Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 112
TRHCM Zé RF WO ih pH4aM TAN HOA — Lf THIEN vj — QUACH ANB TO CO’ TWONG KHAI CUC TAP 1 NHA xuAdT BAN THE DYC THE THAO HA NOI — 1986 LOI GIGI THIEU Ce tuwéng 12 mon th? thao tri tu¢ 06 tde dung tt trong vite rén luyfn vd phat trién tu duy lo-gich, ding thei né cing 1a mt logi hink sink hogt vdn héa truyén thing lau dei cia dan t0c, dugs nhitu ngudi wa thich. Trong nhidu ndm gan day, co tong dugc dua ra thi ddu vd phyc vy vui choi gidi tri lanh manh trong nhing ngay lé,do dé phong trao choi ck twong duge phdt trién manh mé & nhiéu dia phuong. Cing vi vdy, mot yeu clu bike thie cla dong ddo ngudi choi la clin 6 tai liéu dé di sau nghién citu ting logi chuyén db, kip thoi nang cao trinh do. Db ddp eng yeu clu ndy, Nha zudt ban Th? dyc thé thao ching 161 buée dau xin gidi thigu cubn¢ CO TUONG KHAL CUC » (tap I) bien soan chit ytu danh cho ban choi cd da ndm vitng nhitng vdn d¥ co ban. Ve phuong phdp bién*sogn cdc tde gid da manh dan dua ra nhiéu cdi méi: si dung cdc ki hitu vdn tdt dé chi cde quan cb, ghi cdc nuéc divd ghi ca § kién binh luan khen, ché. Tap th? cdc the gid ding phuong phdp déi chitu, trinh bay cdc phwong dn, cde nwdc bién trén cing mot bang nén dé nhé, dé so sdnh. Ngodi ra edi ligu dt cap thi mbt 36 khdi nigm mdi ve hé théng, phrong dn va nude biéa cing nhw phan logi kibu choi cd didn, Rieu choi hién dqi dé d? sip x&p,.dé ghi nho. Ve noi dung, che tdc gid di sdu nghién ctru thé tran ¢ phéio @iu 2 yi « binh phong ma hign dai’ ma bude dau la chit ytu nghitn céu vd « hg théng 3 binh phéo di xe >. Bay la mbt kitu choi thinh hanh tir 30 ndm qua dd duge nhitu danh thi trong vd ngodi nude tap trung nghién citu, sdng tgo. Tai liu bién soan mang tink ting két kem theo 9 ki8n binh ludn, vd tic nhitng vdn d&u trong thyc tt dugc tap the téc gid rat [gi thanh ly thuy€t khai cue eda teng loai. De minh hoa cho phan ly thuyét ndy, cde tde gid da chon loc "hitu vdn cd hay cia cdc danh thi trong va ngods nude cung cap cho ban doc thém tu lifu tham khdo. Tuy nhién, trong pham vi m6t cuBn sdch nhd, vite gigi thigu cing bj han cht, hon nda tu liéu phyc vu cho viéc nghien ctu cling cé han, van dé thing tin nhitng dién bién moi cia lang co trong va ngodi nudc ft di vd cham tré nen chac chén noi dung con cé nhiéu di’u chwa sau.Tap the tde gid cing nhw Nha rude ban ching 101 r&t mong nhan duge § kién ding gbp eka ban doc. NHA XUAT BAN THE DUC THE THAO Qui vec VA KY HI¢U D8 tien viee tham khdo ni dung quy¥n s&ch nay, dB nghj ban doc truée hét cin nfm vitng nhitng quiwée va ky higu sau day: 1. QUIUGC VE BAN VA QUAN CO. Trong khi hoi Ce Viét Nam chwa ¢6 quy# djnh chinh thirc v8 nhing stra dbi bd sung cho didu le, luat choi m6n Cd TwGng, trong sdéch nay tem ‘thoi vin sir dung nhing qui wée trong dan gian la : -- Ban cd vin sir dyng hé théng efch ghi vA céch doc tén cdc dwong doc nhu ci. Tirc la doc tir phdi sang trdi cha méi bén dau thi va theo thé ty tir 1d&n 9.. — Ban ci in trong sdéch luén luén d2 phia durGi thudc ve bén Den cdn phia trén thugc v8 bén Trang. DE tign viée theo doi ching ti thydng chia ban cd ra 2 phin. Lay tryc 16 gitta (dutng doc 83 5) lam ranh giéi thi méi phn 1a mgt ednh. Trong séch thudng sir : dyng thugt ngt ccfmh ¢ 2 € 9 § 9 L&E phai » 48 goi phiin & bén phéi cia du thi. va cednh tri» la phin & bén tréi du thi (hinh 1) : — Quan cd trén thyc té din gian choi c6 rit nhiéu mau sfc va lam bing nhitng vat ligu r&t khée nhau. Boi do, co ngwdi goi la bén Dd, bén Xanh, c6 ngudi goi bén Trang, bén Dé hay bén Den, bén Hing. Qui wéc & séch nay la hai mau Den, Tréng, nén chi goi bén Den va bén Trang va bén Ben di truéc, ben Trang di sau. Thinh thodng d@ trdénh lap di lap lai nbigu Nin nhing tir nay, ching t6i cing ding bén Tién (di truéc), bén Hau (di sau). — Cfch ghi nuée di cde quan c¥, & day van sir dung theo nhur cée séch co da xuat ban. I. HE THONG KY HIEU. 1. Ky hiéw cdc quan co : — Tuwéng : Tg — Si : 8 — Tugng : T — Xe -xX — Phéo : FP — Ma :M — Tét : B (T6t la Binh) —trudc : t (Xe true: Xt) — sau : s (Ma sau: Ms) 2. K§ hiéu di quan: — Tifm : dau chim «) — Binh ; gach ngang (—) — Thodi: gachchéo ¢/) 3. Ky higu ddnh gid khen, ché : —-- Nu6e di-hay: ! — Nude di rét hay : " — Nuéec di dé: ? —- NuGe di rat dé: ? — Nuée di hay nhung con phai xem Iai : 'r —: Nuée di dé nhung khéng han 1a sai lm : 7 — Thé cd bén Den wu thé hon : +o — Thé cd bén Tring wu thé hon: —+ — Thé cd ngang ngira, can bing : a — Thé co phirc tap, kh6ng rd rang : 20 4. Cdch doe cde vdn co: DB dé dang so sénh nuce di hay dé, che thé bi&n khde nhau, cing nh thugn Igi cho viéc ghi nhé cia ban doc, séch trinh bay ede vdn c& trén mt bang (4 vén vao 1 bang). Nhing nuéc giéng nhau chung cho tat cd thi ghi trén cing. Vén co & ct dau lam chu&n ghi tiép the ty cde née di sau. Céc cbt ben thi ¢6 nhing nuéc gidng nhu cét du sé khong ghi lai ma ding céc dfu chim d& thay thé. N6i chung, nguyén t&e Idy cO¢ bén tréi lam chuan cho cht bén phdi & s&t nhau (c$t 1 lam chun cho cOt 2, c6t 2 lam chuan cho e§t 3 vA cOt 3 lam chulin cho cOt 4, nhung cing c6 trudng hgp cOt 1lam chu&n cho c6t 3 hodc c6t 4, thi ding nhéng dau chim 42 ni sir quan he gira che c6t nay véi nbau dé dé phan biet va d8 xem). Day 1a mot phuong phdp ghi chép cé hé thong va khoa hoc ma nhing ngudi choi cv cé kinh nghiém déu dp dung a8 d& nghien ciru va dé nho. Ngoai ra, sé 6 binh chi nhing nuéc quan trong gidp ban doe 06 eg s& dB hitu sau hon ¥ nghia céc n6é di nay. Ill. THONG NHAT MOT SO THUAT NGG. Trong Co Tuwéng c6 rat nhiéu thudt ngit vay mugn cua nuéc ngoai, ehéc chin H6i Ce Viet Nam sé nghién citu d& cé nhéag quyét dinh chinh ly va théng nhat cde thugt ng nay. Trong khi chv d¢i vite théng nhat dé, trong quytn séch nay tam thoi sir dung mét s6 thugt ngé la ; — Thé tran: Séch ve ci thong ding chr «cy» dB chi mot durong I6i ra quan cd ¥ 4 chién luge hin hoi, & day xin ding lei la cthé tran. Ching han sé ding « Thé tran Phéo dau — Thé tran Binh phong Ma } thay vi ding « Trung phéo cue — Binh phong Ma eyc ». Nhung cht « cyc » thinh thodng cing dugc ding. — H¢é thing: Trong m6t thé tran tin cong hode phong thi ma c6 mhtng nude co quan trong quyét dinh mot dudng 10% chién luge rd rang thi goi kitu choi do nuéc cd quan trong d6 d@ ra la «hé@ thong ». Nhu vay, mét thé tr€n c6 th® dién biém thanh nhi8u «hé théng > khéc nhau. Séch vd xwa chi’ ding mot tir khong chinh xc 1a « nude bi€n >. — Phuong dn: Trong mt «hé@ th6ng » lai c6 nhibu ké hoach d& tdn cong hay phong ngy ma céc ké hogch nay d8u mang tinh chat chién luge thi goi 46 14 « phuong n >. — Nuée bién: Trong mét phwong én cé vai ba céch && di dén myc ti€u nao 46, hode bat quan hodc chifu hét, ma sy khée biét khéng 4nh huéng gi dén k€ hoach chung thi goi d6 1a cdc nuéc bin. Nhu vay, nuéc bi€n cing duge ding, nhung d& chi nhitng phuong céch khéc nhau mang tinh chat chi€n thuat. Ngoai ra nhitng thu@t ng& ci vin s& dung d& ban doc dé hitu. Néu 6 thugt ngo nao méi lg thi sé chi thich ¢8 ban doc nam ré. CHUONG! MAY VAN BE CO BAN TRONG KHAI CUC I, Vai nét vé lich sir phat trign khai cyc. CY tuéng tuy cé lich sir phét tritn tir lau dvi, nhwng theo cdc nha nghién ciru lich sir va khaéo cd hoc thi phai dén cudi thé ky 11 va dau thé ky 12, efe qui téc va hinh thire quan cd méi duc bd sung day di gidng nhw hién tai. Trong thvi ky dau xa xua d6, ngudi ta choi c& cha yéu 1a hoc choi c& tan vi nh@n thive ring vén c¥ thang hay bai la do giai doan cd tan quy@t dinh. Do dé, ching ta khéng ngac nhién khi tra ciru séch vo xudt hién thoi ky d6 tap hgp hiu hét 1a cd tan va cd thé. Mai cuGi thé ky 16, ngwoi ta méi thay bit dau xuat hién nhitng quy&n séch cé néu van dé choi c& ban. Cée thé trgn : Thugn Phdo, Nghich Phdo, Binh Phong Ma, Don Dt Ma lin lugt duge nghién céru s4u véi nhiéu § ki€én dénh gid khac nhau. Nhu véy cé th8 néi dén cuéi thé ky 16, ddu thé ky 17 ngvvi tu méi bét déu quan tam nghién ctru phirong phép ra quan cho chinh xéc. Tu tuéng chi dao cha nhirng nha nghién ciru trong thoi k} nay 1a ra quan thé nao cho tét, khai théc nhitng sai lam cia déi phuong dé lam sao chitu bi cho thgt nhanh. Ho dé ra céch tri8n khai cfc quan Xe, Phéo, Ma khéo léo phéi hgp, tdn cOng manh vao vj tri Twéng d6i phuong. Nhitng dgt tan céng manh mé, quyét liét khOng cin dém xia gi dén nhang quan khdc & bén nha, ct chiéu bi cho dugc Tuwéng déi phuong 9 théi. Vivéy, khéng thiéu gi nhitng trwtng hyp hy sinh hang loat quan d& gianh chién thing rat dep. Nhing kidu choi nay da anh huéng sdu dam tir thoi ky d6 cho dén du thé kj 20 nay. Nhung tir 30 nim gin day, mon CY Tuwéng duge phd bitn va phat tritn & nhigu nude trén thé gidi. Céc cugc thi du gitra cde danh thi quéc t€ throng xuyén didn ra, nh&t lad cée née Chau A. Ngudi ta da di séu nghién etru Cy Tudng c6 h@ thong va khoa hoc hon, gat bé nhiéu quan ditm khéng dang cua thdi ky trude. Ngay nay, trinh d6 cdc dau thd thudng ngang ngira nhau khong th® choi ligu linh nhy xuwa d® thing nhanh, thing dep bing ki8u ¢ khi quan tranh tién». Cée danh thi hién nay choi khai cyc chi dat yéu cfu la tgo duge mét thé tran tét : néu di truée thi luon git dugc thé chi déng cé gianh hon 1,2 con Tét, cdn di sau thicd git ving thé phdng ngy rdi von lén dat téi thé can bing. Ngay nay, khai eye ma ehi bém vao viée bat bi Tuwéng d6i phuong 1a khong thye té, nhat lakhi gdp cde du thd cé trinh d6. V6i nhirng quan ditm mi, titn b§ nhu vay, ngudi ta di su nghién ciru tirng loai khai cyc rt ky, ho khdm phé va sdng tao rdt nhi€u v&n dé méi lg ma ching téi khOng thé khong tim hitu. JI. Phan logi cdc kidu khai eye. Ching ta da biét khai eye 1a giai dogn m& dau cia mot véncy.Giai doan nay gdm bao nhiéu nuéc thi chiracé sy thdng nhat gida nhéng nha nghién cru, nhung ngudita throng cho la phai tir 8 d&n 12 nude méi hoant&t khai cy. Khai cye 1& mét giai doan cye k) quan trong; vind ob ¥ nghia rt quyé dinh dén toanb§ qué trinh dién bién vn cd. 10 Thiyi truée, néu cé ngudi cho ring cd tan JA quyét djnh thing bai, thi dau thé kj nay cing c6 ngudi khdng dinh khai cyc méi quyét djnh thing bgi. Nhing quan di&m qué khich nay du 6 co s& tir thye tién. Ngay nay, ngudi ta phan tich khéch quan, vot hon va thdy r6 ring giai doan nao ciing déu c6 ¥ nghia quy@t dinh cd vA cdc giai doan c6 mi quan hé cht ché nhau. Choi khaicyc t8t thi méi cé mg trung cyc wu thé, tt trung eyc uu thé méi dua vé mt tan cyc thing Ii, Tuy nhién, d& thily 16 tim quan trong ndi bat cha khai cyc ngudvi ta néu moe ti le dang ghi nhan 1a khai cyc quyét dinh 40%, cdn trung cyc va tan eye méi giai doan nay quyét dinh 30% van cv. De dé nghién eiru va hoe tap, ngudi ta thu’ng phan logi cde kitu khai cyc thanh nhitng nhém riéng biét cin ct theo hinh thérc hoc theo ndi dung, tinh chit. Hién nay ngwdi ta c&n ci theo hinh thirc va dupa theo edch choi cia bén di trudéc va céch d6i phd cha bén di sau ma chia nhw sau : A. Nhirng thé tr4n cha bén di trréec. 1. Thé tran Phdo dau : con duge goi la “(Dueng du Phéov «Trung cung Phéo» hay «Trung Phéo>. Thé tran nay dién bitn thanh nhigu kitu thé trén ey th® va ngudi ta cin e& vao hinh thére bé tri cdc quan ma dat tén, nhu ; Phéo du Ma d6i, Phéo Nee Xetuan ha, Phéo dau Phéo tuim ha hogc Phdo d&u tién t 7. Newdi ta cing thong cin cit vio dja ditm dat con Phéo thé nhi & dau ma dat ro ten thé trfin cia hai con Phéo. N6é gdm 6: 1.1. Tht tran Phdo dtu Phdo 6, cdn goi tét 1k « Ngi luc Phéo» hay Phdo du Phéo tai Si. Day la loai thé trgn ding déoh phé Binh phong Ma hay Phan cong Ma rit c6 hi¢u qua. i 1.2. Thé tran Phdo dau Phdo 7: con goi tat la «Nga that Phéo». Day la mOt thé tran bién hoa rét phire tap ding a2 tén Cong nhiéu kitu phdng ngy cia di phwong, nhit la phong thi Binh phong Ma. 1.3. Thé tran Phdo dau Phdo 8: thirong goi tat 1A « Nga bét Phdéo» va do nhing nude di tigp la P8.4 ho§e T3.1 nén ngudi ta goi dé 1a thé tran “Phdo dau phi phdo? hoje Phéo du tiga T6t 3. Day ciing 1a mot loai thé trgn tdn cong thé phdng thi Binh phong Ma rat 6 két qua, e4. Thé tran Phdo dau Phdo 9 : goi tat la « Negi céu Phfo » cing 1a m@t kitu tin cOng eft Joi hai nhung it thay sik dung. 1.5. Th tran Phdo oa tam; lamot kitu tin céng bing edch dua c& hai Phdo vao dau (di 3 nude dau titn la Phéo vao dau, thodi Phéo xuOng gida cung rdi dura tifp con Phdo kia vao dau). Thé trgn nay thoi xa xwa hay choi, nhung n6 béc 16 nhi8u nhuge ditm nén ngay nay {t ngwvi six dyng. 2. Thé tran Phdo qud cung : goi tét la « Qué cung Phio ». Day 1a mt kidu ra quan thién v8 phong ngy, nhutng quyén tin eOng Igi cho bén di sau. Trong quy&n « Mai hoa ph6 » cé gidnh mt chuong ch] céich phd thé trgn nay, nhung dé 1a mt kitu ‘choi thy dong. Ngay nay ngwdi ta nghién cau, dé ra cho thé tran Phéo qué cung vGi nhi8u née phan cong rit Iqgi hai. 8. Thé tran Ti€n Tét : thong dwge goi 1a ¢Tién nhan chi 16% v6i nurGe di dau tién 1a tign Tét 3 hoge Tét 7. Day 1a mot thé tran rat phirc tap, vi sau mOt s6 nuGe di n6é méi hinh thanh 16 kidu ra quan. Nhu vay, né c6 tht bién héa thanh 1 trong-nheng thé trgn da néu trén hodc thanh mét thé tran méi ma déi phuong khong ludng truéc duge. 12 4. Thé tran Nhdy Ma : goi tat la « Thugng Ma cuge > véi awée di dau tién 14 lén Ma 3 hoje Ma 7. Day cing la mot kigu ra quae rt gi hai tuong ty nhu «Tién nhan chi 16> vi a6 chuytn b6a thanh obitu thé tran khéc sau 7, 8 nude di. Thong throng thi n6 chuyén vé céc thé trgn la: 4.4. Thé tr@n Tam b6 hd: la kitu ra quan vei 3 nude di Au ties la nhdy Ma, binh Phdo ra bién, ra Xe. Thé tran nay ben @i tew&e it sir dung, nhung bén di sau throng khai thde kitu choi nay d& vira phdng thi vira ch ta cong. 4.2. Tht tran Binh phong Ma : (xem ph&n sau), nhung I¢i mOt noéc tien. 4.3. ThE tran Phdn cong Ma (xem, phin sau). §. Thé trdn Len Tugng dau: cdn goi la «Phi Tugng eye» mot kitu re quan thién vé phong thi, cé nhieu bitn hoa khé phirc tap, nhi8u danh thi ngay nay nghién ciru sdu khai cye nay va ok dung rat Igi hai. B. Nhirng thé tran cha bén di sau. 1. Thé tran Pido d6i Phdo : bén di sau thay vi phdng thi khi @6i phuong tn cong, lai ding Phéo dénh tré don. Tht tr§m nay rét c&ng thang, quyét ligt va cing vO cing phire tap. Can c& vio vide sir dyng con Phéo nao bé tri & dau, ngwvi ta At ten cde Jogi thé tran 1a : 1.1 ThE tran Thugn Phdo : cing goi la «Ddu Phéo cyc». Logi thé tr§n nay duc sik dyng sém trong lich si Ce Tuéng viné rit hap din do tinh ch&t ddi cOng gita hai bén. Nhigu aha nghién céru khang djnh ring th€ trgn nay cia bén di sau da ste chéng do uhirng ddn tin cong cha bén di trréc. Nhirng Sdng tao trong vai chyc nim gin day cho thay thé tr@n nay cé th chuy&n thinh phdng thi Binh phong Ma. 13 1.2. Tht tran Nghich Phéo : con cé tén la « Liét tht: Phdo» hay 1a « Liét Phéo », chi khdc thé tr€n tren & chd bén di sau ding con Phéo nghich chitu v6i Phéo bén di truéc d8 cing vao du. Day cing 1A mét thé tran xudt hién rt s&m sau thé tran Thu4n Phéo vi cée séch cB déu cé néu cd hai thé tran nay. Tuy d&y cing 1a m6t ki®u phan cOng cia bén di sau, nhung th€ trén nay so ra c6 nhiéu nguy hiém hon la choi Thuan Phéo. 1.3. Thé tran Ditp Phdo: cing ding Phéo chong lei nhung khéng phai vao du ma 1a tién 1 d& bao ve Tét dau. Dai khéi nhG@ng nuéc m& d&u la Phdo 2 hogc 8 ti€n 1 rSi Phéig 2 hoe 8 binh 2 hode binh 8, tao ra hai Phéo chéng len mét dudng ahim kh6ng cho Xe déi phuong ra. Thé trén nay thdi xa xua ngidi ta cing hay choi va thviky dau n6é cing mang lei nhidu thing Igi. Do d6, ma c6 ngwoi tOn xung no 1a : (Than tién digu cyc ». Nhung ngay nay ngudi ta thay rd nhitng chd nhuge cia né nén {t ai dim sir dung né6 trong nhitng cugc dau nghiém chinh. 2. Thé tran Ma déi Phdo; Thdi xwa ngirdi ta cing bitt sir.dyng tinh ning cia cap Made chdng do thé cong cua Phio. Qua nhigu thei ky thir nghiém, ngudi ta disdng tao nén nhGng kitu phong thi. cia Ma rat linh hogt. C6 thé chia nhw sau : 2.1. Thé tran Binh phong Ma: day la mOt thé tran phong thi rat phic tap, bién héa da dang nhung du sire chéng do moi ki8u tan cng cua bén di truéc. Ngay nay, cing véi thé tran Phéo dau, nguoita nghién ctu rt sau cyc Binh phong Ma, so v6i thdi truéc thitrinh d6 ngay nay virgt rit xa. 2.2. Thé tran Phan céng Ma: c6 ngwvi goi la Phan cung Ma ho&c Binh phong gidp Ma. Day la m§t thé tran phdng thi nbwng ngim phan cOng rat manh cing giéng nby tran Binh phong Ma. 14 9.3. Thé tran Bon dé Ma : 1a m$t logi th€ trgn thién ve phong thi, shang chi sir dung mt Ma bao vé Tét dau cdn mot Ma nhay ra bién. Tay con Ma nhidy len bién bén phai hay bén tréi ma ngudi ta phan biét « Don d& Ma cénh phai « ho§c >» Don a Ma canh tréi». Khodng nhing nam 1925, ngwiita thay ring thé tran nay dirng v6i lén Tugng diu thi cé nhiéu kha ning phan cong hon. Tir dé xuSt hign mt kibu choi méi r&t Igi hai goi la thé tran « Thiét don dé > ma cho dén ngay nay cing cdn 06 nguvi ti€p tye nghién ctu. 2.4. Thé tran tam b6 hd (da néi & trén). 2.5. Thé tran xuyén cung Ma : con goi 1a « Chuy8n gide Mé » hay « Tri8u cung Ma» hode got ném na 14 « Ma quy », Thé tran nay ngay traGe rat duge ham mQ, nhung sau nay ngwoita thdy khd nang phdng thi cia n6 khOng manh nén it ngwdi dim choi. 8. Thé tran Boi Tét: cing goi la « Déi Binh cyc », 1a mOt kitu ra quan cing day Tét 3hoge Tét 7 khi 46i phuong choi thé tran «Tién nhan chi lg», Thudng throng hai bén choi thé tran nay sé din d@n dang Binh phong Ma hoac Don dt Ma chong nhau. Tinh th€ dién bitn it gay cdn, s6i dong va dé dua dén thé binh 3n cho cd d6i bén. Ngoai nhitng thé tran trén, bén di truéc cdn c6 nhéng kitu choi khéc nhy: Tién Tét bita, Ligm Phéo (P2—3 hoge P8—-7) Kim cfu Phéo (P2—7 hoic P8—3)..", com bén di sau cing cé tht choi céc thé tran nhu : Liém Phéo, Phi Tweng va thf binh... nhung cée logi khai cye nay chura durge ligt vio logi khai cye chinh théng. Néu c&n ct vao n6i dung, tinh chat thi nguvi ta chia ra ba loai khai cyc : 15 1. Logi thé tran t4n cong ; gdm céc tht tran air dyng Phéo dau. 2. Logi thé trdn ddi cong: gdm edc thé tran Thuan Phéo, Nghich phéo. 3. Loai thé tran phong thé: gm nhitng thé tran nhu sau : — Tuy phdng thi nhung tich eye dénh tra don: Binh phong Ma, Phin cong Ma, Thiét doa d&. —— Logi phong thi thy dng, cham phan céng : Don &8 Ma, Xuyén cung Ma, Phi Twgng... Van a8 phan loai céc kitu khai cyc nhw trén da hgp ly, 16 rang chwa, chin chic H6iCd Viet Nam sé con phai xem lai, Trong quy€n sdéch nay dua ra khdi niém «cdc hé thing» va «phuong dn» 1a nhim thir nghi&m phan logi !ai cho hgp ly hon- Phan sau sé trinh bay ro viée shp xép nay. III. Nhirng nguyén tée co bin cia khai euc. Trong qué trinh lich si phat tritm CY Tu6ng, cha ¢é nhiéu cugc tranh lugn s6i nbi v8 nhitng v&n 48 ly thuytt ra quan. N€u cé chang thi lai ning phitn tranh cai v8 thé train nay chéng lai thé tran khéc higu qud hay khOng higu qua va thay dBi téi lui c&ée phuong dn cy th8. Ching hen cuge tranh ludn xoay quanh th€trén Phéo dau v6i thé tran Binh phong Ma kéo dai my trim nam chi yéu 48 khing dinh thé tran nay wu hay thé tran kia wu, ché chwa d& ra nhirng van d2 gt, hay néu ra nhéng nguyén the gi cho khai cyc. 16 Do d6, ngay nay mudn d& cap dén nhing van d® nay chéng ta sé gip nbitu khé khan, thigu tu ligu. Phai chang cdc deni thi cia cfe thé hé truée-choi ed ning vé «chi aghia kinh nghiém » va chura cha ¥ dic két tir thyc titn nang thanh ly Juan? Tuy ohién, ph4n tich lai nhiéng vén c¥ eda che danh thi truée kia cing nhy hign nay thi dudng nhu khi khai cyc ho d¥u tudn theo ohirng « nguyén tic? nao d6, nhung chia bao gid duge ghi thinh vin. Vi qué trinh theo doi ching t8i manh dan néu ra day mgt sé ¥ kifn 6 tinh tng k€t xem nhu 1a nhitog nguyén tic co ban cha khai cyc. A. Phi nhanh chéng tritn khai toan bo quan eha le, Giai dogn khai cye 1a giai doan ra quan, b8 tri di hinh cde thir quan nhur thé nado d& sn sang t4n céng hay phdng thi. Giai dogn nay ddi hdi cée quan chi lye (Xe, Phdo, Ma) ela ea hai cdnh phai dugc huy dng nhanh chong tign én va chim cr hing dja ditm thuan igi. Cy tht 1a hai Xe phdi ra cho sém d2 chiém My cho duge cde thong 1$ 2,4 ho&e 6,8 con Phéo thi tay choi thé tran gi ma b& tri chd ding cho ding d& sin sing tan cOng hodc phong thi. Déi voi 2 Ma cing vay, nén len som db e6 tht bdo ve. Tét dau, mot & nha phdng ngy, mOt sin sing nbdy qua tin c6ng, phdi hgp cing ede quan khéc. Van 48 dva quin nao qua tdn cong, git lai nhitng quan nao sé qua chi vién va nhat chit phai dé lai ben nha nhirng quén nao Phong thi, d@u phdi cé ké hoach truéc, khong duge tiy hing di€u dong lung tung makhéng xéc dinh rd nhi¢m vy cy the ting quan e&. Nhu vay, giai doan khaicuc la giai doan diéu dong cde quan b6 tri thanh di hinh chién d&u d& dén giai doan trung cue sé thyc hi¢n ¥ dé chién luge nay. B. Phai binh thanh mé6t thé b6 tri quan linh boat. _. Nguyén the nay lam séng té them nguyen tdc thir nhit, vi vite nhanh chéng trin khai céc quéo chi lyc d® dan mit trén 17 la yéu cau cap thiét tic mGi ra quan, nhung phai bé tri quan nhw thé nao cho cé Iqi ciing 14 mot yéu civ quan trong phai c6 thye hién cho duge. Thé nao la linh hoat? Linh hoat nghia la thodng, kh6ng bj ket, 1a tin toi, thodi lui, chuy&n sang cénh phai, cénh tréi déu thudn Igi. Linh hoat edn c6 nghia mu6n tdn cOng thi cé di difu kin d& tdn céng, muén phdng thi efing dé dang phdng thd, mu8n choi tir thé tran nay chuyén sang m6t thé tran khde ciing thyc hién duge. Nhu vay, linh hoat c6 nghia la quan ec’ phat huy duge tdi da kha nang cla minh. Tréi v6i linh hogt 1a bi phong tda, bj ngin can tam hoat ding. Vi vay, nguyén tde thir hai d@ ra nhiém vy la cdc quan cha hai cénh phai chiém gid nhing vj tri tét, c6 kha ning phat huy hét strc manh cia ching, ddng thvi chang phai lin két, phéi hyp duge v6i nhau dé tdn céng hay phdng ngy. C. Phai at dung hyp ly nwée di Tét va Si, Treng. Nguyén tc dau qui dinh phi tritn khai toan b6 quan chi lyc; nhuw vay, cing cé nghia la can han ch€ cde née di Tét va Si, Tugng. Con nguyén tde thir hai d& ra céc quan phdi dang linh hogt, lién quan dn van d® phai di Tét va Si, Tugng nh thé nao thi céc quin méi linh hoat dugc. Chang han 2 Mi tién 3 va 7 thi Tot 3,7 phaitién lén thi né méi phat huy tét kha nang tan cong hay phdng ngy. Cdn Xe, mot con ra thing mot con ra hoanh, néu mu6n ching cé ph? phéi hyp nhav thi khOng nén di Si, vi di Si sé ngin cdn 2 Xe théng nhau. Mat khée Tét d6ng vai trd 1a quan xung kich, thing phéi hyp voi Phéo tin eng trye 16 gita hodc uy higp cdc Ma cha adi phuong. Do dé, trong khai cyc nhat thiét phi néi dén vai trd cha Tét, vi ching nhéng n6 gidp cho cée Ma linh hoat, phi hep cing Phéo tdn c6ng ma né cdn tién lén ha khong ché Tét d8i phrong khéng lén duge lam cho ket nhirng con Ma ding & duéi. 18 I Tuy nhién, lc lugng quyé dinh vin 1A cde quan chi lye, nén cdc TSt ti€n lén nh thé nao, bao nhiéu con nén di, phai duge tinh toda cho hgp l¥. Dai vGi Si, Tugng ellng vay, n&u khong <6 yéu clu gi cho phdng thi thi khéng nén di chuyta ching d3 trdnb mat avée, mat thoi gian, tham chi mat cd quyén chi dOng. D. Trong khai eve khong néa or dung mét quio abitu lin, Khai eye 1a cuge chay dua vige dong binh, dua céc quan ra bé tri tran thé. Néu ta chi sir dung hai ba quan théi thi han la ede quan khéc chua duge ditu dong ra rng chign va ntu d6i phirong titn hanh cuéc ttn cong ndo d6 vyéi su chuiin bi t2t thi ta khong dé luc logug dé déi pho. Kinh nghigm cho thily, trong 10 dén 12 nwéc di ban dau ta Phdi buy dng it nha tir 6, 7 quan trd lan, néu it hon thi thudng bj dong doi pho. E. Kbi chwa tritn khai di lye hreng thi khéng nén tin edng. Nguyén tdc nay vA nguyén tic trén quan hé mat thiét nhau néu chi méi tritn khai vai ba quén ma 761 m& cugc thn cOng thi rt nguy hitm Néu déi phuong dng binh diy disé be gay dé Cuge tdn cong cla ta. Nhu vgy, ching ta pham nguyén the trén la chi sir dung mot $6 it quan d= ¢&n cong, di nhién itn, cdn da $6 cée quan khde thi con « én binh bat dong ». Di nbien eding c6 trudng hop a6 phuong dan quan so hd, rGilogn bang nga thi ta cing cin tranh thi thai co mé dgt tin cong véj myc dich g&y tn that hoge kho khin thém cho 46i phrong. 19 G. Khéng nén tham Igi oho ma bj bay. Nguyén tac nay lam séng té thém nguyén téc trén. Boi vi khi khai cuc, néu la nhéng ngwdi choi c6 trinh 6 déu bik gidng nhitng edi bay dé dy d6i phuong’ tigén quan sang. Do a6, néu ham rirgt dub% bét mot Tét hay uy hitp mot quén ma khong nhin r6 ¥ 43 cha @6i phirong thi rat dé mic bdy, quan bj vay ham, ¢6 khi bj bat luén. Do dé, nguyén tc nay day ching ta phai luén luén c6 cdi nhin toan th8 eye dién, dirng phién dién, dirng tham mOt Igi nbd ma bj mde muu d¢i phuong. Tir nguyén tdc nay ching ta c6 th® rut ra ket lugn cy the la: mOt M&, mt Phdo, thém chi cd m6t Xe khOng nén v6i vang dénh sang dat dich n€u chia chudn bj ky ké hoach. H. Phai tr4oh tinh treng cdc quan can tro nheu. Céc nguyen tac tren da d8 ra nhigm vy b6 tri ede quan an khép, nhjp nhang phéihgp nhau, cing 6 nghia la ching khong duge phong téa, can tro lin nhau. Tuy nbién, trong mot 36 thé trén nhu choi «Qué cung Phéo 2, hay « Kim cfu Phéo » throng d& xdy ra cdc quan ddn cyc nhau lei khé b& xoay tré, tign Jen. Di’u nay sé din d&n tinh trang cdc quan thiéu linh hogt, dé bj 46i phuong uy higp va bj dong déi phd. Cho nén nguyén téc nay lwu ¥ ‘céch khai tri8n quén sao cho nhip nhang chat ché méi hinh thanh m6¢t thé tran vitng chic tao digu kign thugn Igi cho giai dogn sau, phat huy tét cdc lgi thé chiém dirgc. . as D6 la 7 nguyén téc co ban cha khai cyc, ma-ngwoi choi ce cin ném ving va tugn thitcho tot. Tuy nhién, dé khOng phai la nh@ng nguyén tée tuygt ddi bat di bat djch, vi mdi nguyén thc dau c6 trudng hgp ngogi !é che né. Ching ta sé nfm ving 20 nhérng v8n d? nay khi nghién ctru cy thé tirng thé tran & phan sav. Dieu cin n6i truéc & day 1a nhing thé tran d6 d8u tudn thi dimg cdc nguyén tac co bin trén, con vi pham» nguyén thechi 1a nhang trudng hyp rdt cd bist. Sau khi nim ving cde nguyén téc rdi, cé mot vin dé rit quan trong ma ngwoi choi cd clin phi hidu 16; dé 1a phai bitt céch dinh gid mOt thé cd, nhft 1a dénh gid cho ding sau giai dogn khai eye. Vic6 dénh gid ding mgt manh, mat yéu cha ta va dich thi méi cé th8 d@ ra mot ké hogch ding din dé choi tigp. IV. Céch fanh gia mét thé co. ee Néu mt vén co dién ra gitra hai ddu thi c6 trinh 46 qué chénh Iéch nhau thi sau 5,7 nuréc di cé th® thay ngay thé cy thing, thua thuge vé ai rdi. Nhung néu vén cy difn ra gitea hai @u thi ngang tai nhau thi vada d8 ddnh gid bén nao wu, bén nko kém khong phdi IA chuyén don gian. N6i chung nhing tay c¥ cao d8u c6 nhidu kinh nghiém d= dah gid thé cd, tham chi ho chi cin nhia thodng qua ciing cé tht dinh gid ding bén nao wu, bén nao kém. Tir dfnh gid. ding ho s& d& ra mot k€ hoach choi cho giai doan tigp sau. Qua nghién céu nhitu thé cd va cing c6 it nhiéu kinh nghiém trong viéc dénh gié ching :6i xin néu ra day mbt sb ¥ kiéa 42 tham khio. Mu6n dénh gid m6t thé cd ching ta clin phai c&in c& vao nhing y&u td sau day: A. ¥éu t& lye lreng. Lye lugng la y£u t6 co ban quyét dink nhdt. N6i don gidn thi bén nao hon quén hoe hon chit thi bén 46 chi€m uu thé, 21 c6 nhitu kha nang thing hon (Xe dénh vi Phdo hog Xe ch6ng lai Ma la hon chat). Nhiéu quan hon, hay c6 quan manh honthi chiém wu thé, itu nay nhitng ngudi méi hoe choi cing biét. Nhung ein nhé day khong phai 1a yéu td duy nhdt, vi ching ta gidithich hi thé nao khi c6 lém trung hgp hon quan, hon chit ma bj thua? Trong nhirng trudng hgp cy tht, yéu té lye lugng cékhi chi la yéu t6 thé yéu, néu khu khu cho ring hon qu4n bao gi cling thing 14 mt quan niém rat sai lim. B, Téc dung cha tirng quan cv. N6i déntdc dung cia tirng quan cd 1a xét che m&t t&n céng va phdng thi cia quan ci dé trong mot thé c’ cy the. MOt sGngudi choi c& thing ddnh gid so sénh gita Xe, Phdo, Ma, la; «Xe 10, Phdo 7, Ngya 3» (ding ra la Xe 10, Phéo 5, Neva 4, 8), nhung trong nhitu vdn c& cy tht ta thdy Phéo Igi hai hon Xe, M& li manh hon Phéo, tham chi cé khi Tét manh hon cd Phéo. Dé 1a vi mdi quan cd, thy vi trf né ditng trong tieng thé cb cy th® macé th? phét huy duge té& dung nhiku hay bj han ch€. Néucé th® goi tinh ning hogt dong cia mot quan ci Ja Iyec, cdn vi tri nd dirng 1a thé, thita thay; lyc cha quan ce dé cé thé tang them hoae gidm di do thé diing cha nd 6 ticu ~we hay khOng. M&t khdc strc manh cba m6t quén cv cing cdn duge nhin lén khicé sy litn két, phéi hgp gita nhiéu quan yi nhau. Xe, Phéo va Ma disng ri nhau thi sirc mgnh cia ching hoan toan khéc v6i khi ching lién ket lai thanh mét lye lr¢ng tdn cong. C. Hé théng phong thi. Danh gid mot thé ed phai ddnh gid toan dién, khong phii chi chi § t6i lye lwgngtdn céng ma cdn phdi xem xét c& hyc luwgng phdng thi. Néi lye Iugng phdng thi chi y&u 1a ni vai trd cha cde quan Si, Tugng va Tot dau. Chiing durge bé tri gan b6 chat ché nhau hinh thanh nhu mQt tht thing nhdt bao vé ohau, nén goi 14 hé thong. 22 Mét bén c6 th® hon vé lie lugng nhung khéng chdc gianh dugc thing lyi khi d6i phuong cé he thdng phdng thi ving chic. Ngwee lai m6t bén tuy lye lugng ft bon, nhung cé khad ning chi€n thing, vi h€ thong phong thi cia d6i phuwong dé bi art mé nghiém trong. Tém lai, dénh gid thé manh yu phai chi¥ dén yéu td lyre lugng tdo cOng vA phdng thi cia cd hai bén. D. Vi tri nhivng con TSt. Néu chi chad y¥cé 3 y€u t6 vira néu thi chua dl, vi cdn mot yéu t6 nia cing phai xem xét la vj tri nhirng con Tét. Tat nhién yfu té ndy khong ngang bing v6i cdéc yu t6 truéc, nhung trong nhitu trudng hgp cy th? né ciing cd tinh chit quyét dinh. Dfy la khéng k® trudng hyp kbi vdn cd da chuytn sang giai dogn c tan ma Tét déng vai trd quyét dinh. O day, ching ta dang néi vé gisi doan khai cuc—giai doan ma céc con. T6t edn git vai tré 1a anh linh xung kich. Chiing ta thay, c6 khimOt bén duge goi la wu thé chi nhy con Tét 3 hog Tét 7 da tigén len gidp cho con Ma cda phe n6 linh hoat. Con Tét 3 hay Tot 7 cia 46i phuong chira tién lén khién cho con Ma cia déi Phuong cing bj ket khong ti&m lén dugc. Di nhién khong phai bao gid Tét tiga lén cing wu thé, trong mOt 38 truéng hop Tét cbwa tign lén lai loi hon, obat 14 con Tét diu, tign len 98 khé bdo ve. Sau day ching ta xem xét mOt vai thé c¥y ey the, minh hoa cho nhing ¥ kién vé vn dt dinh gid tren. Tht du 1: Hinh 21a moet thé c& gita hai danh tha Hink 2 thi du sau 12 nude di. Thé cy sau 12 nuée di 23 Ching ta phan tieh d& thay bén nto wu thé, bén nado kém phan. Den va TrAng hoan toan cfn bing lye lugng (t&n cOng lin phodng tha), vi tri céc Tét cing trong ty nhau. Oo day, chi cin cir vao yéu t6 téc dung cia céc quancd d® so sénh hon kém — Ben cé Xe 4 ding & vi trit6t, uy hi&p hang tuyén Tar 46i phuong, cé tht binh 3 tdén cong Phédo tring. Den ciing cd mOt Ma 7 da ddnh phé ving dat dich, ding & ché xung y€uva durge Phéo bio vé khi cin. Den,cdn m§t Xe chu ra 1a bit Igi- nheng n€u ra & 16 7 hogc 16 6 déu 1a nhitng dim tan cong tét. Mat khée hai Phdéo den d@u din sang cénh tréi c6 thé phdi hgp v6i cde quankhde uy hiép cdnh phdi eta d6i phuong, dong thdi cing gép phin vao hé thOng phdng thi ving chfc. @) @ @ — Tring c6 hai Xe déu CAE HEF ra va chim cde true 16 Li quan trong, Ma 7 ciing da so dénh sang dat dich, de ngOp mot Ma den. Tuy nhién, chd yéu cia Tring 1a cde quan khOng phdi hyp nhau dirge, nhat 1a con Phéo 2 khong téc dung ldm. Nhw véy, c6 th® dénh gid la: Den cé cdnh pha: hoi yéu nhung hé thong phdng thi vitng, 6 cdnh tréi manh vGi edc quan linh hoat. Con Trang cé cénh trdimanh nhung ch phai yéu, cée quan thigu lién két; do d6, c6 phin kém Hinh 3 phan hon Den (tham khdo thém vén 1 &phin sau). Thi dy 2: Hinh 3 cing !a mt thé ed gitra 2 cao thi sau 12 nuGe di. Ta dénh gié thé nao? 24 — Den t&n cong bing thé Phdéo diu Ma 46i cé phdi hop c& hai cdnh uy higp Tét dau cha déi phuong. Céc Xe va Phéo dtu ding & vj tr{ t0t, dé ngng dp lyc len thé phodng thi cia Tring. Ché yéu cia Den la 2 Ma thiéu linh hoat vi ket Tot dau va Tot 3, ddng thdi hé th6ng phdng thi bén cn phai hoi yéu, n€u Trang ding 2 Phéo phi hyp véi Xe, Ma phan cong thi rit nguy. — Déi vi TrAng thi hé théng phdng thi ving chic da bj uy higp & trung 19 cing khéng lo. Tuy tam thai cdnh tréi bj de nhung séc6 digu kién phan cong nhv con Tét 7 da de ngop céc Maden. Céth® dénh gid thé cd cfm bing. Den hoan toan mat quyén chi déng. Néu Den choi khéng chinh xdéc ©6 nguy co bj Trang choi phin ddn bén cénh phai rat nguy hitm, Tht dy 8: Hinh 4 1a thé cd gia hai danh thi trong mét tran eee nay hon 30 Hink 4 nam. Sau 12 nuée di da a i hinh thiah thé cy she iy Thé c& sau 12 nuée di. Ching ta dah gid nhu sau: — Lye lugng hai bén tuy can bing nhau nhung Den vin com git quy8n chi déng. Mot Xe den cdn chira ra nhung 2 Ma r&t linh hoat, Phéo de doa bat Tét 3 ciia déi phuong. — Hé thOng phdng thi cia Tring tuy ving chfic nhung con Te 3 chua lén lam ket Ma 3. Déy latinh thé bat lgi cho Trang, néu khong khéo chdng d& rft dé bj céc quan Den phOi hgp uy hip rat nguy (tham khéo vén 14 & phiin sau). — y -€ * . ¢ 25 Do 46, ching ta ktt lugn ring Den wu thé hon Trang. Tir uu th€ nay ma chuy8n thanh thing lqi lA mgt vdn dé khéng don gidn chiét nao. Ching tasécé diptrao di kinh nghiém lam thé nao tir mét wu thé nhéd chuy&n thanh wu thé lén va giadnh thing lgi cudi cing. os Tém lai, trén d4y 1k mot 86 kinh nghiém v8 phuong phdp dénh gid mot th€ cy, chi yéu dia vAo cdc yu té co ban trén. Di nhién trong thyc tién kinh nghiém cia méi ngudi, cé thé cdn phai c4n ctr vAo mOt sé y&u td khdc nira, ching hgn yéu t6 tém ly va yéu t6 phong céch choi cia hai bén... nbung & day chi néu ng4n gon nhu vay d& ban doc dé tigp thu. Digu quan trong cin nén nhé la: sy khde biet gira ngudi choi gid: va ngwidi choi kém khéng phdi & chd kha nang tinh duge nhi&u hay {t s6 nuGec di ma sy kha biét chinh & chd sau mOt loat nuée di ngwvi choi gidi dénh gif ngay dirgc bén nko wu, bén nao kém, cdn ngudi choi d& thi khong th? danh gid dugc. V. M6t vai kinh nghiém hoe tap khai eyc. Choi e&, mu6n det trinh dé gidi, ngoai nhitng hiku biét vé cdc nguyén thc, cé khd ning ddub gid chinh xdéc thé cd sau mot loat nuéc di, com phai day cOng nghién citu hoc tép khai cyc: trung eye va tan cyc. oO day, xin trao d3i mét sé kinh nghiém hoe tap khai cyc diya theo ¥ kign céc tay cd cao trong va ngobi nuéc 4 phat biéu. Cé th¥ tém tét nhirng kinh nghi¢m lén cia ho nhw sau : 26 A. Hoc tap ly thuyét khai cye cha tirng Jogi thé trin cho that ky. Trai qua mOt thai gian dai hinh thanh va phét tritn, nhiéu thé tran trong cy Tuwéng duge xay dyng, due thir nghiém va dwgckhing djnh gid trj, ngwdi ta da dic ket n6 thanh ly thuyét. Hoc choi co cin phai bitt nhéng ly thuy8t nay. Digu quan trong khi hoc ly thuy@t la phai hidu 15 ¢ 43 chién luge cia tirng thé trin, tie la phai bi€t tai sao lai bO tri ting quan cd & nhing yj tri dé. | . Cfich tin cong hay phdng thi cia tirng logi th€ trgn ra sao, n6 xfy dyng ké hogch diya vao nhéng yéu tO nao, ddng thoi phai bigt mgt wu va mat nhuge cia tirng logi thé tran 46. Hién nay séch vo tai ligu viét vé ly thuyét ra quan cua tirng loai thé tr@n duge xuft ban khé nhidu, rt thugn Igicho ching ta hoe tfp. B. Tich cye hoc tap, tham khéo nhirng vén du eta chic danh thi trong va ngoai née. L¥ thuyét dicéd hay téi dau cing khong th® dic ket diy @Q thyc tién phong phi, sinh dong, vi sy vét-luén ludn thay ddi, phdt trim. Do dé, hoc ly thuy@t khong dima cdn phai theo dai hoc t@p nh&ng kinh nghiém, nhitng séngtgo cle nhirng cao thi, bd sung cho nhéng kin thie c6 khi 44. 16i thi» trong sdch vé, Thye té nhitng nim gin day cho thify tai li€u, séch vd ve eb vitt ra 3,4 muci n&m tric, nay nhi8u vin d€ di khong con gid tri nira, cho di dé 1a nhéng séch vé tai ligu eda nhing kién tudng tén tudi. D. Qua nhirng thy ¢8 thi d&u cha bin than 43 thim Ajnub ding d4n nhirng kién thirc 44 hoc. Con ngwdi thuang nhé l4u nhirng bai hoc do ty bin than minh cé thyc t@ trdiqua. Trong thyc tién,< Ong thy » day hay whit 46 Ja kinh nghiém cia chinh minh. Do d6, chi doc sdch hay tham khdo tai li¢u, kinh nghiém cua ngwéi khée thi khé ma 27 ghi nh& s@u sfc. Phdi chinh ban than minh cd thir nghiém nhiéu Tin tirng th€ tran thi minh méi ¢6 sy hitu bist sdu va day di. Tat nhién khi ban than ta choi, c6 nhitng nuéec c& sich v& c6 chi 16, ta hoc tép choi theo, nhung d8ng thoi ta cing cin sdng tao d8 tim ra nhéng cdi mi, nh&ng nude méi. Sau nhidu lin thir nghiém ta phai k&t luan cho duge nhitng née nao manh nudc nao yéu, khd ning nao hay, kha nang nao dé. Cé nhu vgy m6i goi lA ndm sau thé tran 46. E, Phai c6 m§t phrong phdp a? nhe. Phuong phép d® nh@ true het 1a chi nén nhé nhitng ditu that clin thigt chir kh6ng phai nhé tit cd. Trong ting thé trgn c6 nhing nuGc c¥ tao nén mot buGe ngost méi, d6 la nhéng nuéc c6¥ ughta chién luge ma ta cin phai ghi nhé. Nhwng truéc khidi sau hoc tap, ghi nhé nhitng nvéc ev quan trong nay ching ta cin thye hién may viée sau: — Sap xp lai ting loai thé tran cho hgp ly. — Tirng thé trgn lai phai phin ra thanh nhi&u nhém cé nhing gc ditm riéng cha mdi nhém. — Trong tirng phtrong 4n phai t@p hyp nhiéu vén cd trong ty nhau dt so sinh, di chigu, ghi nhé ahing nude « bién > quan trong. Di nhién, nhiu ngwdi con c6 nhitng phrong phdp khdc hay hon, khoa hoe hon, c6 th vé d8 bidu, dd thi-.. d& dé ghi nhé nhung néi chung ciing déu phai bi€t sip x@p va phan logi nh thé nao 46 d& so sdnh, d6i chigu. Trong ph&n sau sétrinh bay ey tht phtrong php thi nghiém cia ching téi, ma ft nhi8u né da mang lai higu qua. Ching toi sé ln lugt trinh bay nhéng thé tran dang dirge six dyng thinh hanh nhat, nhim cung c&p mOt phin nao tai liu cho cde ban tham khio : 1, Thé tran Phdo dau déi Binh phong Ma hién dgi. 2. Thé trgn Phdo diu d6i Binh phong Ma cb ditn. 3. Thé tr§n Thugn Phéo va Nghjch Phio. 4. Thé tr§n Phdéo d&u d6i Phin cong Ma. 5. Thé tran « Tién nhanchi 16>... 28 CHUONG 1. THE TRAN PHAO BAU XE QUA HA BOI BINH PHONG MA HIEN BAI. 1. P2-5 M.87 2. M2.3 M2,3 3. X1-2 X9-8 4. B71 B7.1 5. X2.6. V6i nhérg avéc di du tien dgi loai nhu trén hinh thanh thé tran « Phéo dtu Xe qua ha déi Binh phong Ma hién dai» (hinh §). Th€ trgn Phéo ddu va thé tr@n Binh phong Ma la hai thé tran 44 duge ahéng ngudi choi ce & thé k} 12, 13 séng tao ra va phét tritn trong suét mi&y th€ kj qua. Cae sdch vé cb kim d8u nghién cru rit s&u hai thé tran nay, nhung c6 |é cing khong néi h€t duge moi di€u, vi né khong ngirng phdt trin va sdng tao. Htnh 5. Thé tran Phéo du chi y&u la tan cOng, con thé tran Binh phong Ma thién v@ phdng thi, nhung tich eye choi trd ddn. Chinh vi vay, ma hai thé trén nay rat sOi ndi, hap d&n, thu hat bit bao dank thi cia cdc thoi dai di vao nghién ciru tranh lugn. Tyu trung thi cé hai « truong phdi ». 29 Mt trudng phdi thi cho 14 Phaéo du chic chdn phii thing Binh phong Ma, cho néo khi viét sdch thi throng ghi la « Phéo dau phd Binh phong Ma». Cdn trudng phi kia thi khu khu cho ring Binh phong Ma phai thing Phdo déu va khi vi&t séch cing ghi la ¢ Binh phong Ma phé Duong diu phio ». Pen d&u thé ky 20, nhdt la hai, ba chye nam tré lai day ngudi ta khéng cdn qué khich, phi€n dién nita, vi thye tién chitng minh ring Phéo d&ucé khd nang uy hi€ép Binh phong Ma, ohung Binh phong Ma cing cé khd ning phan qudt lai Phdo dau. Nhw vay, 1a hai thé tran nay d@u 06 nhi-ng kha nang chién d4u ngang ngira nhau; bén Phéo dau hoi wu thé mé6t chit, nhung bén binh phong Ma di sirc git Ixy thé cfm bing va choi hda. Trong cuge chién dfu gikng co, phite tap may, bén nao chi quan, so h& mét chit sé bj déi phwong dénh bai ngay. Khoadng 3, 4nim méi day, nhiéu danh thi lai tiép tyc nghién ecu, séng tgo nhiéu nuée cd tan ky, méila khign hai thé tran nay lai phat tritn thém m§t buéc méi. Ding trén quan ditm khéch quan, chang tSi cO ¥ swu tim cdi hay cdi dep cia moi thé tran, gom gdp tat cd nhikng khém phd méi nhim cung cp cho cdc ban ham m$ c& cé tai ligu tham khdo. Chang téi khéng ditng v8 ctrudng phdis nao nén khOng goi thé tran nay «phd» thé tran kia ma chi ding chi « d6i » hoge «chOng la nhéng thugt ngi trong lang c& van hay ding. De tién vie nghién citu, chang t6i phan thé trgn Binh phong Ma ra hai loai chinh : m6t Ja Binh phong Ma cd di&n va hai la Binh phong Ma hién dai. Sé& digoi 1& Binh phong Ma cB ditm vi mét sé séch xua chi din efch choi thé trgn nay véi cic nue di thi ty 1a:1.., M7.8, 2...B3.1 rdi mi 8...M23. Kigu choi nay @4 c6 inh hudng trong lang cd suSt my tram nim. Do 46, goi lA Binb phong Ma eb ditn, hay néi gon lai, loai Binh phong Ma tién tét 3 len trir6c la logi cé din. Cdn Binh phong Ma tién T6t 7 truée Ia 30 logi céch t€n méi choi chirng vai moi nim sau nay (*), Do méi xuft hién sau may nén n6 duge nghién céu ky d2 thay ddi phong céch choi d& qué nham chén cia ki8u cd ditn. Hien nay tinh.tl l@ cdc vén choi trong nhéng gidi quan trong, nguvi ta thiy loai Binh phong Ma hién dai lu6én chitm da s6. Sé di cé tinh hinh nay 1a do ki®u choi nay bi&n héa phong pha, phirc tap, rat hap din d6i v6i trinh d$ cd ngay nay. Xin ligt ké ra day m6t 36 hé théng phdng ngy cia né6: 1, Hé thOng Ma lén ha. 2. Hé th6ng Binh Phéo ddi Xe. 3. Hé th6ng Phéo tu&n ha. 4. H@ th8ng Phdo qua ha. 5. Hé théng lén Tugng hoac Si. De chéng lei céc hé thong nay cha Binh Phong Ma, ben phéo dau cing séng tgo nhigu phuong dn tén cong rat sdc bén. o chirong hai nay chi trinh bay phan khai cyc, coi mhy la ly thuyét ra quan cia cd hai thé tran véi nheng ky hiéu ddénb gid thng quat. HE THONG MA LEN HA Thé tr@n Binh phong Ma ch@ng lai thé trg@n Phéo dau cé rit nhitu dudng |éi chién luge bé tri quén ma theo thugt ng méi goi lacdc « H@ théng phong ngy ». * Thye ra theo chang t6i dirgc bit thi logi Binh phong Ma tién T8t 7 48 xuBt hign trong quytn xu&t bin tir gitra thé ky 18, va trong quy@n « Tugng hf Cau huy&n> cha Chau Dire Du xuft ban th 1932 da cd dua ra kitu choi nay. Nhung dé 1a nhirng vén co of biet, chua duge nghién cu sdu va chua cé dung 16] chign luge rd rang. Phai t® 1956 id di, loai Binh phong Ma ti€n Tét 7 méi hinh thank mét kitu th@ trén hodn chink nhw hién nay. __ Cdn triréng hyp bén Binh phong M& khong tifn T6t 3 cling khéng te Tot 7 Clogi khudt d¥u Binh phong Mi) chang t6i cing ligt vao logi © di2n 31 Ma len ha la mt hé théng choi phdng ngy, ma cfing 1k phaén cOng, cia bén di sau rit loi hei. H@ théng nay duge hinh thanh tir nhing nim 1956 va phét tri8m hon 10 nim thi duge coi 1a hoan chinh. N6i chung, hé thong nay c6 nhitu nudéc bién hda rit phite tap, tao tink hinh cng thang cho cd d6i bén. Tuy bén Den (di truéc) d& ning &p lyc fu dai bén cénh tréi cba ddi phuong, nhung bén Trfng (di sau) c6 nhi8u co may uy hiép lei cénh trdi cia Den va nbi€u khicing gianh dirge thing lI¢i. Cée nu&e ra quan ban dau cia hé thong nay dién tigén dai khéi nhue Den Tring 1, P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3 3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1 5. X2.6 M7.6 Trong thye tién thi dau, céc danbtht hay thay abi thi tu céc nuéc di, nhim = tgo Hinh 6 nhikng « bat ng » gay hoang. mang cho 4éi phwong. Chang ban c6 th® choi : 1.P2-5 M8.7 2.M2.3 B7.1 3.X1-2 X9-8 4.X2.6M2.3 5.B7.1 M7.6. O nwéc thé 5 nay Trang cé khi lén Tuyng tréc (5...13.5) dgi xem Den éi nh thé nao rdi méi dura Ma lén ha & nude sau. Ching ta sé lan lirgt xem céc phrong fn tin cOng cia Den: 1. Phong én X2—4 2. Phuong dn X2/2 32 3. Phuong én X9.1 4. Phuong én B5.1 §. Phuong dn P5.4 6. Phuong dn P8.2 7. Phuong én P8.1 Ngoai ra cda mét sé phuong an khdéc nia nbu 7.P8.3 hogc 7.P8.4 ‘hay 7.P8-9, v.v.. ching tasé tham khdo m6t vai van cv cy the. * a¢ A. Phong én X2—4. 1. P2-5 M87 =. 2. M2.3 M2.3.— 8. X1—2 X9--8 4. B7.1 B71 5, X2.6 M7.6 6. M87 B7.1? (#) 1 2 3 4 TX24 B7Aafer eee | ees MOB4..... M6.7 8. X4/. 0 B77 B3.1 M8.7 | X4-3 77.5(7) 9.M7.6 77.5 |...... P8-5| P5.4 M7/9(°) P8.2 X11 10; X4-2(2) X1.1. | P8-3 -P5.4(4)P5/1 P2.2 | P5-6 X8-7 M. M64 = «(X1-7 | $6.5 X1-2 | M7.6 B3.1 | X3.3 T5/7 12. pa.7 = x8.1 | X9-8 S4.5 | P85 P25 | P83 X1-7 13. x9.8 P2-1 | X8.3 X8.6(5)P5.3 M9/7 | T7.5 14.P7.4 B7-6 | B71 B3.1 | X4/2 M7/9 1S. P5.7 B5.1(°) | X4-7 M3/4| B71 X12 +— +- + +— 33 Binh chi: (1) V4i vang day Tét 48 Ma bdt Xe la mot sai Lim, vi sé tao cho Den cd co h6i tdn cOng manh. Tét nhat la T3.5 dt cing e6 trung 16 rdi sau sé d2y Tét thi bn cd hon. (2) Day la nue di chinh xde, vi Den dua-Xe ra ghim lai Phéo, Xe TrAng lam cho cénh trdi cha déi phrong tam thoi bi te liet. D6 la Den van cdn chi ddng va git ly nuée tién. (3) Vén cd c6 thé tiép tue : 16.86.5 B6.117.T3.1 P14 18. B5.1 P1/2 19.B5.1 Pl-6 20.B5.4 M3.5 21.Ps-5 wu thé. (4) Nhu 10.,.X8.5 11.M6.5 P5.4 12.4.5 M3,5 13.Tg-4 X8.4 14,X9-8 X8-7 15.Tg.1 X1-2 16.X4.4 Tg.1 17.X4/1 Tg/l 18.X8.6, Den thing (5) Néu 13...P5/1 14.M6.7 sav #6 tifm TOt 7 lén chiém uu thé. (6) Trudng hep 9...M3.5 10.X4-& P2-5 M.P8-3 P8.7 12.86.5! (nhw 12.77.5? X8.7 13.P3.7 S6.5 14.M7.6 X1-2 15. $6.5 X2.8. Trdng wu the) 12...X1.1 13.T7.5 X1-6 14.P3-4 !, Den wu thé. (7) Néu ohu 8...M7.5 9.P8.5 T7.5 10.X3/2, Den vin chiém wu. A. Phwong dn X2-4. 1.P2-5 M87 2.M2,3 M2. 3.X1-2 X9-8 4.B7.1 B7.1 5.X2.6 M7.6 6.M8.7 13.5 5 6 7.X2-4(1) M6.7 8.M7.6(2) $4.5(3) Po vee PB? i 34 5 6 7 8 9.P5-6(4) P2.3(5)|M6.5 M7.5..|P5-6 $4.5(9) 10.M6.7. X7-4 -[T7.5 M3.5 |T7.5 P21 WLS6.5 P21 |X4-5 P75 |M6.7 X1-4 12.77.5(6) P8-7 |P8-3 P2/1 |S6.5 M7/8..).. X4.4(12) 13.X9-7 X4.6 |X5-7 P2-5 |X4-3 B7.1(10)| P8-7? X4-2 14.P8/1-P2-5(7)|S6.6 P5.5(8)T5.3 X4.4 | P7.1 M7/6 15.M7.9!? P8.2 X82 | P6-7 M64 (12) +- = += —+ Binh chi: (1) Thi ky dau khi Tréng choi he théng Ma nhdy lén ha, Den d6i ph6é bing phuong én X2-4 td rac6é higu qué. Nhung sau mot thei gian nghién ciru va thyc tin chirng minh nuéc X2-4 nay nguy bitm, d&bj Tring phdn don. Do d6, ngay nay {t ngwdi choi phuong fn nay. (2) Ma nbay lén la hgp ly, vittr nuéc thé 6, Den da di con Md nay 1a da cé6 ¥ djnh dua n6tién lén ph6i hgp eilng con Xe qua ha. (3) Len Si dB ra Xe lk dng, nhung truéc hét nén di...P8-7 khai thong 16 cho Xe 8 da. Nhi®u kign tréng cho nudc %.,, $4.5 ody yeu, (4) Den kéo Phdo ra && khoi bj déi phweng titu hao lye lwgng, ding thi phong téa Xe trang khong cho ra chiém 16 4. (5) Nén 4i 9...P2.1 kbd hon. Vi n€éu 10.M7.6 X1-4 11,S6.5 P87 12.T7.5 M7/8 13.X4-3, hai bén giing co nhau. Nhing nim gin day, Trang tim ra nude 9... P8-6! choi phan ddn khé manh ; 9...P8-6! 10.T7.5 M7/8! 11.X4-3 M8/9 12.X3-1 B7.1! 13,.56.5 B7.1 14.M3/1 P6.6 15.P8-7 X8.8, Tring wu thé. (6) Chuan bj X9-7 hd trg Tét 7 qua hd uy hi€p cdoh mat i phuong. 35 (7) Bat Tt la tedng k€ cha Den. Cdn nhw...P2-3 15.M7.5 T7.5 16.P8-6 bit chét Xe Trang. (8) Tring chi cé choi nhu v§y 68 mong clu hda, con nhéng kita choi khéc, Tring du bj dong &6i phd. (9) Lén Si cing c6 trung 16 vasin sang ra Xe, tinh ra khong bang...M7/8 hodc...X8.5 bat Ma hay hon. (10) Hy sinh Tot 4& Ma cénh trdi linh hogt va Phdo cing kh6ng ch€ mgnh hon, n€u cé didukién thi d3i Ma den, (11) Day 1a mgt nwée méi cin xem xét, tinh ra manh hon 4i...M7/8. Ddng 1é Den d6i phé bing P8.2, tao thé ging co t0t hon la di P8.7?! (12) Vén cv c6 th ti€p dién: 16.B7.1 T5.3.17.X4-3 P7-4! 18.X9-7 T7.5 19.X3-1X2.3 20.Ps-6 P4.5 21.5.6 X2-4, Tring wu thé. Hee B. Phrong én X2/2 1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2,3 3, X1-2 X9-8 4, B71 B71 5. X2.6 M7.6 6. M8.7. T7.5(1) 7, X2/2(2) B7.1 (3) (hinh 8) Hinh 8 8. X2-3 P8-6 (4) 36 9 10 ll t 12 9. P8.3? X11 | P84! X86(5)...... X8G....... Xn 10. B7.1 .M6/8 | P8-5 M3.5(6)| P8-5 M35 | P8&-5 M3.5(9) 1. X3.2 B31 | P54 S6.5 P5.4 S65 P5.4 $4.5 12..P8.1 M&/9| B5.1 X8-7 | BS.1 P6-7 | BS.1 X1-4 13. M7.6 X1-4 | X3/1 M6.7 BS,1 X8-7 | B5.1 X46 | i 14.M6,7 $4.5 | B51 X11 B3.L Me/8 | T7.5 M6/8 US. P8-5 P2.5 | X9-8 X1-4(7)|M7.5 P7.5 (8))/X3-6 X4-3/10) —+ = +- | +— Binh chi: (1) NhG@ng nim diu nguvi ta choi thétrgn nay, dén day thurng 4i T3.5 so ra cling rat binhbn cho Trdng, Ching han: 6...73.5 7.X2/2 B7.1 8.X2-3 P8-7 9.X9.1 P2/1 10M7.6 M6.4 12. X3.3 ' $4.5, can bing. Nhung nhGng adm sau dé ngudi te ska lai bing T7.5 cing cé nhirng di®u hay, (2) Den lui Xe vi sy Tréng qua B7, khién d6i cong nguy hitm. Nan chi § nuéc truée Tring da di T7,.5 tgo ditu kign khi tig B7 rdi Xe 8 5 th® binh 7 bdo v8 TSt titn xudng. (3) Hy sink Tét d8 Xe, Phéo thodt khdi bj ghim 1a nuée 4i Ging. Cing c6 the 7... P2/1 tgo cing thingthém. Cdn nuéc 7. M6.7 thi ein xem lai, mOt minh Ma don de vao dit dich la phem nguyén tic. 37 (4) Phéo vio tai Si nhim cing cO lye lugng phdng thu. N€u muén choi tich cyc hon thi... P8-7. (5) Néu nhu ; 9... B3.110, B7,1 15.3 11, X3,1 P6-7 12. X3-4 P7.5 13, X4-7 X8.2 14. M7.6, Den wu thé rd vi Tr&ng mat mot Tugng va kém thé. (6) Tring cing c6 th® choi : 10...94.5 11. X9-8 X1-2 32. X86 X8-7 13, X3/1M6.7 14, P5-2 P6-7 15. M3/1 M7.5 16. T3.5 PQ-1 17. X8-7 P7-8 18. B7.1, Den wu thé, hodc 1a: 10... S6.5 1. X9-8M3.6 12. P5.4 X8/3 13. P5/1 X8-5 14. B5.1M6/8 15. X3-4 X5-7 16. X83 X1V117. 73.5 X1-4 18. S4.5 X4.2 19. B3.1 P2-3 20. X8.3°B3.1 21. 8-6 X7-4 22, M7.5 B3.123, M5.7 X4-3 24. M7/5, Den uu thé. (7) Van c& c6 thé tip tye : 16. X8.3 M7/8 17. M7.5 X4.4 18. T7.5 B1.t 19. M5.3 M8:6.20. M3.4.X4-6 21. $6.6 P2-1 22. X8-2, Den wu thé. (8) Van c& 6 th¥ i titp +16. X9.2!P7.1 17. X9/1 P?/2 18. X9-2 M8&/6 19. X2:8 M6/7 20. M8.4 Tg-6 21. M4/3, Den au th ro. (9) Trwong hep (Criing choi 10... $4.6 tht: 11. P6/1 X1-4 12. X9-8 P2-113. M7.6 M6/8 14. X3-2 X4.2 15. P&-6 X4-7 16, T7.5 P6-8 17. X2-4X7.3 13. X4.2 PB-7 19, X8,7, chiém wu thé, vi cdc quan Den linh hogt cda che quan Tring bj ket khong phat huy dugc téc dung: (10) Vén e& c6 the titp (sau khi Den hy sinh mgt Ma) ; 16. X9-8 P2-4 (néu... M8/9, diln bidn cling twong ty) 17, X8.9 Tg-4 18. M3.5 X3/1 19. X6.2 M3/7 20, M5.6 X3-4 21,S6.5 X8.3 22. X6-7, wu thing 13. 38 B, Phaeng dn X2/2 (+i%p) 2. P2-5 M87 2. M2.3M2.3 3, X1-2.X9-8 4. B7.1 B7.1 5. X2.6 M7.6 5 6 7 8 6 M&? 17.5 FX2l2 B7.1 & Ke3 —-P8-7(1) 9X92 Past?) | 10.M76 M6.4(3) UL X3.3¢¢) M9/6(5) | ..... Bay 42 X3/1 P29 (8) | B7.1(8) A182) J... X89]. POS IS. X9-40 (X42 X9-8 2.601) } X96 MY. | X9-6 M45 14.789 X2.4(7) | X81 M2/9 73.5 X8-3 |T35 P38 1% BAL x84 B31 X1-2711) | X6.7 P2.J02)| X6.7 (18) +~ | = +> + Binh chit : (1) So w6i nwé&c P8-6 thi nude P8-7 tich eve tré ddnhon, Wi nwéc di ndy bén Trdng nhim tdn cOng Ma 3 va ddm ngé Tugng 3 nia. (2) Nuée di nay duge coi 14 nuée manh cia ben Tring, chukn bj dua sang cinh tréi d& phdo cong bén Den. (3) Nude di chinh xde, gidi tda tinh trang hai bén ghim Mn chau. Néu bén Trdng choi... P2-7 thi dién bién nhur trong vén 13, 14, 15. (4) Ben chi c6 th? dép bing nwéc nay. Néu nhy 11, X3-6 thh bj... P2-7 phan cong, Den sé tro nén bj dong. (5) Day la nude di yéa khién Tring titp tye bj uy higp. Tehog cha mot 66 khi nang nie, xem ede bifn sau. 39 (6) Trrdng hep Tring choi 12...X8.6 13.P8.1! X8/3 44,X3-2 M6/8 15.X9-2 M8.6 16.B3.1 P2-7 17.M3.4 X1-2 18.P8-7 M6.4 19,M4.6 X2.6 20.P7.3 X2-5 21.B7.1 P7.1 22.X2-6, Den uu thé. (7) Néa nhu 14,.M6.8 15.X3.2 fi9.1 16.X4-2 M86 17. X2-4 M6/4 18, P7-6 M4. 5, thé tran can bing. (8) Bat Tét 1a hay nhét. Néw nbw 11.X9-7 thi... P2-3! Den bj dong. (9) Nuée di ding. Tin Ma bat Tét, bat Phdo va cd th8 cong. (10) DBI bé&t dB tao thé cdm bing lading. Néu nhv 13. M2/3 14.P8-7 Mt.4 15. X3/3 M3.2 16P5,4 S4.5 17.xX 8-6 M4/3 18.X6.4, Den wu thé. (11) Van ci cé th® tip: 16.X8-7 X8.6 17.X7.3!? T5.3 18,X3-7 X8-7 19.M3/5 13/5 20.P5.4 S6.5, thé tran can bang nhung phire tap. (12) Van c& titp tye :16.P8.2 X3-8 (X3-4?! 17.X6-7) 17.X3/1 P2-1 18.B3.1 X1-2 19.P8-7 $4.5 20.X6/2 ! chiém wu thé, (13) Thé cy dén day Tring bj kh6ng ché hodn todn, Den thing ré. B. Phuong dn X2/2 (tiép) 1.P2-5 M8.7 2.M2.3 M2.3 3.X1-2 X9-8 4.B7.1 B7.1 5.X2.6 M7.G 6.M8.7 17.5 9 10 i 12 TeR2/2 BAL oc lec eee epee s PEL 8. X23 P87 X91 P27 9. X91 P2/1 X24 P75 I B71 7! 10. M7.6 P2-7(1) 73.19) M6/7 X4.1 0 By. LL. M6 4(2) P7.¢ M7.8 M7.8 X4-2(15) P76 12, M4.3 X8-7..4.... X8.2 | X9-60% P72 | M7.8 P7-2 13. M3/4(3) X1-2(4)| M3/5. P7.206)4 MBS X11) | X98 Pa 14, B31 X27 P8-3 M35 | X6.2 PL3 X8-6(14) P4-2 15. X9-6 X7.5(5) | P54 $65(7)|M7.5! 73.5(12)| X67 X11 (15) = = oo = 40

You might also like