CHÖÔNG 8

TIEÀN TEÄ NGAÂN HAØNG VAØ

CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ

1
Muïc tieâu cuûa chöông
 Tìm hieåu veà thò tröôøng tieàn teä.

 Tìm hieåu chính saùch tieàn teä maø chính phuû

söû duïng ñeå ñieàu tieát kinh teá vó moâ.

 Hieåu ñöôïc taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn

teä ñoái vôùi neàn kinh teá.

2
I . TIỀN TỆ

3
1. Khaùi nieäm veà tieàn
Tieàn laø baát kyø phöông tieän naøo ñöôïc
thöøa nhaän chung ñeå laøm trung gian cho
vieäc mua baùn haøng hoùa

4
2. Chöùc naêng cuûa tieàn
Phöông tieän thöôùc ño giaù trò
Phöông tieän trao ñoåi
Phöông tieän thanh toaùn
Phöông tieän caát tröõ

5
 3. Hình thaùi cuûa tieàn
3 hình thái chính
 Hóa tệ : là hàng hóa được công nhận
làm vật trung gian. Vd: lúa, vàng, bạc,…

Gồm có hàng hóa kim loại và hàng hóa

không phải là kim loại

6
 Hình thaùi cuûa tieàn
 Tín tệ: là loại tiền đươc sử dụng dựa vào uy
tín của người phát hành, mang tính tượng
trưng và theo sự quy ước của xã hội.
Gồm có tiền kim loại và tiền giấy
– Tiền giấy khả hoán (Năm 1900 ở Mỹ
1USD = 1.504,9 mg vàng)
– Tiền giấy bất khả hoán
7
Hình thaùi cuûa tieàn
 Búttệ (tiền ngân hàng): là tiền được
ghi chép trên hệ thống sổ sách của
Ngân hàng.
Dưới dạng séc (cheque)

8
 4. Khối lượng tieàn tệ
 Định nghĩa theo nghĩa hẹp: khối lượng tiền tệ là
các khoản tiền có thể sử dụng ngay lập tức.
M1 = Tiền mặt (ngoài ngân hàng) + Tiền ngân hàng
(Tiền giao dịch)
 Tiền mặt: bao gồm tiền giấy và tiền kim loại nằm
ngoài ngân hàng
 Tiền ngân hàng: là khoản ký gửi sử dụng séc

9
 4. Khối lượng tieàn tệ
 Định nghĩa theo nghĩa rộng:
M2 = M1 + Những khoản gửi có thể nhanh chóng
chuyển thành tiền mặt mà hầu như không bị mất mát
M3 = M2 + Những khoản gửi có thể chuyển thành
tiền mặt nhưng tương đối chậm hoặc phải chịu mất
mát
M4 = M3 + Những loại tài sản khác có thể nhanh
chóng chuyển thành tiền mặt
10
II . NGÂN HÀNG

11
1. SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN
CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG
 Thôøi kyø tieàn ngaân haøng
- Khôûi ñaàu töø 3500 naêm tröôùc coâng nguyeân
döôùi daïng kyù göûi ôû nhaø thôø
- TK 5 TCN -> TK 5 SCN: nhieàu nghieäp vuï
phaùt trieån
- TK 11 – 14: sử dụng kỹ thuật kế toaùn keùp
- TK 15 – 16: nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá
daàn hoaøn thieän 12
 Thôøi kyø thaønh laäp ngaân haøng chính thöùc

- Töø TK 17 – 18

Ngaân haøng Amsterdam – Haø Lan (1609)

Ngaân haøng nöôùc Anh (1694)

Ngaân haøng Myõ (1791)

13
2. Hệ thống Ngaân haøng hiện đại

Goàm 2 cấp:

1. Ngaân haøng trung öông

2. Ngaân haøng trung gian

14
Chöùc naêng cô baûn cuûa Ngaân haøng TW

3 chöùc naêng:
1. Laø ngaân haøng phaùt haønh tieàn.
2. Laø ngaân haøng giaùm ñoác caùc ngaân
haøng thöông maïi vaø thay maët chính
phuû thöïc hieän chính saùch tieàn teä.
3. Laø ngaân haøng cho vay cuoái cuøng.

15
Ngân hàng trung gian

NHTW – NHTG – Người cho vay

Người vay
Gồm 3 nhóm:

1. Ngân hàng thương mại

2. Ngân hàng đầu tư và phát triển
3. Ngân hàng đặc biệt
16
Chöùc naêng cô baûn cuûa ngaân haøng thöông maïi

3 chöùc naêng cô baûn:

1. Laø ngaân haøng kinh doanh tieàn.
(Bằng cách cho vay, chiết khấu thương
phiếu,…)
2. Laø ngaân haøng giöõ tieàn.
3. Laø ngaân haøng taïo ra tieàn vaø phaù huûy tieàn.
17
 3. Hệ thống Ngaân haøng Việt Nam

* 1951 – 1986:
• 5/1951: Ngaân haøng quoác gia VN
• 1959: Ngaân haøng Nhaø nöôùc VN
• Coù nhieàu chi nhaùnh, nhöng ñeàu laø NH nhaø
nöôùc (NH 1 caáp)
• Nguoàn voán: voán caáp phaùt vaø voán cho vay
• Hoaït ñoäng mang tính meänh leänh 18
* 1987 – 1990:
• NH 2 caáp: NH nhaø nöôùc vaø NH chuyeân
doanh
- NHNN thöïc hieän chöùc naêng ngaân khoá
- Caùc NH coå phaàn vaø toå chöùc tín duïng chöa
chòu söï kieåm soaùt cuûa NHNN
- Vaãn söû duïng voán caáp phaùt vaø voán tín duïng
2 caáp chöa phaân ñònh raïch roøi

19
* 1990 trôû ñi
• Taùch kho baïc khoûi ngaân haøng (1990)
• Heä thoáng ngaân haøng 2 caáp ñöôïc phaân ñònh
roõ raøng
• NHNN laø cô quan cuûa hoäi ñoàng Boä tröôûng
thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc veà
hoaït ñoäng tieàn teä, tín duïng vaø ngaân haøng
trong caû nöôùc, khoâng laøm nghieäp vuï ngaân
haøng vôùi coâng chuùng
20
* 1990 trôû ñi
• Các tổ chức tín dụng gồm:
- NH chuyên doanh: NH thương mại; NH đầu
tư và phát triển; NH đặc biệt
- Các tổ chức tín dụng: hợp tác xã tín dụng
(quỹ tín dụng nhân dân - 1993); công ty tài
chính; công ty cho thuê tài chính; một số quỹ
khác…
=> phải nộp dự trữ bắt buộc và được vay tiền
của NHNN khi thiếu hụt. 21
4. Kinh doanh và dự trữ của ngân hàng
* Kinh doanh
• Nhận tiền gửi
• Đầu tư chứng khoán hoặc tài sản khác

22
4. Kinh doanh và dự trữ của ngân hàng
* Dự trữ bắt buộc
Là lượng tiền giấy mà các ngân hàng trung gian
phải ký vào quĩ dự trữ của ngân hàng trung
ương
** Dự trữ tùy ý
Là lượng tiền giấy mà các ngân hàng trung gian
giữ lại tại quỹ tiền mặt của mình

23
* Tỷ lệ dự trữ
Là tỷ số giữa lượng tiền dự trữ trong toàn bộ hệ
thống ngân hàng so với tổng lượng tiền ngân
hàng được tạo ra bởi các ngân hàng trung gian
tiền dự trữ dự trữ bắt buộc + dự trữ tùy ý
d= =
tiền ngân hàng tiền ngân hàng

d = dbb + dty

24
III . TIỀN NGÂN HÀNG
VÀ SỐ NHÂN TIỀN TỆ

25
Các ký hiệu:
d: tỉ lệ dự trữ = dự trữ trong ngân hàng/ tiền ngân
hàng
H: lượng tiền mạnh; cơ số tiền (tổng lượng tiền được
phát hành) = tiền mặt ngoài ngân hàng + dự trữ
trong ngân hàng
M1: khối lượng tiền; tiền giao dịch = tiền ngoài ngân
hàng + tiền ngân hàng
m: tỉ lệ tiền mặt ngoài ngân hàng = tieàn maët ngoaøi
Ngaân haøng / tieàn Ngaân haøng
kM: số nhân của tiền; thừa số tiền
r = lãi suất 26
1. Khaû naêng taïo ra tieàn cuûa caùc NHTM
 Giả sử, NHTW phát hành 1 tỉ . Số tiền này do
ông A nắm giữ.
 Oâng A mang 1tæ gôûi NH X dưới dạng tài khỏan
giao dịch.
 NH X nhận 1 tæ, trích dự trữ 10%
 NH X cho Oâng B vay 900 tr ñeå traû tieàn haøng đã
mua của Oâng C.
 Oâng C nhaän döôùi daïng tieàn maët.

27
 Caâu hoûi :
1. Töø 1 tæ ban ñaàu do NHTW phaùt haønh,
baây giôø toång löôïng tieàn maët được phát
hành (H) trong toaøn neàn kinh teá laø bao
nhieâu?
H = . . . . . . . .?
2. Töø 1 tæ ban ñaàu do NHTW phaùt haønh,
baây giôø toång löôïng tieàn coù theå giao dòch
ñöôïc (M1) trong toaøn neàn kinh teá laø bao
nhieâu?
M1 = . . . . . . . . ?
28
H= 900 tr ( là do ông C nắm giữ)
+ 100 tr (là dự trữ của NH X)
H =1 000 tr tức 1 tỉ

 M1= 1 tỉ (là tài khỏan giao dịch của ô.A)

+ 900 tr (là tiền tín dụng: ô.B vay NHX)
+ 900 tr (là tiền ông C nắm giữ)
M1=2 800 tr tức 2 tỉ 8
29
Kết luận 1: Ngaân haøng trung gian “taïo ra
tieàn” nhôø chöùc naêng kinh doanh tiền.

30
 Giả sử, NHTW phát hành 1 tỉ . Số tiền này do ông
A nắm giữ.
 Oâng A mang 1tæ gôûi NH X dưới dạng tài khỏan
giao dịch.
 NH X nhận 1 tæ trích dự trữ 10%
 NH X cho Oâng B vay 900 tr ñeå traû tieàn haøng đã
mua của Oâng C.
 Oâng C yêu cầu chuyển số tiền này vào TK tại NH
Y
 NH Y nhận 900 tr trích dự trữ 10%
 NH Y cho Oâng D vay 810 tr ñeå traû tieàn haøng đã
mua của Oâng E.
 Oâng E nhaän döôùi daïng tieàn maët.
31
H = 810 tr + 100 tr + 90 tr

H =1 000 tr tức 1 tỉ

 M1 = 1 tỉ + 900 tr + 900 tr + 810 tr + 810 tr

M1 = 4420 tr tức 4 tỉ 420 tr

32
Kết luận 2 : Tiền đi qua các Ngân
hàng trung gian càng nhiều lần sẽ
được tạo ra càng nhiều.

33
2. Khaû naêng phá hủy tieàn cuûa caùc NHTM

Giả sử Ông A đến NHTM X rút lại 1 tỉ

của mình, thì sẽ bắt đầu quy trình phá
hủy tiền, ngược lại với quy trình tạo ra
tiền.

34
3. Số nhân của tiền

 Soá nhaân tieàn (hay thöøa soá tieàn KM): laø

heä soá phaûn aùnh khoái löôïng tieàn giao
dịch (M1) ñöôïc taïo ra töø 1 ñôn vò cô
soá tieàn (H).

 Cô soá tieàn (hay tiền mạnh H): laø toaøn

boä löôïng tieàn do Ngaân haøng Trung
öông phaùt haønh.
35
Khối lượng tieàn = Thöøa soá tieàn x Cô soá tieàn
M1 = KM . H
 K
= M1 / H
M

hay : H = M1 / KM

Vaäy: tìm được KM ta sẽ xác định được

giá trị lượng tiền phát hành H?

36
Công thức tính KM:
KM = M1 / H
KM = Tiền ngoài ngân hàng + tiền ngân hàng
Tiền ngoài ngân hàng + dự trữ trong ngân hàng
Chia tử và mẫu cho tiền ngân hàng:
Tiền ngoài ngân hàng + tiền ngân hàng
KM= Tiền ngân hàng
Tiền ngoài ngân hàng + dự trữ trong ngân hàng
Tiền ngân hàng
Tiền ngoài ngân hàng + 1
KM= Tiền ngân hàng
Tiền ngoài ngân hàng + dự trữ trong ngân hàng
Tiền ngân hàng Tiền ngân hàng

KM = m+1
m+d 37
 Maø 0 < d < 1 vaø m > 0 neân KM > 1, có
nghĩa:

Nếu NHTW muốn cung ứng một lượng

tiền là M1, thì chỉ cần phát hành một
lượng tiền là H, với H < M1 (do NHTG
“taïo ra tieàn” nhôø coù chöùc naêng kinh
doanh tieàn).

38
 KM tỷ lệ nghịch với d

có nghĩa:

Nếu tỉ lệ dự trữ thấp thì khả năng tạo tiền

của NHTG càng lớn

39
 KM tỷ lệ nghịch với m

có nghĩa:

Nếu mọi người nắm giữ tiền mặt càng

nhiều thì khả năng tạo tiền của NHTG
càng kém

40
IV . CÔNG CỤ LÀM THAY
ĐỔI KHỐI LƯỢNG TIỀN

41
1. Hoạt động thị trường mở
 Là hoạt động của ngân hàng TW trong việc
mua bán các loại giấy tờ có giá (chủ yếu là
trái phiếu CP)

 Tráiphiếu CP có các dạng:

– Tín phiếu kho bạc
– Trái phiếu kho bạc
– Trái phiếu công trình
42
 ∆M1 = kM. ∆H

 Muốn tăng khối lượng tiền thì mua vào các

loại giấy tờ có giá

 Muốn giảm khối lượng tiền thì bán ra các

loại giấy tờ có giá

43
2. Thay đổi tỷ lệ dữ trữ bắt buộc
m+1 m+1
kM = =
m+d m + dty + dbb
Giảm dbb thì sẽ tăng kM tăng M1

Tăng dbb thì sẽ giảm kM giảm M1

44
3. Thay đổi chính sách chiết khấu
• Lãi suất chiết khấu: là mức lãi suất NHTG trả cho
NHTW
• Cửa sổ chiết khấu: là những ưu đãi của NHTW
dành cho NHTG

Giảm lãi suất chiết khấu thì sẽ tăng H và kM

tăng M1

Tăng lãi suất chiết khấu thì sẽ giảm H và kM

giảm M1 45
4. Các công cụ khác

• Lãi suất trả cho tiền gửi sử dụng séc

• Kiểm soát tín dụng chọn lọc

• Ấn định khung lãi suất cho NHTG

46
V . THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ

47
1. CUNG TIEÀN TEÄ (S )
M

Là toàn bộ khối lượng tiền được

tạo ra trong nền kinh tế
M1 = kM . H

SM = f(r) = M1
48
Ñoà thò cuûa cung tieàn SM
SM SM’
r

taêng

0 M

49
2.CAÀU TIEÀN TEÄ (DM)
Caàu tieàn teä laø löôïng tieàn maø daân
chuùng, caùc doanh nghieäp, caùc cô quan
nhaø nöôùc … (tức các chủ thể trong nền
kinh tế) caàn giöõ ñeå chi tieâu.

50
Nguyeân nhaân cuûa vieäc giöõ tieàn:

- Do caàn chi traû (Dt - transaction)

- Do caàn döï phoøng (Dp - precautionary)

- Do caàn ñaàu cô (Ds –speculator)

DM = Dt + Dp + Ds

51
Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caàu tieàn

 Sản lượng (Thu nhập)

Y taêng  Thu nhập tăng  DM ?

 Laõi suaát: r taêng  DM ?

52
Ñoà thò caàu tieàn theo laõi suaát r

r
DM = D0 + Dmr . r

DM
0 M
M1 M2
53
 DM = Do + Dmr . r
Với :
 Do : Cầu tiền tự định, là lượng cầu tiền không
phụ thuộc vào lãi suất r.
 Dmr :Cầu tiền biên theo lãi suất r, là đại lượng
phản ảnh lượng thay đổi của cầu tiền khi lãi
suất thay đổi chỉ 1 đơn vị.
Dmr < 0 vì r tăng thì DM giảm, và ngược lại.

54
 3.Söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä
 Ñieàu
kieän: SM = DM
 Phương trình cb: M1 = D0 + Dmr . r
r
SM
re

DM

0 M
55
Söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä

 Nếu r  re sẽ xảy ra 2 trường hợp

r < re: thoâng tin baát caân xöùng
r > re: thò tröôøng voán ñoùng baêng vì laõi
suaát cao.

56
r = r1 -> r > re : thò tröôøng voán ñoùng baêng vì laõi
suaát cao, có thặng dư cung tiền : SM > DM
r = r2 -> r< re : thoâng tin baát caân xöùng, lãi suất
thấp , có thặng dư cầu tiền : SM < DM
r
r1 D SM
C
re
Eo
r2
A B
DM

0 M
57
 Khi cung tiền tăng: đồ thị SM dịch phải, có
thặng dư cung tiền SM > DM  r giảm.

r SM S’M
E1
r1
r2 E2

∆M1 DM

0 M1 M1+ ∆M1 M1

58
 Khi cầu tiền tăng: DM dịch phải, có thặng
dư cầu tiền SM < DM  r tăng.
r
SM
r2
E1
r1
E2 D’M

DM

0 M1 M1

59
VI . CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ

60
Chính saùch tieàn teä
Chính saùch tieàn teä laø nhöõng quyeát ñònh
cuûa NHTW nhaèm taùc ñoäng ñeán löôïng
cung öùng tieàn vaø laõi suaát.

Muïc tieâu:
Chính saùch tieàn teä nhaèm ñieàu tieát vó
moâ, oån ñònh neàn kinh teá ôû möùc saûn
löôïng tieàm naêng Yp.
61
1. Taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä

 Y < YP Mở roäng tieàn teä:

M r I  AD  Y

 Y > YP Thu heïp tieàn teä:

M r I  AD  Y

62
 2. Ñònh löôïng cho chính sách tiền tệ
Giaû söû:
Y < Yp  caàn Y : Y =Yp – Y

 caàn AD: AD = Y/k

 caàn I : I = AD = Y/k

 caàn r: r = I/ Imr

 caàn M: M?

63
2. Ñònh löôïng cho chính sách tiền tệ

D Y r
M 1   m
r
I km
r
D
M 1   AD
m
r
I m
64
Haøm I theo r: I = f(r)= I0 + Imr.r

Imr : đầu tư biên theo lãi suất, là đại lượng phản

ánh lượng thay đổi của đầu tư khi lãi suất thay
đổi chỉ 1 đơn vị.

Imr = I / r Imr < 0

r

I = I0 + Imr.r
I
65
Ví dụ: cho SM = 500; C = 100 + 0,75Yd;
G=300; X= 150; DM=650 – 100r;
I = 170+0,05Y- 0,8r;
T= 40 +0,2Y; M = 70+0,15Y
a.Tìm sản lượng cân bằng
b. Tìm cung tiền cần thay đổi để Y = YP.
Biết YP = 1040
66