MỤC TIÊU

Chương 5
Sau khi học xong chương này, sinh viên có thể:
- Giải thích và phân biệt thẩm quyền sơ cấp, thứ
cấp của luật thuế.
- Vận dụng và lý giải được các bước của quy
trình nghiên cứu thuế:
+ Giao dịch đã xảy ra.
+ Giao dịch sẽ xảy ra.
1 2

KHÁI NIỆM NGHIÊN CỨU THUẾ KHÁI NIỆM NGHIÊN CỨU THUẾ

Nghiên cứu thuế là quy trình xác định thuế có
khả năng xảy ra nhất đối với một giao dịch
(chuỗi giao dịch) của một cá nhân hoặc một tổ
chức thực hiện.
=> nhằm tối ưu hóa số thuế phải nộp trong
khuôn khổ của pháp luật.
Tối ưu hóa thuế không phải là lúc nào cũng
làm giảm số tiền thuế phải nộp mà đôi khi số
tiền thuế có thể tăng nhưng đảm bảo mức
thuế tăng (phải nộp) phải thấp hơn tốc độ
tăng của thu nhập.

3 4
 NGHIÊN CỨU THUẾ
Tư vấn
Giao dịch
hoạt động
đóng
Giao dịch đóng: được hiểu là giao dịch đã
đã xảy ra
KHÁCH hoàn tất.
HÀNG Thuế của một giao dịch đóng này khó có thể
THUÊ thay đổi được. Do vậy, người tư vấn sẽ chỉ có
TƯ VẤN
thể cung cấp một dịch vụ tuân thủ thuế cho
THUẾ
Tư vấn khách hàng.
Giao dịch
hoạt động mở
sẽ xảy ra
5 6

Ví dụ 1:
Tháng 02/2023 công ty Á Châu ký hợp đồng thuê công ty
tư vấn thuế K&T kiểm tra và điều chỉnh những sai sót
(nếu có) của hồ sơ quyết toán thuế Thu nhập doanh
nghiệp năm 2022 của công ty Á Châu.
Do các các sự kiện và giao dịch đã diễn ra trong năm 2022
(quá khứ) được thể hiện trên hóa đơn chứng từ, sổ sách,
báo cáo tài chính và hồ sơ quyết toán thuế của năm
2022 cũng đã được công ty Á Châu đã hoàn tất và nộp
cho cơ quan thuế. Vì vậy, đây là một giao dịch đóng.
Dịch vụ do công ty K&T cung cấp chỉ là một dịch vụ tuân
thủ thuế.
7 Hỏi: người tư vấn sẽ tư vấn gì cho công ty Á Châu?8
Qua quá trình kiểm tra lại hóa đơn, chứng từ, công ty
K&T phát hiện trong số liệu kê khai doanh thu, chi phí
khi thuế TNDN năm 2022 có tình trạng như sau:
- Có 01 hóa đơn GTGT mua hàng hóa phục vụ kinh
doanh, ngày ghi trên hóa đơn 10.03.2022, giá thanh
toán trên tờ hóa đơn 45 trđ, công ty Á Châu đã thanh
toán cho người mua bằng tiền mặt.
- Tháng 11.2022, có 01 nghiệp vụ công ty Á Châu bán
hàng hóa cho DN Hòa Phát và đã hoàn tất việc giao
hàng trong năm 2022, tuy nhiên do hợp đồng thỏa
thuận thời điểm DN Hòa Phát thanh toán tiền vào
tháng 06.2023 nên công ty Á Châu sẽ xuất hóa đơn
vào tháng 06.2023, giá trị lô hàng 500 trđ.
 NGHIÊN CỨU THUẾ

Giao dịch mở: được hiểu là những giao dịch sẽ

xảy ra trong tương lai.
Người tư vấn có thể giúp khách hàng tạo ra,
điều chỉnh các giao dịch mà các giao dịch này
ảnh hưởng đến thuế.
Rõ ràng, nghiên cứu thuế (hoạch định thuế) có
giá trị đáng kể đối với những khách hàng
muốn tối đa giá trị sau thuế của các giao dịch.
9 10

Ví dụ 2: QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU THUẾ

Tập đoàn kinh tế Ánh Dương dự định thuê ông Minh
Có thể được chia thành 6 bước.
làm chuyên gia. Ông Minh đưa ra yêu cầu: tiền
lương trước thuế TNCN là 80 trđ/tháng, ngoài ra
hàng tháng công ty phải chi trả tiền học phí cho
người con của ông là 10 trđ/tháng.
Bộ phân nhân sự đang phân vân về tiền học phí của
con ông Minh liệu có được tính vào chi phí của công
ty không nên gửi yêu cầu tư vấn trước khi ký hợp
đồng.
Rõ ràng, đây là một giao dịch sẽ xảy ra trong tương lai
nên lời tư vấn sẽ là dịch vụ hoạch định thuế. 11 12
 Thu thập thông tin để hiểu về
giao dịch của khách hàng.
Nhận định vấn đề, vướng mắc,
cơ hội và nêu rõ các câu hỏi
Xác định thẩm quyền luật thuế
QUY TRÌNH liên quan
NGHIÊN
CỨU THUẾ Phân tích các thẩm quyền liên
quan và trả lời các câu hỏi
Lập lại từ bước 1 đến bước 4
càng nhiều lần càng tốt
Dẫn chứng tài liệu và truyền đạt
các kết luận của bạn 13
BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN
Người tư vấn không nên giả định rằng thông tin
ban đầu do khách hàng cung cấp là hoàn
chỉnh.
Có thể khách hàng đã không biết tất cả các
thông tin mà người tư vấn cần. Hoặc khách
hàng đã không chú ý đến ý nghĩa của các sự
kiện đáng tin cậy và đã bỏ qua chúng khỏi
thông tin ban đầu cung cấp cho người tư vấn.
15
BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN
Trước khi phân tích thuế của một giao dịch thì
người tư vấn (người nghiên cứu) phải hiểu rõ
về giao dịch đó, vì vậy bên cạnh những thông
tin khách hàng đã cung cấp thì người tư vấn
nên thảo luận chi tiết với khách hàng để thu
thập thêm thông tin cần thiết liên quan đến vấn
đề cần tư vấn.
14
BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN
Khi đặt câu hỏi, người tư vấn cần biết về kiến
thức thuế của khách hàng:
- Nếu khách hàng có kiến thức về thuế thì người
nghiên cứu có thể đặt các câu hỏi chuyên sâu.
- Nếu khách hàng là không am hiểu về thuế thì
nhà nghiên cứu chỉ nên hỏi những câu hỏi
không quá chuyên sâu về thuế.
16
 BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN

Quay lại ví dụ 2 THẢO LUẬN ĐƯA RA CÂU HỎI CẦN THIẾT ĐỂ

Thông tin ban đầu do công ty Ánh Dương cung cấp: THU THẬP THÊM THÔNG TIN TỪ KHÁCH

- Công ty Ánh Dương là công ty liên doanh với HÀNG?

nước ngoài, chuyên sản xuất thiết bị điện.

- Hợp đồng ký với ông Minh là hợp đồng dài hạn.

Với những thông tin ban đầu như trên, nhà nghiên
cứu chưa thể xác định thuế của giao dịch, vì vậy
nhà nghiên cứu phải đặt thêm các câu hỏi?
17 18

BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN

CÔNG TY ÁNH DƯƠNG TRẢ LỜI

19 20
 BƯỚC 2: NHẬN ĐỊNH CÁC VẤN ĐỀ
Dựa trên trao đổi ban đầu ở bước 1, người tư
vấn nhận định vấn đề về thuế của giao dịch
mà khách hàng đang cần.
Qua nhận định vấn đề sẽ giúp người tư vấn tự
ra một hoặc nhiều câu hỏi mà người tư vấn
cần trả lời (một cách có hệ thống) nhằm đáp
ứng yêu cầu về thuế của khách hàng.
21
BƯỚC 2: NHẬN ĐỊNH CÁC VẤN ĐỀ
THẢO LUẬN ĐỂ ĐƯA RA CÂU HỎI
23
BƯỚC 2: NHẬN ĐỊNH CÁC VẤN ĐỀ
Quay lại ví dụ 2
Chúng ta biết rằng hợp đồng giữa công ty Ánh
Dương với ông Minh liên quan đến tiền học
phí, thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập
doanh nghiệp...
Qua trao đổi ở bước 1, LỚP THẢO LUẬN gợi
ý câu hỏi mà người tư vấn đang cần tìm câu
trả lời là gì? (đáp ứng yêu cầu về thuế của
khách hàng) 22
BƯỚC 3: XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN LIÊN QUAN
(VĂN BẢN THUẾ)
Lúc này, người tư vấn sử dụng đến một thư
viện để xác định thẩm quyền (tài liệu, văn bản
liên quan đến thuế) cung cấp các câu trả lời
cho các câu hỏi nghiên cứu.
24
 BƯỚC 3: XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN LIÊN QUAN
Phân biệt giữa thẩm quyền sơ cấp và thẩm
quyền thứ cấp:
- Thẩm quyền sơ cấp: là luật, nghị định, thông
tư, phán quyết của tòa…
- Thẩm quyền thứ cấp: là các giáo trình, các báo,
tập san và các dịch vụ thuế thương mại, chúng
nổ lực để giải thích và làm sáng tỏ luật thuế.
25
BƯỚC 3: XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN LIÊN QUAN
Dựa trên thẩm quyền sơ cấp, người tư vấn phải
tìm hiểu thật kỷ để có thể có được câu trả lời
cho các câu hỏi nghiên cứu.
Bên cạnh đó, người tư vấn cũng có thể tham
khảo các thẩm quyền thứ cấp nếu thẩm quyền
thứ cấp đáng tin cậy.
27
* Ở Việt Nam
- Quốc hội thực hiện quyền lập pháp với việc ban
hành Luật thuế áp dụng trên phạm vi cả nước.
- Chính phủ đưa ra văn bản hướng dẫn luật thuế
dưới dạng Nghị định.
- Bộ tài chính đưa ra bản hướng dẫn luật thuế,
nghị định thuế dưới dạng thông tư. Ngoài ra, cơ
quan thuế cung cấp thêm các hướng dẫn hành
chính dưới dạng công văn.
- Nếu có xung đột giữa người nộp thuế và cơ quan
thuế mà không thể giải quyết thì có thể khởi kiện
ra Tòa án hành chính. 26
BƯỚC 3: XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN LIÊN QUAN
Quay lại ví dụ 2
Qua các câu hỏi ở bước 2, chúng ta có thể tìm kiếm
thẩm quyền sơ cấp liên quan đến thuế Thu nhập
doanh nghiệp:
- Luật thuế TNDN số 14/2008/QH12;
- Luật số 32/2013/QH13 sửa đổi, bổ sung một số
điều của luật thuế TNDN;
- Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số
điều của các Luật thuế.
28
 BƯỚC 3: XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN LIÊN QUAN
Ngoài ra, chúng ta cũng có thể truy cập các văn
bản pháp quy thấp hơn Luật như Nghị định,
Thông tư và cả các văn bản hướng dẫn liên
quan khác làm cơ sở để xác định thẩm quyền
chính yếu.
29
31
BƯỚC 3: XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN LIÊN QUAN
Trong tình huống này chúng ta sử dụng Thông
tư 96/2015/TT-BTC
THẢO LUẬN VÀ ĐƯA RA NHẬN ĐỊNH SỬ
DỤNG KHOẢN MỤC QUY ĐỊNH NÀO CHO
TÌNH HUỐNG NÀY?
30
BƯỚC 4: PHÂN TÍCH THẨM QUYỀN
Dựa trên thẩm quyền, người tư vấn có thể đưa
ra phán quyết (trả lời, tư vấn, kết luận):
- Phán quyết căn cứ theo sự thật (quy định rõ
ràng).
- Phán quyết theo suy luận.
32
 BƯỚC 4: PHÂN TÍCH THẨM QUYỀN
Như vậy, theo quy định, học phí cho con của ông
Minh sẽ được tính vào chi phí của công ty nếu:
- Ông Minh là người nước ngoài.
- Khoản học phí này được ghi trong hợp đồng lao
động.
- Học từ bậc mầm non đến THPT, ở Việt Nam.
- Có đầy đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định khi
nộp học phí.
33
BƯỚC 5: LẶP LẠI TỪ BƯỚC 1 ĐẾN HẾT BƯỚC 4
THẢO LUẬN VỀ CÂU HỎI CẦN ĐẶT THÊM ĐỂ
XÁC ĐỊNH CHÍNH XÁC TIỀN HỌC PHÍ
ĐƯỢC TÍNH VÀO CHI PHÍ?
35
BƯỚC 5: LẶP LẠI TỪ BƯỚC 1 ĐẾN HẾT BƯỚC 4
Trong một số trường hợp, ngay cả chuyên gia
cũng có thể không biết chắc chắn về tất cả các
sự kiện cần thiết để hoàn tất việc phân tích
giao dịch của khách hàng.
Trong trường hợp như vậy, nhà nghiên cứu phải
lặp lại bước 1 đến bước 4 nhiều lần trước khi
thấy chắc chắn với việc phân tích.
34
BƯỚC 6: TRUYỀN ĐẠT CÁC KẾT LUẬN
Nhiệm vụ của nhà nghiên cứu thuế là tìm câu trả
lời chính xác, hữu ích và hoàn chỉnh cho
(các) câu hỏi nghiên cứu liên quan đến tình
huống của khách hàng.
Nhiệm vụ này không được kết thúc cho đến khi
họ đưa ra được các tài liệu để chứng minh
cho công việc của họ bằng cách chuẩn bị một
văn bản tổng kết của quy trình nghiên cứu.
36
 BƯỚC 6: TRUYỀN ĐẠT CÁC KẾT LUẬN BƯỚC 6: TRUYỀN ĐẠT CÁC KẾT LUẬN

Dẫn luật:
Để truyền đạt các kết luận của họ đến khách
Căn cứ luật thuế Thu nhập doanh nghiệp số
hàng, nhà nghiên cứu viết một bức thư chứa
14/2008/QH12; Luật số 32/2013/QH13 sửa đổi, bổ sung
các thông tin cần thiết. một số điều của luật thuế Thu nhập doanh nghiệp; Luật
số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của các
Luật thuế, Thông tư Số: 96/2015/TT-BTC
Kết luận:

37 38

THẢO LUẬN THẢO LUẬN

1. Để có thể có lời tư vấn tốt cho khách hàng thì
quy trình tư vấn trải qua mấy bước? Kể tên
từng bước?
2. Giải thích sự khác biệt giữa thẩm quyền sơ
cấp và thứ cấp? Thẩm quyền nào sẽ được sử
dụng (căn cứ) để đưa ra các kết luận nghiên
cứu thuế chuyên nghiệp?
39
3. TÌNH HUỐNG:
Bà Hương Linh và ông Thành Phát là vơ chồng.
Trong năm 2023, dự kiến bà Linh có thu nhập
từ tiền lương, tiền công là 45 trđ/tháng, ông
Phát có thu nhập từ tiền lương, tiền công là 50
trđ/tháng. Bà Linh và ông Phát đang tìm một lời
tư vấn tối ưu về thuế thu nhập cá nhân.
Yêu cầu: thực hiện 6 bước nghiên cứu thuế để
có câu trả lời tối ưu về thuế? 40
 THẢO LUẬN THẢO LUẬN

BƯỚC 1: THU THẬP THÔNG TIN THỰC TẾ Người tư vấn biết rõ kết quả thuế Thu nhập cá

Thông tin ban đầu do bà Linh và ông Phát nhân trong tình huống này liên quan đến tiền

cung cấp: lương, tiền công và người phụ thuộc.

- Họ chỉ làm việc cho công ty cổ phần, lĩnh lương Tuy nhiên, thông tin ban đầu do vợ chồng

hàng tháng, không kinh doanh. ông Phát cung cấp chưa đầy đủ để tính thuế
TNCN, chúng ta quyết định đặt thêm các câu
- Họ có 02 người con ruột: một người 14 tuổi và
hỏi:
một người 21 tuổi.
41 42

43 44
 VỢ CHỒNG ÔNG PHÁT ĐÃ HỒI ĐÁP THÔNG TIN

45 46

VỢ CHỒNG ÔNG PHÁT ĐÃ HỒI ĐÁP THÔNG TIN VỢ CHỒNG ÔNG PHÁT ĐÃ HỒI ĐÁP THÔNG TIN

47 48
 THẢO LUẬN
BƯỚC 2 – NHẬN ĐỊNH CÁC VẤN ĐỀ
Vấn đề của vợ chồng ông Phát liên quan đến
thuế Thu nhập cá nhân đối với tiền lương, tiền
công.
Từ đây gợi ý câu hỏi nghiên cứu:
1.
2.
49
THẢO LUẬN
Tuy nhiên, để chi tiết hơn chúng ta cũng có thể
truy cập các văn bản pháp quy thấp hơn Luật
như Nghị định, Thông tư và cả các văn bản
hướng dẫn liên quan khác làm cơ sở để xác
định thẩm quyền chính yếu.
51
THẢO LUẬN
BƯỚC 3 – XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN
Qua các câu hỏi ở bước 2, chúng ta có thể tìm
kiếm thẩm quyền sơ cấp liên quan như:
Thuế đánh vào tiền lương, tiền công của cá
nhân được quy định trong “Luật thuế Thu
nhập cá nhân”
50
THẢO LUẬN
Luật thuế TNCN SỐ 04/2007/QH12
Điều 3. Thu nhập chịu thuế
Thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân gồm các
loại thu nhập sau đây, trừ thu nhập được miễn
thuế quy định tại Điều 4 của Luật này:
1. Thu nhập từ sản xuất kinh doanh.
2. Thu nhập từ tiền lương, tiền công,
….
52
 THẢO LUẬN * Người phụ thuộc là người mà đối tượng nộp
thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng, bao gồm:
Điều 19. Giảm trừ gia cảnh
a. Con chưa thành niên; con bị tàn tật, không có
a. Mức giảm trừ đối với đối tượng nộp thuế là11 khả năng lao động;
triệu đồng/tháng (132 triệu đồng/năm); b. Con thành niên đang học đại học, cao đẳng,
trung học chuyên nghiệp hoặc học nghề vợ hoặc
b. Mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là chồng không có khả năng lao động; bố, mẹ đã
4,4 triệu đồng/tháng. hết tuổi lao động hoặc không có khả năng lao
động; những người khác không nơi nương tựa
mà người nộp thuế phải trực tiếp nuôi dưỡng.
Các cá nhân nêu trên không có thu nhập hoặc có
53 thu nhập không vượt quá mức quy định. 54

Điều 22. Biểu thuế luỹ tiến từng phần THẢO LUẬN

Bậc Thu nhập tính Thu nhập tính Thuế BƯỚC 4 – PHÂN TÍCH THẨM QUYỀN
thuế thuế/năm (trđ) thuế/tháng (trđ) suất (%)
-Cư trú hay không cư trú.
1 Đến 60 Đến 5 5
-Chi từ thiện, bảo hiểm bắt buộc
2 Trên 60 đến 120 Trên 5 đến 10 10
-Người phụ thuộc: con, cha mẹ, khác.
3 Trên 120 đến 216 Trên 10 đến 18 15
-Vợ chồng ông Phát tự lựa chọn việc kê khai
4 Trên 216 đến 384 Trên 18 đến 32 20
người phụ vào ông Phát hay bà Linh…
5 Trên 384 đến 624 Trên 32 đến 52 25
6 Trên 624 đến 960 Trên 52 đến 80 30 Tuy nhiên, để chắc chắn về người phụ thuộc,

7 Trên 960 Trên 80 35

55
chúng ta tiếp tục đặt thêm câu hỏi. 56
 THẢO LUẬN THẢO LUẬN

BƯỚC 5 – LẬP LẠI TỪ BƯỚC 1 ĐẾN BƯỚC 4 CHÚNG TA NHẬN ĐƯỢC CÂU TRẢ LỜI TỪ ÔNG
PHÁT.
Đặt thêm câu hỏi:
1.
1.

2.
2.

57 58

THẢO LUẬN PÁ 1:

Với những dữ liệu cộng thêm này, chúng ta

có thể hoàn tất việc phân tích:

59 60
PÁ 2: THẢO LUẬN

BƯỚC 6 – TRUYỀN ĐẠT CÁC KẾT LUẬN

Căn cứ luật thuế TNCN: luật thuế TNCN SỐ
04/2007/QH12 ngày 21 tháng 11 năm 2007;
luật số: 26/2012/QH13 sửa đổi một số điều của
luật thuế TNCN năm 2007
...

61 62