Triết học Mác-Lenin

1. Lý luận nhận thức duy vật biện chứng

1.1. Nhận thức và các trình độ nhận thức

1.1. Khái niệm

- Nhận thức là một quá trình phản ánh tích cực, tự giác và sáng tạo thế giới khách quan vào bộ óc
con người trên cơ sở thực tiễn, nhằm tạo ra tri thức về thế giới khách quan.
1.2.Các nguyên tắc cơ bản của lý luận nhận thức duy vật biện chứng:
- Một là, thừa nhận thế giới vật chất tồn tại khách quan, độc lập với ý thức của con người.
- Hai là, thừa nhận con người có khả năng nhận thức được thế giới khách quan; coi nhận thức là sự
phản ánh thế giới khách quan vào trong bộ óc của con người, là hoạt động tìm hiểu khách thể của
chủ thể; thừa nhận không có cái gì là không thể nhận thức được mà chỉ có những cái con người chưa
nhận thức được.
- Ba là, khẳng định sự phản ánh đó là một quá trình biện chứng, tích cực, tự giác và sáng tạo. Quá
trình phản ánh đó diễn ra theo trình tự từ chưa biết đến biết, từ biết ít đến nhiều, từ chưa sâu sắc,
chưa toàn diện đến sâu sắc và toàn diện hơn,...
- Bốn là, coi thực tiễn là cơ sở chủ yếu và trực tiếp nhất của nhận thức; là động lực, mục đích của
nhận thức và là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý.
1.3. Các trình độ nhận thức
Tùy các cách tiếp cận khác nhau có thể chia nhận thức thành:
- Dựa trên trình độ xâm nhập vào bản chất của đối tượng, ta có thể phân chia nhận thức kinh
nghiệm và nhận thức lý luận:
+ Nhận thức kinh nghiệm là trình độ nhận thức hình thành từ sự quan sát trực tiếp các sự vật, hiện
tượng trong giới tự nhiên, xã hội hoặc qua các thí nghiệm khoa học.
+ Nhận thức lý luận là trình độ nhận thức gián tiếp, trừu tượng, có tính hệ thống trong việc khái quát
bản chất, quy luật của các sự vật, hiện tượng.
=> Mối quan hệ: Nhận thức kinh nghiệm và nhận thức lý luận là hai giai đoạn nhận thức khác nhau
nhưng có mối quan hệ biện chứng lẫn nhau.
- Nhận thức kinh nghiệm là cơ sở của nhận thức lý luận; nó cung cấp cho nhận thức lý luận những tư
liệu phong phú, cụ thể; nó trực tiếp gắn chặt với hoạt động thực tiễn, tạo thành cơ sở hiện thực để
kiểm tra, sửa chữa, bổ sung cho lý luận đã có và tổng kết, khái quát thành lý luận mới.
- Nhận thức kinh nghiệm còn hạn chế ở chỗ nó chỉ dừng lại ở sự mô tả, phân loại các sự kiện, các dữ
kiện thu được từ sự quan sát và thí nghiệm trực tiếp.
(Do đó, nó chỉ đem lại những hiểu biết về các mặt riêng rẽ, bề ngoài, rời rạc, chưa phản ánh được cái
bản chất, những mối liên hệ mang tính quy luật của các sự vật, hiện tượng. Vì vậy, nhận thức kinh
nghiệm tự nó không bao giờ có thể chứng minh được đầy đủ tính tất yếu. Ngược lại, mặc dù được
hình thành từ sự tổng kết những kinh nghiệm, nhưng nhận thức lý luận không hình thành một cách
tự phát, trực tiếp từ kinh nghiệm. Do tính độc lập tương đối của nó, lý luận có thể đi trước những dữ
kiện kinh nghiệm, hướng dẫn sự hình thành những tri thức kinh nghiệm có giá trị, lựa chọn những
kinh nghiệm hợp lý để phục vụ cho hoạt động thực tiễn, góp phần làm biến đổi đời sống của con
người, thông qua đó mà nâng những tri thức kinh nghiệm từ chỗ là cái cụ thể, riêng lẻ, đơn nhất
thành cái khái quát, có tính phổ biến. )
- Dựa trên tính chất tự phát hay tự giác của sự xâm nhập vào bản chất của đối tượng thì nhận thức
có thể được phân chia thành nhận thức thông thường và nhận thức khoa học:
+ Nhận thức thông thường là loại nhận thức được hình thành một cách tự phát, trực tiếp từ trong
hoạt động hằng ngày của con người.
( Nó phản ánh sự vật, hiện tượng xảy ra với tất cả những đặc điểm chi tiết, cụ thể và những sắc thái
khác nhau của sự vật, hiện tượng. Nhận thức thông thường mang tính phong phú, nhiều vẻ và gắn
liền với những quan niệm sống thực tế hằng ngày. Vì vậy, nó có vai trò thường xuyên và phổ biến chi
phối hoạt động của mọi người trong xã hội. )
+ Nhận thức khoa học là loại nhận thức được hình thành một cách tự giác và gián tiếp từ sự phản
ánh đặc điểm, bản chất, những quan hệ tất yếu của đốì tượng nghiên cứu. Sự phản ánh này diễn ra
dưới dạng trừu tượng logic. Đó là các khái niệm, phạm trù và các quy luật khoa học. ( Nhận thức
khoa học vừa có tính khách quan, trừu tượng, khái quát, lại vừa có tính hệ thống, có căn cứ và có
tính chân thực. Nó vận dụng một hệ thống các phương pháp nghiên cứu và sử dụng cả ngôn ngữ
thông thường và thuật ngữ khoa học để diễn tả sâu sắc bản chất và quy luật của đối tượng trong
nghiên cứu. Vì thế, nhận thức khoa học có vai trò ngày càng to lớn trong hoạt động thực tiễn, đặc
biệt trong thời đại khoa học và công nghệ hiện đại).
=> Mối quan hệ: Nhận thức thông thường và nhận thức khoa học là hai bậc thang khác nhau về chất
của quá trình nhận thức, nhằm đạt tới những tri thức chân thực. Giữa chúng có mối quan hệ chặt
chẽ với nhau.
- Nhận thức thông thường có trước nhận thức khoa học và là nguồn chất liệu để xây dựng nội dung
của các khoa học.
( Mặc dù đã chứa đựng những mầm mống của những tri thức khoa học, song nhận thức thông
thường chủ yếu vẫn chỉ dừng lại ở sự phản ánh cái bề ngoài, ngẫu nhiên, không bản chất của đối
tượng và tự nó không thể chuyển thành nhận thức khoa học. Muốn phát triển thành nhận thức khoa
học cần phải thông qua quá trình tổng kết, trừu tượng, khái quát đúng đắn của các nhà khoa học. )
- Khi đạt tới trình độ nhận thức khoa học, nó lại có tác động trở lại nhận thức thông thường, xâm
nhập vào nhận thức thông thường, làm cho nhận thức thông thường phát triển, tăng cường nội
dung khoa học cho quá trình con người nhận thức thế giới.
1.2. Phạm trù thực tiễn
 Định nghĩa thực tiễn
Có nhiều cách hiểu và lý giải khác nhau về thực tiễn; nếu chủ nghĩa duy tâm mới chỉ cho rằng thực
tiễn như là hoạt động tinh thần sáng tạo ra thế giới của con người, chứ không xem nó là hoạt động
vật chất, là hoạt động lịch sử xã hội; trong khi đó chủ nghĩa duy vật trước Mác lại cho rằng thực tiễn
là một hành động vật chất của con người nhưng lại xem đó là hoạt động con buôn, đê tiện, bẩn thỉu.
Đến tận khi C.Mác và Ph.Ăngghen đã kế thừa và phát triển sáng tạo những quan điểm và thực tiễn
của các nhà triết học trước đó, đưa ra một quan điểm đúng đắn và thực tiễn như sau:
"Thực tiễn là toàn bộ hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử - xã hội của con người
nhằm cải biên thế giới khách quan".

Thực tiễn là hoạt động khi con người sử dụng công cụ tác động vào đối tượng vật chất làm cho đối
tượng đó thay đổi theo mục đích của mình. Đây là hoạt động đặc trưng của bản chất con người,
nói tới thực tiễn là hoạt động có tính tự giác cao của con người, khác hẳn với hoạt động chỉ dựa
vào bản năng, thụ động của động vật.

Không phải mọi hoạt động có mục đích của con người đều là thực tiễn. Hoạt động tư duy, hoạt động
nhận thức hay hoạt động nghiên cứu khoa học đều là những hoạt động có mục đích của con người
nhưng chỉ là hoạt động tinh thần không phải là thực tiễn.
 Các tính chất cơ bản của thực tiễn

 Các hình thức của thực tiễn

Thực tiễn có ba hình thức cơ bản:
- Hoạt động sản xuất vật chất là hoạt động có sớm nhất, cơ bản và quan trọng nhất. là hình thức
hoạt động cơ bản của thực tiễn. Đây là hoạt động mà con người sử dụng những công cụ lao động tác
động vào thế giới tự nhiên để tạo ra của cải vật chất, các điều kiện cần thiết nhằm duy trì sự tồn tại
và phát triển của mình. Sản xuất vật chất cũng là cơ sở cho sự tồn tại các hình thức thực tiễn khác
cũng như tất cả các hoạt động sống khác của con người.
Ví dụ: Người nông dân dùng máy gặt để thu hoạch lúa trên đồng; người ngư dân dùng lưới để đánh
bắt cá trên biển...
- Hoạt động chính trị - xã hội là hoạt động của các cộng đồng người, các tổ chức khác nhau trong xã
hội nhằm cải biên, cải tạo, phát triển những thiết chế xã hội, quan hệ chính trị - xã hội thông qua các
hoạt động như đấu tranh giai cấp, đấu tranh giải phóng dân tôc, đấu tranh vì hòa bình, dân chủ với
mục đích chung để thúc đẩy xã hội phát triển.
Ví dụ: Nhân dân ta đấu tranh đánh đuổi chế độ thực dân, đế quốc để giành độc lập dân tộc.
- Hoạt động thực nghiệm khoa học là một hình thức đặc biệt của thực tiễn, được tiến hành trong
những điều kiện do con người tạo ra, những cái không có sẵn trong tự nhiên; gần giống, giống hoặc
lặp lại những trạng thái của tự nhiên và xã hội nhằm xác định những quy luật biến đổi, phát triển của
đối tượng nghiên cứu. Dạng hoạt động này có vai trò trong sự phát triển của xã hội, đặc biệt là trong
thời kỳ cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại.
Ví dụ: Con người nghiên cứu cơ chế hoạt động của virut corona để điều chế ra vaccine ngừa Covid -
19 tiêm chủng cho con người.
1.3. Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức
Đối với nhận thức, thực tiễn đóng vai trò là cơ sở, động lực, mục đích của nhận thức và là tiêu chuẩn
của chân lý, kiểm tra tính đúng đắn của quá trình nhận thức chân lý:
– Thực tiễn là nguồn gốc, cơ sở của nhận thức:
Thông qua hoạt động thực tiễn, con người nhận biết được cấu trúc; tính chất và các mối quan hệ
giữa các đối tượng để hình thành tri thức. Hoạt động thực tiễn bổ sung và điều chỉnh những tri thức
đã được khái quát. Thực tiễn đề ra nhu cầu, nhiệm vụ, cách thức và khuynh hướng vận động và phát
triển của nhận thức. Chính sự tác động đó đã làm cho các đối tượng bộc lộ những thuộc tính,
những mối liên hệ và các quan hệ khác nhau giúp cho con người nhận thức được các quy luật vận
động và phát triển của thế giới. Trên cơ sở đó hình thành các lý thuyết khoa học.
Ví dụ: Sự xuất hiện học thuyết Macxit vào những năm 40 của thế kỷ XIX cũng BẮT NGUỒN từ hoạt
động thực tiễn của các phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại giai cấp tư sản lúc bấy
giờ.
- Thực tiễn là động lực của nhận thức:
Hoạt động thực tiễn góp phần hoàn thiện các giác quan, tạo ra khả năng phản ánh nhạy bén, chính
xác, nhanh hơn; tạo ra các công cụ, phương tiện để tăng năng lực phản ánh của con người đối với tự
nhiên. Những tri thức được áp dụng vào thực tiễn đem lại động lực kích thích quá trình nhận thức
tiếp theo.
+ Thực tiễn sản xuất vật chất và cải biến thế giới đặt ra yêu cầu buộc con người phải nhận thức về
thế giới.
+ Thực tiễn làm cho các giác quan, tư duy của con người phát triển và hoàn thiện, từ đó giúp con
người nhận thức ngày càng sâu sắc hơn về thế giới.
Ví dụ: Chẳng hạn, xuất phát từ NHU CẦU thực tiễn con người CẦN phải “đo đạc diện tích và đo
lường sức chứa của những cái bình, từ sự tính toán thời gian và sự chế tạo cơ khí” MÀ toán học đã
ra đời và phát triển
- Thực tiễn là mục đích của nhận thức:
+ Mục đích cuối cùng của nhận thức là giúp con người hoạt động thực tiễn nhằm cải biến thế giới.
Nhận thức không chỉ thoả mãn nhu cầu hiểu biết mà còn đáp ứng nhu cầu nâng cao năng lực hoạt
động để đưa lại hiệu quả cao hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của con người. Thực tiễn luôn
vận động, phát triển nhờ đó, thực tiễn thúc đẩy nhận thức vận động, phát triển theo.
+ Chỉ có thông qua hoạt động thực tiễn, thì tri thức con người mới thể hiện được sức mạnh của
mình, sự hiểu biết của con người mới có ý nghĩa. Bằng thực tiễn mà kiểm chứng nhận thức đúng hay
sai, khi nhận thức đúng thì nó phục vụ thực tiễn phát triển và ngược lại.
Ví dụ: Ngay cả những thành tựu mới đây nhất là khám phá và giải mã bản đồ gien người cũng ra đời
từ chính thực tiễn, từ MỤC ĐÍCH chữa trị những căn bệnh nan y và từ MỤC ĐÍCH tìm hiểu, khai thác
những tiềm năng bí ẩn của con người
- Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý:
+ Bằng thực tiễn mà kiểm chứng nhận thức đúng hay sai. Khi nhận thức đúng thì nó phục vụ thực
tiễn phát triển và ngược lại. Như vậy, thực tiễn là thước đo chính xác nhất để kiểm tra tính đúng đắn
của tri thức, xác nhận tri thức đó có phải là chân lý hay không.
Ví dụ:
- Nhà bác học Galile tìm ra định luật về sức cản của không khí.
- Trái đất quay quanh mặt trời
- Không có gì quý hơn độc lập tự do.
2. Con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý
2.1. Hai giai đoạn của quá trình nhận thức
 Nhận thức cảm tính:
-Là giai đoạn đầu tiên của quá trình nhận thức. Đây là một trong các giai đoạn của quá trình nhận
thức mà con người sử dụng các giác quan để tác động vào sự vạt, sự việc nhằm nắm bắt sự vật, sự
việc ấy.
Nhận thức cảm tính gồm các hình thức sau:
– Cảm giác: Là hình thức nhận thức cảm tính phản ánh các thuộc tính riêng lẻ của các sự vật, hiện
tượng khi chúng tác động trực tiếp vào các giác quan của con người. Cảm giác là nguồn gốc của mọi
sự hiểu biết, là kết quả của sự chuyển hóa những năng lượng kích thích từ bên ngoài thành yếu tố ý
thức.
VD: Khi ta chạm tay vào bình nước nóng, bàn tay sẽ có cảm giác nóng và có phản
ứng co lại.
– Tri giác: Hình thức nhận thức cảm tính phản ánh tương đối toàn vẹn sự vật khi sự vật đó đang tác
động trực tiếp vào các giác quan con người. Tri giác là sự tổng hợp các cảm giác. So với cảm giác thì
tri giác là hình thức nhận thức đầy đủ hơn, phong phú hơn. Trong tri giác chứa đựng cả những thuộc
tính đặc trưng và không đặc trưng có tính trực quan của sự vật.
VD: Khi ta cầm một quả bóng đá, thông qua các giác quan ta sẽ nhận biết được quả bóng có hình
cầu, làm bằng da, có hai màu đen và trắng.
– Biểu tượng: Là hình thức nhận thức cảm tính phản ánh tương đối hoàn chỉnh sự vậ tdo sự hình
dung lại, nhớ lại sự vật khi sự vật không còn tác động trực tiếp vào các giác quan. Trong biểu tượng
vừa chứa đựng yếu tố trực tiếp vừa chứa đựng yếu tố gián tiếp. Bởi vì, nó được hình thành nhờ có
sự phối hợp, bổ sung lẫn nhau của các giác quan và đã có sự tham gia của yếu tố phân tích, tổng
hợp. Cho nên biểu tượng phản ánh được những thuộc tính đặc trưng nổi trội của các sự vật.
VD: Khi nhắc đến xe đạp, chúng ta sẽ lập tức hình dung ra phương tiện có hai bánh bằng cao su, có
bàn đạp, tay lái và ghi đông.
Nhận thức lý tính:
là giai đoạn phản ánh gián tiếp trừu tượng, khái quát sự vật, được thể hiện qua các hình thức như
khái niệm, phán đoán, suy luận.
– Khái niệm: Sự hình thành khái niệm là kết quả của sự khái quát, tổng hợp biện chứng các đặc điểm,
thuộc tính của sự vật hay lớp sự vật. Vì vậy, các khái niệm vừa có tính khách quan vừa có tính chủ
quan, vừa có mối quan hệ tác động qua lại với nhau, vừa thường xuyên vận động và phát triển. Khái
niệm có vai trò rất quan trọng trong nhận thức bởi vì, nó là cơ sở để hình thành các phán đoán và tư
duy khoa học.
Ví dụ: Thời điểm nhà nước chưa ra đời, mọi vấn đề của xã hội hầu hết được điều chỉnh bằng quy
phạm đạo đức hay cảm tính. Tuy nhiên, khi nhà nước ra đời đã ban hành nhiều luật lệ, mệnh lệnh
buộc người dân phải tuân thủ. Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, các quy định trên đã phát triển thành
pháp luật. Khái niệm pháp luật được hiểu như sau “pháp luật là quy tắc xử sự chung do nhà nước
ban hành hoặc thừa nhận để điều chỉnh các quan hệ xã hội theo mong muốn, ý chí của nhà nước”.
– Phán đoán: Là hình thức tư duy trừu tượng, liên kết các khái niệm với nhau để đưa ra các khẳng
định hay phủ định một đặc điểm, một thuộc tính của đối tượng.
Ví dụ: “Dân tộc Việt Nam là một dân tộc anh hùng” là một phán đoán vì có sự liên kết khái niệm “dân
tộc Việt Nam” với khái niệm “anh hùng”.
- Mối liên hệ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính:
＋ Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính là hai giai đoạn khác nhau về chất nhưng lại thống nhất
với nhau, liên hệ, bổ sung cho nhau trong quá trình nhận thức của con người. Nhận thức cảm
tính là cơ sở cho nhận thức lý tính, không có nhận thức cảm tính thì không có nhận thức lý tính.
Ngược lại, nhờ có nhận thức lý tính mà con người mới đi sâu nhận thức được bản chất của sự
vật, hiện tượng. Trong thực tiễn, cần tránh cường điệu, tuyệt đối hóa vai trò của nhận thức cảm
tính, hạ thấp và phủ nhận vai trò của nhận thức lý tính. Như vậy sẽ rơi vào chủ nghĩa duy cảm.
Đồng thời, cần phải tránh cường điệu thái quá vai trò của nhận thức lý tính, của trí tuệ dẫn đến
hạ thấp hoặc phủ nhận vai trò của nhận thức cảm tính, của cảm giác, rơi vào chủ nghĩa duy lý.
=> Quá trình nhận thức không kết thúc ở nhận thức mà quay trở về thực tiễn để phục vụ cho thực
tiễn và kiểm tra tính đúng đắn của mình. Như vậy, thực tiễn vừa là điểm khởi đầu vừa là điểm kết
thúc của một chu kỳ nhận thức. Còn nhận thức là quá trình tác động biện chứng giữa chủ thể nhận
thức và khách thể nhận thức trên cơ sở hoạt động thực tiễn của con người.
2.2. Chân lý và vai trò của chân lý đối với thực tiễn
*Chân lý: là những tri thức có nội dung phù hợp với hiện thực khách quan đã được thực tiễn kiểm
nghiệm.

Theo nghĩa như vậy, khái niệm chân lý không đồng nhất với khái niệm tri thức, cũng không đồng nhất
với khái niệm giả thuyết; đồng thời, chân lý cũng là một quá trình: “tư tưởng con người không nên
hình dung chân lý dưới dạng một sự đứng im, chết cứng, một bức tranh đơn giản, nhợt nhạt, không
khuynh hướng, không vận động”

*Các tính chất của chân lý

- Tính khách quan:

+Chân lý là tri thức chứ không phải bản thân hiện thực khách quan, nhưng tri thức đó phải phản ánh
đúng hiện thực khách quan và được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng. Cho nên, theo nghĩa đúng của
từ này, chân lý bao giờ cũng là khách quan vì nội dung phản ánh của nó là khách quan, là phù hợp với
khách thể của nhận thức. V.I. Lênin nhấn mạnh; “Thừa nhận chân lý khách quan, tức là chân lý không
phụ thuộc vào con người và loài người” chỉ phụ thuộc vào thực tại khách quan, không phụ thuộc vào
tính đơn giản hay tính chặt chẽ của lôgíc, không phụ thuộc vào lợi ích hay sự quy ước, ...
+Tính khách quan của chân lý là chỉ tính độc lập về nội dung phản ánh của nó đối với ý chí chủ quan
của con người; nội dung của tri thức phải phù hợp với thực tế khách quan chứ không phải ngược lại.
Điều đó có nghĩa là nội dung của những tri thức đúng đắn không phải là sản phẩm thuần túy chủ
quan, không phải là sự xác lập tùy tiện của con người hoặc có sẵn trong nhận thức; trái lại, nội dung
đó thuộc về thế giới khách quan, do thế giới khách quan qui định.

+Khẳng định chân lý có tính khách quan là một trong những điểm cơ bản phân biệt quan niệm về
chân lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng với chủ nghĩa duy tâm và thuyết bất khả tri – là những học
thuyết phủ nhận sự tồn tại khách quan của thế giới vật chất và phủ nhận khả năng con người nhận
thức được thế giới đó.

- Tính tuyệt đối và tính tương đối :

+Tính tuyệt đối của chân lý là chỉ tính phù hợp hoàn toàn và đầy đủ giữa nội dung phản ánh của tri
thức với hiện thực khách quan. Về nguyên tắc, chúng ta có thể đạt đến chân lý tuyệt đối. Bởi vì,
trong thế giới khách quan không tồn tại một sự vật, hiên tượng nào mà con người hoàn toàn không
thể nhận thức được. Khả năng đó trong quá trình phát triển là vô hạn. Song, khả năng đó lại bị hạn
chế bởi những điều kiện cụ thể của từng thế hệ khác nhau, của từng thực tiễn cụ thể và bởi điều
kiện xác định về không gian và thời gian của đối tượng được phản ánh. Do đó chân lý có tính tương
đối.

+Chân lý tương đối và chân lý tuyệt đối không tồn tại tách rời nhau mà có sự thống nhất biện chứng
với nhau. Một mặt, chân lý tuyệt đối là tổng số của các chân lý tương đối. Mặt khác, trong mỗi chân
lý mang tính tương đối bao giờ cũng chứa đựng những yếu tố của tính tuyệt đối. Lênin viết: “Chân lý
tuyệt đối được cấu thành từ tổng số những chân lý tương đối đang phát triển; chân lý tương đối là
những phản ánh tương đối đúng của một khách thể tồn tại độc lập với nhân loại; những phản ánh ấy
ngày càng trở nên chính xác hơn; mỗi chân lý khoa học, dù có tính tương đối, vẫn chứa đựng một
yếu tố của chân lý tuyệt đối”.

+Nhận thức một cách đúng đắn mối quan hệ biện chứng giữa tính tương đối và tính tuyệt đối của
chân lý có một ý nghĩa quan trọng trong việc phê phán và khắc phục những sai lầm cực đoan trong
nhận thức và hành động. Nếu cường điệu tính tuyệt đối của chân lý hạ thấp tính tương đối của nó sẽ
rơi vào quan điểm siêu hình, chủ nghĩa giáo điều, bệnh bảo thủ, trì trệ. Ngược lại, nếu tuyệt đối hóa
tính tương đối của chân lý, hạ thấp vai trò của tính tuyệt đối sẽ rơi vào chủ nghĩa tương đối. Từ đó
dẫn đến chủ nghĩa chủ quan, chủ nghĩa xét lại, thuật ngụy biện, thuyết hoài nghi và thuyết bất khả
tri.

- Tính cụ thể:

+Tính cụ thể của chân lý là đặc tính gắn liền và phù hợp giữa nội dung phản ánh với một đối tượng
nhất định cùng các điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Điều đó có nghĩa là mỗi tri thức đúng đắn bao
giờ cũng có một nội dung cụ thể xác định. Nội dung đó không phải là sự trừu tượng thuần túy thoát
ly hiện thực mà nó luôn luôn gắn liền với một đối tượng xác định, diễn ra trong một không gian, thời
gian hay một hoàn cảnh nào đó, trong một mối liên hệ, quan hệ cụ thể. Vì vậy, bất kỳ chân lý nào
cũng gắn liền với những điều kiện lịch sử cụ thể. Nếu thoát ly những điều kiện cụ thể thì những tri
thức được hình thành trong quá trình nhận thức sẽ rơi vào sự trừu tượng thuần túy. Vì thế nó không
phải là những tri thức đúng đắn và không được coi là chân lý. Khi nhấn mạnh đặc tính này, Lênin đẫ
khẳng định: “không có chân lý trừu tượng”, “chân lý luôn luôn là cụ thể”.

+Việc nắm vững nguyên tắc về tính cụ thể của chân lý có một ý nghĩa phương pháp luận quan trọng
trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn. Nó đòi hỏi khi xem xét, đánh giá mỗi sự kiện, mỗi
việc làm của con người phải dựa trên quan điểm lịch sử – cụ thể; phải xuất phát từ những điều kiện
lịch sử cụ thể mà vận dụng những lý luận chung cho phù hợp. Theo Lênin: bản chất, linh hồn sống
của chủ nghĩa Mác là phân tích cụ thể mỗi tình hình cụ thể; rằng phương pháp của Mác trước hết là
xem xét nội dung khách quan của quá trình lịch sử trong một thời điểm cụ thể nhất định.

 Vai trò của chân lý đối với thực tiễn:

Để sinh tồn và phát triển, con người phải tiến hành những hoạt động thực tiễn, đó là các hoạt động
cải biến môi trường tự nhiên và xã hội, đồng thời cũng qua đó con người thực hiện một cách tự giác
hay không tự giác quá trình hoàn thiện và phát triển chính bản thân mình. Chính quá trình này đã
làm phát sinh và phát triển hoạt động nhận thức của con người. Thế nhưng, hoạt động thực tiễn chỉ
có thể thành công và có hiệu quả khi con người vận dụng được những tri thức đúng đắn về thực tế
khách quan trong chính hoạt động thực tiễn của mình. Vì vậy, chân lý là một trong những điều kiện
tiên quyết đảm bảo sự thành công và tính hiệu quả trong hoạt động thực tiễn.

Mối quan hệ giữa chân lý và hoạt động thực tiễn là mối quan hệ song trùng trong quá trình vận
động, phát triển của cả chân lý và thực tiễn: chân lý phát triển nhờ thực tiễn và thực tiễn phát triển
nhờ vận dụng đúng đắn những chân lý mà con người đã đạt được trong hoạt động thực tiễn.

Quan điểm biện chứng về mối quan hệ giữa chân lý và thực tiễn đòi hỏi trong hoạt động nhận thức
con người phải xuất phát từ thực tiễn để đạt được chân lý, phải coi chân lý cũng là một quá trình,
đồng thời phải thường xuyên tự giác vận dụng chân lý vào trong hoạt động thực tiễn để phát triển
thực tiễn, nâng cao hiệu quả hoạt động cải biến giới tự nhiên và xã hội

Coi trọng tri thức khoa học và tích cực vận dụng sáng tạo những tri thức đó vào trong các hoạt động
kinh tế – xã hội, nâng cao hiệu quả của những hoạt động đó về thực chất cũng chính là phát huy vai
trò của chân lý khoa học trong thực tiễn hiện nay.

3. Liên hệ
- Nhận thức có ảnh hưởng, vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người, nhận thức giúp con
người hiểu được thế giới xung quanh.
-Con đường biện chứng được áp dụng trong nghề nghiệp:
+ Trong lĩnh vực y khoa :
 Giai đoạn cảm tính: bác sĩ khám bệnh, quan sát các triệu chứng của bệnh nhân
 Giai đoạn lý tính: bác sĩ chẩn đoán dựa trên kiến thức y học, đưa ra các phán đoán về nguyên
nhân diễn biến và phương pháp điều trị bệnh
 Giai đoạn thực tiễn: bác sĩ áp dụng phương pháp điều trị vào thực tế, theo dõi diễn biến
bệnh và điều chỉnh phương án điều trị cho phù hợp
 Thông qua quá trình biện chứng này, các bác sĩ từng bước tiếp cận gần hơn với chân lý về tình
trạng bệnh của bệnh nhân và đưa ra các phương pháp điều trị hiệu quả hơn
+Trong công việc chăm sóc khách hàng, một nhân viên mới bắt đầu sẽ trải qua giai đoạn cảm tính khi
giao tiếp trực tiếp với khách hàng. Sau một thời gian họ có thể đúc kết những kinh nghiệm thành các
nguyên tắc phục vụ khách hàng hiệu quả (giai đoạn trừu tượng). Cuối cùng họ sẽ áp dụng những
nguyên tắc này vào các tình huống cụ thể khác nhau để giải quyết các vấn đề và để thỏa mãn nhu cầu
của khách hàng (giai đoạn tổng hợp cụ thể)
 Con đường biện chứng này không chỉ giúp nhân viên nhận thức chân lý về bản chất công việc mà
còn giúp họ phát triển kĩ năng, kiến thức và năng lực nghề nghiệp hiệu quả hơn
 Con đường biện chứng nhấn mạnh sự tương tác liên tục giữa lý thuyết và thực hành, giữa nhận
thức và hành động. Nó cho phép chúng ta liên tục trau dồi và phát triển hiểu biết của mình về
thế giới xung quanh, bao gồm cả lĩnh vực nghề nghiệp của chúng ta