp ban dau khi K m d :
R,+ R 2 + r,+
Khi K m d , ta c6 [R, nt R J :
::^UAD = UAC = E , - I r , = 6 - l . l =5V.
CiTdng do dong dien qua mach la:
UDB = U c B = E 2 - I r 2 = 3-1.2= IV. 3 U:J 'a :•:,)]
3 +
=>q; =U^DCI = 5.0,6 = 3^C E1+E2
Kmd
1 = = 0,5A
va q 2 = U D B C 2 = 1.0,3 = 0,3nC E|, r, _ E2, r2 R j + R j + r j + rj 3 + 3 + 2+1
27«
B6i du3ng hpc sinh gidi Vjtt ly 11. tjp 1 - NguySn Phu D6ng CtyTNHH MTV DVVH Khang Vigt
9.64. Cho mach dien nhu'hinh ve: Ei = E2 = 1,5V, Tfnh d i e n lu'dng qua R 4 khi K dong. B A
r, = 0,2Q, r2 = 0,5Q, C, = 0,2(aF, C2 = C 3 = B a i giai
0,3|aF, R = 0,5Q. iChi K m d , mach du'dc ve l a i :
T i m dien tich cac tu khi khoa K chuyen tu" 1 sang 2. + V i dong dien khong qua tu nen: C
-J1+
B a i giai •2
1=
20+10 15
Taco: I = ^ i ^ = 2 , 5 A R4
R + Tj +
=>UDA = I R I = —.10= - V R7 R.
- Ban dau khi K d vi tri 1, ta c6: [C, nt C j ] : 15 3 B
D
+ M a t khac: U A D = E2 + Uc
va U , = U A B = I R = 2,5.0,5 = 1,25V.
D i e n tich cac tu: qi = q2 = C12U12 => q = CUc = 1 = ^\iC va ban du'dng cua tu noi v d i R 4 .
=^q, = q 2 = 0,12.1,25 = 0,15nC = 0 , 1 5 . 1 0 ' C .
i K dong, gia suf dong dien c6 chieu nhu'hinh ve:
- K h i K chuyen sang vj tri 2:
•f X e t vong (a), ta c6: -I2R2 - E2 + I3R3 = 0
Ta c6: U , . , = U A M = E , - Ir, = 1,5 - 2,5.0,2 = I V .
o -2OI2 - 1 + 3OI3 = 0
=>U^, +U^,^ = 1 V (1)
hay-2OI2 + 3OI3 = 1 (1)
Mat khac, theo dinh luat bao toan dien tich, ta c6: q[ + q'^ = - = - 0,15 + X e t vong (b), ta c6: I i R , + I2R2 - Ei = 0
Vay: Sau khi chuyen K tif vi t r i 1 sang 2 thi dien tich cua tu C2 khong doi U k D = I i R . = 5 ' ' 0 = 2V
b^ng 0 , 1 5 . 1 0 ' C ; con dien tich cua C, la q[ = 0,18.10"^C; cua C 3 la 1
va U : , ^ = E 2 + U ^ =U' - E , =2-1 = IV
C ~ ' - ' A D "^2
0,03.10~'^C.
q' = C U ^ = 1.1 = IfiC va ban diTdng cua tu n6'i vdti R 4 .
280 281
i dUBng hpc sinh gi6i Vjt ly 11, tgp 1 - IMguyin Phu D6ng Cty TI\JHH MTV UVVH Khang Vigt
r = 0 , 4 Q , R, = I Q , Rj = 2Q, R 4 = 6 Q , K 53
RA = 0. ^ , , E,r > (A) 4. Thay cac gia tri viTa nhan di/dc vao (4), ta diTdc:
K h i K m d ampe ke chi 0,1A. B
i l . ( R , + 6 ) - l , 5 + 0 , 4 . — = 0 =>R2 = 3 Q .
K h i K dong ampe ke chi 0. 106 53
TinhR2,R5. J, A Vay:R5 = 2 f i ; R 2 = 3 Q .
1 Baigiai 967. Cho mach d i e n n h i f h i n h ve: R, = 2 f i , R A = 0, Rv ra't Idn. 7,. t
- K h i K m5, mach dien du'dc ve lai nhiTsau: Khi K m d , ampe ke' chi 1,5A, von ke' chi 6V.
E,r
+ Xetv6ng(a): I.R, + I 3 R 3 - E + I.r = 0 Khi K dong, chiing chi 3A, 4V.
o I , + 213-1,5 + 0 , 4 1 , = 0 Tinh E, r, R2, R3. R,
<:> 1 , 4 1 , + 213= 1,5 (1) B a i giai
+ X e t vong (b): I5R5 + I5R4 - I3R3 = 0 - K mcl, ta CO mach dien nhiT hinh a: R2
V.
o IsCRj + 6) - 2I3 = 0 Ta c6: (R, nt R2) ^ I , = I2 = I = 1,5A. K
R3
V d i I 5 bhng so chi cua ampe ke'bang 0,1 A.
UMB = I 2 R 2 ^ R 2 = = — =4Q 1 1
=> 0,1R5 + 0 , 6 - 2 1 3 = 0 (2) I 1,5
+ X e t tai nut C, ta c6:15 + I3 = I|
^ 1 , - 1 3 = 15 = 0,1 (3) Ma 1= o 1,5 =
R , + R2+r 2 + 4 + r
[ l , 4 I , + 2l3 = 1,5 f l , =0,5A
=>9+l,5r = E (1) R2
+ Tuf ( 1 ) , (2), (3): • 0,1R5 - 2I3 = - 0,6 =^ I2 = 0,4A
- K dong, ta c6 mach dien nhiT hinh b:
i i^i -^3 =0'' [^5 =2Q
Taco: r = r = = 1 = 1A E,r
V a y : R 5 = 2Q. ^^'^ ' 2 R2 4
, ll 1
- K h i K dong, vi ampe ke' chi 0 nen ta c6 mach nhif hinh ben:
=5. i ; , = i ' - i ; = 3 - 1 = 2 A ff' t.
+ X e t vong (a): I2R2 + I2R4 - E + Ir = 0 R,
D
B
Mat khac: U A B = I ; ( R , + R2) = • -(2 + 4) = 6 V
o l 2 ( R 2 + 6 ) - 1 , 5 + 0,41 = 0 (4) M
+ X e t vong (b): I | R i + I i R 3 - E + Ir = 0 [, Hinh a
=^U,3=U^B=6V=^R3 = ^ = ^=3Q
oI,(l + 2 ) - 1,5 + 0,41 = 0 E, r U R4
E,r
I B
o 31,+0,41=1,5 ' (5)
v^UAB = E - I r o 6 = E - 3 r (2)
+ Xet v6ng(c): l 2 R 4 - I | R 3 = 0
'l,5r-E=-9 [ r = 2Q R2
o 6I2 - 21, = 0 T i r ( l ) v a (2):
3r-E= -6 E = 12V
0 1,-312 = 0 (6) M
R, Vay: E = 12V;r = 2 Q ; R 2 = 4 Q ; R 3 = 3 Q .
+ T a i n u t B , t a c 6 : I , + I2 = I (7)
R3
282
Cly TIMHH MTV D W H Khang vig
B6i du8ng hgc sinh gi6i V j t 1 ^ 1 . t^p 1 - Nguygn Phti D6ng
4
9.68. Cho mach dien nhu" hinh ve: R| = 4Q, Vi I ' = I B + I2 + (4)
3 3Ry 3R2
R A = 0, Rv rat Idn, hai den giong nhau
va c6 hieu dien the' djnh mufc 6V, R2 la 9 45
1,5= Rj3 = 12Q
bie'n tret. Khi hai den ciing sang, von ke Rp R2
Ttf (3) va (4), ta c6:
"lU chi 4,5V, ampe ke chi 1,5A. Khi t^t bdt 16 16 R2 = 6Q
3Rp -+- 3R2
' mptddn, chungchi ^ V va ^ A . ^
V $ y : E = 1 2 V ; r = 1 Q ; R 2 = 6 Q ; R D = 12Q.
a) Tinh E, r, R2 va R cua den. I,) n m R2 de den sdng binh thu'dng
b) Tim R2 de den sang binh th^dng. f)i den sang binh thu^dng thi hieu dien the giffa 2 dau den phai b^ng hieu
Bai giai (jien the djnh mffc: UAB = 6V.
a) Tinh E, r, R2 va R cua den
- Khi 2 d^n ciing sang, so chi ciia v6n ke bang 4,5V nen UAB = 4,5V. Cifdng dp dong dien tdng cpng qua 2 den: 21^ = 2 . ^ ^ ^ = 2.— = 1A .
Rp 12
- Ta c6: IR, + UAB - E + Ir = 0 o 1,5.4 + 4,5 - E + 1,5r = 0
. Matkhac: IR, + UAB - E + Ir = 0 <=>4I + 6 - 12 + I . l = 0 => 1= 1,2A.
« E - l , 5 r = 10,5 (1)
- CiTdng dp dong dien qua R2 la: I2 = I - 2ID = 1,2 - 1 = 0,2A.
16 4
- Khit^tmotden:UAB= Y V , I = ^ A .
E,r T 0,2
' - E + rr = 0 o - . 4 + — - E + - r = 0
I ' R , + U'AB — h-
3 ?$y: De den sang binh thiTdng thi R2 = 3 0 Q .
„ 4 32 9.6S^ Cho mach dien nhff hinh ve:
o E--r= — (2)
3 3 E = 120V, r = 5Q, R, = 15Q,
J^2
E - l , 5 r = 10,5 = lOQ, R3 = R 4 = 20Q,
E = 12V
- Tir(l)va(2): c 4 32 => C = 0,2^F. Khi khoa K md,
T=\n
3 3 v6n ke V c h i 60V.
- Matkhac: ^) Khi K dong von ke chi bao nhieu? Cffdng dp dong dien qua khoa K la bao nhieu?
+ Khi 2 den sang: cifdng dp dong dien tdng cpng qua 2 den la: tinh dien tich tren tu C khi K md va khi K dong.
4^ Bai giai
I. =
R. R. R, Ta c 6 : K h i K m c ( :
Gia sur R V = oo : mach ngoai gdm [R2 nt R3 nt R 4 nt R i ] :
V I I = I2 + 2 I D = * 1,5= — + ^ (3) =>RN = R 2 + R 3 + R 4 + R |
= > R N = 15+ 10 + 20 + 20 = 65Q.
+ Khi mot den t^t, mot den sang:
120 U
\6
^1 =
Rj^+r 65+5 7
U ' AB
_ 3 _ 16
• Dong dien qua den: IL =
Rr Rp 3Rp ^6'chi cua vonke:
16 ^ A B = I ( R 3 + R 4 ) = y .40 = 68,57V.
• Dong dien qua R2: I 2 = -
Ro 3R.
% t khac, theo de bai: UAB = 60V, tifdo suy ra Rv ciia v6n ke c6 gia tri huTu han.
285
B6i duBng hpc sinh gi6i V$t ly 11, t$p 1 - Nguygn Phu D6ng" Cty TNHH MTV DVVI
Taco: IR2 + UAB + I R i - E + I r = 0 101 + 6 0 + 1 5 1 - 120 + 51 = 0 ^_70. Cho mach dien nhu" hinh ve: Cac
=>I = 2A dien trd thuan deu c6 gia tri la R,
UAR 60 ^ ngu6nE= 15V,r = R. ,
- Ci/cfng do dong dien qua R34 la: 13 = — ^ = = 1,5A.
A
Zu+zu 1 BietUAB = 3V.
- Cirdng do dong dien qua Rv la: Iv = I - 1 3 = 2 - 1,5 = 0,5A. A Tim so chi cua von ke" V.
. Bai giiii M
- Dientrdcua v o n k e l a : Rv = — = = 120n. , Xet theo mot vong kin, ta c6:
ly U,J
IR + UAB + IR - E + Ir = 0 -CD-
a) So" chi cua von ke' va dong dien qua khoa K: Khi K dong, ta c6 the bo qua
Vi r = R=>3IR + 3 - 1 5 = 0
khi do mach diTcfc ve lai nhiT sau: E,r
1=1 7...
X
- Dientrclmachngoai: Rj^ = R , + R
Ry+Rj+R^
=>R,.,5+i^^:^?^=45Q
[at khac: L = ^
^ R
=
R
- (2) •
I
120 + 2 0 + 2 0
M
- Cu'cJng dp dong dien qua mach chinh: R R R .
E , 120 hfk IR + I,R + UMN + IiR + IR - E + Ir = 0 (vdi r = R)
1= =>I = = 2,4A
45+5 3IR + 2I,R + UMN - E = 0 ti.fi,! , { J ) 01:
Vay: CiTdng dp dong dien qua khoa K bhng 2,4A.
[ O 3 . 4 + 2 . - . R + U M N - 1 5 = 0 ^ U M N = IV.
- So" chi cua von ke": E,r
Ta c6: UAB + IRi - E + Ir = 0 /ay:S6"chicuav6nkela IV.
o UAB + 2,4.15 - 120 + 2,4.5 = 0 =^ UAB = 72V. 9.71. Cho mach dien nhU" hinh ve: E = 6V, '
Vay: Von ke" chi 72V. r = 3,2Q, Ri = Sn, R2 = Rj = 4Q, UDC = 0,6V.
b) Dien tich tren tu C khi K md va khi K dong rimR4. R,
Ta c6: Hieu dien the" giffa hai dau tu C: Uc = UDB = U ^ Bai giai
- Xet theo mot vong kin, ta c6:1,(Ri + R 3 ) - E + Ir = 0 R2
D
R4
- Khi K md: UAB = I4R4 = I3R4 = 1,5.20 = 30V.
0 1 2 1 , - 6 + 3,21 = 0 (1)
Dien tich cua tu: q = CUDB = 0,2.30 = 6^iC . 4 ' '
~ Mat khac: UDC = UDA + UAC = - UAD + UAC
- Khi K dong: '-i
O U D C = -I2R2 + IiRi = 0,6 = - 4 I 2 + 81, E,r
+ Cu'cfng dp dong dien qua R34 la: "IM"^
vai l2 = I - I , 3>0,6 = - 4 . ( I - I , ) + 8I| — I—
286
Cty TNHH MTV DWH Khang Vi$t
9.72. C h o mach dien nhiT hinh ve: E = 2 4 V , E, r = > E = 4 I , + 3I (2)
r = 1,6Q, R| = 4 a R2 = 16ri, R3 = 8Q. M a t khac: Uc D = UCA + UAD = - I , R , + I2R2 = - I , + 3I2
B i e t dong dien qua day C D chay tit =i> 1,2 = - I , + 3I2 (3)
C den D va c6 cUdng do 0,5A. T h a y ( l ) v a o ( 3 ) : 1,2 = - I , + 31, = 21,
TimR4. R, R3
I =^ I , = 0,6A; I2 = 0,6A; I = I , + I2 = 1,2A.
r
Baigiai ^ h-J Tir (2) suy ra: E = 4.0,6 + 3.1,2 = 6V.
D
R2
- X e t theo mot vong k i n , ta c6: R4
i K dong:
I , R i + I3R3 - E + I r = 0 u^^, = - i ; R , + i 2 R 2 = - i ; + 3 r ,
o I i R , + ( I i - 0 , 5 ) R 3 - E + Ir = 0 E,r
<^0,75=-i;+3i^ IK;
0 4 I , + ( I , - 0,5).8 - 24 + 1,61 = 0
vi i ; = i 2 o 0,75= - i ; + 3 i ; =21;
o 1,61 + 1 2 1 , = 2 8 (1)
- M a t khac: I = I , + I2 1^ _^ 0 7 5 ^ Q 375^. J, ^ o,375A .
R, R3
M a I,R,, = I2IS.2 o
- I2R2 W ^ It iil = I6I2 I2 = - I i
+ X e t theo mot vong k i n , ta c6: I ; R , + l2R3+rR5 - E + I ' r = 0 '
4 D
R2 R4
1 , 5, « 0,375.1 + 0,375.3 + 2 , 5 r - 6 + 0,51' = 0 ^ l ' = 1,5A oi^ / ( l :
=>I = Ii + - I , = - I (2)
1-4^1
• 4 + CiTdng do dong dien qua Rc l a : k.•
I Vay: E = 6V;R6 = 2 Q .
Ta c6 : I3R3 — I4R4 => R4 - \ - —;— -
I4 1 ^•m Cho mach dien nhiT hinh v e : D , , D2
*Vay:R4= 12Q. E,r CO cung hieu dien the dinh miJc, den D ,
R5
9.73. Cho mach dien nhif hinh ve, trong 1 1 1 CO cong suat djnh miJc P, = 60W.
A 1 1*—
Biet Rv rat Idn.
- K h i K dong von k e c h i 0,75V. R4
t Tim cong suat dinh muTc cua den D2.
Tinh E va R(,. 1 1 r
1
B a i giai
B a i giai J
" Rv rat Idfn nen khi K , , K2 m d thi khong c6 dong dien qua mach:
* Nhan x6t: Ta c6: R, + R3 = R2 + R 4 = 4 Q
P>E = U A B = 1 2 0 V
=>I|=l2 (1)
^ Khi K| dong, K2 m d , ta c6: .> *
M a t khac: R2 > R, =:> V Q < Vc nen so chi cua von ke b^ng UCD-
^AB - E + Ir = 0 « 110 - 120 + Ir = 0
- K h i K met:
^Ir=10 (1)
+ X e t t h e o m o t v o n g k i n , t a c d : I j R , + I1R3 + IR5 - E + I r = 0
o I , + 31, + 2,51 - E + 0,51 = 0 o 41, + 31 - E = 0
288 289
Boi dijgng hoc sinh gidfvjt ly 11, tjp 1 - Nguygn PhO D6ng^ Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi$t
'^Tac6:UAN + L r N u - E + Ir = 0 ; R3
- Matkhac: I = - (2)
R, R, i. " ^ I 2 R 2 + I 4 R 4 - E + Ir = 0
^ R 2 + l4.6- I I +4.0,5=0
- Thay(2) vao(l)^ (3): <:S>R2 + 6l4 = 9 V d i I4 = l2 + l5 ;
Bai giai
(9)
R. P, •^ach 1: Chung ta chuyen mach tam giac A M N thanh mach sao:
Ta c6: - • •• •, r
- Tir(8) va (9): - = ^=:>P2 = - P , = - . 6 0 = 160W. . R,R2 2.5
3 3 3
R,+ R2+ R, 2+5+3
Vay: Cong sua't dinh miJc cua den D2 la 160W.
R, 3.2
9.75. Cho mach dien nhiT hinh ve: E = 11V,
r = 0,5Q, R, = IQ, R4 = 6Q, R5 = 3Q.
1 1 R , + R,+ R2 3+2+5
Cu'dng dp mach chinh I = 4A, cu'cJng dp R2R5 5.3
R5
dong dien qua Ri la Ii = 3A. ^ R2 R4 R2+R5+R, 5 +3+2
Tinh R2, R3. 1—1
"•hi do mach ngoai gom:
Bai giai nt [ ( R ^ n t R j ) // ( R ; n t R j '
\
290 29 l i
B6i diiSng hgc sinh gi6i V j t ly 11, t j p 1 - Nguyin Phu D6ng Cty TNHH MTV D W H Khang Vjgt
o 201,
- l,R4-l5R5 = 0
292 293
Cty TNHH MTV DWH Khang Vi^t
B6i duang hpc sinh gi6i Vjt ly 11, tjp 1 - Mguygn Phu D6n9
90 ^ , ^ s o c h i c u a v o n k e V2.
- Thay vaoCOtadu-dc: 90 = E .(190+ 10)
Coi Rv la dien trd cua cac von ke'. r J U . » .
18000
o90 = E- (2) c6:UAB = E-lr
E - U , , 150-110 , 150 . ' - - . 1 1 —
1= K
- K h i K dong, ta co: I ' = I > I , = Hk.H- = = • R
-^R
R. R R„ 300 R, 15
a M k h a c : U A u = liRv
- Thay v a o ( l ) , tadirdc: 60 = £ - ( — + - ) . ( 1 9 0 + 1 0 )
I'v
(2)
^ 12000 • 0 RV
<=>60 = E 40
U AB
12000
(yi^.u A va I , =
R(2R+Rv)
o 100 = E - (3) 2R+ «, I2
RV K R + 2R + Rv
7'
110.(3R + R v )
18000
90 = E -
E = 120V 6R^+ 2RRv+R(2R + Rv)
TO (2) va (3):
12000 Ry = 600n ^ _ iio.(3R+Rv) , i ,11- ' ~!Mt^,M),lr
100 = E -
R, 8R'+3RR,
Vay: Sua't dien dong ciia nguon la E = 120V. IP' 110 110.(3R + R v ) _ 150 '05; a .
b) H i e u dien the' giiJa hai ciTc nguon dien khi K m d va khi K dong.i - Taco: I , +I2 = I <^ +
Rv 8R^+3RR R
90 90 i l l
B 10
la R, nguon E = 150V, r = — R, E,r' /ay: So chi cua von ke V2 bhng ^ R v = = •
15 D
T i n h U A B , chieu va ci/dng do cua I i , I2 neu: Dong I : CO chieu n g i T d c vdi chieu da chon,d6ng h cung chieu vdi chieu da
a) I = 2 A . chpn. -J
b)I= lA. c)I= -A. d ) I = - A. E|,ri
2 4 ^81. Cho mach dien nhU" hinh ve: E | = 1 , 5 V ,
B a i giai E2 = 2 V , Rv ra't Idn, von ke chi 1 , 7 V . 1
Gia suT cdc dong dien cd chieu nhU' hinh ve. Hoi khi dao ci/c nguon E i , von ke chi bao
' Ta cd: I , + I2 = I (1) nhieu?cd can dao l a i cifc von ke'khong?
I—
U A B = I2R2 (2) \ B a i giai E2, h
U A B = I i R i + E + I,r (3) .I2 _ Ban dau (khi chu'a dao ciTc nguon E i ) , ta cd:
Tir(l),(2),(3): R, U„A = E,+Ir, (I) :
fl,+ I , = I , I,+ l 2 = I va U B A = E2 - Ir2 (2)
<=>
I2R2 = I , ( R , + r) + E (R, + r)I, -R2I2 = - E (I5 + 5)Ii-40l2
o E i + I r i = E 2 - I r 2 = > 1= ^~ '
lL-^i2=J I,+ l 2 = I
(4)
2 0 1 , -4OI2 = - 2 0 I,-2l2 = - l E2, rj
Tir ( 2 ) suy ra: U B A = E2 - ]
a) V d i I = 2 A , lhay vao he ( 4 ) , ta diTdc:
I, = l A (3)
UAB = I2R2= 1.40 = 4 0 V .
1,-21, = - 1 |l2 = 'A
dao ciTc nguon E i , ta c d :
Chieu ciia I| va I2 nhif da chpn ban dau.
b) V d i I = 1 A, thay vao he ( 4 ) , la diTdc: ^ ' " " ^ ^ ^ U ' - E -I'r - E
r,+ r2
E2, r2
I,+ l2 = I 80,
• '2 =_ 0 , 6 = > U ' 3 ^ = 2 - ( 2 + 1,5).0,6= - 0 , 1 V
I^UAB = I2R:= - . 4 0= — V Ma
[l,-2l2 = - l
Vay: So chi cua von ke bang 0 , 1 V va ta can phai dao ciTc cua von kg'.
Chieu cua I , va I2 nhu'da chon ban dau. ^•82. Cho mach dien nhir hinh ve: cac
El, Ti E2, r2
Von ke' cd dien trd ra't Idn.
c) V d i I = ^ A , thay vao he ( 4 ) , ta diTdc:
^ K h i K m d , von ke V , chi 1,8V, V2 chi 1,4V. ;
I, = 0 " K h i K ddng v o n ke V , chi 1,4V, V j chi 0 , 6 V .
1
I = > UAB = I2R2 = - . 4 0 = 2 0 V Hoi neu dao ciTc cua nguon E2 thi cac von
I,-2l2 = - I ^ e ' se chi bao nhieu khi K ddng? K h i nay cd
296 291
Cty TNHH MTV DVVH Khanq Vi§t
Bai giai I, R.
=>3l2 = 6 I , = i > I i = y
- V i v o n k e c 6 d i e n t r d ra't I d n n e n k h i K m d t h i k h o n g c 6 d o n g d i e n q u a m a c h '
^ E , = U | = i , 8 V ; E2 = U 2 = 1 , 4 V ..., ^ ;v , ., y • . I 6+E2 > • E|,r| E l , r2
C
M a : I i + l2 = l ^ I | = - = A B
- K h i K d o n g va chu'a d a o ciTc: ' 15
E l , r, Ej,
E,+E, E ,1-^^-2
+ E B 21. 2.(6+E2)
J. A
Tac6:I=—! ^ U , = E, - Ir, = E,-
r
R+r, +r2 ' R+rj+r/' =>I2 = R,
3 15
D
_ E,-U, _ 1,8-1,4 (V, va Uc-D = U c B + U i i D
= 0,125 6 + E-, 6 + E, ^
R + r , + r2 E , + E2 1,8 + 1 , 4 = E 2 - I r 2 - I , R 3 = E2 ^.1 ^-3 •
5 15
E, + E . K
va U2 = E2 - hi = E2 - R ^ I 2 + 2E2 _3E2-12
R + r , + r2 => U c u -
5 5
h E2-U2 _ 1.4-0,6 _ Meu d i e n t h e d C c a o h d n d D t h i U C D = ' , 5 V , c o n n e u d i e n t h e d D c a o h d n d
= 0,25 E|, r, E2, r.
R + r, + E , + E2 1,8+1,4 C t h i U c D = - l , 5 V , thay v a o ( 2 ) , tadu'ctc2tru'dnghdp: ,
- K h i K d o n g va d a o cifc n g u o n E2:
1,5 = E2 = 6 , 5 V
E.-E,
Taco: I' ' _= 1
R + r, + r2 E2 = 1,5 V
UAB=E,-I'r,=E,-(E,-E2).
I R
R + r, + r2 + V d i E2 = 1 , 5 V , t h a y v a o ( 1 ) , ta diTdc: 1 = = 1,5A
= ^ U A B = 1 , 8 - ( 1 , 8 - 1,4).0,125 = 1,75V
Cong sua't c d a m S i ngu6n: P, = E , I = 6 . 1 , 5 = 9 W ; P2 = E2I = 1 , 5 . 1 , 5 = 2 , 2 5 W .
r, = 2 Q , r2 = I Q , R, = R j = R3 = 3Q, von
' Cong suat c i i a m o i n g u o n : P, = E , I = 6.2,5 = 1 5 W ; P2 = E2I = 6,5.2,5 = 16,25W.
El, ri E2, rj
ke V (Rv r a t Idn) chi 1,5V. , . / C
A H i e u sua't c u a m o i n g u o n :
T i n h E2, c o n g s u a t v a h i e u s u a t m o i n g u o n .
+ CiTcJng do dong dien qua nguon E2 la: I ' = I , + 1. = 1,8 + 0,6 = 2,4A. c) Hoi nhu" cau a nhUng so nguon la chftn va hai nguon d canh nhau c6 cac ciTc
cung ten noi vdi nhau.
+ Ta l a i c6: U A B = - l'r2 =>r, =
Co n hp nguon khac nhau mac song song.
I' 2,4
Hay chiJng minh bo nguon nay lu^dng du'dng vdi mot nguon (E,r) c6:
Vay: E2 = 6 V , r 2 = I f i .
E E, E, E.. 1 1 1
9.85. D i e n trd R mic vao nguon ( E | = 15V, r,) se c6 dong dien l A di qua. Diiny
-+....+- va - = — + — +....+ —
them nguon (E2 = lOV, r2) mac song song hoac no'i tie'p vdi nguon trift'c ' r r.
R
+ Thay (1) v ^ o (2), ta du-dc: 15 + r2 = 25 => r. = lOQ. Hinh b
300
B6i_dL0ng hpc sinh_gi6i Vat ly 11, tap 1 - Nguyen Phu Dong Cty TNHH MTV DVVH Khang Viet
E7 E „ 1 1 1 Rr,+ Rr2+r,r2
1
— + + - ^ ) - U A B ( - + - + . . . . + - ) ( 1 )
thu t h l E2 < U A B ; d e E2 k h o n g p h a t , k h o n g t h u t h i E2 = U A B - ,(,„£.,,: 1
Hinh a
9.88. C h o m a c h d i e n nhu" h i n h v e . T a t ci c a c d i e n trd c u a m a c h n g o d i d e u g i o n g
E - U . A „B _
E U
A B
+ V d i hinh b: I = (2)1 n h a u v a b a n g R Q = 2 Q , b o n g u o n g o m n p i n m ^ c n o i tie'p, m o i p i n c 6 suat
r
d i e n d o n g e v a d i e n t r d t r o n g r = I Q . B o q u a d i e n tret c a c d a y n o i .
E, E , 1 1
+ Tir(l)va(2): - - ^ -= r ( —
^ + — + . . . . + — ) - U , „ ( - + - + . . . . + - ) 5 ) T i n h d i e n t r d ti/dng diTdng cQa m a c h
^) N e u n p i n i n ^ c s o n g s o n g v d i n h a u
Hinhb
1 1 1 1 thl cirdng d o d o n g d i e n qua nhanh
- =— + — + . , .+ — B
D B b K n g 0 , 3 A . T i m so p i n n v a sua't
B a i giai B a i giai
302
i A • • 3031
a ) D i e n t r d tiTdng diTdng c u a m a c h n g o a i v a cir6ng do dong d i e n qua bo ngu6n V = 0,3 + i ; + i ; = 0,3 + 0,15 + 0,15 = 0,6A
- D i e n t r d t i r d n g du-dng:
^^'AH = U k D + Kli = I'Ro+ 0'6 = 0.6.2 + 0,6 = 1,8V .
+ T a CO t h e v e l a i m a c h n h u - s a u ( h i n h a ) : ' t ,t >
vdi 1 = I , + I2 (7)
= > R N . = RO+R' = R „ + : ^ = ^ = 3 ^
^ TiJf(4),(5),(6),(7):
- Cu-dng do dong dien qua bo nguon 31 = 2 - 1 , I, =-0,18A
Ta c6: IDB = 0,5A => U D B = 0,5Ro = 0,5.2 = 1V. A C B
31 = 4 - 2 1 - I , =0,91 A
D
I = I,+ l / I = 0,73A
2.2 ^ 2Ro
Vay : - U c = I = 0,73A.
I = 0,5 + I , + I2 = 0,5 + 0,25 + 0,25 = 1 A.
Dong d i e n qua nhanh gom 1 pin la
Vay: D i e n trd tiTdng di/cfng cua mach la =3Cl; ciTdng do dong dien qua
Ii = 0,18A,
bo nguon la I = 1 A.
chieu nguTdc v d i chieu da chpn.
b) So' pin n va suat dien dong e cua moi pin
Dong d i e n qua nhanh con lai la I2 = 0,91 A.
- Tri/dng hdp n pin m^c no'i tiep d cau a, ta c6: U A B = E b - I r b (1) ^•89. Cho mach d i e n nhiThinh ve: E, = 6V,
vdi UAB = UAD + UDB - IRo + UDB = U + 1 = 3V. E l , r, E2, r2
E2 = 9 V , r, = r2 = 0,5Q, R, = R3 = 8Q, D
va
Eb = ne
= nr = n . l = n
R4 = 0,5Q, C, = 0,5
12V- 18W.
, C2 = 0 , 2 , den
V.
Thay vao (1), ta diTdc: 3 = ne - n • (2) Ban dau K m d va khi chu'a m^c cac
^ , ; = ^2R.
. M , 2.2
O . , 5 A ; , ; = 2R.
M.M=O,,5A' i ^ , electron.
2.2
+ Cu-dng do dong dien qua bo nguon:
304 305
BCi clu3ng hpc smn'gioi vai ly 1 1 , IJJD i - iviguyen h-nu uong Cty TNHH M T V D W H i < h , p j vi§t
Bai giai ^ ^ 240+15.16
a) Dien tich cac tu: Khi K md khong c6 dong dien qua mach: •Ma I = =2A
Tac6:U,.^=UMP=E, =6V 88 + 9,5.16 ,, .
^ UAD = 6 - 2.0,5 = 5V; U M D = -12 + 5 = -7V.
=> q, = C^l]^.^ = 0,5.6 = 3|iC ciTc diTdng cua tu noi vdi Ri. ^ U D M = 7V.
6+9
240+15R. |o N di chuyen deu tiT dau A den dau B cua
=^ 1 = (3) A
In trd trong thdi gian t = 5s. Tim chieu va do
16+R2 cu'dng do dong dien tiJc thdi qua ampe ke
^ng thdi gian tren.
Vi I = I , + I2 nen t i r ( l ) , (2), (3) ta c6: Ei,r, E2, r2
i ! Bai giai
240+15R, 12
— ^ = 1,5 + Tinh R, va UpQ -X^
~ + 9,5R, R2 +
12^
o 360R,+ 15R, + 1920 = 246R,+14,25R, + 1056 + 1056 + 114R, la c6: I = = — = 0,5A ; R,, = = 24n
dm , j 12 ' ' D p z:
^dm ^dm "
« 0 , 7 5 R ^ - 1 9 2 = 0 =i>R2 = 16^
^ ' den sang binh thu'dng nen: Ii = Ij,,, = 0,5A (1)
- Dien lu'Ong do cac tu phong qua R i , R 3 :
^D = Uj,„=12V
Taco: U M D = U M A + UAD I,(Rf,+ R,) 0,5.(24+ R , )
vdi U M A = - U A M = - U D = - 1 2 V ; U A D = E , - I r , Ta lai cd: L = i i ^ ^ l ^ = (2)
R. 144
306 307
B6\g hgc sinh gi6i Vat ly 11. t j p 1 - Nguygn Phu Dfing Cty TNHH MTV DWH Khang Viftt |
E,+ E , C, M k M o t day dong chat, tie't dien khong doi, c6 dien trd R, dUdc uo'n t h i n h
' Mi/c>ng tron va chia thanh ba phiin bhng nhau bdi ba pin. M o i pin c6 sua't dien
R. ( R „ + R , ) |j0ng E va dien trd trong khong dang ke, cac pin m^c cijng chieu. ,
vdi: R^, = ^
h A N
B (jiffa hai d i e m xuyen tarn do'i A, B ngiTcfi ta
a)
bhng day noi khong dien trd mot tu
144.(24+ R,) _ 144.(24+ R|)
(jjen dien dung C. T i n h dien tich cua t u . Ban
144 + 24 + R 168+ R
R, ^ j o tich dien diTdng?
/^
9 + 6 15.(168+ R j ) [,) Thay tu dien bang mot von ke' c6 dien trd
!1 -
144(24-HR^;;^ = 3624+145R, E|, r. Ro.Tinh:
2' ^2
168+R CU'dng do dong dien qua von ke va so' chi B
cua von ke. B
15.(168+ R,) ^ 0 , 5 . ( 2 4 + R,)
V l I = I , + I2 <::>
3624 + 145R 144 Ci/dng do dong dien qua hai nilfa difdng tron
1 va2.
o 362880 + 2 1 6 0 R , = 260928 + 10440R, + 4 3 4 8 8 + 1 8 1 2 R i + 1 7 4 0 R i + 7 2 , 5 R 2
c) Suf dung ket qua cau b tlm lai ket qua cau a (giCfa A va B la l u ) .
o 72,5Rf + 11832Rj - 58464 = 0 =:> R, = 4,8n B a i ^iai
- T i m UPQ: Ta c6: UPQ = Upc- + UCQ, vdi Upc = - U D = - 1 2 V ; UCQ = E , - Ir, a) Dien tich ciia tu
A A
3624+145.4,8 R R
308 309
Cty TNHH MTV D W H Khang Vi§t
.u0enJllOi
^ " ' c d N G VA C d N G SUAT CUA NGUON DIEN
-I^R„=2E + I , . | (6) ',11!^!:'^ VA MAY THU DIEN
- Thay (4) vao (5) va (6), ta diWc: osv- ^ X 6 W T A T K I E I N THtrC
1. Cong, cCmg sua't va hieu suat cua nguOn diC'n , ,
-(I.-I,)R„=E-I,.| ^ I , ( R o + | ) - I . R o = E (7)
, C6ng cua nguon dien: A = EIt. : rr,.„ f i e i jAjft ,! <n «
-(I,-ipR„ = -2E + I , . | => l 2 R o - I , ( R o + f ) = - 2 E (8) , Cong sua't cua nguon dien: P = — = E I . .'..in u, J . . i , > ,
2E 6Rn+R li. N H O N G C H U Y K H I G I A I B A I T A P
- Ttiay vao (7), ta di/dc: I2 = — • — (11) - Be giai cac bai tap ve cong, cong sua't, hieu sua't ciia nguon dien va may thu
can chu y:
4E 3Rn+R 2ERf,
Thay (10) v a o ( 6 ) , t a d i r d c : - l y R o = - 2 E + — . " - " + Cac cong thiJc tinh cong, cong sua't, hieu sua't ciia nguon dien va may thu.
R 4Ro+R 4Ro+R
Nhd rang cac dien trd (dien trd, bong den, ban la, bep dien...) cung la may
2E , ^ 2ER„ _ 2E
thu dien: may thu chi tda nhiet.
4R0+R ^ " 4R0+R R + Pho'i hdp vdi cac cong thiJc dinh luat O m da bie't, cac cong thufc ve bo
4+-
Ro •H.' nguon mSc vdi nhau (noi tie'p, song song, hon hdp do'i xiJng...).
c) K h i thay von ke d cau b) bang tu nhiT cau a) thi Uv - > Uc; Ro - > Rc ^ V d i acquy khi phat d i e n thl ddng vai tro la nguon dien; khi nap dien thl
^ ^ R 2 2 ^ang thufc C o - s i nhu'da bie't hoac tarn thiJc bac hai de giai.
^ Vdi bai toan tlm so nguon hoac so den thoa man dieu k i e n cho tru'dc can chu
S la so den hoac so nguon phai nguyen, du'dng nen neu gia tri t i m du'dc khtJng
Ke't qua hoan toan dung nhiT each giai c( cau a).
•Nguyen thl ta chon cac gia tn nguyen Ian can, lap luan va chon gia t n dung-
310 311
Bdi dugng h o c sinh gi6i V j t ly 11, t$p 1 - Nguyin Phu 06ng _Cty TIMHH MTV DVVH K h j n g Vi$t
a) T i n h r. T r o n g m o i t r i r d n g h d p h a y g i a i t h i c h si/ c h t - n h l e c h g i i l a d i e n n a n g t i e u t h u va
gian n a p . N h i e t l i f d n g t o a ra t r e n d o a n m a c h : Q = A = 9 6 0 0 J . , i ;"::>)<
a) T i n h r c) Tru'cfng h d p d o a n m a c h chi^a m o t n g u o n d i e n d a n g p h a t d i e n
CUdng dp dong dien trong nuich: Dien nang ma dong dien cung cap: A = U l t = 8.2.600 = 9 6 0 0 J . u'ji'-
N h i e t lu'dng t o a ra t r e n d o a n m a c h :
U - H
1 = :> R + r -
R + r 1 E--U 12-8
Ta c 6 : 11 = l i - r l => r = =^2n =>Q = rlh = 2 . 2 l 6 0 0 = 4 8 0 0 J .
U 1-; 2,4-2,1 1 2
=> r = -R = - 0 , 1 -0,n5i2
I 2 + 10.3. A c q u y c 6 r = 0 , 0 8 Q . K h i d o n g d i e n q u a a c q u y la 4 A , n o c u n g c a p c h o m a c h
E. 2E
+ Cudng do dong dien trong mach: I , = — = . Matkhac: P = RI^ R= —
;;,-0;.M ' ' ' R + i^ R + 2r v^,^^,^ 3 KV i'/iji^
J 4E^ ' + VdiI = 2 A ^ R = — = IQ.
+ Cong suat mach ngoai: P. = R l f = R. .
(R + 2r)2
314
Boi di/ong hpc sinhji6[_V§t ly 11. t j p 1 - Mguygn Phu 06ng Cty TNHH MTV DVVH Khanq Viet
10.8.a) K h i dien trd mach ngoai ciia mot nguon dien la R, hoac R2 thi cong su- j0,9-a) M ^ c h k i n gom acquy E = 2,2V cung ca'p dien nang cho dien trd mach
mach ngoiii CO ci:ing gia tri. Tinh H, r ciia nguon theo R i , R2 va cong sua't p ngoai R = 0,5Q. Hieu sua't cua acquy H = 65%. Tinh cudng do dong dien
b) Nguon dien tren c6 dien trd mach ngoai R. Khi mic them R, song song R „^ trong mach.
cong suat mach ngoai khong doi. Tinh R,. Khi dien trd mach ngoai thay do'i tir R| - 3Q de'n R: = 10,5Q ihl hieu sua't ciia
l i a i giai acquy tang ga'p d o i . Tinh dien trd trong cua acquy.
Baigiiii ^'^ a^'',:-;:>'i..-' :
a)TinhE,r '-•A^--.-:
Cong sua't tieu thu mach ngoai: ,« ' ^ ^) CiJ'c'ng do dong dien trong mach
i:- r2 r2
P = R l 2 = R . ^' 't Xa cd: H i e u sua't cua ac quy la: H = = — = 0,65
VR VR VR
V d i R, = R2 thi P , = P2 o
Vay: Cu'dng do dong dien trong mach la I - 2,86A. fr• /^^i. • :.
b) Dien trd trong cua acquy
RI Ii R1E RI
Khi R = R, thi H , = - U - ^ i - i
E E ( R , + r) R, + r •'wc .::y:-': •
Khi R R2 tW H , = =^ . ^2 'Zu'
=> r = 7 R ; R ; va E=(^+-L.)VP=(7R;+7R7)7P , ^ Rj+r Hj Rj R ^ + r
r, ^R,
ol^.^±JL=2o^:^ = i « 2 1 + 7 r = 4 2 . 4 r = . r = 7Q.
Vay: E = (^+7R^)VP ; r= ./R^R^ . 3 10,5+ r 10,5+ r 7
b) Tinh R , Vay: D i e n trd trong cua acquy la r = 7 Q . AUt?
V i cong suat mach ngoai khong ddi nen tiT cau a, ta c6: 10.10. M o t dong c d dien mac vao nguon dien hieu dien the U khong do'i. Cuon
E^ ^ day ciia dpng c d cd dien trd R. K h i dpng cd hoat dpng, cu'dng dp dong dien
chay qua dpng cd la I .
a) Lap bieu thu'c tinh cong sua't hii'u ich cua dpng cd va sua't phan dien xuat hien
X
trong dpng cd.
R+R,
^) Tinh I de cong sua't hiJu ich dat ci/c dai. K h i nay, hieu sua't cua dpng cd la bao
^nhieu?
R R + R, RR, R R + R ^ R^ R " B a i giai
o R 2 R ^ = r 2 R + r2R^ o R , ( R ' - r ^ ) = r ^ R , v d i R > r => R^ = -. Cong sua't c6 ich cua dpng cd: P = U I - RI^. .^^a'!, .
Sua't phan dien ciia dpng cd: U = E + R I => E = U - R I .
Tinh I de cong sua't hCTu ich dat ciTc dai ,
Vay.R, = j f ^ , v d i R > r .
R^-r^ U^R
Cong sua't c6 ich: P = RI^ = R.
316
BBi du9no hgc sinh giAi V$l ly 11. tjp 1 - Nguygn Phu P6ng
U^R
Theo bat dang thiJc Cosi: (R + r)^ > 4Rr P < c6: PN = R l ' = R-
4Rr 4r (R + r ) ' (VR+-"=)' '
VR
U
Khi R r thi cong suat mach ngoai ciTc dai: P^^,^^ = => 1 = y-j E = const, r = const nen P N = PNCMUIX) khi R -r
4r R +r 2R
song. Tinh R2 de: Vay: De cong sua't mach ngoai c\ic dai thi R 2 = 00 va Pwdnax) = 32W.
a) Cong sua't cua nguon ciTc dai. d) De cong suat tieu thu tren Ri ciTc dai s"iH:r , ,i ' )
b) Cong sua't tieu hao trong nguon ciTc dai. •If ^.-'i
Vay: De cong sua't cua nguon ciTc dai thi R 2 = 0 va Php(niax) = 128W. Vay: De cong sua't tieu thu tren Ri cifc dai thi R 2 = <» va Pi(„,ax) = 32W.
b) De cong sua't tieu hao trong nguon cufc dai ^) De cong sua't tieu thu tren R2 cifc dai
Ta c6: Cong sua't tieu hao trong nguon: Php = rl^ = r- T&co: P 2 = R2I2 = — , v(3iU = R I = 7 - ^ (nhiTcaud).
(R+r)' R. 1+R.
Vi E = const, r = const nen Php = Php^nax) khi R = 0 => R2 = 0.
^8R ^
16^ T+R, 64R
Luc do: P,hp(niax) = 2.- = 128W. (for istiii 2 64
(0 + 2^ P2 = ^ — = ,
^2
R, (i+R2r
(\+RA^ (. 7f^.
^+ •1 ) '^2
Vay: De cong sua't tieu hao trong nguon ciTc dai thi R 2 = 0 va Php(max) = 128W
V'^2
c) De cong sua't mach ngoai ciTc dai
318 11 319
BUI UUBng nui; mim yim ^^gi ly 11 mt) i - mguyen HHU uung Cty TNtiH MTV DWH K h ^ ^ , | M
De P2 = f2„„„, Ihl R: = 1 il (liV bfit dang tlu'fc Co-si). j j j j 3 . Cho mach dien nhU' hinh ve, cac
64 •' E, r
Luc do: P2„n.u, = — = 1(,W. ^jgn trd thuan deu c6 gia trj bang R.
v..V. (l-V' , J Tim he thdrc hen he giffa R va r de cong
suS't tieu thu mach ngoai khong ddi khi
Vay: De cong sua't tieu thu tien R^ circ dai thl R; = 1 Q va i\.,„,,,, - i6W. B
jC md va dong.
10.12. Nguon B = i 2V, r = 4il diMc dung de thap sang den 6V - (AV.
E = 24V. Tinh UAB khi: ,
a) ChOrng minh rhng den khong sang binh ihu'dng.
b) De den sang binh thiTdng, phai mac IhC'in vao mach mot dien tic) K^. Tinh ^ Kdong. ' ' >l -C3- i
va cong sua't tieu thu cua R^.
' B a i giai
Hai ^lai
3) He thilc lien he giOra R va r
V] 6'
Ta c6: + Dien trd cua den: R , = = — = 6Q Cong sua't tieu thu d mach ngoai: P = RI^ = R-
6
dm
p ^
+ Cudng dp dong dien djnh muTc cua den: Ij^j^ = — ^ = — = i A . , KhiKmd:
a) ChiVng minh den khong sang binh thu'cJng R 2R 5
+ Dien trd tiTdng diTdng mach ngoai: R, = R+ R+2R
' = 3- R .
E 12 \9 =•
Ta c6: CuTdng dp dong dien qua den: I = = = 1,2A
Rj+r 6+4
+ Cong sua't tieu thu d mach ngoai: P. =
Vi I > I,i,„ nen den khong sang binh thUdng.
b) Tinh Rx va cong sua't tieu thu cua R^
- Khi K dong: E,r
- Neu mac them R, noi tiep vdi den, de den sang binh thufdng tW:
+ Dien trd tu'dng dUdng mach ngoai: h-
+ Cu'dng do dong dien qua den: I = = Id,,,
1^
R.(R+~) , rCZh
= 0,6R R
= > R , = - ^ - ( R , + r ) = ^ - ( 6 + 4) = 2Q R 2,5
R+R+ -
2 R
+ Cong sua't tieu thu cua R,: Px = Rxl' = 2.1^ = 2W.
- Neu mac them R, song song vdi dea, de den sang binh thu'dng thi: Cong sua't tieu thu d mach ngoai: P, =
+ Hieu dien the hai dau R^: = U,, = 6V.
E-U. 12-6
+ Cu'dng do dong dien qua mach: I = = = 1,5A.
VlP, = P j « ( ^ ^ + ' f = ( ^ + ' f oR^ +ll+2r = R2+—+2r
r 4
+ Cirdng dp d6ng dien qua R^: I2 = I - Idm = 1,5 - J = 0,5A.
R, - R
U. 6 R, - R 2 = r^(-^^r^) o r^ = RjR^ = | R . 0 , 6 R = R^ => r = R.
+ DientrdRx:R = —^ = — = 12Q. R,R2
" K 0,5 p y : De cong sua't tieu thu mach ngoai khong do'i khi K md va d6ng tW r = R.
+ Cong sua't ti6u thu tren R,: P^ = R = 12.0,5^ = 3W.
320
Bfii dLfflng hpc sinh gidi V$t ly 11, tjip 1 - NguySn Phu B6ng Cty TNHH MTV DWH Khang Vist
10.15. Cho mach dien nhu" hlnh ve: cac den c6 1576
= 1576
4
•n r
CLing dien trd R, nguon c6 r = J ^ ^ - Cong
Cong sua't tieu thu mach ngoai:
(h
E, r
suat tieu thu cua den 6 la 6W. (X) '(X)
Tinh cong suat tieu thu cua mach ngoai, i = UI= \ = 165P^ = 165.6 = 990W
R
cong suat va hieu suat cua nguon.
P P
Bai giai Cong sua't cua nguon: P' = E I = E.15^ = 1 5 ^ / 6 . - ^ = 15N/6.15V6 = 1350W
R
Ta c6: Mach dien dU'dc ve lai nhu'sau: ..CiKt.i:: tilt
Hieu sua't cua nguon: H = — = = 0,733 - 73,3% .
I ' • P 1350
MxWx>-(x Vay: Cong suat tieu thu mach ngoai la P = 900W; cong sua't cua nguon la P'
4
= 1350W; hieu suii't cua nguon la H = 73,3%.
10.16. Cho mach dien nhU' hinh ve,
I4
E = 9V, r = IQ, bien trd M N c6
-(x>
dien trd toan phan R = lOQ, dien A
E, r
trdR, = IQ, RA = 0,Rvra'tldn.
a) p i C d chinh gii?a bien trd, tinh so chi
tren v6n-ke va ampe ke.
- Cong sua't tieu thu cua den 6: = Rr^ => - \
b) Dinh vi tri C de cong sua't tieu thu trong toan bien trd la Idn nhat. Tinh cong
sua't nay.
- Hieu dien the 2 dau C D : Uco = ISR^T = j^'^R = S^/RPS • liai giiii
Dien trd tu'dng du'dng mach ngoai:
- Cirdng do dong dien qua den 4: = = — - = 3 j - ^.
R. R R
x + 10-x 10
- Cirdng do dong dien qua den 2: I 2 = I4+I5 =^^^"^^^ "^J'jf ' Cirdng do dong dien trong mach chinh: I =
R+r
- Hieu dien the 2 dau AB: So chi cua von ke' va ampe ke': Khi C d chinh giiJa:
RE
p = Rr = (R+r)^
P = R'I^ =
i ^ ^ ' f (Ti^-f)^
VR' VR VR VR
^ P = P,„,„ c> R' = R , + r = 1 + I= 2Q. Vi E = const, r = const nen P = Pn,ax khi R = r.
va P = 10,125W hay R , + 22.8
+!
= 4 =:> R = 2,4^ .
'max
11 I.
Vay: De cong toa nhiet d mach ngoai Idn nha't thi R^ = 2,4 Q. '
^) So chi cua ampe ke
Luc do: R' = =2 o - lOx + 20 = 0 = > x, = 7,24Q; X2 = 2,76Q, Dien trd tu'cfng dUdng mach ADB: :
Vay: Vi iri cua C de cong sua't tren bien trd Idn nha't la
xi = 7,24Q hoac X2 = 2,76Q va P,„„ = 10,125W. R = At +R = 58,4 = 60i^
10.17.a)Neu Ian lu'dt mac dien trd R| = 2Q va R2 = 8 Q vao mot nguon dien mot ^ADB R^+R^ 3 2 + 8
chieu CO suat dien dong E va dien trd trong r thi cong suaft toa nhiet tren cac
Dign trd tu"dng dU'dng mach ngoai:
dien trd la nhiT nhau. Hay tinh dien trd trong cua nguon.
b) Ngu'di ta mac song song Ri va R2 roi P,R= ^ ^ - ^ A D B , 60.60 ^ 3 Q ^
D
mac no'i tiep chung vdi dien trd R^
de tao thanh mach ngoai cua nguon
X ± R3 R,
• R4+RADB
Cifdng
Cifdng do
dp dong
dong dien
60 + 60
dien qua
qua mach
ampe chinh:
ke: U =I I=- RIi-+ r 30 +
68
4
= 2A,
dien tren. Hoi R^ bang bao nhieu thi
A
E, r
X => UAB = E - rl = 6 8 - 4.2 = 6 0 V
cong suat toa nhiet d mach ngoai la
Idn nha't? Cirdng do dong dien qua R3: I3 = = 7^ = •
c) Bay gid ta lai ma'c nguon dien tren va Ri, R2 vao mach dien nhiT hinh ve, RAB 60
Trong do R3 = 38,4Q, R4 = 60Q, ampe ke A c6 dien trd khong ddng ke. Hoi Hieudienthe'2dauR,: U, = I3R12 = 1.1,6= 1,6V.
ampe ke' chi bao nhieu, bie't rhng suat dien dong cua nguon dien E = 68V.
Cirdng do dong dien qua Ri: I, = — = -^^^ = 0 , 8 A . ^ 'if.
150.80
20 + 80
R, = 80i^ => U , =150.5 = 120V
= 30V
Eb = 2E; Fb = r i + r2 nen: . " Vay: Hieu dien the djnh mu'c cua den la 120V hoac 30V.
p (2E)^ ^ 4E^ ^ 4 ^ 4 j,) Tim Rb de hai den sang binh thirdng
4(r,+r2) 4(r,+r2) 4r, 4r2 1 Vdi den c6 U, = 120V; R,, = 80Q: De den sang binh thiTdng:
Cu'dng do dong dien qua den: Ij = 180 = 1,5A.
U 120
""^ 20 + 30 + Cu'dng do dong dien qua bie'n trd: I = lb = 2.1,5 = 3A.
b) TriTdng hcJp 2 acquy mac song song: Khi 2 acquy mac song song: ; E = ,3 0 150
o 1= =3 R,=8Q.
F
bb -- bF, Fb
r =- '•''•2
nen: R, + -^-'^+r Rb+40 + 2
" 2
(E)' E'(r,+ r,) E^ , Vdi den c6 U, = 30V; Rd = 5Q: De den sang binh thiTdng:
P
ii\ax 4( ^'^2 4r,r2
— + — = P, + P, = 20 + 30 = SOW P 180
) 4r, 4r.,
+ CiTdng do dong dien qua den: I . = - - = ——= oA
Vay: Khi 2 acquy mac noi tiep thi P,„ax = 48W; khi 2 acquy mac song song thi
j+ Cu'dng do dong dien qua bien trd:150
I = lb = 2.6 = 12A. , 0 !(i (,.< [ • ^
P,„„x = 50W. o 1= = 12 = 12 =>Rb = 8 ^
Mach dien gom mot nguon E = i50V, r = 2Q, mot den D c6 cong suat R. R^+2,5 + 2
10.19. Rh + + r
dinh miJc P = 1 SOW va mot bien trd Rb mac noi tiep nhau. Vay: De 2 den
a) Khi Rb = i8Q thl den sang binh thu^dng. Tim hieu dien the dinh muTc cua den. ^ sang
2 binh thiTdng thi Rb = 8Q., aph " s i j i^tfnrdniT
c) So nguon toi da c6 the th^p sang
b) Mac song song vdi den D mot den giong no. Tim Rb de hai den sang binh thirdng
c) Vdti nguon tren, c6 the thap sang toi da bao nhieu den giong nhifD. Hieu suai - Vdi loai den c6 = 120V; Rd = 80fi: Goi n la so den toi da c6 the thap sang
cua nguon l<.hi do la bao nhieu? binh thu'dng. VI cac den sang binh thudng nen: j |
Bai giai ' T P 180 , ^ . A.
+ Cu'dng dp dong dien qua moi den: ~ "[J ~ ~ ' X
a) Hieu dien the dinh mu'c cua den + Cu'dng dp dong dien qua bie'n trd: I = nid = 1,5n. , 1 i -
Cudng do dong dien qua mach chinh:
1 =
E ]50 150 o 1= = l,5n o E = l,5nRb+ l,5Rd+ l,5nr
..pi.)
R,+ R,+ r i8 + 2 + Rj ^O + Rj ft60 KMii v m n >«.':>
E-1,5R,
Hieu dien the dinh mu'c cua den: U^i - lR,i = 20+ R, => n = l,5(Rb+r) => n = ni„ax khi Rb = 0.
P 180
Matkhac: U . = - = — . ( 2 0 + R . ) = 1.2(20 + R . ) ' 150-1.5.80 = 0,8 = 80%
I 150 '
1,5.2
« 150Rj = 1,2(20+ R J ^ o 150R. =480 + 48R,+ 1,2R^ Vay: So'den to'i da loai Ud= 120V; Rd = 80Q la 10 va hieu suat cua nguon luc
36 la H = 80%. ; = io<ai„,=>H=Hi =i l|
329
328
- Vdi loai den c6 Va = 30V; R,, = 5Q: Goi n la so den toi da c6 the th^lp Iiay (3) vao (1): U, + 2U| = E - Ir
binh thiTdng. V i cac den sang binh thir&ng nen: ^ ,3U, = E - I r (4)
P 180 ^£f(3),tac6:2U, = E - r r (5)
-, •! + CiTdng do dong dien qua moi den: •'d ~ " j j ~ ~ • j^atkhac: I = l 3 = I i + I2 = 2I, (6)
+ Ci/cfng do dong dien qua bien trd: I = nl,, = 6n. ^
I ' = l3 + I> = l 3 + y = (7)
E 1' \
» 1= = 6n o E = 6nRb + 6R<i + 6nr
i Thay (6) vao (4) va thay (7) vao (5), ta dufdc:
3U, ^E-V 3Ui+l3r = E = 30 , , f
3K
=> n = n = n,„„x khi Rb - 0. 2U, + - I , r = E = 30 :)''''>^:'^u
6(Rh+r) 2U.=E-^.r
U, = 6 V v a l 3 r = 12V W ,^f'
va n„.„, = 119:^ = 10 (den) => H = - = — = 0,2 = 20%
6.2 E 150 -:^U2 = U , = 6 V ; U 3 = 2U, = 12V.
Vay: So den toi da loai U<, = 30V; R j = 5 f i l a 10 va hieu suat cua nguon luc E)e' biet mic theo each nao idi hdn, ta du^a vao hieu suat cua tiTng each m^c.
do la H = 20%.
10.20. Nguon E = 30V, dien trd trong r dung de th^p sang dong thcJi hai den D,,
D2 giong nhau va den D 3 . De ca 3 den sdng binh thiTcJng, c6 the m^c: Vay: Hieu dien the dinh mCire cua moi den la U, = U2 = 6V, U 3 = 12V va each
- (D,//D2)ntD3. mSe thiir 1 (hinh a) Idi hdn. _
- (DintD2)//D3. b) Cdc gia tri djnh muTc cua den va dien trd trong cua nguon
a) Tinh hieu dien the' dinh mifc moi den. Cho biet each mic nao c6 Idi hdn. P _ 6 0 ^ . _ rT _ I
mu each 1 c6 P = 60W thi I = - = ^ = 2A ^ I3 = 2A, I , = I2 = ^ = 1 A.
b) Mot trong hai each ma'e tren, eong suat cua nguon la P = 60W. Tinh eac gia E ~ 30
E 30 • ^
tri djnh miJc cua den va dien trd trong cua nguon. . P, = U i l , = 6.1 = 6W D,: 6V - 6W.
Bai giai P2 = U2I2 = 6.1 = 6W =^ D2: 6V - 6W.
I'l
P3 = U 3 l 3 = 12.2 = 2 4 W = ^ D 3 : 1 2 V - 2 4 Wr. ' '< ^ ^'
P 60 '
~ Ne'ucaeh2e6P = 60Wthi I ' = - = — = 2 A
r E 30
E,r
Hinha Hinhb
Theo (7): I ' = l l , =013 = | l ' = f = => I , = I3 = I ' - 1 3 = 2 - | = f A .
a) Hieu dien the' djnh mile moi den
Gpi U , , U2, U 3 la hieu dien the dinh miife eiia cdc den; I , , I2, I3 la ddng die"
f = > Pi = U , I , = 6 . | = 4 W r > D , : 6 V - 4 W v a D 2 : 6 V - 4 W . ,
dinh mtfc cua cde den.
- Tif each miCc 1 suy ra: U | = U2; tiJeach m^c 2 suy ra: 1] = I2. P3 = U3I3 = 1 2 . - = 16W => D 3 : 12V - 16W va r = ^ = Y = 9".
- V i cac d^n sang binh thi/dng nen ta c6: --s 3 ^3 2
+ Hinha:U,+ U3 = E - I r (1)
U Hinhb: U , + U 2 = U 3 = E - I r (2) Vay: Vdi each m^c 1 thi D „ D2: 6V-6W, D 3 : 12V-24W, r = 6 Q ; vdi cdch
- Tir (2) suy ra: 2U, = U3 = E - I'r (3) m^c 2 thi D „ D2: 6V-4W, D 3 : 12V-16W, r = 9 Q .
331
330
B6\g hpc sinh gi6i Vat ly 11. tjp 1 - IMguyin Phil D6ng
10.21. Nguon E = 24V, r = 2Q dung de thap sang dong thdi ba den: Di(6V-3W)
D2(6V-6W), D3(6V-9W). Cac den sang binh thiTdng nhcJ m^c them mot die^
trd R vao mach. B R
A
a) Ve ta't ca cac scf do c6 the c6 va tinh R trong moi sd do. •
D2 R
b) Sd do nao CO hieu suat Idn nhat? Tinh hieu suat nay. ^i t
E,r E,r
Ta c6: 1,.,,,, = = | = 0,5A;
Ki) I,) Tinh hieu sua't
Hinh c Hinhd
T _ ^2diii _ 6 _ , . . 1, B R
mm - — 2dm - — - i^,
D Ta c6: Hieu suat: H = — , trong do: U la hieu dien the giOra hai cifc cua nguon.
P3
o
l3d„.= ; ? ^ = 7 = l,5A. V1 E = 24V = const nen H = H„„x khi U = Un^x-
Vi
0 U, + U , + UR 6 + 6+1,5.6 _
I Cach 3 CO hieu suat Idn nhat la: H = g = — = 0,875
=>
E,r
U i d m = Uadm = Uadii, = 6V. Chu y: Vdi each tinh tren thi ta xem cong cua dong dien san ra d mach ngoai la
Hinh a
Cach 1 (hinh a): [(D, // D 2 // D,) nt R]. Hldng CO ich, tiJc la bao ham ca cong san ra tren dien trd R. Neu chi xem cong
•.rtofl is (Ifsfrf; I i ' .
Ta c6: I = I , + I . + I3 = 0,5 + 1 + 1,5 = 3A. D,
san ra tren cac bong den la c6 ich thi:
UAB = E - I(R + r) 6 = 24 - 3(R + 2) •P^ .V, ,,. E 24
=>R = 4Q. r mi. Cho mach dien nhiT hinh ve: E = 28V, r = 2Q, den D,: 6V-3W, den D2:
Cach 2 (hinh b): [(D, // D 2 // D3) // R]. 12V-12W,denD3: I2V-3W,Rbla bientrd. .,
Ta c6: UAB - Ir 6 = 24 -1-2 P3
= E a) Co the dieu chinh bie'n trd de ba
4-
I = 9A. den sang binh thiTdng khong? Vi
IR = I - ( I , + 12 + 13) = 9 - 3 = 6A sao? '•-••••v;::'':,}M
R
^) Ma'c them R| vao mach. Tim gia 1
[ -B
tri Rb, vi tri va gia tri Ri de cdc " ^
R„
' , i.^ ,^.,„A?>. den sang binh thi/dng. ;
Hinh b
c) Ba den va dien trd R2 c6 the mac theo cdch khac vao AB de cac den sang
Cach 3 (hinh c): [(D, // D 2 ) nt D 3 nt R ] .
binh thudng. Tun Rb, vi tri va gia tri R2. So sanh hieu suaft ciia hai each mic.
Ta c6: 1 = 13= 1,5A; UAB = U , + U3 = 6 + 6 = 12V.
B a i giai
Mat khac: UAB = E - I ( R + r) D,
=> 12 = 24 - 1,5(R + 2) =^ R = 6Q. ^) Ba den c6 the sang binh thi/dng khong?
U, 6
^ R, = = 8^
I, 0,75
V i R, = const nen P = P,™, khi I,, ' ' ' ~ Mat khac: P„ = UnI = ( E - I r ) I = ( 1 2 - 2 1 ) 1 = 121-21^ (2)
T i r ( l ) va (2): 3mn = 121-21^ (3) ,wr.„„
- Ta c6: I . = — (I la dong dien qua mach chinh, la dong dien qua m o i den)
Ma: I = mld = m ^j,^^^. (4)
m
Thay (4) vao (3) ta diTdc:
M a t khac: 1 = , ( R w = ^ ) 12-3n
m ^'Tin= 1 2 m - 2 m ^ < = > 2 m = 1 2 - 3 n m =
E E
n 1 2 3
m
+ r
R^n + mr
b) Cong sua't va hieu suat cua nguon Vay: D e cong sua't tieu hao cua moi nguon nho nha't thi phai m^c nguon
thanh 12 day va: ; j jj
- V d i m = 1 2 = > P = E I = 24.12 = 288W va H = - = — = 0 , 2 5 = 2 5 % .
E 24 P,nin =3.( ' f = 1,2.10'-^W = 0,0012W
12^+6
- V d i m = 4 ^ P = E I = 24.4 = 96W va H = - = — = 0,75 = 7 5 % .
10.28. Cac nguon giong nhau, moi nguon Eo = 1,5V, ro = 1,5Q mic thanh bo doi
E 24
^xu-ng thap sang binh thUdng den 12V - 18W.
Vay: Cong sua't va hieu sua't ciia nguon la 288W; 25% hoSc 96W; 75%.
1m each mdc nguon.
10.27. Co 12 nguon, moi nguon Eo = 1,5V, ro = 3Q. Cac nguon m^c thanh bo
^) Cach mac nao c6 so nguon it nha't. Tinh cong sua't va hieu sua't moi nguon luc
nguon doi xiirng roi noi vdi dien trd R = 6Q.
ido.
a) T i m each mdc nguon de cong sua't tieu thu cua R Idn nha't. Tinh cong sua'l XA)
b) T i m each mdc de cong sua't tieu hao cua moi nguon nho nha't. Tinh cong suat n ' ' ' B a i giai
Goi m la so' day, n la so' nguon tren moi day, ta c6: mn = 12. l,5n
va Eb = nEo= l , 5 n ; r b = =
- c 1 c nr^ 3n m m
• va Eb = nEo = 1,5n; tb = — = — .
m m
12^
a) Cdch in^c nguon de cong sua't tieu thu cua R Idn nha't ^ B i e n trd cua den: Ra = = — = 8Q.
8
E. in _ 1,5nm
'~ Ci/dng dp dong dien qua mach c'.inh: I =
R + r, 3n ~ 6m + 3n Cirdng do dong dien dinh mufc cua den: Id = = ^ = 1,5A
6 +
m
338 339
B6i duSng hpc sinh gidi V$t ly 11. tap 1 - Nguygn Phu S6ng
Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi«t
3 24
]f. 0.{2 )+ - ^ . Xi , if ,
pe P = Pnmx thi (m+ — ) „,in <=> m = 6 (diTa vao bat dang thOfc C o - s i ) .
2-1 2-1
90'
'.< m M m Luc do: n = l O v a P = P,,,,,^ = = 56,25W. lUu Vi)b
va Eb = nE = l,5n; Fb = — = .
mile song song
m m • m ,„, , d p i n la so' nguon can mac noi tiep, ta c6: Eb = ne = 4,5n; rb = nr = 3n.
Ci/cJng dp d6ng dien qua mach chinh:
Cu-dng do dong dien qua den: I = =r — = 0,5 A .
1= ^ l,5n ^ l,5mn ^ 90 _ 90m _ 90_
Uj,„ 120 dnul^uu
R + r, j ^ O ^ m + 0,6n^ " ^ , 0.6.60 " m ^ + 3 6 " ^ ,
Cudng dp dong dien qua mach chinh: 1 = 2I.t = 2.0,5 = 1 A . , •
m m m
Hieu dien the 2 dau cua den: U , = Eb - fbl o l 2 0 = 4,5n - 3n = l,5n => n = 80
341
Bfii du3ng hpc sinh gidi Vjt ly 11. tjp 1 - Nguygn Phu Dflng Cty TNHH MTV D W H Khang Vigt
Vay: Can 80 nguon mac noi liep de thap sang binh thU'dng hai den tren.bjs^ Vi T i la so' nguyen nen (6n - 4) phai la vide so' cua 4 n = 1 va m = 3.
do mac nguon de dong dien qua day Idn hdn 1A Yay: Co 3 nguon mac noi liepnhau. ^ , ,, , . , ,
Goi m la so day, n la so nguon tren moi day, ta c6: mn = 60 (m, n s N*). Q32- BO nguon gom m day, moi day 5 acquy loai 2V-0,8Q. Mach ngoai la
nr 3n l,6ng den 2V-25W va dien trd R mSc song song.
va Eb = ne = 4,5n; rb =
m m f i m gia tri nho nhat cua m va gia trj R tirdng uTng de den sang binh thiTdng.
Bai ^iai
Dien trcTcua day dan: R = p -!_ = 1,26.10"^.
S 0,1.10 -6 5.0,8 4
Tac6:Eb = 5.2= 10V;rb:
Cu'dng do dong dien qua day dan: m m
270 p 25 VW^*^
4,5n 4,5m.n Ci/cJng do d5ng dien qua den: I^i = — — = — = 12,5 A. ,
R + r^ 25 2 + ' ^ " 25,2m+ 3n 25,2m + 3n
m U2 ^2
- Ta c6: I„ = = ^4 ^ ^ 6;^ ^ ^ 4
U .(till
.. 6 P,.,, 24 Vay: De den sang binh thu'dng thl gia trj nho nha't ciia m la 7 va R = - Q .
dm
10.33. Co 32 pin giong nhau, moi pin e = 1,5V, r„ = 1,5Q mac thanh bo va thSp sang
Gpi m la so'day, n la so'nguon tren moi day, ta c6:
binh thU'dng 12 den loai 1,5V - 0,75W mac noi tiep. Tim sd do mac bo nguon.
mr _ m
Eb - mE = 6m; rb = Bai |>iai ,
n n
Goi m la so' day, n la so' nguon tren moi day, la c6: mn = 32. ;
E. 6m
- Mat khac: I = — ^ - vaEb = n e = l , 5 n ; r b = ^ = - ^
m m m j ,
1,5 +
- De den sang binh thi/dng thi I = Ij = 4A. Cirdng do dong dien qua den: I , = = ^ = 0,5 A.
H i e u d i e n t h e ' 2 d a u c u a bo n g u o n : U = E h - r b l
• p i e n trcf c u a d e n : R^i = =:4Q.
<=> 1 2 . 1 , 5 = l , 5 n - — . 0 , 5 c i > 1 8 m = 1,5m.n - 0 , 7 5 n dm
G p i m la so d a y , n la so d e n t r e n m o i d a y . ta c 6 :
, o l8m + 0,75n-48 = 0 o 18m + 0,75 — - 4 8 = 0 ' ' + H i e u d i e n the' 2 d a u bo d e n : U = n.4 = 4 n .
+ Ci/dng d o d o n g d i e n qua b p d e n : I = I . m = m .
o 1 8 m ' - 4 8 m + 24 = 0 m = 2; m = - (loai). 4n
+ D i e n t r d tifcfng du'dng c u a b o d e n : R = — .
V a y : P h a i m ^ c n g u o n t h a n h 2 d a y , m 6 i d a y 16 p i n . ' " m
10.34. C o n a c q u y (e = 8 V , r,, = 2 Q ) ma'c t h a n h y d a y s o n g s o n g , m o i d a y x q , - - i , U = Eb - Tbl <=> 4 n = 32 - 8 m c:> n = 8 - 2 m .
no'i tic'p. V i m , n n g u y e n du'dng n e n (8 - 2 m ) > 0 => m < 4.
m 1 2 3
a) M a c h n g o a i la R = 2 Q n o i t i e p \ d i dc-n I 2 V - 2 4 W . T i n h so a c q u y it nhat v.
n 6 4 2
e a c h m a c de d e n s a n g b l n h thu'etng.
N - mn 6 8 6
b) M a c h n g o a i la cac d e n 4 V - - 4 W , bo a c q u y m a c n h u - c a u a. T i m so d e n toi da
V a y : So d e n to'i da la 8 va du'dc m a c t h i i n h 2 d a y , m o i d a y 4 dbn.
va e a c h m d c d e c h u n g s a n g b i n h thu-dns:. . -
10.35. C o m o t so d e n 3 V - 3 W va m o t so n g u o n e = 4 V , TQ = I Q .
M IJai iiiai
a) C h o 8 d e n , t i m so n g u o n it nhat va e a c h m a c d e n , n g u o n d e d e n s a n g b i n h
T a c o : Eb = x e = 8 x ; rb = — = —; v d i x y - n : l o n g so a c q u y . # thu-dng. C a c h n a o c6 I d i nhd't?
y y b) C h o 15 n g u o n , t i m so' d e n n h i e u nhat va e a c h m a c d e n , n g u o n d e d e n s a n g
C i r d n g d o d o n g d i e n q u a d e n : I,, = — ^ = — = 2 A.
a) So n g u o n it nha't va e a c h mc^c d e n , n g u o n de d e n s a n g b l n h thu'dng
<- • • 7 • i'. %
G o i X la so d a y , y la so d e n t r e n m o i d a y : x y = 8; g p i m la so d a y , n la so
19-
D i e n trd cua d e n : R , , = = 1 ^ ^ 6Q . nguon tren m o i day: mn = k.
P 24
' dill
P 3
Cu'dng d o d o n g d i e n t r o n g m a c h c h i n h : .H Cu'dng d p d o n g d i e n d j n h m i l e c u a d e n : = — ^ = - = 1 A.
U dm
t^h 8x 8x , 2x ^ 2
Cu'dng d o d o n g d i e n t r o n g m a c h : I = xl^t = x.
~ VT^ ^ T~ = = o4x = 8+— =^ x = 2 + — -
i ^^^^^'^ 2+6+-^ 8 + 2^ y 2y-l n.r n
H i e u d i e n t h e h a i d a u b o d e n : U = y U t = 3y va Eb = ne = 4 n ; rb = — = —
y y m m
V i X la so n g u y e n n e n { 2 y - l ) la iTdc so c u a 2: , U;.
'2y - 1 = 1 Ta c 6 : Eb = U + rbl o 4 n = 3y + — . x <=> 4 m n = 3 m y + nx
^ 2 y - l = 2 "^^"''^"'"^^^''•'^ 1:Vi:
m
b) So d e n t o i da va e a c h m d c de c h i i n g sang b l n h thu'dng
X 1 2 4 8
Cu'dng d o d o n g d i e n c u a d e n : I,, = — ^ = - = ] A y 8 4 2 1
n 12 6 3 /
, ,,,, ,, „. , ,,, ,, tr«h i'lffi f.)",' o j .
m 0,5 1 2 /
344 ' • • 345
Bdi duang hpc sinh gi6i Vjt ly 11, tap 1 - Nguyin Phu D6ng Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi?t
,. Nguon
1 cong sua't khong doi P = 12kW, dien trd trong r = 2Q cung ca'p dien
Vi n nguyen nen (6 ) phai la iTdc so cua 45.
m ^ho mot so den giong nhau 120V - 50W mac song song, dien trd diTcJng day
, 2 tai la 4 n .
6 45 15 9 5 3
m §6 den la bao nhieu de cong sua't tieu thu moi den chenh lech khong qua 4%
m / / / 2 / c6ng sua't dinh mu'c.
n / / / 15 / Vdi so' den tren, sua't dien dpng cua nguon thay do'i trong khoang nao ?
Bai giai
90
TrUdng hdp 4:x = l , y = 6=> n =
Gpi m la so'den mac song song. '-^ "
6-1 Ta c6: Cong sua't cua nguon bhng tdng cong sua't tieu thu d mach ngoai va
m
cong sua't hao phi d trong nguon: ^> . i 1, • ^
VI n nguyen nen (6 ) phai la iTdc so cua 90. P„ = mP, + IXR + r) (1) ; .^.j
m .
6.-L 90 45 30 18 15 9 6 3 2
vdi: I = m l , i ^ P„ = m P . + m ^ - ^ ( R + r) o 12000 = m P . + m ^ - ^ i ^ ^ ^ ^
m ., , . 288
m / / / / / / / / /
^.m^+Pj.m-12000 = 0 (2)
n / / / / / / / / /
h cong suat tieu thu ciia moi den chenh lech khong qua 4%> cong sua't dinh
+ Cach 1: Mac 6 day, moi day 1 den; mdc 6 day, moi day 3 nguon. mure nen:-(50-0,04.50) < Pj < (50 + 0,04.50) o 48 < < 52
+ Cach 2: MSc 6 day, moi day 1 den; mac 2 day, moi day 5 nguon. + Thay P,, = 48Wvao (2), tadu'dc:m^ + 4 8 m - 1 2 0 0 0 = 0
+ Cach 3: Mac 3 day, moi day 1 den; mSc 3 day, moi day 6 nguon. => mi = 88,14; m2 =-136,14 < 0 ( l o a i )
+ Cach 4: Mac 3 day, moi day 2 den; mdc 1 day, moi day 10 nguon.
+ Cach 5: Mdc 2 day, moi day 3 den; mic 2 day, moi day 15 nguon. + Thay P., = 52W vao (2), ta diTdc: ^ + 52m - 12000 = 0
TCf ket qua tren ta thay: Cach 2 va each 4 su" dung it nguon nha't la 10 nguon.
I m; = 83,9; m^ =-131,9 < 0 ( l o a i ) >| • A1 =
Tinh hieu suat: Ta c6: H = - = ^ . H => 83,9 < m < 88,14
E )2n
% m nguyen nen m = 84, 85, 86, 87, 88. ' ' '
30.1
+ Cach 1: Hj = = 0,83 = 83%. Vay: De cong sua't tieu thu moi den chenh lech khong qud 4% cong sua't dinh
12.3
mu'c thi m = 84, 85, 86, 87, 88.
30.1
+ Cach 2: = = 0,5 = 50%. ^) Sua't dien dong cua nguon thay ddi trong khoang n^o? ^•
12.5
+ Cach 3: H 3 =
30.2
= 0,67 = 67%. Ta c6: P„g = E I = ^ E = ^VV^, vdi RN = R + ^ . '
15.6
30.2 288
+ Cach 4: = = 0,4 = 40%. 1 2 0 0 0 . ( 4 + ^ + 2 ) « 336,4V.
15.10 ^^ydim = 8 4 = : > R ^ = 4 + — = : > E = ^
30.3 288
+ Cach 5: = = 0,4 = 40%. -^dx m = 88 R . = 4 + ^ =^ E = , 12000.(4 + ^ + 2) « 333.6 V.
15.15 Tl. 88 V 88 '
Vay: Cach c6 hieu sua't cao nhat la each 1. ^Viy : Sua't dien dong ciia ngu6n thay ddi trong khoang: 333,6V < E < 336,4V .
I 349
10.38. Dung mot acquy Ian lu'dt Ihip sang cho hai den D|, D2 c6 cting cong s^, p, „ p;
dinh mUc. K h i dung den D i , cong suat cua acquy la P| = 6 W ; k h i diing ,3^ K h i do: P„„x = —
4r , v d i E = - L P„.^^ = 4 l f r
D2, cong sua't cua acquy la P2 = 4W. Trong ca hai truTdng hdp den deu
g2
binh thiTcJng. , „ , . . , „ ! , ,,,, i„. , ' ^ TCr (4) d cau a, ta c6: i f r = P, - Pd = 6 - 2,4 = 3,6W P„„, = - _ = 2,5W
4.3,6
a) T u n cong suat dinh rniJc m o i den.
Vay: Cong suat Ictn nhat ma acquy c6 the cung ca'p cho mach ngoai la Pn^ix = 2,5W
b) T i m cong sua't Idn nha't ma acquy c6 the cung cap cho mach ngoai.
10.39. Cho mach dien nhiThinh v e : r i = r2 = 0.
B a i giai
Khi khong c6 nguon E2 (R2 song song R 3 )
, G p i R|, R2 Ian lufdt la dien trd cua den 1 va den 2; I|, I2 Ian liTdt la dong dj^^^
cong sua't nguon E| la 55W. Con khi khong
ji^y dinh mufc cua den 1 va den 2; r la dien trd trong cua acquy.
CO nguon Ei (Ri song song R 3 ) thi cong sua't
- T a c o : P, = P,, + i f r (1)
nguon E2 la 176W. B i c t R2 = 2R,, R,, = SR,.
P2 = P d + I ^ r (2)
H o i khi CO ca hai nguon thi cong sua't nhiet
tren toan mach la bao nhieu? cong suat
- M a t k h a c : I^R, = I^R2 ^ll=l^^^.
R2 may phat la bao nhieu? So sanh gia tri hai
cong sua't nay va giai thich tai sao chung
- Thay vao (2), ta dMc: P. = Pd + i f r . — i - (3) bang nhau (hoac khac nhau).
R2
Bai giai
- T i r ( l ) s u y r a : i f r = P, - Pd (4)
^ ^ i ^ i khong CO nguon E2, mach ngoai gom [ R | nt (R2 // R 3 ) ] : Cong sua't nguon Ei
• o 4 = Pd + ( 6 - P d ) | ^ o 4 = Pd + 6 - ^ - P d : ^ : ^ P d = E1
=>P, = =_ 55 (1)
2,2R,
R2 khong CO nguon E,, mach ngoai g o m [R, nt (R2 // R 3 ) ] : Cong sua't nguon E2
de 11:
DONG DIEN TRONG C A C M 6 | TRl/dNG
I -ILlB (6) r
' ~ R3
. fdn T A T K I E N THCTC ^
Cong suat cua may phat: P2 = E2I2 = 2 E , . — = — = —.121 = 1l o w . 3. Djnh luSt Faraday: Kh6'i lU'dng cua chS't thodt ra cl didn ciTc dUdc xdc
1 R, 11 R, 11 1 A
Ta thay I , < 0 nen phai doi chieu dong I , , vay nguon E , \h mdy thu, E2 \k may dinh b^ng cong thuTc: m = — . — . I t
I
F n
phdt. Do do 2 gia trj cong suat nay khac nhau.
(F = 96500 C/mol Id h^ng so Faraday; A, n Id nguyen tuf khdi vd h6a tri
Vay: Khi c6 ca hai nguon thi cong sua't nhiet tren toan mach la P = 99W;
ua cha't thodt ra; I , t la. cirdng do dong dien vd thdi gian ddng di?n qua
cong sua't may phat la P2 = 1 l o w .
H ifong
chatdi$n
dientror;^
phan).chat ban d§n
I' Ban d§n tinh khiS't: Dong dien trong chat bdn dan tinh khiet la ddng
chuyen dcfi c6 hu'dng cija cdc electron ngi/dc chieu dien tru'dng va cac lo
trong cung chieu dien truing. p,?}?; 'i- ? ;
^53
B6i du9ng hpc sinh gi6i V$t ly 11. t§p 1 - NguySn Phu D6ng Cty TNHH MTV DVVH Khang Vi§t
Bai giai
2. B a n d a n t a p c h a t :
Gpi: m la khoi lutJng k i m l o a i , V la thi tich khoi k i m l o a i , i
- Ban dSn loai n: Trong ban dan loai n, elecron la hat tai dien chu yeu
i|p la khoi li/dng rieng cua k i m l o a i . \
16 trong la hat tai dien khong chu ye'u (ne » n+).
la nguyen tiir lu'dng cua k i m loai, ^ i' ' ' . '
- B i n dan loai p: Trong ban dan loai p, lo trong la hat tai dien chii ye'u
la so' electron tu" do chila trong khoi k i m loai.
elecron la hat tai dien khong chu yeu ( n + » He). < jjit^!*
N ' . :
- Cac dung cu ban dan thu'dng gap la diot ban dan va tranzito. I^at do electron tif do trong k i m l o a i : UQ = — . ^l/ri - r
B . NHONG C H U Y K H I G I A I B A I T A P
/. Khi ^idi cac bdi tap ve dong di^n tr()nf> kim loai can chii y cac he thi?c VI moi nguyen tuf k i m loai giai phong n electron t\i do nen: N = n . N . —
chuyen dong c6 hU'dng cua cac electron trong k i m loai v d i cac dai liTctng khac ^ A
n.N..m ^ m N..n.D '
nhiT: D o d o : n„ = vdi D = - ^ n^ =
N N _ _N_
#
+ M a t do e: no = ( N la so e trong the tich V ) .
SI ~ Sv.At , Mat do electron tU' do cua nhom:
V
J i '
nN^D ,23 o 2,7
6,02.10^\3.
hay no = n N ' = n . N ,A-. " m -6 r i.
^ AV A no = — — = 1,8.10^^ (electron/m^). ^
(n, A la hoa tri va nguyen tuT kho'i cua k i m l o a i ; N A la so' Avogadro; D la 11.2. Do lu\ dong cua cac electron tu" do trong mot k i m loai dUdc djnh nghla nhU'
kho'i lu'dng rieng cQa k i m loai).
sau: v = nE
D i e n tich truyen qua tiet dien thang ciia day dan trong thcJi gian t:
( V : van to'c trung binh cua cdc electron tiT do; E: do Idn cUdng do dien triTdng
Aq = I.At = N e . At = noS v. At.e
trong k i m loai).
D p luti dong cua cac e:
Hay thiet lap bieu thuTc cua n theo cac dai lu'dng sau: '
v _ . , ( v a i E = H = £ ) .
~ I II I
^ E nnSeE
•0^^"" nQSeU n.SeR d / Ho: mat do cua electron tuf do. afS ftft
2. Khi gidi cac bdi tap ve dong di^n trong chat di$n phdn can chu y : e: dien tich nguyen to. /: chieu dai cua day dan k i m loai.
+ Sur dung diing cong thiJc cua dinh luat Faraday, nhd k h i F = 96500 C/mol S: dien tich cua tiet dien day k i m loai.
thi m tinh bang gam (g), t tinh b^ng giay (s). R: dien trd cua day.
+ K e t hdp v d i cac cong thiJc khac nhuT: m = D V (cha't r ^ n ) ; Bai giai >,
V(/) _ V
aa c 6 : v = ^E=>(4.= —. .; -
m = . (dktc: chat k h i , n la phan tuf khoi cua k h i thoat ra);
22,4 E
X e t trong khoang thdi gian A t , cac electron tiT do truyen qua tiet dien S diTdc
P2V2 m
PV = — R T , T ( K ) = t(°C) + 273 (chat khi)...
chiJa trong hinh tru day S, dUdng cao AS = v . A t . |
1, 12 F
D i e n tich truyen qua tie't dien S trong khoang thdi gian At l a : f,| i;
+ D d n v i : l a t m = l , 0 1 3 . 1 0 ¥ a ; H = 1000ml...
C . CAC B A I T A P v i DOPJQ D I $ N T R O N G c A c M 6 I TRUdNQ Aq = Ne = n^Ve = n^-SvAte ,i : ^ , j'- :
355
B6i diiBng hpc sinh gi6i vat ly 11, tjip 1 - Nguygn Phu D6n9 Cty TNHH MTV DWH Khang yi§t
1/
= = /
noSeU n^SeR n^eSR
^ ~ rioSeU npSeR
RS
Vay: Bieu thiJc cua \i = Ia:R = p - ^
UocSR
1
11.3. Dong c6 nguyen tuT khoi 63,5, khoi liTdng rieng 8,9g/cm^ va dien trd = 4,6.10"'(SI)
^-19
n^ep 8,44.10^ll,6.10"'M,6.10"
1,6.10'Qm. Hay tinh: ^
a) Mat do electron tif do ciia dong (coi moi nguyen tit dong giai phong VSy: Dp lufu dong cua electron tiT do ben trong kim loai dong la
electron tiT do). H = 4,6.10"^ (SI).
b) Do liTu dong cua electron tuT do ben trong kirn loai dong. 2. D O N G D I | ; N T R O N G C H A T D I E N P H A N
Bai giai jl,4. Khi dien phan dung dich muoi an trong nu'dc, ngiTdi ta thu dufdc khi hidro
Goi: m la khoi liTdng kirn loai, V la the tich khoi kirn loai, tai catot. Khi thu diTdc c6 the tich V = 1 lit d nhiet dp t = 27°C, ap suat p = 1
D la khoi liTdng rieng cua kim loai. %tm. Tinh dien lufdng da chuyen qua binh dien phan.
A la nguyen tu" lU'dng cua kim loai, Bai giai ''j
N la so electron t\i do chiJa trong khoi kim loai. ac6: ' ~
N = 1 lit = 10'^ m ^ t = 27''C ^ T = 27 + 273 = 300K; P = latm = l,013.10^Pa.
- Mat do electron tuf do trong kim loai: np = — .
eo dinh luat Faraday, khoi lU'dng hidro thu diTdc d catot la:
- V i moi nguyen tuT kim loai giai phong n electron m do nen: N = n . N . — . 1 A^ 1 A F.m.n
m = -.—.It = -.—.q q= — — (1)
^ A F n F n A
nN^m m N.nD - Theo phiTdng trinh Claperong - Mendeleep, ta c6:
Do do: n^ = — ^ , vdi D = — . => n^ = —
° AV V ° A PVu
PV = —RT m = — - (2)
a) Mat do electron tif do ciia dong ii RT
B
- Cu'dng dp dong dien qua binh dien phan: Rb
a) C d vi tri Rb = 12Q thi den sang binh thiTdng.
I4 = l5 = l i - I 2 = 0,6-0,4 = 0,2A Tinh khoi lu'dng dong bam vao catot binh dien J
- Hieudienthe 2dauR4: U4 = I4R4 = 0,2.4 = 0,8V. phan trong 1 phut, cong sua't tieu thu d mach
- Hieu dien the' 2 dau R5: E, r
ngoai va cong sua't cua nguon.
U 5 = U45 - U 4 = 4,8 - 0,8 = 4V.
358
poi_nugng~ngc sinn gioi v a i ly n , igp T - ivguyen PW Dong Cty TNHffWrVTJWH Khan,
b) Tir vi tri tren cua con chay C, ne'u di chuye'n C sang trai thi do sang cfla den j g , Cho m a c h dien n h U hinh ve: E i = 6 V ,
IiTdng dong bam vao catot trong 1 phut thaydoinhir the nao? I g2 = 3 V , r i = r2 = 0 , 5 Q , den R,: 2 V - 1,5W,
B a i giai
Sen R2: 4 V - 3 W , R3 la dien t r d , R 4 la binh
U ^ien phan dung dich CUSO4 c6 cdc dien ciTc
Ta c6: + D i e n trd cua den; = dm
= 4Q.
''dm b^ng dong, tu C, = 1 , C2 = C 3 = 2 M F .
Bie't cac den sang binh thi/dng. . ' ^
1. + Cirdng do dong dien dinh mu-c cua den: L = = - - i <; A
Tinh kho'i liTdng dong diTPc giai phong d
dm
catot binh dien phan trong thdi gian 1 6 phut
a) K h o i li/dng dong bam vao catot, cong suat tieu thu 6 mach ngoai va c6
5 giay va dien nang binh tieu thu trong thdi
sua't cua nguon „ ,t
gian tren.
- CiTcfng do dong dien qua bien trd: 1^, = ^ ^ P ^ A = O , 5 A b) Tinh R3 va R4.
12
Tinh dien tich tren moi ban tu no'i v d i N .
- Cirdng do dong dien qua binh dien phan: I = Id„, + lb = 1,5 + 0,5 = 2A. B a i giai
- K h o i lirdng dong bam vao catot trong 1 phiit = 60s la:
^dmj _ 2 8
+ D i e n trd cua den 1: Rj = = -Q.
.2.60 = 0,0398g = 39,8mg 1,5 3
F'n' 96500'2 '^dm,
- Cong sua't tieu thu ciia mach ngoai: Pj^ = U I = (E - r l ) l = (9 - 0,5.2).2 = 16W
_ 4'
- Cong suat cua nguon: P = E I = 9.2= 18W. + D i e n trd cua den 2: R2 = = 1^Q.
'dm. 3 3
V a y : K h o i liTdng dong bd m vao catot la 39,8mg, cong sua't tieu thu d mach
ngoai la 16W, cong suat cua nguon la 18W. Rdrnj 1,5
+ Ci/dng do ddng dien djnh miJc qua den 1: 1^^^^^ = = 0,75A.
b) Dp sdng cua den va lu'cJng dong bam v i o catot thay doi nhiT the nao? Udmi 2
- Ne'u con chay C sang trai thl Rb tSng => RNP tSng => d i e n trd mach ngoai tang
E Rdm2 _ 3
+ Cirdng do dong dien djnh miJc qua den 2: 1^^^^^ = = 0,75A.
. => I = giam nen li/Png dong bam v^o catot g i a m . 4
Udm^
R+r
- H i e u dien the hai dau den 1^: .i.. - - + H i e u dien the 2 dau A , B : UAB = U , + U2 = 2 + 4 = 6 V . >
Rd^b ERdRb
||F CUdng do ddng dien qua mach chinh: Ta c6: UAB = (Ei - E 2 ) - ( r i - r 2 ) I .
- IRNP =
R+_^A_ Rd+Rb Rd(R + R b H R R t
Rd+Rb 0,5 + 0,5 •(Id fei-:,,M'',:0;=:
ER, + Cirdng dp dong dien qua R4: I4 = I - I^tn^^ = 3 - 0,75 = 2 , 2 5 A . i ( « •
- Cirdng do dong dien qua den: I . = =
R,, R,(R+R,)+RR^ RRd ^UCho'i li/dng dong diTdc gia i phdng d catot binh dien phan va d i e n nang binh
R+R.+
B ^ u thu >. }
RR
K h o i liTdng dong giai phong d catot trong thdi gian t =16p5s = 965s la:
- K h i R b t a n g = > ( R + Rd. + - T — ) giam n6n Id tang, nghTa Ih do sang cua dbn tang'
'^b 1 A , 1 64
ni=-.—.It = .2,25.965 = 0,72g ; i. •
V $ y : Ne'u di chuye'n C sang trai thi do sang cua den tSng v^ liTPng d6ng bam I F n 96500 2
vao catot g i a m . ien nang binh tieu thu trong thdi gian tren: A = U l t = 4.2,25.965 = 8,685kJ
360
361
Cty TNHH MTV DWH Khang Vi§t
b) Tinh R i va R4
Bai giai
- Dien trd cua binh dien phan: R4 = — - = ^ Ci^cfng dp dong dien qua binh dien phan: ^ ^
^4 2,25 9
" y-, = 0 nen mach dien diTdc ve lai nhu" sau:
- Cu'dng do dong dien qua R3:13 = I - 1 dm, = 3 - 0 , 7 5 = 2,25A. 1 A R,
f heo dinh luat Faraday, ta c6: m = p ~^2^ '
2 A B
- Dien trd R3: R 3 = ^ =
2,25 9 _ mFn _ 0,48.96500.2 ^ ^ R3
I " ^3
c) Dien tich tren moi ban tu noi vdi N "^^2" At ~ 64(16.60 + 5) ' I2
R2 ~z—
- H i e u d i e n t h e 2 d a u A M : UAM = E l - r , I = 6-0,5.3 = 4,5V.
Vay: Cu'dng dp dong dien qua binh dien phan la 1,5A. R4
- Hieu dien the 2 dau MB: UMB = E2 - FJI = 3 - 0,5.3 = 1,5V.
1,) Dien trd binh dien phan ' " ''
- V i El > E2 nen ban cua Ci noi vdi M la ci/c am, noi vdi N la ciTc du'dng.
R R 44
- Tai N: qi - q2 + q3 = 0 Hieu dien the'2 d^u AB: UAB = I 2 ( R 2 + - ^ ^ - ^ ) = ^'^^^i + J—^^ = l'5(R2+2)
R-j+R^ 4+ 4
« C , U N M - C 2 U A N + C3UNB = 0
Cirdng do dong dien qua R,: I , = ^ = ''^''^^"^^^ = CSRj+l
o UNM - 2UAN + 2UNB = 0
- Matkhac: Cifdng dp dong dien qua mach chinh: ^tWrnr, ,
UNM = UNA + UAM = UNA + 4,5 = 4 , 5 - U A N (2) I = Ii + I2 = 1,5 + 0,5R2 + 1 = 2,5 + 0,5R2 / ,,
- Thay (2) vao (1): 4,5 - UAN - 2UAN + 2UNB = 0 Ta cd: UAB = E - r l = 13,5 - 1 -(2,5 + 0,5R2) = 1,5(R2 + 2)
» 3 U A N - 2 U N B = 4,5 (3) o 11-0,5R2= 1,5R2 + 3=>R2 = 4Q.
- Mat khac: UAB = UAN + UNB = 6 Vay: Dien trd binh dien phan la R2 = 4Q. ^
C ^ 2 U A N + 2UNB = 12 (4) c) So chi cua ampe ke
- Lay(3) + ( 4 ) : 5 U A N = 16,5 Ta cd: I , = 0,5.4 + 1 = 3A.
=0 UAN = 3,3V; UNB = 2,7V; UNM = 4,5 - 3,3 = 1,2V. Hieu dien the 2 dau R3: U3 = U 4 = l2R34= 1,5.2 = 3V. . , ^
- Dien tich tren moi ban tu noi vdi N:
Cirdng dp dong dien qua R3: I3 = ^ = = 0,75A.
Q , = C , U N M = 1.1,2= l,2fiC. R3 4
Q2 = -C2UAN =-2.3,3 =-6,6 M C . a, So chi cua ampe ke: U = 3 + 0,75 = 3,75A. if,
Q3 = C3UNB = 2.2,7 = 5,4 j i C . Vay: Ampe ke chi 3,75A. ):;ofc-;;
11.9. Cho mach dien nhiT hmh ve: E = 13,5V, r = I f i , R , = 3Q, R3 = R4 = 4^ d) Cong suaft tieu thu d mach ngoai
fi. 1
RA = 0, R2 la binh dien phan dung djch C U S O 4 c6 cac dien cure b^ng dong. Ta c6:U = UAB = 1,5(R2 + 2) = 1,5.(4 + 2) = 9V
Biet sau 16 phiit 5 giay dien phan, kho'i E,r va I = 2,5 + 0,5R2 = 2,5 + 0,5.4 = 4,5A. i,r*ji:
363