Vilom Shabad

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 3

विलोम शब्द

‘विलोम’ शब्द का अर्थ है - उल्टा या विपरीत। अतः ककसी शब्द का उल्टा अर्थ व्यक्त करने िाला शब्द विलोमार्थक शब्द कहलाता है।
विलोम शब्द का अंग्रेजी पयाथय ‘Antonyms’ होता है। विलोमार्थक शब्दों को विपयाथयिाची, प्रवतलोमार्थक और विलोम शब्द भी
कहते हैं।

विपरीतार्थक अर्थ देने िाले शब्द वनम्न प्रकार से बनते हैं -


1. ललंग पररितथन के द्वारा - उदाहरणार्थ: राजा - रानी, िर - िधू, लड़का - लड़की, गाय - बैल इत्याकद।
2. वभन्न जातीय शब्द द्वारा - उदाहरणार्थ: आजाद - गुलाम, आगे - पीछे, कड़िा - मीठा, अधम - उत्तम, अनुराग - विराग इत्याकद।
3. प्रत्यय के समान प्रयुक्त होने िाले शब्दों के पररितथन से - उदाहरणार्थ: गणतंत्र - राजतंत्र, अल्पसंख्यक - बहुसंख्यक, उत्तरायण -
दविणायन, एकतंत्र - बहुतंत्र इत्याकद।
4. उपसगथ की सहायता से - उदाहरणार्थ: ईश्वर - अनीश्वर, अल्पायु - दीर्ाथयु, अन्तमुथखी - बवहमुथखी, दुराचार - सदाचार, आकर्थण -
विकर्थण, उत्कर्थ - अपकर्थ इत्याकद।
5. नञ् समास के पद बनाकर - उदाहरणार्थ: आकद - अनाकद, संभि - असंभि, आवततक - नावततक और सार्थक - वनरर्थक इत्याकद।

S.no. अनुलोम विलोम


1. अनुदार प्रवतकियाशील
2. अवधकृ त अनवधकृ त
3. अंतमुथखी बवहमुथखी
4. अश्लील श्लील
5. अंधकार प्रकाश
6. अनवधकार सावधकार
7. अवभव्यक्त अनवभव्यक्त
8. अपना पराया
9. अियि वनरियि
10. आिर्थण अनािर्थण
11. उपकारी अनुपकारी
12. ऋत अनृत
13. कवलयुग सतयुग
14. कर्मथष्ठता अकर्मथष्ठता
15. लचंवतत वचन्ता रवहत
16. ज्िलनशील शमनशील
17. गहन पुवलन
18. वजतेवन्िय इवन्ियासक्त
19. सुकदन दावमनी
20. देदीप्यमान वतवमरांककत
21. नगर ग्राम
22. प्रामावणक अप्रामावणक
23. बुविमान बुविहीन
24. प्रकाशन गोपन
25. रसीला नीरस
26. सातत्य असातत्य

1 Teaching Jobs Exam | www.sscadda.com | www.bankersadda.com | www.adda247.com


S.no. अनुलोम विलोम
27. अवभसरण अपसरण
28. अनुरवक्त विरवक्त
29. अपेवित अनपेवित
30. अततेय ततेय
31. अर्जथत अनर्जथत
32. अशन अनशन
33. आपूररत ररक्त
34. ऊर्धिथ अधः
35. उपार्जथत अनुपार्जथत
36. उष्णता शीतल
37. ऐवछछक अनैवछछक
38. ऐवहक पारलौककक
39. ऐश्वयथ अनैश्वयथ
40. कृ ष्ण शुक्ल, श्वेत
41. चारु अचारु
42. जंगली र्रेलू
43. गोप्य प्रकाश्य
44. जातीय विजातीय
45. वतक्त मधुर
46. आतप तन्िंगी
47. र्न नीरुजता
48. नागररक ग्रामीण
49. वनबथवन्धत अवनबथवन्धत
50. पोवर्त अपोवर्त
51. भक्ष्य अभक्ष्य
52. ऐवछछक अनैवछछक
53. राष्ट्रप्रेम राष्ट्रिोह
54. िररष्ठ कवनष्ठ
55. समािेशन अनािेशन
56. दृश्य अदृश्य
57. अनायास सायास
58. विततार संिेप
59. अनार् सनार्
60. र्ोक परचून
61. सृवि प्रलय
62. मूक िाचाल
63. मानि दानि
64. अनुराग विराग
65. आशा वनराशा
66. अनन्त अंत

2 Teaching Jobs Exam | www.sscadda.com | www.bankersadda.com | www.adda247.com


S.no. अनुलोम विलोम
67. चांचल्य तर्ैयथ
68. वनतसार संसार
69. किया प्रवतकिया
70. ताण्डि लातय
71. मधुर कटु
72. सुधावसक्त विर्ाक्त
73. व्यय आय
74. सूक्ष्म तर्ूल
75. विकास ह्रास
76. गररमा लवर्मा
77. आिथ शुष्क
78. खेचर भूचर
79. अवत अल्प
80. ब्रह्म जीि
81. अनुरवक्त विरवक्त
82. उन्नवत अिनवत
83. प्राचीन अिाथचीन
84. करुण वनदथयी
85. व्यास समास
86. कृ वत्रम प्राकृ वतक
87. मौवखक वलवखत
88. सकारात्मक नकारात्मक
89. भूर्ण दूर्ण
90. ऋणात्मक धनात्मक
91. धमथ अधमथ
92. शोर्क पोर्क
93. विपवत्त संपवत्त
94. वनलथज्ज सलज्ज
95. अधूरा पूरा
96. आम खास
97. भौवतकिादी अर्धयात्मिादी
98. वनरत विरत
99. काल्पवनक िाततविक
100. यौिन जरा

3 Teaching Jobs Exam | www.sscadda.com | www.bankersadda.com | www.adda247.com

You might also like