Internetowa Baza Pomocy Studentów

Psychologii - psychol
www.psychobaza.prv.pl
Odwiedź nas!

WYKŁAD VII
SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganie (percepcja) – pierwszy etap procesu przetwarzania informacji.

Obejmuje on kodowanie sensoryczne (w receptorach i VSTM) i kończy się tworzenie
reprezentacji (znaczeń) obiektów i zdarzeń, które w danym momencie na nas
oddziałują.
- ma ono charakter podmiotowy (spostrzegamy pewne kategorie: ludzi, przedmioty)
- odbiór poszczególnych wrażeń zmysłowych (ból, dotyk) nie jest jeszcze
spostrzeżeniem (polisensoryczne odbieranie wrażeń).
- Spostrzeżenie jest końcowym efektem spostrzegania, o którym dowiadujemy się
na podstawie tzw. sadów identyfikacyjnych („to jest to!”).
- Gdy człowiek nie jest świadomy tego, że widział\ słyszał\ doznawał jakiegoś
obiektu, a daje wyraz zaznajomienia się z nim w zachowaniu, mówimy wtedy o
percepcji podprogowej.

Progi spostrzegania: najmniejsza wartość bodźca, przy której człowiek jest zdolny
go rozpoznać (jasność, głośność, zapach starych skarpetek, itp.); np. na tle szumów
podawana jest informacja: na ułamek sekundy pokazywanie obrazu; wyłanianie się z
jasności kształtów.

Progi wrażliwości: badane przez Webera i Fechnera. Najmniejsza wartość bodźca,

która wywołuje specyficzną dla danego zmysłu reakcję tj. Dolny próg.

Próg różnicy: jesteśmy w stanie odróżnić najmniejszą wartość bodźca wyróżniającą

jako dane bodźce (?).

Próg górny: największa wartość bodźca wywołująca specyficzną reakcję.

- Progi spostrzegania dotyczą identyfikowania przedmiotów lub zjawisk. Wiąże się

to z funkcją świadomości – z jej nakierowaniem ku czemuś. Skierowanie
podmiotu ku obiektom świata zewnętrznego lub ku sobie samemu.
- W badaniach najczęściej posługiwano się warunkiem suboptymalnej ekspozycji
bodźców w czasie „przeduwagowym” (zanim informacja osiągnie pamięć
operacyjną); (to co odbierane jest do granic STM nie odbierane jest uwagą).
Tachistoskop – urządzenie służące ekspozycji bodźców wzrokowych w
ustalonym czasie (dawniej używano migawek).
- ekspozycje podprogowe ok. 4 milisekund.
- Ekspozycje okołoprogowe (mikrogeneza), rozpoznanie ok. 50% i ok. 200 milisek.
Mikrogeneza – wyłanianie się świadomych bodźców, znaczeń, jak stopniowo
wyłania się spostrzeżenie.
- Ekspozycje nadprogowe – swobodne rozpoznanie, ok. 500 milisek.

21
- Percepcja podprogowa nie obejmuje poszczególnych cech obiektów, a tylko ich
globalną strukturę i związany z nią stosunek emocjonalny (afekt)

Eksperyment: pokazywano wymyślone ideogramy chińskie, a następnie

dodawano nowe, a badany musiał stwierdzić czy to: nowy\ stary, lubię\ nie lubię. Im
częściej pokazywano stare znaki, tym bardziej były lubiane.
Eksperyment, w którym w super krótkim czasie eksponowano fotografie, tworzy
emocje pozytywne (szczęście) oraz negatywne (złość); w warunkach kontrolowanych
nie stosowano takiej ekspozycji.
Okazało się, że spostrzeganie przedprogowe prowadzi do pojawienia się preferencji
(pozytywna emocja przenoszona jest na następujący po niej ideogram).
Identyfikowanie przedmiotów jest możliwe dzięki wytworzeniu się w rozwoju
człowieka tzw. stałości spostrzegania. Jest to przyjmowanie niezmienności obiektów
w formie zmniejszających się warunków rejestracji zmysłowej, np. słowa
wypowiedziane w różnym otoczeniu; przedmioty okrągłe najczęściej widzimy pod
kątem jako elipsy:

Perspektywna zmiana równoległe w zbieżne:

Rozpoznawanie obiektów jako tożsamych (powracających) jest możliwe dzięki

poznaniu zmysłowych wyznaczników zmienionego widzenia (np. złudzenie,
perspektywy) i wytworzeniu reprezentacji obiektu w LTM. Wiem, że po odwróceniu
obraz będzie inny.
Stałość spostrzegania dotyczy: kształtu, wielkości (niezależnie od odległości), barwy
(niezależnie od oświetlenia).
Schematyzowanie, stabilizowanie spostrzegania narasta z rozwojem kategorii
spostrzeganych (pojęć) o coraz wyższym stopniu ogólności. Coraz mniej cech
potrzeba, aby określić „co to jest?”. Może to doprowadzić do błędów w postrzeganiu
(złudzenia), np. szybkie podejmowanie decyzji „trapezoidalny pokój”. Badany
widział przez wizjer dwoje ludzi o różnym wzroście, ale tak naprawdę mierzyli po
tyle samo.
Chwilowe nastawienia (sytuacyjne) wytwarzają uprzednie torowania
(antecendenty), np. słowo „owoc” poprzedzające wyświetlane słowo gruszka
przyspiesza jego rozpoznanie, a opóźnia rozpoznanie słowo kategorialnie niezwiązane
np. lampa.
Torowanie – przygotowanie struktur do użycia poznawczego. Hamowanie tych
kategorii, które nie dotyczą spostrzeżenia – wzbudzenie potrzeby.
Człowiek przeczuwa wielkość obiektów ważnych, np. wielkość monet oceniana przez
biedne dzieci. Im większa wartość (dla nas), tym bardziej przeceniamy daną rzecz.

22
Wkroczenie – rozpoznajemy obiekty przedwcześnie i fałszywie, np. myśliwy, który
postrzelił kolegę – silna motywacja).

Fundamentalny błąd atrybucji – przypisywanie przyczyn własnego zachowania

chwilowym zdarzeniom zewnętrznym (ból głowy), a innych – cechami osoby, np.
przewrócenie się na ulicy zwalamy na złe buty.
Spostrzeganie modyfikowane jest przez stany emocjonalne.

Powstała wiedza (kategorie – pojęcia) sprzyjają poznawaniu nowych obiektów

i zdarzeń w ramach tych kategorii w zakresie LTM kodowane są informacje
potwierdzające znany już obraz świata (schematyzacja); Bruner – karty do gry, np.
czerwony pik, czarny kier.

Piaget opracował dwa przeciwstawne procesy zachodzące w trakcie spostrzegania I

dalszego kodowania do LTM:
a) akomodacja – zmiana kategorii (schematów poznanych) na skutek informacji
docierających aktualnie.
b) asymilacja – „naginanie” inf. docierających w sposób zgodny z nastawieniem
wytworzonym przez kategorie LTM – skrajna postać asymilacji to projekcja.

Spostrzeganie, w którym uczestniczą pojęcia wychodzi daleko poza obraz

zmysłowy. Szczególnie widoczne jest to w percepcji społecznej, np. wysunięta
szczęka – uparty człowiek.
Niektóre wnioskowanie z cech fizycznych może mieć związek z doświadczeniami w
kontaktach z ludźmi. Ekspresja emocji np. strach może się ukazać w sposobie
poznania.
Spostrzeganie może mieć także charakter bardziej globalny, zmysłowo – afektyczny,
wówczas przebiega ze względu na zasoby pamięci o charakterze proceduralnym, czy
uprzednie rejestracje progowe.

23