Typy i rasy kur

Kury typu nieśnego

Są lekkie, a kształt sylwetki mają zbliżony do trójkąta zwróconego ostrym końcem do
przodu.

Taka sylwetka kury jest wynikiem słabo rozwiniętej części piersiowej, a silnie rozbudowanej
części brzusznej. W wieku 20 tygodni kury ważą od 1,2 kg do 1,6 kg, a koguty od 1,7 kg do
2,3 kg. Kury mają silnie rozwinięte przydatki głowowe, tj. dzwonki i grzebień, który
zazwyczaj jest opadający. Grzebień jest pojedynczy, duży i składa się z 5-7 ząbków. Kury
wcześnie dojrzewają płciowo i w wieku 140-150 dni rozpoczynają nieśność. W okresie 76
tygodni życia znoszą około 300 jaj o masie od 54 do 66 g. Dziennie zjadają 110-120 g
mieszanki. Kury w tym typie uzyskują bardzo dobre wyniki zapłodnienia i wylęgu. Przy
kojarzeniach na jednego koguta przeznacza się 12-15 kur. Kury te nie kwoczą, czyli nie mają
instynktu wysiadywania jaj i wodzenia piskląt. Kury ras lekkich pochodzą z rejonu Morza
Śródziemnego, a typowym przedstawicielem jest rasa Leghorn o białej barwie upierzenia i
znosząca jaja o białej skorupie.
 Kury typu średniociężkiego-ogólnoużytkowego
Kształt ciała jest zbliżony do prostokąta z dobrze rozwiniętą zarówno przednią, jak tylną
częścią ciała, co świadczy o dobrym umięśnieniu i nieśności.

Kury w tym typie są chętnie utrzymywane w przyzagrodowym chowie, dostarczając jaj i

mięsa. W obrębie tego typu występuje duża zmienność pod względem cech użytkowych,
niektóre rasy bardziej przypominają kury typu lekkiego, inne natomiast kury typu mięsnego.
Rasy te powstały w wyniku krzyżowania ras śródziemnomorskich (lekkich) z rasami
azjatyckimi (ciężkimi). Charakteryzują się następującymi cechami użytkowymi: dojrzałość
płciową uzyskują w wieku 160-180 dni; masa ciała kur w wieku 20 tygodni waha się od 1,5
do 2,6 kg, a kogutów od 1,8 do 3,3 kg. Kury znoszą w ciągu roku od 160 do 200 jaj o masie
od 52 do 60 g, a jaja posiadają zróżnicowane zabarwienie skorupy - od jasnej do brunatnej.
Do ras ogólnoużytkowych należą:
Rhode Island Red (RIR). Rasa ta doskonale znosi warunki chowu przyzagrodowego i jest
chętnie utrzymywana w małych gospodarstwach rolnych. Ma mahoniową barwę upierzenia
o dość dużym zróżnicowaniu odcieni. Kury charakteryzują się łagodnym temperamentem i
są mało płochliwe. Dorosłe kury ważą około 2,0 kg, a koguty 2,5 kg. Znoszą około 180-190
jaj rocznie o masie 54-62 g o barwie skorupy od jasnej do ciemnobrunatnej.
New Hampshire (NH). Kury tej rasy pochodzą od kur rasy Rhode Island Red
selekcjonowanych w kierunku szybkiego opierzania, wyeliminowania instynktu kwoczenia,
wczesnego dojrzewania i lepszej nieśności. Pokrojem są bardzo podobne do kur RIR, ale
mają jaśniejsze zabarwienie piór (brązowożółte). Znoszą około 200 jaj rocznie. Pozostałe
wskaźniki są podobne jak u rasy RIR.
Sussex (Sx). Kury tej rasy mają charakterystyczne gronostajowe upierzenie, białe z czarnymi
piórami na szyi oraz czarno zakończonymi lotkami, sterówkami i sierpówkami. Barwa
dziobów i skoków jest biała. Dojrzałość płciową kury osiągają w wieku 180 dni i znoszą około
190 jaj rocznie o masie 54-63 g. Barwa skorupy jaj jest jasnokremowa. Masa ciała 20-
tygodniowych kogutów wynosi od 1,9 do 2,4 kg, a kur od 1,7 do 2,0 kg.
Plymouth Rock (PR). Jest to jedna z cięższych ras w typie ogólnoużytkowym. Dorosłe koguty
ważą od 2,7 do 3,4 kg, a kury ponad 2,4 kg. Rasa o jastrzębiatym upierzeniu (pióra mają
charakterystyczne biało-czarne prążki). Znoszą rocznie około 170 jaj o masie 58-63 g i
ciemnożółtej barwie skorupy. W wyniku kilkuletniej pracy selekcyjnej wytworzono białą
odmianę, którą nazwano White Rock.
White Rock (WR). Jest najcięższą rasą w typie ogólnoużytkowym, charakteryzującą się
białym upierzeniem. Ptaki tej rasy mają bardzo dobrze umięśnioną klatkę piersiową. Kury
osiągają dojrzałość płciową w wieku 180 dni, znoszą 170 jaj rocznie o masie 53-61 g i barwie
skorupy od kremowej do brunatnej. Koguty ważą około 3,5 kg, a kury 2,8 kg. Kury tej rasy
używane są jako rody żeńskie do kojarzeń z kogutami ras i rodów mięsnych do produkcji
brojlerów.

Kury typu mięsnego

Mają bardzo dobrze umięśnioną klatkę piersiową i uda oraz szeroko rozstawione skoki.
Grzbiet jest krótki i szeroki, dlatego też kształt ciała można opisać w kwadracie. W wieku 20
tygodni koguty ważą 3,9-4,0 kg, a kury około 3,0 kg. Barwa upierzenia biała. Dojrzałość
płciową osiągają dosyć późno, bo w wieku około 200 dni i znoszą nie więcej niż 130 jaj o
masie 52-60 g i brunatnej barwie.
Typowym przedstawicielem tego typu jest rasa Dominant White Cornish (DWC), która
używana jest jako ojcowski materiał rodzicielski, krzyżowany z kurami White Rock. Rody tej
rasy wykorzystywane do produkcji brojlerów charakteryzują się szybkim tempem wzrostu,
dobrym umięśnieniem i wysoką wydajnością rzeźną oraz bardzo dobrym wykorzystaniem
paszy na kilogram przyrostu masy ciała.

Mieszańce użytkowe
W praktyce zanika chów kur określonych ras na rzecz mieszańców między rasowych i są one
utrzymywane wyłącznie w fermowej produkcji jaj spożywczych. W Polsce w trzech fermach
zarodowych utrzymuje się kury różnych typów i rodów, a o tym, które rody w danym roku
będą uznane za zarodowe, i jaki program kojarzeń będzie w stadach prarodzicielskich oraz
rodzicielskich decyduje Zespół ds. Oceny i Hodowli Drobiu. Fermy zarodowe, np.: IZOBD
(Instytut Zootechniki Oddział Badawczy Drobiarstwa) Zakrzewo oraz spółki, produkują do
chowu intensywnego mieszańce: Astrę, Messę i Rosę, a do chowu przyzagrodowego: Astra
W-1, Astra W-2, Astra N, Astra P, Rosa 1, Rosa 2.
Oprócz materiału krajowego rozprowadza się mieszańce nieśne i mięsne, które pochodzą z
importu. Zgodę na import stad rodzicielskich i towarowych wydaje Ministerstwo Rolnictwa
na podstawie przeprowadzanych testów produkcyjnych. Importuje się następujące kury
nieśne: Hisex Brown, ISA Brown, Hy-Line, Tetra SL, Nera Sexlink, Babcock Brown, Superwer i
Gold Line 54. Wybór w materiale mięsnym jest również duży, gdyż importuje się
następujące kury mięsne: ISA Vedetta, Starbro, Ross 208, Lohmann Meat, Arbor Acres,
Avian Farms 34, Indian River, Minibro, Redbro, Hybro N i Hubard.

Indyki

W rozwoju produkcji indyków na przestrzeni kilkudziesięciu lat nastąpiły zasadnicze zmiany.

Początkowo podstawową rasą były indyki Bronz Standard o ciemnobrązowej barwie
upierzenia, które wyglądem były bardzo podobne do swego dzikiego przodka. Indyki ze
względu na dobre przystosowanie się do naturalnych warunków środowiskowych są
najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem drobiu na świecie w przyzagrodowym chowie.
Dorosły indor waży ok. 9 kg, a indyczka 6 kg. Indyczka znosi ok. 60 jaj o masie ok. 80 g. Z
indyków tej rasy wyhodowano indyki Bronz Szerokopierśne.
Krzyżowanie międzyrasowe i międzyliniowe indyków doprowadziło do wytworzenia
materiału zdecydowanie różniącego się masą ciała. Efektem prac hodowlanych było
wytworzenie trzech typów indyków różniących się masą ciała. Obecnie w hodowli i
produkcji indyków rzadko mówi się o rasach, a raczej dzieli się je według masy ciała na:
lekkie, średniociężkie i ciężkie.
Indyki w typie lekkim są nieduże, indyczki ważą ok. 5 kg, a indory od 8 do 12 kg. Nieśność
rozpoczynają w 30 tygodniu życia i w czasie 24-tygodniowego okresu nieśności znoszą 115
jaj. Przedstawicielami typu lekkiego są: Bronz i Białe Szerokopierśne,
Bronz Standard, Mały Biały Beltsville.
Indyki w typie średnim są nieco cięższe, indyczka waży ok. 9,5 kg, a indor od 12 do 16 kg.
Nieśność rozpoczynają między 31 a 33 tygodniem życia i w czasie 24 tygodni nieśności
znoszą około 100 jaj. Przedstawicielami w tym typie są indyki Białe Szerokopierśne i Bronz
Szerokopierśny.
Indyki w typie ciężkim charakteryzują się dużą masą ciała, indyczki ważą ok. 15 kg, a indory
ok. 25 kg. Nieśność rozpoczynają w 34 tygodniu życia i w czasie 14-16 tygodni nieśności
znoszą ok. 40 jaj. Indyczki lżejsze w tym typie (ok. 10 kg) mogą znieść ok. 75 jaj przez 22
tygodnie nieśności. Do tego typu zalicza się najcięższe rody indyków Białych i Bronz
Szerokopierśnych.
Produkcja indyka rzeźnego w Polsce oparta jest wyłącznie na materiale pochodzącym z
importu. W stadach reprodukcyjnych użytkuje się indyki Białe Szerokopierśne w typie
średniociężkim i ciężkim.
Jeżeli chcemy uzyskać indyki w typie średniociężkim, kojarzymy indyczki lekkie z indorami
ciężkimi. Na przykład indyki typu średniocieżkiego BUT 9 uzyskuje się, kojarząc indory
ciężkie BIG 6 z indyczkami typu średniego BIG 5.
Wyniki wybranych cech reprodukcyjnych indyczek BIG 5 przedstawiają się następująco:
 wiek uzyskania dojrzałości płciowej (tyg.) - 32,
  liczba dni nieśności - 168,
 liczba jaj (szt.) - 118,
 zapłodnienie jaj (%)- 96,
 liczba piskląt od indyczki (szt.) - 99.
Na rynku krajowym do produkcji brojlerów dostępne są indyki ciężkie Hybrid Large White
pochodzące z Kanady i BIG 6 pochodzące z Anglii, a w typie średniociężkim BUT 8 i BUT 9
również z hodowli angielskiej.
W tabeli zestawiono masę ciała indyków rzeźnych w różnych typach w zależności od wieku.

Masa ciała indyków rzeźnych w poszczególnych typach

Typ
Wiek (tyg.) ciężki średniociężki średni lekki
♂ ♀ ♂ ♀ ♂ ♀ ♂ ♀
12 8,9 6,8 7,9 6,0 5,7 4,3 5,1 3,9
14 11,2 8,3 10,0 7,3 7,1 5,2 6,4 4,7
16 13,6 9,7 12,1 8,5 8,6 5,9 7,7 5,4
18 15,8 11,0 14,1 9,5 9,9 6,6 8,3 6,0
20 18,0 12,2 16,0 10,4 11,2 7,2 9,7 6,4
22 20,1 17,9 12,1 8,1 10,0 6,7

Kaczki

Kaczki możemy podzielić na trzy typy użytkowe: nieśny, ogólnoużytkowy i mięsny. Kaczki w
typie nieśnym nie są utrzymywane w Polsce. Do kaczek nieśnych zalicza się Indian Runners
(biegusy indyjskie), Khaki Campbell i White Campbell. Charakteryzują się spionowaną
wysmukłą sylwetką i potrafią szybko biegać. Znoszą około 200 jaj o masie od 65 do 80 g. Typ
ogólnoużytkowy wykorzystywany jest do produkcji mięsnej i w Polsce jest to jedyny typ
użytkowy kaczek powszechnie utrzymywany.
Kaczka rasy Pekin jest w Polsce najbardziej rozpowszechniona.
Pochodzi z Chin, ma białe lub kremowe upierzenie. Dorosły kaczor waży ok. 3-4 kg, a kaczka
2,5-3,0 kg, znoszą od 140 do 200 jaj o masie 70-80 g i białej skorupie. Kaczki te dobrze
znoszą trudne warunki środowiskowe, łatwo się adoptują i charakteryzują się wysoką
przeżywalnością. W Polsce utrzymywanych jest siedem rodów hodowlanych kaczek w typie
pekin.
W tabeli zestawiono wyniki produkcyjne czterech krajowych zestawów hodowlanych
dostarczających pisklęta dla ferm towarowych.

Wyniki produkcyjne krajowych zestawów rodzicielskich kaczek typu Pekin.

Śmiertelność (%) Średnia Wylęg z

Okres Zapłod-
Zestaw nieśność liczba jaj jaj na-
produkcji nienie
hodowlany wychów od nioski łożonych
kaczory kaczki (tyg.) (%)
(szt.) (%)
Astra K 5,6 4,0 4,7 160 33 94,1 71,8
Astra K-1 4,3 3,9 4,7 116 28 94,7 71,6
P55x P44 5,5 4,8 2,2 144 28 94,3 71,2
P77x A44 5,7 3,5 2,2 123 30 92,6 74,4

Brojlery kacze Astra K w wieku 8 tygodni uzyskują masę ciała około 3 kg przy zużyciu około
3,4 kg mieszanki na kg przyrostu masy ciała.
Od kilkunastu lat prowadzi się na skalę przemysłową chów kaczek piżmowych
sprowadzonych z Francji.

Jest to odrębny gatunek o cechach zarówno kaczek, jak i gęsi. Jest to kaczka spokojna, nie
hałaśliwa, stąd czasami nazywana jest niemą. Występuje u niej duży dymorfizm płciowy,
dorosły kaczor waży 5 kg, a kaczka ok. 2,5 kg.
Dojrzałość płciową osiągają w 30. tygodniu życia i w dwóch 22-tygodniowych cyklach
podzielonych 12-tygodniową przerwą znoszą 140-180 jaj o masie 75-80 g.
Do produkcji brojlerów używa się mieszańców dwurodowych o różnych cechach użytkowych
i barwie upierzenia: białej, czarno-białej, czarnej i szarej. Kaczki te cechuje małe otłuszczenie
tuszki oraz bardzo dobra jakość mięsa, które w smaku przypomina dziczyznę.
W ostatnich latach coraz bardziej rozwija się chów mulardów, mieszańców po kaczorze
piżmowym i kaczce pekin. Z tego względu, że potomstwo jest bezpłodne, nadaje się ono
wyłącznie do produkcji kacząt brojlerów.
Typ mięsny kaczek charakteryzuje pozioma postawa ciała, długi, szeroki i głęboki tułów oraz
szeroko rozstawione nogi. Do tego typu zaliczamy m. in.: kaczki Rouen i Ayies- bury. Są to
kaczki ciężkie, kaczory ważą od 4 do 5 kg, a kaczki od 3,0 do 3,5 kg; późno dojrzewają i
znoszą od 70 do 100 jaj o masie od 85 do 120 g. Są to kaczki bardzo żerne, mało płochliwe,
ale wrażliwe na czynniki środowiskowe. Kaczęta rosną szybko, dobrze się opierzają i cha-
rakteryzuje je wysoka jakość mięsa.
 Gęsi

Są gatunkiem drobiu chętnie utrzymywanym w chowie przyzagrodowym z kilku powodów:

 dobrze wykorzystują zielonki i pastwiska już od pierwszych dni życia;
 mają szybkie przyrosty i małe wymagania pokarmowe;
 są odporne na choroby;
 bardzo dobrze czują się w małych grupach.
Dzikie gęsi żyjące na wolności dość łatwo dały się udomowić, ale zachowały w dużym
stopniu cechy dzikich przodków takie jak: sezonowość nieśności, silna monogamia, pokrój,
instynkt czy zachowanie.
Użytkowane na świecie gęsi pochodzą od gęsi gęgawej występującej w Europie, gęsi
chińskiej występującej w Azji, od Uralu do Japonii i gęsi kanadyjskiej występującej w
Kanadzie i północnej części Stanów Zjednoczonych. W Polsce, gdzie od bardzo dawna
użytkuje się gęsi, wytworzyły się ich rasy i odmiany charakterystyczne dla danego regionu.
Gęś zatorska ma białe upierzenie i dobrą jakość pierza miękkiego i puchu. Charakteryzuje
się szybkim wzrostem oraz zdolnością do aklimatyzacji w trudnych warunkach. Masa
dorosłych samców wynosi od 5,5 do 6,0 kg, a samic od 4,5 do 5,5 kg. Znoszą od 30 do 40 jaj
o masie 140-165 g.
Gęś pomorska obecnie występująca ma upierzenie białe. Dorosłe samce mogą ważyć do 8
kg, a samice do 7 kg; znoszą do 40 jaj. Doskonale nadaje się do chowu pastwiskowego, jest
mało wymagająca i łatwo przystosowuje się do warunków klimatycznych. Posiada duży
instynkt kwoczenia i troskliwie opiekuje się potomstwem. Wśród tej rasy można wyróżnić
kilka odmian regionalnych, takich jak: poznańska, kujawska, rypińska czy kartuska. Są to gęsi
późno-dojrzewające, dobrze się otłuszczają i doskonale nadają się do tuczu jesiennego.
Odmiany gęsi występujące na południu Polski (kielecka, lubelska, podkarpacka, biłgorajska)
dojrzewają wcześnie i charakteryzują się krótkim okresem nieśności i małą masą ciała.
Rozwój specjalizacji w chowie gęsi w latach sześćdziesiątych doprowadził do
rozpowszechnienia się w Polsce rasy gęsi białych włoskich, która została sprowadzona do
kraju w 1962 roku w celu poprawienia cech użytkowych gęsi krajowych. W wyniku
wieloletniej pracy hodowlanej wytworzono dwa rody gęsi: ojcowski WD-3 i mateczny WD-1.
Gęsi te są powszechnie użytkowane w kraju do fermowej produkcji żywca. Rody te w
okresie 28-30 tygodni znoszą około 70 jaj o masie od 150 do 170 g. Z trzykrotnego podskubu
można uzyskać do 350 g pierza od sztuki. Samce ważą od 5 do 7 kg, a samice od 4 do 5 kg.